Podaż czynników wytwórczych - praca, inwestycje dokonywane przez człowieka

Popyt na czynniki wytwórcze - zatrudnienia dokonywane przez firmę

Rynki czynników wytwórczych:

• rynek pracy

• rynek kapitału

• rynek ziemi

Fundamentalne założenia mikroekonomii:

„Homo economicus” - istota ekonomiczna (max korzyści)

firma dąży do max zysku

klient dąży do max użyteczności

Garry S.Becker - „Teoria racjonalności działań ludzkich” (Nobel '92)

• ekonomiczna teoria małżeństwa

• ekonomiczna teoria zbrodni i kary

• ekonomiczna teoria rozrodczości

Działania racjonalne i nieracjonalne:

• działania racjonalne zachodzą gdy korzyść > koszty

• irracjonalne działanie jest gdy korzyść < koszty i gdy jednostka decyzyjna jest tego świadoma!

Trzy kluczowe pojęcia wyjściowe:

• Problem niedoboru ekonomicznego - stan ograniczoności zasobów ekonomicznych (tzn., że zawsze nam będzie czegoś brakować - pieniędzy, czasu, przyjaźni)

• Wybór ekonomiczny- konieczność podejmowania decyzji ekonomicznych (np., jeżeli mamy pieniądze na sukienkę, albo na bluzkę a podobają nam się te towary jednakowo. Stoimy przed wyborem ekonomicznym jako, że musimy wybrać jeden z towarów do kupienia.)

• Koszt alternatywny - wartość preferowanej lecz nie wybranej alternatywy; wartość utraconej korzyści; wartość rozwiązania alternatywnego.

Zastosowanie pojęcia kosztu alternatywnego:

100,000 $

Alternatywa 1 Alternatywa 2

Inwestycja w obligacje zakup najnowszego modelu Jaguara

Jeżeli wybierzemy alternatywę 1: Kosztem alternatywnym jest utrata użyteczności pojazdu i przyjemności z posiadania Jaguara.

Jeżeli wybierzemy alternatywę 2: Kosztem alternatywnym jest utrata dochodów z obligacji skarbu państwa.

Koszt alternatywny nie zawsze jest mierzalny!!! To konsekwencje wynikające z niepodjęcia danego działania.

Krzywa możliwości produkcyjnych KMP:

Dobro A

100 A

50 B

50 Dobro B

KMP - skupia wszystkie kombinacje produkcji dobra A i dobra B, które są możliwe do zrealizowania przy danym potencjale gospodarczym.

Wypukłość KMP wynika ze zmienności kosztu alternatywnego przy różnym poziomie nasycenia danym dobrem.

Interpretacja KMP:

Z

X Y

X - rozwiązanie realne, ale nieefektywne - niepełne wykorzystanie możliwości produkcyjnych

Y - rozwiązanie optymalne - pełne wykorzystanie

Z - rozwiązanie nierealne - brak możliwości produkcyjnych

Wzrost możliwości produkcyjnych a obu działach

Spadek możliwości produkcyjnych w obu działach

Mechanizm rynkowy.

Adam Smith: „ ... rynek to niewidzialna ręka gospodarki.”

Jeżeli jest w ekonomii jakaś szczególnie atrakcyjna idea, to jest nią z pewnością „wolny rynek”/

• Rynek jest procesem ekonomicznym polegającym na stałej konfrontacji popytu z podażą w wyniku czego dochodzi do ustalenia stanu równowagi. Stan równowagi określają tzw. Parametry Równowagi: cena i ilość równowagi.

• Popyt to zapotrzebowanie na dane dobro na danym rynku, w danym czasie i przy określonej cenie.

Wpływ na popyt ma szereg czynników określających jego nasilenie.

Zestaw czynników determinujących popyt na określone dobro nazywamy funkcją popytu.

