PŁASZCZYZNY I PUNKTY NA CIELE

Ciało dzielą linie:

• pionowa

• prostopadła (pozioma)

• poprzeczna

PIONOWA

• płaszczyzna pośrodkowa (planum medianom)

• dzieli ciało na punkty:

• prawy (dexter)

• lewy (sinister)

• płaszczyzna przyśrodkowa (planum para mediana)

• równoległa do płaszczyzny pośrodkowej

• dzieli ciało na punkty:

• przyśrodkowy (medialis) - bliżej kręgosłupa

• boczny (lateralis) - dalej od kręgosłupa

PROSTOPADŁA /POZIOMA

• płaszczyzna pozioma (planum horyzontale)

• plaszczyzna prostopadła do pośrodkowej

• dzieli się na punkty:

• górny (dogrzbietowy) - dorsalis

• dolny (dobrzuszny) - ventralis

POPRZECZNA

• płaszczyzna poprzeczna (planum transversale) - dzieli ciało na punkty:

• przedni (doczaszkowy) - cranialis

• tylny (doogonowy) - caudalis

KOŃCZYNY

• granicą jest głowa kości ramiennej

• bliższy (nad kością ramienną) - proximalis

• dalszy - distalis

• punkty na kończynie na tej samej wysokości:

• przyśrodkowy (bliżej płaszczyzny przyśrodkowej) - medialis

• boczny - lateralis

• między nimi może być środkowy - medius

PUNKTY NA DŁONIACH

• dłoń

• powierzchnia grzbietowa

• powierzchnia dolna dłoniowa

• stopa

• powierzchnia grzbietowa

• powierzchnia podeszwowa

PUNKTY NA GŁOWIE

• doustny (donosowy) - oralis

• odustny (potyliczny) - aboralis

KOŚCI

(osteologia)

• ogół kości w organizmie ssaka (z wyjątkiem kości trzewnych - prąciowej (os penis), sercowych (ossa cardin), ryjowej (os rostrale)) tworzy ruchomą konstrukcję nośną - kościec = szkielet (skeleton)

• kościec jest wytworem kostno - chrzęstnym

• nie ma kośćca bez udziału w jego budowie nieznacznych, ale trwałych elementów chrzęstnych:

• chrząstki żebrowe (cartilagines costales)

• chrząstkozrosty (synchondroses sternalem)

• chrząstki stawowe (cartilagines articulares)

• chrząstki nasadowe (u młodych) (cartilagines epiphysiales)

• kościec rozwija się z mezenchymy w stadiach:

• stadium błoniaste

• stadium chrzęstne

• stadium kostne

• stadia nie przechodzą jedno w drugie - zastępują się

kości zastępcze

• to takie, które przeszły wszystkie 3 stadia rozwojowe

• należą do nich:

• kręgi

• kości kończyn

• niektóre kości czaszki:

• potyliczna (os occipitale) - bez łuski

• klinowa - bez skrzydeł

• skroniowa (os temporale) - bez łuski

• kość sitowa

kości pokrywowe - okładzinowe

• powstały z pominięciem II etapu - chrzęstnego

• należą do nich:

• pozostałe kości czaszki

• kość sercowa u bydła

• kość prąciowa u drapieżnych

kości mieszane

• część zastępcza i część pokrywowa (okładzinowa)

• należą do nich:

• potyliczna (os occipitale)

• klinowa (os sphenoidale)

• skroniowa (os temporalne)

Typy kości

• długie (ossa longa)

• łukowate - tworzą żebra,

• rurowate - kończyny

• krótkie (ossa brevina)

• kręgi szyjne

• k. stępu

• nadgarstka

• płaskie (ossa plana)

• czaszki

• łopatki

• miednica

• różnorodne (ossa irregularia) - nieregularne

• kręgi

• pneumatyczne (ossa pneumatica)

• zatoki przynosowe

Funkcje kości

• chronią narządy, które leżą głębiej

• bierny narząd ruchu

• wsparcie dla mięśni

• magazyn jonów wapniowych, fosforanowych - udział w homeostazie

• pośrednio - rola krwiotwórcza (szpik kostny)

Szkielet chrzęstny

• zbudowany z tkanki chrzęstnej szklistej

• jest pierwotnym szkieletem

• następuje kostnienie - ochrzęstne, śród-chrzęstne

Kość

• pokryta jest błoną - okostną - płaszcz naczyń krwionośnych

• budowa:

• nasady - końce:

