CECHY EKONOMII JAKO SYSTEMU:
Odrębność układu – zespół tez odnoszący się do przedmiotu ekonomii jest oddzielony od zespołu tez o innych przedmiotach, tzn. zagadnienia te nie mogą stanowić części np. traktatów, w których poruszane są również zagadnienia z innych dziedzin naukowych.
Systematyczność układu- zespół tez jest uporządkowany według konkretnego schematu. Na przód wysunięta jest jakaś myśl przewodnia- nadrzędny problem, z którym łączą się wszystkich zagadnienia, tworząc tym samym jedną, spójną całość. Ważne jest, by pomiędzy poszczególnymi faktami były widoczne związki zachodzące pomiędzy nimi.
Uniwersalność systemu- system ekonomii musi obejmować całość zagadnień a nie tylko ich części. Nie musi być on skończony. Wystarczy, że przedstawi całościową strukturę myślową, którą będzie można rozwijać i uzupełniać.
Nomotetyczność (nomologiczność) – musi formułować ogólne, obiektywne prawidłowości, niezależne od woli i świadomości ludzkiej. Tzn. ekonomika nie może zawierać tylko opisu zjawisk gospodarczych, musi wyławiać z nich istniejące prawidłowości.
Pozytywność – system ekonomi musi składać się z tez pozytywnych, mówiących „jak jest” a nie „jak być powinno”. Nie może zawierać tez wartościujących i normatywnych, zarezerwowanych dla polityki ekonomicznej. Postulat pozytywności wiążę się z nomotetycznością, bo można odkrywać prawidłowości w tym „co jest” a nie „co być powinno”.
PRZEDMIOT EKONOMII – gospodarowanie/badanie praw ekonomicznych- w znaczeniu ekonomicznym związane jest z produkcją i podziałem dochodu. Konieczność gospodarowania wynika z ograniczoności* środków służących do zaspokajania ludzkich potrzeb. Przedmiotem zainteresowania ekonomiki jest gospodarowanie indywidualnych podmiotów w obrębie gospodarstwa społecznego**
*ograniczoność rzeczy użytecznych -> ZJAWISKO RZADKOŚCI (ma charakter względny a nie absolutny, tzn. o rzadkości decyduje liczba środków do zaspokajania potrzeba w stosunku do potrzeb). Ludzkie potrzeby są nieograniczone, bo zaspokojenie jednych, rodzi nowe. Ludzie muszą dokonywać wyboru pomiędzy ograniczonymi środkami a różnymi sposobami ich zastosowania <- gospodarowanie jest sposobem zaspokajania potrzeb w warunkach rzadkości.
** GOSPODARSTWO SPOŁECZNE- zbiór dowolnej liczby indywidualnych gospodarstw, działających w
obrębie, np. narodu, kraju, których funkcjonowanie opiera się na zasadzie wolności gospodarczej. Powstaje struktura będąca wynikiem ciągłych wzajemnych relacji całość-jednostka, jednostka-całość, jednostka-jednostka.
GOSPODAROWANIE (W SKRÓCIE) – dokonywanie decyzji ekonomicznych.
DECYZJE ODNOŚNIE GOSPODAROWANIA:
Ile produkować? – wielkość produkcji w skali całej gospodarki
Co i jak produkować?- struktura produkcji- ile poszczególnych dóbr wyprodukować, jakimi metodami oraz kto ma je produkować, tzn. wskazanie najlepszych i najtańszych producentów.
Dla kogo produkować? – kto i w jakim stopniu ma korzystać z wyprodukowanych dóbr.