Dn = f(Pn; P1..Pn-1; y; w; e; E; l)

Dn - popyt na dowolne dobro n (Demand)

Pn - cena dobra n (Price)

P1..Pn-1 - ceny dóbr substytucyjnych i komplementarnych (dobra uzupełniające i warunkujące użytkowanie)

y - dochód dyspozycyjny nabywcy (Yelt)

w - poziom dobrobytu nabywcy (wellfair)

e - oczekiwania (Expectations) co do poziomu przyszłych cen (dochodów)

E - czynnik losowy (np. sytuacja z 1995 r. gdzie wzrosła podaż na wodę mineralną z powodu powodzi)

l - liczba potencjalnych nabywców

Czynnik cenowy - Pn ; Czynniki pozacenowe - reszta

P (cena)

10 A

5 B

100 150 Q (quantity - ilość)

Prawo popytu - ujemne relacja między ceną a wielkością popytu, tzn. wraz ze spadkiem ceny rejestrujemy wzrost wielkości popytu i odwrotnie.

Wyjątki od prawa popytu:

• Paradoks Giffena - w okresach dynamicznego wzrostu cen wszystkich dóbr (np., na skutek inflacji) wraz ze wzrostem cen artykułów pierwszej potrzeby (niższego rzędu) nie spada wielkość zapotrzebowania.

• Paradoks Vemblena (efekt snoba) - pomimo wzrostu cen dóbr luksusowych (wyższego rzędu), wielkość zapotrzebowania na te dobra rośnie.

• Efekt spekulacyjny - pomimo spadku cen danego dobra nie wzrasta wielkość popytu na nie (oczekiwanie jeszcze niższej ceny).

• Efekt owczego pędu - popyt na dane dobro rośnie pomimo wzrostu jego ceny - „zachowania tłumu”

• Podaż:

Sn = f(Pn; P1..Pn-1; F; T; Pr; e; E)

S - (supply) podaż

Pn - cena dobra

F - ceny czynników wytwórczych (factors) decydujące o kosztach produkcji

T - Technologia

Pr - cel działania firmy (max zysku)

B

20

10 A

Prawo podaży zakłada dodatnią relację między ceną a wielkością podaży, tzn. wraz ze wzrostem ceny wzrasta wielkość podaży i odwrotnie.

• Mechanizm rynkowy - oddziaływanie cen urzędowych.

P

Nadwyżka

Ceny min

Pe

Niedobór Ceny max

Qe Q

Stosowanie cen urzędowych:

1. ceny minimalne: (chroni producenta)

1. w rolnictwie - skup płodów rolnych w celu zabezpieczenia interesów producenta

2. regulacja cen alkoholu i tytoniu w celu zmniejszenia spożycia dóbr niepożądanych społecznie

2. ceny maxymalne: (chroni nabywcę)

1. na rynku leków - w celu zabezpieczenia interesów nabywców (danej grupy społecznej)

2. na rynkach monopolizowanych - w celu zredukowania władzy rynkowej monopolu

2002-03-05

Cena minimalna - price floor

Cena maxymalna - price ceiling

Nadwyżka rynkowa = nadwyżka podaży = niedobór popytu = luka popytowa

Niedobór rynkowy = niedobór podaży = nadwyżka popytu = luka podażowa

Cena zaporowa oznacza tak wysoki poziom ceny, że powoduje redukcję zapotrzebowania do zera.

• Formalizacja matematyczna:

Zadanie: Oszacuj parametry stanu równowagi jeżeli:

P S=30P Rozwiązanie:

D=S

? 100-20P=30P

D=100-20P P=2

? Q Q=60

Wpływ ceny rządowej na stan rynku:

Zadanie: Ustal stan rynku jeżeli:

P S=30P Rozwiązanie:

3 S=30x3=90

2 D=100-20x3=40

D=100-20P Nadwyżka podaży, S>D

60 Q Wartość luki popytu = 50 (S-D)

• Zmiany w popycie a zmiany wielkości popytu

D'' D D'

1. wzrost dochodów nabywcy (zmieniamy położenie całej krzywej popytu w prawo - D')

2. spadek dochodów nabywców (przesunięcie w lewo - D'')

• Zmiany w stanie równowagi (wpływ opodatkowania dochodu na równowagę rynku)

P


S

Pe

Pt D

D+tax

Qt Qe Q

Wzrost podatków dochodowych ma negatywny wpływ na koniunkturę gospodarczą. Obroty rynkowe przed podniesieniem podatku = Pe*Qe, po podniesieniu podatku = Pt*Qt.