• bliższa - bliżej kręgosłupa

• dalsza - dalej kręgosłupa

• obie wypełnione są istotą gąbczastą porowatego wyglądu - to krzyżujące się nawzajem beleczki kostne, a między nimi jamki szpikowe

• trzon

• wewnątrz istota zbita - układ beleczek bardzo zwarty

• wewnętrzna jama szpikowa wypełniona szpikiem kostnym

• u młodych czerwony - f. krwiotwórcza

• u starszych żółty - tk. zapasowa

• szpik kostny pobieramy z kości biodrowej, mostka, kręgów

• zewnątrz to okostna

• cienka błona łącznotkankowa, która dostarcza kości naczyń krwionośnych i nerwów, odżywiając ją i zapewniając wrażliwość

• to źródło wzrostu kości na grubość i tworzenia blizn po złamaniach

• zbudowana z dwóch warstw:

• zew. włóknista - z włókien kolagenowych

• wew. wiotka - w niej leżą komórki kościotwórcze - osteoblasty (przy złamaniu się namnażają)

• zbudowana z komórek kostnych:

• osteoblasty - komórki kościotwórcze, które budują i naprawiają kość po uszkodzeniu

• osteocyty - żyją w kości całe życie - komórki właściwe

• osteoklasty - kościogubne, modelują kość

• zbudowana z komórek i substancji międzykomórkowej:

• sole mineralne - fosforany, węglany, fluorki - zapewniają twardość

• osseina - zapewnia sprężystość, elastyczność kości

• ułożone włókna kolagenowe

• prowadzą do budowy blaszek - jedna w drugiej tworzą osteon

• w środku kanał - nerwy, naczynia

Tkanka kostna

• grubo włóknista

• splotowata, nieuporządkowana

• występuje u niższych kręgowców i płodów ssaków

• drobno włóknista

• blaszkowata, uporządkowana, jako istota gąbczasta w nasadach

• istota zbita

• występuje u dorosłych ssaków

• istota zbita - szpik kostny żółty

• istota gąbczasta - szpik kostny czerwony

Kościec (skeleton)

• bierna część narządu ruchu

• dzieli się na:

• osiowy

• czaszka

• kręgosłup

• szyi

• tułowia

• cz. piersiowa

• cz. lędźwiowa

• cz. krzyżowa

• ogona

• kończyn

• przednie piersiowe

• tylne miedniczne

KOŚCIEC OSIOWY

CZASZKA

• schronienie mózgowia (narządy zmysłów - węch, wzrok, słuch)

• stanowi zrąb kostny jamy nosowej ustnej

• funkcje podporowe i ochronne

• zbudowana z parzystych i nieparzystych kości płaskich

• prawie wszystkie kości są ściśle i nieruchomo połączone za pomocą szwów, które u dorosłych zwierząt mogą ulec skostnieniu

• połączenia ruchome w stawie skroniowo - żuchwowym oraz między poszczególnymi częściami kości gnykowej

• składa się z dwóch części:

• część mózgowa - tzw. czaszka mózgowa

• część twarzowa - trzewna

• granicą są oczodoły

• wyróżniamy się:

• powierzchnię górną - sklepienie

• powierzchnię dolną - podstawa czaszki

• powierzchnię tylną - karkowa

• dwie powierzchnie boczne

CZĘŚĆ MÓZGOWA (cranium)

• k. potyliczna (os occipitale)

• nieparzysta, układa się w okolicy potylicznej (karkowej) czaszki

• składa się z:

• części podstawnej

• parzystych części bocznych

• łuski potylicznej

• k. międzyciemieniowa (os interparietale)

• k. nieparzysta

• tylko w czaszce płodów lub osobników nowo narodzonych

• u dorosłych zrasta się bez wyraźnych granic z kośćmi, między którymi leży - potyliczną i ciemieniowymi

• k. klinowa (os sphenoidale)

• nieparzysta

• leży w podstawie czaszki

• zbudowana z dwóch samodzielnych kości:

• k. podstawno - klinowej

• k. przedklinowej

• k. skrzydłowa (os pterygoideum)

• parzysta

• w postaci bardzo cienkiej blaszki

• leży w podstawie czaszki

• k. skroniowa (os temporalne)

• parzysta

• kształtuje okolice skroni

• składają się na nią:

• cz. łuskowa

• tzw. piramida

• k. ciemieniowa (os parientale)

• parzysta, płaska

• zajmuje okolicę ciemieniową

• k. czołowa (os frontale)