RACJONALNE GOSPODAROWANIE
W warunkach rzadkości, ludzie dysponują ograniczonymi środkami tak, by wydobyć z nich jak najwięcej korzyści materialnych (osiągnąć MAKSIMUM ZADOWOLENIA) <- ZASADA GOSPODARNOŚCI- ludzie w warunkach rzadkości postępują racjonalnie. Racjonalizm przejawia się na dwa sposoby:
Gospodarz zamierza osiągnąć dany cel przy jak najmniejszym nakładzie środków
Gospodarz dysponując danym zasobem środków, chce osiągnąć jak największe korzyści
PRAWA EKONOMICZNE
Są to prawa naturalne, wynikające z konieczności, mogące działać równocześnie. Naturalne, obiektywne prawa nauki dotyczące określonych naturalnych związków przyczynowych.
PRAWO EKONOMICZNE- twierdzenie o istnieniu w rzeczywistości gospodarczej związku przyczynowego, obejmujące następstwo w czasie co najmniej dwóch zdarzeń, z których pierwsze (przyczyna) wywołuje drugie (skutek). Związki te mają charakter nomotetyczny (prawidłowościowy).
PROCESY EKONOMICZNE- występują tylko w warunkach wolności gospodarczej*.
*WOLNOŚĆ GOSPODARCZA- zapewnia jednostce niezależność w bytowaniu, w którym musi podejmować jak najlepsze dla siebie decyzje, służąc jednocześnie dobru wspólnemu. Cztery atrybuty wolności gospodarczej:
SWOBODA ZATRUDNIENIA – każdy ma prawo wyboru swojego pracodawcy.
WOLNOŚĆ INICJATYWY GOSPODARCZEJ- otwiera pole nieskrępowanej działalności gospodarczej dla każdego
SWOBODA KAPITALIZACJI- każdy ma prawo swobodnego gromadzenia i posiadania kapitału potrzebnego do prowadzenia działalności gospodarczej.
SWOBODA WYBORU KONSUMPCJI
Konsekwencją wolności gospodarczej jest system INDYWIDUALISTYCZNY lub KOMPETYTYWNY (KONKURENCYJNY). Tworzy go dowolna liczba niezależnych podmiotów gospodarujących, których funkcjonowanie opiera się na powszechności wolnej wymiany dóbr. Tworzy to podstawy pojawienia się rynku, którego najważniejszą cechą jest SWOBODA KONKURENCJI.
WOLNY RYNEK- bez ingerencji czynników zewnętrznych
CZYNNIKI GOSPODARCZE
Potrzeby – przyczyna i cel gospodarowania, ze względu na fakt, że ich zaspokojenie wymaga użycia ograniczonych środków. Są one zmienne, indywidualne i nieograniczone. W gospodarce wymienno-pieniężnej przejawiają się w formie pieniężnego zapotrzebowania na konkretne dobra- popyt.
Kultura narodu- jako rezultat duchowego dorobku, przechowywana głównie w rodzinie, która dążąc do jak najlepszego wykształcenia swego potomstwa, dokonuje inwestycji w przyszłość kraju.
Rozwój wiedzy i postęp techniczny- rozwój wiedzy o otaczającej rzeczywistości jest przyczyną postępu technicznego i innowacji. Pogłębianie tej wiedzy jest możliwe dzięki badaczom naukowym, którzy są czynnikami rzadkimi, dlatego to w interesie państwa jest zapewnienie im warunków do pracy.
Zdrowie fizyczne i psychiczne ludności- od niego zależą potrzeby społeczeństwa. Dla ekonomiki ludność jest rozpatrywana jako źródło pracy, z którego może korzystać gospodarujące społeczeństwo.
Warunki przyrodnicze- warunki naturalne, jakimi dysponuje społeczeństwo np. przestrzeń wraz z położeniem geograficznym, siły przyrody (wiatr, spadek wód), naturalne bogactwa ziemi
CZYNNIKI PRODUKCJI
Ziemia- wszystkie rodzaje gruntów
Praca- wszystkie jej rodzaje i kwalifikacje
Kapitał – wszystkie narzędzia i przedmioty pracy
Czynniki produkcji są przedmiotem gospodarowania natomiast czynniki gospodarcze nie są.