• Zmiany podaży a zmiany wielkości podaży

P

S

' S

S''

100

20 60 80 Q

S' spadek cen surowców

S'' wzrost cen surowców

Ruchy wzdłuż S rejestrują spadek lub wzrost wielkości podaży na skutek zmian ceny.

Wzrost lub spadek S na skutek zmian w czynnikach pozacenowych obrazowany jest zmianą położenia całej krzywej podaży (w prawo to wzrost, w lewo spadek)

• Zmiany w stanie równowagi (wpływ opodatkowania obrotu na równowagę rynku)

S+tax

P


S

Pt

Pe

D

Qt Qe Q

• Zmiany w stanie równowagi (jednoczesne zmiany popytu i podaży)

S'

P


S

Pe

Pt D'

D

Qr Qe Q

S' wzrost światowej ceny ropy naftowej

D' zakaz sprzedaży pojazdów bez katalizatora

Elastyczność popytu!

Pomiar siły reakcji nabywców na zmianę:

• cen

• dochodów

• cen innych dóbr

• wydatków na reklamę

Elastyczność cenowa popytu:

• Zmiana popytu i jego elastyczność:

• Rozważania na temat nachylenia krzywej popytu:

Popyt elastyczny Popyt nieelastyczny

W obu przypadkach prawo popytu działa, tylko w różnych stopniach.

• Szacowanie elastyczności:

Elastyczność cenowa = procentowa zmiana wielkości popytu

popytu procentowa zmiana ceny

Epd = %ΔQd / %ΔP

Przykład:

Epd = 30%/20% = 1,65

Popyt jest elastyczny bo Epd>1

100

20%

80

• 
  
  
  400

33%

• Terminologia

Popyt Jednostkowo popyt elastyczny

Nieelastyczny elastyczny Epd > 1

Epd < 1 Epd = 1

p. proporcjonalny

p. neutralny

D Popyt sztywny:

• brak substytutów

• uzależnienie od strony nabywcy

Epd = 0/100% Epd = 0

D Popyt doskonale elastyczny

Epd = ∝/001%

Epd = ∝

• Różne metody mierzenia elastyczności popytu:

• metoda interpretacyjna: Epd = %ΔQd/%ΔP

• metoda punktowa: Epd = [ΔQd/Qd₀]/[ ΔP/P₀]

• metoda łukowa: Epd = [(Q1-Q0)/0,5(Q1+Q0)]/[(P1-P0)/0,5(P1+P0)]

Uwaga! W szacunkach interpretujemy wartość bezwzględną wyniku.

• Przydatność pomiaru elastyczności cenowej popytu.

1. Szacunki popytu po zmianach cen:

Np.: O ile procent zmieni się zapotrzebowanie na chleb, jeżeli lokalna piekarnia planuje podnieść cenę pieczywa o 10%?

O,3=?/10% = Qd spadnie o 3%

2. Podejmowanie decyzji cenowych.

Np.: Osiedlowy Pub rozbudował lokal i oczekuje zwiększenia liczby gości a co za tym idzie wzrost spożycia piwa o 15%. Jeżeli Epd na piwo wynosi 3,0% to właściciel Pub'u powinien obniżyć cenę o ile procent? Odp: 5%

3. Ustalenia polityki cenowej:

Przypadek (1): Firma ALIBI obniżyła cenę jogurtu z 1,0zł do 0,8zł, dzięki czemu zarejestrowała wzrost sprzedaży jogurtu z 1000 sztuk dziennie do 1350szt. Oznacza to, że obniżka ceny przyniosła firmie korzyści w postaci wzrostu przychodu ze sprzedaży:

• przed obniżką cen: 1000szt * 1,0zł = 1000zł

• po obniżce cen: 1350szt * 0,8zł = 1080zł

Przypadek (2): Firma ROLBAR podniosła cenę piwa z 2,0zł do 2,2zł dzięki czemu zarejestrowała spadek sprzedaży piwa z 500 do 480 kufli dziennie. Oznacza to, że wzrost ceny przyniósł firmie korzyści w wzrostu przychodów ze sprzedaży:

• przed wzrostem cen: 500*2,0= 1000zł

• po wzroście: 480*2,2= 1056zł

	P	P
Epd>1	TR	TR
Epd<1	TR	TR

TR - (Total Revenue) całkowity przychód

















Elastyczność krzyżowa (mieszana) popytu.

• Definicja:

• Bada relacje między dwoma dobrami, np.: po spadku ceny coca-coli obserwuje się spadek popytu na pepsi-colę.

• Elastyczność krzyżowa mierzy jak reaguje popyt na dobro X po zmianie ceny dobra Y.

%∆Dx


Exy=

%∆Py

Elastyczność krzyżowa to stosunek procentowej zmiany popytu na dobro X do procentowej zmiany ceny dobra Y.

• Interpretacja elastyczności krzyżowej

• Exy > 0 popyt substytucyjny, tzn. dobra są konkurencyjne wobec siebie

• Exy < 0 popyt komplementarny, tzn. dobra uzupełniają się

• Przypadek 1.

Po spadku ceny dobra A o 10% zanotowano spadek sprzedaży dobra B o 12%. Jaki charakter ma popyt na te dobra?

Exy = -12%/ -10% = +1,2

Exy > 0 popyt substytucyjny

• Przypadek 2

Po spadku ceny dobra X o 10% zanotowano wzrost sprzedaży dobra Y o 12%. Jaki charakter ma popyt na te dobra?

Exy = +12%/-10% = -1,2

Exy < 0 popyt komplementarny

Elastyczność dochodowa popytu

• Bada wpływ zmian w dochodzie nabywców na popyt na dane dobra.

• Czy wzrost dochodów dyspozycyjnych wywołuje wzrost popytu na dobra konsumpcyjne?

E=-50%/10%=-5 E < 0 Dobro niższego rzędu

E= 9%/ 10%= 0,9 0 < E < 0 Dobro normalne

E=400%/10%=40 E > 1 Dobro wyższego rzędu

Elastyczność dochodowa to stosunek procentowej zmiany popytu na dobra X do procentowej zmiany dochodu nabywcy.

%∆Dx


Eyd =

%∆Y

• Interpretacja elastyczności dochodowej

• Eyd > 1 dobra wyższego rzędu (Veblena)

• 0 < Eyd < 1 dobra normalne

• Eyd <1 dobra niższego rzędu (Giffena)

• Elastyczność dochodowa - rozwinięcie

Prawo Engla opisuje relację między wzrostem dochodów a udziałem wydatków na określone dobra w ogóle wydatków

Dochód Wydatki „ż” %”ż”/y






1 000 400 40%

1 500 500 33%


Wraz ze wzrostem dochodów:

• maleje procentowy udział wydatków na żywność

• procentowy udział wydatków na odzież i obuwie nie ulega istotnym zmianom

• procentowy udział wydatków na mieszkanie itp. nieznacznie wzrasta

• wzrasta nieznacznie procentowy udział wydatków na dobra wyższego rzędu (turystyka, kultura, edukacja itp.)

• Krzywe Engla (Krzywe Tornguista)





• Działanie prawa Engla

• Społeczeństwo poenglowskie - społeczeństwa lub grupy społeczne dla których ujawnia się działanie prawa Engla.

• Społeczeńśtwa przedenglowskie - prawo Engla nie działa. Każdy wzrost dochodów kierowany jest na zaspokojenie podstawowych potrzeb (żywność).

Teoria wyboru konsumenta

Kryteria optymalizacji decyzji konsumenta.