• parzysta

• znajduje się w okolicy czołowej

• wyróżniamy 2 części:

• łuskę czołową - cz. czołowo - nosowa

• cz. oczodołową

• k. sitowa (os ethmoidale)

• nieparzysta

• układa się w tylne części jamy nosowej między k. czołową i k. klinową

• oddziela jamę czaszki od jamy nosowej

• rozróżnia się w niej:

• blaszkę sitową

• błędnik sitowy

• lemiesz (vomer)

• nieparzysta

• dzieli nozdrza tylne na dwie połowy

• górna powierzchnia podniebienia kostnego

CZĘŚĆ TWARZOWA (facies)

• k. nosowa (os nasale)

• parzysta

• układa się przednio do kości czołowych tworząc sklepienie jamy nosowej

• przyśrodkowo graniczy z jednoimienną kością strony przeciwnej, bocznie ze szczęką i kością siekaczową

• k. łzowa (os lacrimale)

• parzysta

• tworzy przednią część jamy oczodołu

• układa się między kością czołową, szczęką i kością jarzmową

• jest podzielona brzegiem nadoczodołowym na powierzchnię:

• twarzową

• oczodołową

• szczęka (maxilla)

• parzysta

• stanowi boczną ścianę jamy nosowej oraz górną ścianę jamy ustnej

• graniczy z kośćmi:

• siekaczowa

• nosowa

• łzowa

• jarzmowa

• podniebienna

• lemiesz

• małżowina nosowa dolna

• rozróżnia się w niej:

• trzon szczęki

• wyrostek zębodołowy

• wyrostek podniebienny

• małżowiny nosowe (concha nasalis)

• górna (concha nasalis dorsalis)

• dolna (concha nasalis ventralis)

• parzyste

• przymocowane do bocznej ściany jamy nosowej

• zbudowane z bardzo cienkich, zaopatrzonych w liczne otwory i zwiniętych rurowato blaszek kostnych

• tworzą rusztowanie dla silnie pofałdowanej błony śluzowej jamy nosowej

• k. siekaczowi (os incisivum)

• parzysta

• układa się przednio do szczęki

• rozróżnia się w niej:

• trzon

• wyrostki

• k. ryjowa (os rostrale)

• kość przegrody nosa

• stały składnik czaszki tylko u świni !!!

• nieparzysta

• leży na trzonach kości siekaczowych, przednio do kości nosowych i tworzy zrąb kostny ryja

• ma kształt nieprawidłowej piramidy

• czasem tę kość można spotkać w płytce nosowo-wargowej(śluzawicy) bydła jako skostniałą część przedniego końca przegrody nosa.

• k. podniebienna (os palatium)

• parzysta

• parzysta, leży między kością klinowa i szczęką, łączy się również z kością łzową i czołową

• razem z kością klinową ograniczają ujście jamy nosowej do gardła - nozdrza tylne

• składają się na nią dwie blaszki:

• pozioma - bierze udział w tworzeniu tylnego fragmentu podniebienia kostnego

• pionowa - tworzy tylne części bocznej ściany jamy nosowej

• k. jarzmowa (os zygomaticum)

• parzysta

• tworzy przedni fragment łuku jarzmowego, przyczynia się częściowo do tworzenia oczodołu

• jest rozdzielona brzegiem podoczodołowym na powierzchnię:

• boczną

• oczodołową

• żuchwa (mandibula)

• składają się na nią dwie kości żuchwowe(żuchwy)

• zestawia się z czaszką mózgową w stawie skroniowo - żuchwowym

• wyróżnia się:

• trzon żuchwy

• gałąź żuchwy

• k. gnykowa (os hyoideum)

• nieparzysta o swoistym oryginalnym kształcie

• przymocowana do kości skroniowych czaszki mózgowej, układa się między gałęziami żuchwy

• miejsce przyczepu mięśni języka, gardła oraz chrząstek krtani

• składa się z nieparzystego trzonu, parzystych rogów większych i rogów mniejszych

• do rogów mniejszych przyłączone są gałęzie

KRĘGOSŁUP

(columna vertebralis)

• kręgi składające się na segmenty kostne kośćca szyi, tułowia i ogona

KRĘG (vertebra)

• leży w płaszczyźnie strzałkowej pośrodkowej ciała

• ma budowę symetryczną

• należy do kości krótkich

• zbudowany jest z:

• trzonu

• łuku

• wyrostków parzystych:

• stawowe

• poprzeczne

• suteczkowate

• lub wyrostków nieparzystych:

• nieparzysty wyrostek kolczysty

KRĘGI SZYJNE (vertebra cervicales)

• liczba kręgów - 7 - bez względu na długość szyi

• spełniają rolę silnej i o dużej ruchomości dźwigni jednoramiennej, na której przednim końcu zawieszona jest głowa zwierzęcia

• w ich budowie wyróżnia się podział:

• I kręg - szczytowy (atlas)

• jemu głowa zawdzięcza znaczną ruchomość

• ma kształt pierścienia, od którego na boki odchodzą wyrostki poprzeczne w postaci skrzydeł

• rozróżnia się w nim:

• łuk grzbietowy

• łuk brzuszny

• II kręg - obrotowy (axis)

• odznacza się obecnością - w miejsce głowy kręgu - dobrze wykształconego zęba, oraz wyrostkiem kolczystym w postaci grzebienia

• kręgi III - VI

• są najbardziej zbliżone do siebie pod względem budowy

• masywne

• mają dwudzielne wyrostki poprzeczne, w których obok właściwego wyrostka poprzecznego wyróżnia się wyrostek żebrowy

• VII kręg

• z tyłu trzonu ma dołki żebrowe tylne, wyrostek poprzeczny nie ma partnera w wyrostku żebrowym

KRĘGI PIERSIOWE (vertebrae thoracicae)

• wraz z żebrami i mostkiem tworzą klatkę piersiową (torax)

• charakterystyczne dla tych kręgów są parzyste dołki żebrowe przednie i tylne położone w pobliżu głowy i dołu kręgu, służące do połączenia z głową żeber

• gatunkowo występują w liczbie:

• pies, kot - 13 (rzadziej 12)

• świnia - 14-15

• bydło - 13

• koń - 18-19

Żebra (costa)

• wyróżniamy:

• część żebrową kostną (os costale)

• część żebrową chrzęstną (cartilago costalis)

• początkowe 7-8 par kości żebrowych, które łączą się bezpośrednio z mostkiem przez chrząstki żebrowe to żebra prawdziwe (costae verte)

• kości żebrowe dalsze, które również łączą się z mostkiem przez chrząstki żebrowe, ale już nie bezpośrednio, to żebra rzekome (costae spuriae)

• żebra kostne, których końce górne łączą się z kręgami, a dolne tkwią w mięśniach nie łącząc się w ogóle z mostkiem, to tzw. żebra wolne

• chrząstki żebrowe (cartioagines costales) żeber prawdziwych łączą się swymi powierzchniami stawowymi z mostkiem

• chrząstki stawowe żeber rzekomych cienieją ku dołowi w kierunku domostkowym i nakładając się jedna na drugą tworzą łuk żebrowy (arcus costalis)

• gatunkowo występują w liczbie:

• pies - 13 par żeber 9 par prawdziwych

• świnia - 14-15(12-17) par żeber 6-8 par prawdziwych

• bydło - 13 par żeber 8 par prawdziwych

• koń - 18 par żeber 8 par prawdziwych

Mostek (sternum)

• stanowi brzuszną ścianę klatki piersiowej, łącząc dolne końce żeber prawdziwych

• wyróżnia się w nim:

• rękojeść

• trzon

• wyrostek mieczykowaty zakończony chrząstką mieczykowatą

Klatka piersiowa (thorax)

• utworzona przez kręgi piersiowe, żebra i mostek

• ma kształt stożka, którego ścięty wierzchołek skierowany ku przodowi stanowi otwór przedni klatki piersiowej (apertura thoracis cranialis)

• skośnie podcięta podstawa stanowi otwór tylny klatki piersiowej (apertura thoracis caudalis)

KRĘGI LĘDŹWIOWE (vertebrae lumbales)

• mają charakterystyczne, masywne wyrostki poprzeczne i stawowe prawie jednakowej wysokości

• nachylone ku przodowi wyrostki kolczyste

• płaskie głowy i doły kręgów

• gatunkowo występują w liczbie:

• pies - 7

• świnia - 7 (czasem 6-5)

• bydło - 6

• koń - 6 (u ras lekkich 5)

KRĘGI KRZYŻOWE (vertebrae sacrales)

• w liczbie 3 - 5(6)

• wielkość zmniejsza się w kierunku doogonowym

• zrastają się w kość krzyżową (os sacrum)

• wyrostki kolczyste mogą zrastać się całkowicie w grzebień krzyżowy pośrodkowy

• gatunkowo występują w liczbie:

• pies - 3 kręgi

• świnia - 4 kręgi krzyżowe bez wyrostków kolczystych

• bydło - 5 kręgów

• koń - 5(6) kręgów

KRĘGI OGONOWE (verterbae caudales)

• u różnych gatunków w różnym stopniu uwstecznienia w związku z funkcją ogona

• wyrostki kolczyste i łuki kręgów występują tylko w pierwszych 5 kręgach

• gatunkowo występują w liczbie:

• pies - 20-23 kręgi

• świnia - 20-30 kręgów

• bydło - 18-20 kręgów

• koń - 18 (15-20) kręgów

KOŚCIEC KOŃCZYN

PIERSIOWE

• obręcz kończyny piersiowej (cingulum membri thoracici)

• w skład tej obręczy wchodzi tylko jedna kość - łopatka (scapula)

• to kość płaska w kształcie trójkąta

• kość ramienna (humerus)

• kość długa, rurowata

• charakteryzuje się obecnością:

• głowy i bruzdy międzyguzkowej na końcu górnym

• kłykcia - z przodu

• dołu wyrostka łokciowego na końcu dolnym

• kościec przedramienia (skeleton antebrachii)

• w jego skład wchodzą dwie rurowate kości:

• k. promieniowa (radius)

• k. łokciowa (ulna)

• cechy gatunkowe:

• u psa - połączone ruchomo

• u świni - połączone nieruchomo

• u bydła - ściśle zrośnięte

• u konia - ściśle zrośnięte

• kości nadgarstka (ossa carpi)

• jako całość tworzą sześcian składający się z 2 rzędów niesymetrycznych jednostek kostnych, wmontowanych między kk. przedramienia i śródręcza

• w bardziej masywnym rzędzie górnym znajdują się 4 kości:

• kość promieniowa nadgarstka (os carpi radiale)

• kość pośrednia nadgarstka (os carpi intermedium)

• kość łokciowa nadgarstka (os carpi ulnare)

• kość dodatkowa nadgarstka (os carpi accessorium)

• w rzędzie dolnym bywa od 2 do 4 kości, zależnie od gatunku

• kość nadgarstkowa I, II, III, IV - oznaczone są w kolejności od strony przyśrodkowej do bocznej

• cechy gatunkowe:

• pies - rząd górny - 3 kości, dolny - 4 kości

• świnia - rząd górny - 4 kości, dolny - 4 kości

• bydło - rząd górny - 4 kości, dolny 2 kości

• I - brak

• II i III zrośnięte w kość nadgarstkową

• koń - rząd górny 4 kości, dolny 4 kości

• I - często jej brak

• kości śródręcza (ossa metacarpalia)

• kości długie, rurowate

• cechą charakterystyczną jest obecność na końcach dolnych, głowy (bloczka) przedzielonej grzebieniem, służącej do połączenia z paliczkiem bliższym

• końce górne kości śródręcza zw. podstawą są zaopatrzone w powierzchnię stawową przybierającą różny kształt

• w zależności od gatunku: 3 - 5

• pies - 5 długich

• świnia - 4 krótkie i masywne

• bydło - 3

• koń - 3

• kości palców ręki (ossa digitorum manus)

• na kości palców ręki składają się paliczki, zwane również członami palcowymi, które w liczbie 3 wchodzą w skład każdego palca:

• paliczek bliższy (phalanx proximalis)

• występuje u psa i kota

• u kopytnych - k. pęcinowa (os compedale)

• paliczek środkowy (phalanx media)

• krótszy od poprzedniego

• występuje u psa i kota

• u kopytnych - k. koronowa (os coronale)

• paliczek dalszy (phalanx distalis)

• u psa - k. pazurowa (os unguiculare)

• u świni, przeżuwaczy - k. racicowa

• u koni - k. kopytowa (os ungulare)

• trzeszczki

• bliższe (ossa sesamoidea proximalia)

• występują po 2 na powierzchni dłoniowej każdego palca

• wmontowane w torebkę stawu śródręczno - paliczkowego

• dalsza (os sesamoideum distale)

• ma powierzchnie stawowe służące do połączenia z paliczkiem dalszym i środkowym

• obejmuje ją torebka stawu międzypaliczkowego dalszego

• u psa nie występuje!!!

