ROLA I ZADANIA GERONTOLOGA

W związku z faktem , iż w Polsce z roku na rok wzrasta współczynnik starości - konieczne jest rozwijanie pedagogika starzenia się.

Jej Pierwszorzędna idea wydaje się być HUMANITAS , „oznaczający odpowiedzialność społeczeństwa za opiekę i ochronę jego członków oraz zachowanie szeroko rozumianego człowieczeństwa (...). to także respektowanie godności i wolności jednostki ludzkiej, zainteresowanie jej sprawami , uznawanie jej potrzeb i działanie dla jej dobra.”

W świetle tej definicji - wydają się być oczywiste pytania : Kto, wobec ludzi starszych ma taką rolę spełniać? A także : Jakie działanie, tak naprawdę ma ona obejmować?

W zakresie podstawowych badań gerontologicznych, a więc wchodzących w zakres zadań gerontologa, znajdują się:

• Poznanie starzenia się jako procesu z jego fazami

• Diagnoza sytuacji życiowej ludzi starszych

• Określenie czynników warunkujących w wyżej wymienionym procesie

• Tworzenie optymalnych, humanistycznych warunków życia

• Waloryzacja starości

W związku z tym istnieje potrzeba rozwiązywania problemów:

• wychowanie dla wzajemnego zrozumienia i porozumienia

• przygotowanie i przystosowanie człowieka do procesów starzenia się i do jego efektu

• przeciwdziałanie i zapobieganie patologii życia społecznego starszych

• poradnictwo

• ich socjalizację

• działanie terapeutyczne, rehabilitacyjne i reaktywizacyjne

• przygotowanie człowieka do cierpienia i śmierci

Dla ich likwidacji wykorzystuje się placówki edukacyjne i opiekuńczo wychowawcze typu: kluby „złotego wieku” , placówki opieki medycznej oraz towarzystwa i placówki naukowe, a także społeczne.

Natomiast proces rozwiązywania w.w. problemów przedstawia się następująco: podstawą w tej koncepcji rozwiązywania problemów są kontrakt i informacja zwrotna. Dzięki nim możliwe jest wypracowanie określonego akceptowanego rozwiązania problemu, które uwzględni cele , a zatem i wartości uznawane przez klienta i przez gerontologa. Zaznaczone

PROCES ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW W PRACY SOCJALNEJ

na schemacie „pętle” informacji zwrotnej umożliwiają obu stronom stałą analizę i ocenę:

• czy dane przedstawiające sytuację problemową i jej uwarunkowania są wystarczające do podjęcia interwencji;

• czy definicja problemu jest wystarczająca

• czy cele jakie mają być osiągnięte przez rozwiązanie problemu, są do zaakceptowania przez obie strony;

• czy plan interwencji odpowiada możliwościom działania obu stron:

• czy realizacja planu przebiega zgodni z założeniami i prowadzi do osiągnięcia przyjętego celu?

Oceny te mogą prowadzić do renegocjacji kontraktu na każdym etapie i zapewniają dynamiczne przystosowanie pracy z klientem do zmian następujących w trakcie procesu interwencji.

Postulat angażowania klienta w rozwiązywanie jego problemu wymaga od gerontologa szeregu umiejętności wykraczających poza samo rozwiązywanie problemów. Chodzi tu o przyjęcie roli przewodnika w tym procesie, a pełnienie jej wymaga następujących trzech zakresów umiejętności:

1. porozumienia się z klientem i jego otoczeniem społecznym

2. motywowanie klienta do własnej aktywności w rozwiązywaniu problemów

3. uczenia klienta rozwiązywania problemów

Podstawą tak rozumianej roli gerontologa są umiejętności porozumiewania się interpersonalnego oraz umiejętność motywowania klientów do aktywności w rozwiązywaniu własnych problemów.

Warto dodać , że oferta form pomocy wydaje się być bardzo bogata. Albowiem obejmuje ona:

• zasiłek stały wyrównawczy, okresowy, celowy dla osób starszych bez dochodów lub o niskich dochodach

• pomoc rzeczowa dla osób, które same nie mogą sobie tych rzeczy zapewnić (z powodu braku środków lub możliwości realizacji)

• usługi opiekuńcze w środowisku lokalnym, w tym usługi specjalistyczne

• lokalne domy pomocy społecznej

• rodzinne domy pomocy dla osób starszych

• domy pomocy społecznej specjalistyczne, uwzględniające specyficzne potrzeby osób starszych

• mieszkania chronione

• kluby seniora i domy dziennego pobytu

Świadczeniobiorcy to jednostki, które potrzebują pomocy z powodu długotrwałej choroby, osoby niepełnosprawne, bezrobotne, ubogie lub też te, które pozostają bezradne w sprawach opiekuńczych i są samotne.

Aby jednak móc realizować zadania oparte na pomocy starszym , niezależnie od instytucji jaka udziela pomocy. Pracownik- gerontolog musi posiadać predyspozycje potrzebne do osiągnięcia celu, umiejętności , czyli to czego efektem jest skuteczność działania oraz wiedzę, pozwalającą na ich podjęcie.