• Czy potrafimy mierzyć satysfakcję?

• Przyjmijmy, że jest możliwy pomiar poziomu zadowolenia z dokonanego zakupu

• Zastosujmy fikcyjną jednostkę pomiaru zadowolenia: 1 utyl

Q (10)	Mu (10)	Tu
1	10	10
2	6	16
3	4	20
4	0	20
5	-4	16
6	-8	8
7	-11	-3

Mu - marginalna użyteczność

Tu - całkowita użyteczność

• Użyteczność całkowita i marginalna

Użyteczność całkowita (Tu) mierzy całość zadowolenia z konsumpcji określonych dóbr.

Użyteczność marginalna (Mu) mierzy dodatkową satysfakcję z konsumpcji kolejnej jednostki dobra.

• Prawo malejącej użyteczności krańcowej, zakłada:

Wraz ze wzrostem konsumpcji danego dobra, spada zadowolenie z konsumpcji kolejnej jednostki.

Źródła prawa malejącej użyteczności krańcowej tkwią w socjologicznych prawach Gossena.

• Relacja między Tu i Mu





Tu max => Mu=0




1. Tu Mu > 0

2. Tu Mu < 0

3. Tu max Mu = 0

• Kryterium optymalizacji decyzji nabywczych

Mux = Muy (w warunkach równych cen)

Mux/Px = Muy/Py (w warunkach różnych cen)

Decyzja optymalna prowadzi do maksymalizacji całkowitej użyteczności.

• Teoria krzywej obojętności (indyferencji)

Historia Rozalii Bani

Krzywa obojętności (IC)


Krzywa obojętności to krzywa nie liniowa, grupująca wszystkie kombinacje zakupu dobra A i B, dające ten sam poziom zadowolenia z konsumpcji.

• Linia budżetu


To krzywa liniowa, skupiająca wszystkie kombinacje zakupu dobra A i B, możliwe do zrealizowania przy danym dochodzie i danych cenach dóbr.

• 
  
  Optymalizacja konsumpcji

Zgodnie z teorią krzywych obojętności, wyznacza punkt styczności najwyżej położonej krzywej obojętności z linią budżetu.

• Zmiany w możliwościach nabywczych

• Wzrost ceny


Ceny obu dóbr wzrosły o 25%

• Spadek dochodów


Dochód dyspozycyjny spadł o 8 zł.

• 
  Jednoczesne zmiany w dochodzie i cenach

Dochód dyspozycyjny = 12 zł

Produkt drożeje do 3 zł.

Analiza mikroekonomiczna przedsiębiorstwa.

• Funkcja produkcji

• Ustalanie techniczne optimum produkcji

• Produkcyjność (produktywność) - pomiar technicznej efektywności działania

• Przychody - pomiar efektów pieniężnych produkcji

• Koszty - analiza struktury kosztów

• Optymalizacja produkcji

• Decyzje produkcyjne i cenowe w różnych warunkach konkurencyjnych

Funkcja produkcji

Wyraża technologiczną zależność między rozmiarami produkcji a nakładami czynników wytwórczych (kapitał, praca).

Tradycyjna funkcja produkcji TP = f(K,L)

Tp - Total production (całkowita produkcja)

K - kapitał

L - praca

Rozwinięta funkcja produkcji TP = f(x₁,x₂,x₃,…,x_n)

Działanie prawa popytu

Wzrost lub spadek wielkości popytu na skutek zmian w pozycji ceny

Wzrost lub spadek popytu na skutek z mian czynników poza cenowych

Wzrósł popyt i stał się bardziej nieelastyczny. Spadek elastyczności popytu.













Przyrost przychodów w wyniku wyższej ceny




Spadek przychodów w wyniku niższej sprzedaży

Przyrost dochodów w wyniku wyższej ceny




Spadek dochodów w wyniku niższej sprzedaży

wydatki

Dochody

Artykuły I-wszej potrzeby (podstawowe)

Art. Niższego rzędu

Art. Względnie luksusowe













Optimum konsumpcji













---