MIEDNICZNE

• obręcz kończyny miedniczej (cingulum membri pelvini)

• charakterystyczny szczegół - panewka i otwór zasłoniowy

• składa się na nią k. miedniczna (os coxae) zbudowana z trzech kości:

• k. biodrowej (os iliom)

• składa się ze skrzydła (talerza) i trzonu

• k. łonowej (os pubis)

• składa się z trzonu oraz dwu gałęzi: przedniej i tylnej

• k. kulszowej (os ischii)

• zbudowana z trzonu i gałęzi

• kość udowa (os femoris)

• kość długa, rurowata

• na końcu górnym - głowa z wyraźnie zaznaczoną szyjkę i silny wyrostek - krętarz większy

• na końcu dolnym po stronie przedniej - bloczek dla rzepki

• z tyłu dwa kłykcie służące do połączenia z kością piszczelową

• rzepka (patella)

• największa trzeszczka

• kość krótka, niesymetryczna

• to skostniała część ścięgna mięśnia czworogłowego uda

• charakteryzuje ją obecność wklęsłej powierzchni stawowej, rozdzielonej płaskim grzebieniem na dwie nierówne części: boczną mniejszą i przyśrodkową większą

• kościec goleni czyli podudzia (skeleton cruris)

• na kościec składają się:

• k. piszczelowa (tibia)

• długa, rurowata

• trójkątny masywny koniec górny wykształcony w postaci 2 kłykci:

• bocznego - mniejszego

• przyśrodkowego - większego

• k. strzałkowa - strzałka (fibula)

• zachowana w całej długości tylko u psa i świni

• kości stępu (ossa tarsi)

• układają się w trzech rzędach:

• rząd górny:

• k. skokowa (talus) - od strony przyśrodkowej

• k. piętowa (calcaneus s. os calcis) - od strony bocznej

• rząd środkowy:

• k. stępu środkowa (os tarsi centrale)

• rząd dolny:

• 3-4 kości - od strony przyśrodkowej kk. stępowe I, II, III i IV, z których największe są III i IV

• kości śródstopia (ossa metatarsalgia)

• są podobne do kości śródręcza, ale dłuższe i masywniejsze

• kości palców stopy (ossa digitorum pedis)

• podobne do paliczków kości palców kości piersiowej

• u konia paliczki bliższe i środkowe są krótsze niż w „ręce”

• występują wyrostki podeszwowe

• u pozostałych gatunków odwrotnie - dłuższe

POŁĄCZENIA KOŚCI

Arthrologia

• ruchome i nieruchome połączenia kości

• połączenia te dzielą się na 3 grupy:

• p. włókniste

• p. chrząstkowe

• p. maziowe

POŁACZENIA WŁÓKNISTE

• więzozrosty

• elementem wiążącym jest tkanka włóknista lub sprężysta

• mogą przyjmować postać błony międzykostnej lub wiązadła

• szwy

• łączą kk. płaskie czaszki

• rodzaje:

• piłowaty

• tworzy się gdy krawędzie kości ukształtowane są na podobieństwo zębów piły np. szew potyliczno - ciemieniowy

• łuskowy

• kości kontaktujące się zachodzą na siebie na podobieństwo rybich łusek np. szew ciemieniowo - skroniowy

• liściasty

• krawędzie kości są postrzępione i wnikają między siebie w postaci wypustek np. szew czołowo - nosowy

• płaski

• gładkie i równe krawędzie

• występuje między obustronnymi kośćmi nosowymi

• wklinowanie

• występuje między okostną zębodołu i ozębną

POŁĄCZENIA CHRZĄSTKOWE

• chrząstkozrost

• spoiwem łączącym dwie kości jest tkanka chrzęstna szklista lub włóknista

• chrząstkozrost szklisty - chrząstki nasadowe

• chrząstkozrost włóknisty - krążki międzykręgowe

• spojenia

• chrząstkozrost mający w swym wnętrzu jamę np. spojenie miednicze

• chrząstkozrosty stają się kościozrostami

POŁĄCZENIA MAZIOWE - stawy

W przeciętnym stawie wyróżnia się:

• powierzchnie stawowe

• pokryte chrząstką stawową

• utworzona z tkanki chrzęstnej szklistej

• grubość zależy od siły nacisku na powierzchnię stawową

• brak naczyń krwionośnych

• odżywiana przez maź stawową

• niweluje skutki tarcia i likwiduje wstrząsy

• w stawach o powierzchniach niedopasowanych do siebie pod względem kształtu występują:

• krążki stawowe - np. s. skroniowo - żuchwowy

• łękotki stawowe - np. s. udowo - piszczelowy

• czasem chrząstka stawowa wystaje poza powierzchnię stawową przyjmując postać:

• obrąbka panewkowego lub

• obrąbka stawowego

• u kopytnych na powierzchni stawowej mogą występować zagłębienia zwane dołami maziowymi pozbawione chrząstki

• torebka stawowa

• błoniasta, zamknięta obudowa stawu

• składa się z dwóch warstw (błon):

• włóknista

• wytwór okostnej

• ma znaczenie mechaniczno - ochronne

• bierze udział w tworzeniu więzadeł stawowych

• maziowa

• pofałdowana, zaopatrzona w kosmki

• produkuje maź stawową

• więzadła

• wzmacniają konstrukcję stawu

• nadają stawom kierunek ruchu

• wyróżnia się dwa typy:

• wewnątrztorebkowe

• zewnątrz torebkowe

• maź stawowa

• płyn o bursztynowym kolorze

• zwilża powierzchnie stawowe

• zmniejsza tarcie

• jama stawowa

• znajduje się między powierzchniami stawowymi

POŁĄCZENIA KRĘGOSŁUPA

(articulationes columnae vertebralis)

• 2 stawy szczytowo - potyliczne

• łączą czaszkę z kręgosłupem

• umożliwiają unoszenie i opuszczanie głowy

• każdy staw posiada odrębna torebkę stawową wzmocnioną wiązadłami bocznymi

• s. szczytowo - obrotowy

• odpowiedzialny za ruchy obrotowe głowy

• wzmocniony 2 błonami:

• grzbietową

• brzuszną

• spojenie międzykręgowe

• łączą trzony dalszych sąsiadujących kręgów

• w skład wchodzą:

• krążek międzykręgowy

• zbudowany z chrząstki włóknistej

• najgrubsze występują w odcinku szyjnym i ogonowym - wykazują największą ruchliwość

• brak ich w odcinku krzyżowym

• więzadło podłużne grzbietowe

• znajduje się wewnątrz kanału kręgowego

• sięga od zęba kręgu obrotowego do k. krzyżowej

• więzadło podłużne brzuszne

• układa się od kręgów piersiowego VIII do k. krzyżowej

• łuki sąsiadujących kręgów łączą się połączeniem maziowym za pośrednictwem parzystych wyrostków stawowych

Kręgosłup wzmacniają więzadła:

KRÓTKIE:

• w. międzyłukowe

• sprężyste błony, które zabudowują przestrzenie międzyłukowe

• w. międzykolcowe

• in. międzykolczykowe

• rozciągają się między sąsiadującymi wyrostkami kolczystymi

• w. międzypoprzeczne

• łączą wyrostki poprzeczne kręgów

• najlepiej wykształcone w odcinku lędźwiowym kręgosłupa

DŁUGIE:

• w. nadkolcowe

• pokrywa wierzchołki wyrostków kolczystych, na których uzyskuje przyczepy

• na szyi biegnie jako więzadło karkowe

• brak u świni !!!

• w. karkowe

• skorelowane z masą głowy i długością szyi

• bierze udział w unoszeniu głowy

• u psa - jako powrózek karkowy

• u przeżuwaczy i konia występuje także blaszka karkowa

• w. podłużne grzbietowe

• w. podłużne brzuszne

POŁĄCZENIA KLATKI PIERSIOWEJ

(articulationes thoracis)

• stawy żebrowo - kręgowe

• składa się z 2 stawów:

• głowy żebra

• stawu żebrowo - poprzecznego

• wzmocniony jest 2 więzadłami:

• promieniste głowy żebra

• śródstawowe głowy żebra

• stawy żebrowo - chrząstkowe

• stawy mostkowo - żebrowe

• wzmocnione więzadłami mostkowo - żebrowymi promienistymi

• połączenia między kośćmi żebrowymi i chrząstkami żebrowymi

• u koni i mięsożernych - połączenie chrząstkozrostowe

• u świni i przeżuwaczy - stawy maziowe

• ż. prawdziwe z mostkiem łączą się stawowo

• ż. rzekome zespalają swoje chrząstki w łuk żebrowy i nawiązują łączność z mostkiem

• połączenia mostka

• człony mostkowe połączone są za pomocą chrząstkozrostów mostkowych

• u koni i mięsożernych - rękojeść z trzonem mostka łączy się chrząstkozrostem rękojeściowo - mostkowym

• u świni i przeżuwaczy - w tym miejscu występuje staw

POŁĄCZENIA CZASZKI

(articulationes cranii)