Wiemy , że wiedzę można uzupełnić, a umiejętności - nauczyć się. Jednak nie można zmodyfikować predyspozycji, gdyż te nie podlegają zmianie. Dlatego też są najistotniejszym elementem w postawie gerontologa.

To predyspozycje sprawiają, że człowiek nadaje się do jednej pracy, a do drugiej - nie. Wynika to z jego osobowości, cech charakteru i temperamentu. Jednostka „pomagającą” może być ten kto zaraża „radością życia”, potrafi akceptować zmiany, jest zainteresowany służeniem drugiemu człowiekowi, a przede wszystkim jest autentyczny i charakteryzuje go empatia.

Ważne jest to, aby dana osoba nie odczuwała negatywnych uczuć. W biegu codziennych spraw - jest to niemożliwe. Jednak musi ona posiadać zdolność radzenia sobie z nimi.

O tych umiejętnościach decyduje wiele czynników. Należą do nich aktualna polityka społeczna, rozwój wiedzy dotyczący człowieka i społeczeństwa , a także kultura społeczna.

Obejmują one:

1. UMIEJĘTNOŚCI METODOLOGICZNE, a więc : udzielanie porad, obserwowanie - dokonywanie analizy - formowanie wniosków, określanie diagnozy społecznej oraz planu pomocy, stosowanie określonych metod i technik postępowania w odniesieniu do konkretnej sytuacji.

2. UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNE, czyli komunikacyjne, rozumienie sytuacji osoby, okazywanie ciepła i empatii, współpraca z przedstawicielami innych zawodów, instytucji, organizowanie i prowadzenie grup zadaniowych czy też aktywizowania społeczności lokalnej;

3. UMIEJĘTNOŚCI ZWIĄZANE ZE STOSOWANIEM WIEDZY Z ZKARESU PRAWA, a tu: właściwe posługiwanie się i stosowanie przepisów prawnych, uświadamianie uprawnień i sposobów ich egzekucji;

4. UMIEJĘTNOŚĆ WSKAZYWANIA KOMPETENTNYCH INSTYTUCJI

5. UMIEJĘTNOŚCI MENADZERSKIE, organizowanie pracy, inicjowanie współrealizowanie projektów działań społecznych dla celów pomocy, pozyskiwanie do współdziałania osób, rodzin, środowiska lokalnego, instytucji, zdobywanie funduszy do realizacji celów;

6. UMIEJĘTNOŚĆ PODEJMOWANIA DECYZJI I SZYBKIEJ INTERWNECJI SOCJALNEJ

7. UMIEJĘTNOŚĆ WYKORZYSTYWANIA ZDOBYCZY TECHNIKI PODCZAS WYKONYWANIA PRACY ZAWODOWEJ

8. UMIEJĘTNOŚĆ STOSOWANIA W PRAKTCE WIEDZY NAUKOWEJ.

Ta ostatnia, jak już było wspomniane wcześniej, jest niezbędne. Chodzi tu nie tylko o wiedzę ogólna , ale i szczegółową.

Ogólna- dotyczy dziedziny najbliższej stanowisku gerontologa, a wiec: znajomości człowieka w wieku starszym (jego potrzebach, zachowaniach, chorobach) i znajomości instytucji (jej misji, celach, zadaniach, strukturze organizacyjnej) oraz funkcjonowaniu człowieka w placówce ( a tutaj: znajomość praw i obowiązków mieszkańca i pracownika, procesu adaptacji i instytucjonalizacji). Zaś szczegółowa - to wiedza o konkretnym człowieku jego potrzebach, problemach i oczekiwaniach.

Ta wiedza warunkuje umiejętności , a te z kolei przyczyniają się do skutecznego działania.

Reasumując , niniejsza analiza, jasno określa nam kogo poszukujemy mówiąc o gerontologu. Być może jest to wyidealizowany obraz człowieka - jednak TYLKO takiego potrzebują osoby starsze. Tylko taki może ich prowadzić - będąc jednocześnie oparciem. Albowiem gerontolog to nie osoba przypadkowa, a ta która potrafi kochać i wie jak „być”.

BILIOGRAFIA:

1. C. Jurkiewicz „Personel domu pomocy społecznej” „Praca socjalna” 1/2002 Wydawnictwo Instytutu Służb Społecznych, W-wa 2002

2. A.N. Nocuń, J. Szmagalski „Umiejętności pracy socjalnej”, Katowice 1998

3. K. Wyrwicka „Osoby starsze w systemie pomocy społecznej” „Praca socjalna” 2/2003, Wydawnictwo Instytutu Służb Społecznych, W-wa 2003

4. A. A. Zych „Człowiek wobec starości” Katowice 1999

Aneta Piencek

Ela Hydzik

Monika Siedlecka

Ula Ryś

Piotr Kaczmarek

PS rok3 gr.II

A. A. Zych „Człowiek wobec starości” Katowice 1999 s.15-16

K. Wyrwicka , art. „Osoby starsze w sysatemie pomocy społecznej”, czasopismo „Praca socjalna” 2/2003 - wydanie specjalne, s.108

---