• 48 szwów różnego typu

• chrząstkozrosty

• śródklinowy

• klinowo - potyliczny

• międzyżuchwowy

• staw skroniowo - żuchwowy

• tzw. s. niekontaktujący

• zawiera krążek stawowy dzielący jamę stawową na dwa piętra

• wzmocniony więzadłem bocznym i doogonowym

• ruchy unoszenia i opuszczania żuchwy oraz ruchy ślizgowe

• połączenia k. gnykowej

• połączenia między poszczególnymi częściami k. gnykowej - s. skroniowo - gnykowy

• połączenia z sąsiadującymi strukturami - s. tarczowo - gnykowy

POŁĄCZENIA KOŃCZYNY PIERSIOWEJ

(articulationes membri thoracici)

• staw ramienny

• łopatka z k. ramienną

• pozbawiony więzadeł

• ruchy zginania i prostowania, co łączy się z wysuwaniem i cofaniem kończyny

• staw łokciowy

• składa się z 2 połączeń wtórnych:

• s. ramienno - łokciowy

• s. ramienno - promieniowy

• umożliwia ruchy zginania i prostowania

• u mięsożernych - ruchome połączenie k. promieniowej i łokciowej

• staw nadgarstka

• składają się na niego:

• s. przedramienno - nadgarstkowy

• s. sródnadgarstkowy

• s. nadgarstkowo - śródręczny

• ss. międzynadgarstkowe

• całość stawu obejmuje torebka stawowa wzmocniona 2 więzadłami pobocznymi nadgarstka

• stawy międzyśródręczne

• ss. płaskie o ograniczonych ruchach

• wzmocnione 3 więzadłami

• stawy śródręczno - członowe

• u kopytnych - ss. pęcinowe

• to ss. kłykciowe lub zawiasowe

• posiada torebkę i liczne więzadła

• stawy międzyczłonowe palców ręki

• bliższe

• ss. zawiasowe niezupełne

• u kopytnych - ss. koronowe

• torebka tworzy 2 zachyłki

• wzmocnione 4 więzadłami

• dalsze - kopytowe

• u parzystokopytnych - racicowe

• u mięsożernych - pazurowe

• torebka tworzy zachyłki

• wzmocnione 2 więzadłami

POŁĄCZENIA KOŃCZYNY MIEDNICZNEJ

(articulationes membri pelvini)

• staw krzyżowo - biodrowy

• s. płaski

• wzmocniony 3 więzadłami

• spojenia miedniczne

• u zwierząt domowych jest chrząstkozrostem

• z czasem może przekształcić się w kościozrost

• tworzą je kk. łonowe i kk. kulszowe

• więzadło krzyżowo - guzkowe

• u psów - ciągnie się w postaci sznura

• u kopytnych - więzadło krzyżowo - guzowe szerokie

• u bydła - tylna krawędź ulega rozluźnieniu przed porodem

• błona zasłonowa

• cienka blaszka łącznotkankowa

• zamyka otwór zasłoniowy k. miednicznej

• staw biodrowy

• utworzony przez panewkę k. miednicznej oraz głowę k. udowej

• torebka jest gruba i obszerna

• tworzy 4 więzadła

• u koni i świni - występuje więzadło dodatkowe k. udowej ograniczające ruchy odwodzenia w stawie

• staw kolanowy

• staw złożony

• wyróżnia się w nim:

• s. udowo - piszczelowy

• tworzą go niedopasowane kłykcie k. udowej i k. piszczelowej

• obecne 2 łękotki

• 2 więzadła poboczne

• 2 więzadła krzyżowe kolana

• s. udowo - rzepkowy

• zawarty między powierzchniami stawowymi bloczka k. udowej i rzepki

• wzmocniony przez więzadła i troczki rzepki

• kaletki maziowe

• stawy stopy

• s. stępu

• s. czteropoziomowy

• pokryty warstwa włóknistą torebki maziowej

• torebka tworzy 4 jamy stawowe

• liczne więzadła

• stawy:

• stępowo - podudzi owy

• skokowo - piętowo - ośrodkowy

• skokowo - piętowy

• piętowo - czwarty

• środkowo - dalszy

• stępowo - śródstopowe

• ss. międzyśródstopowe

• ss. śródstopowo - członowe

• ss. międzyczłonowe palców stopy bliższe

• ss. międzyczłonowe palców stopy dalsze

4 ostatnie zbudowane podobnie jak na terenie ręki

---