Krótki kurs rysowania.

Wstęp

Kto z nas nie rysował w dzieciństwie? Wszyscy! Kto chciałby umieć rysować obecnie? Przypuszczam że większość! I jest to możliwe! Jednym przyjdzie to łatwiej, a innym trudniej ale każdy może nauczyć się rysunku. Bez odrobiny talentu nie stworzy się od razu wielkich dzieł, ale będzie można się pochwalić rodzinie, kolegom, dziewczynie (może zgodzi się pozować do aktu ;-)). Jednak najpierw potrzeba dokładnie poznać techniki i rozmaite "kruczki", których nieznajomość powoduje, że ta sztuka wydaje się nam bardziej trudna niż jest w rzeczywistości. Celem tego krótkiego kursu jest zachęcenie do podjęcia twórczych prób. Nie ma co się bać czystej, białej powierzchni kartonu, nie ma co się zrażać początkowymi złymi efektami swej pracy. Zapamiętaj: w sztuce nie ma pojęć "źle" i "dobrze". Przyjemność eksperymentowania, próbowania nowych technik to cechy artystów wszystkich czasów. Samymi jednak pomysłami nie stworzy się dzieł. Trzeba w nie włożyć wiele ciężkiej, rzemieślniczej pracy. Nacisk ołówka, silne lub miękkie ruchy dają zróżnicowane efekty. To ma także związek z umiejętnością patrzenia. Soczysty zachód słońca powinien być -jak sądzę- narysowany grubymi, a nie delikatnymi czarnymi kreskami węgla. Rysowanie oznacza zabawę, w której wszystko jest dozwolone, nawet największa fantazja. W zabawie tej nie może wydarzyć się nic złego, najwyżej... zmarnujesz arkusz papieru. Mam nadzieję że ta strona spowoduje, że będziesz wyrzucał do kosza coraz mniej tych kartek.

Formy podstawowe

Umiejętność patrzenia jest szczególnie ważna, jeśli chce się nauczyć rysować. Należy umieć dostrzec w każdym otaczającym nas przedmiocie formy podstawowe:

• koło,

• trójkąt,

• czworobok,

• owal.

Szczególnie dzieci odkrywają bez trudu formy podstawowe. Bez większych kłopotów przedstawiają drzewo jako okrąg, z pniem w formie wydłużonego czworokąta albo mamę w formie trójkąta z głową w kształcie koła.

Popatrz na ten prosty rysunek. Na pierwszy rzut oka przedstawiono tu dom i drzewa. Jeśli jednak przyjrzysz się dokładniej to odnajdziesz koła, czworokąty, trójkąt itd. Oczywiście nie zawsze te formy są tak jednoznaczne. Często przenikają się nawzajem, tworząc różne kombinacje. Każdy obiekt ma swoją formę podstawową, lecz nie w każdym z nich jest ona od razu zauważalna. O wiele łatwiej się rysuje redukując obserwowany przedmiot do jego formy podstawowej. Należy ją najpierw ustalić i potem dopiero uzupełnić o konieczne detale.

Kompozycja

Szczególnie ważny przy kształtowaniu rysunku jest układ, kompozycja poszczególnych elementów. Na ograniczonej przestrzeni kartki należy umieścić elementy swojego rysunku i to w taki sposób, by najlepiej przekazać swoją myśl. Już sam rodzaj kompozycji może uczynić obraz agresywnym lub spokojnym, nudnym lub burzliwym. Zilustruję to na przykładzie przedstawionych poniżej obrazkach. Na rysunku po lewej jabłko jest umieszczone nieharmonijnie. Na obrazki środkowym jabłko spadło na dół i widać właściwie tylko pustą powierzchnię, która staje się w ten sposób ważniejszą częścią obrazu. Wreszcie na rysunku po prawej jabłko jest umieszczone w wyważonej relacji do otaczającej je powierzchni. Forma i powierzchnia oddziałują harmonijnie.

Umieszczony na płaszczyźnie przedmiot może nie mieć znaczenia, ale jego przesadzona wielkość może wzbudzać niepokój. Małe jabłko wydaje się jakby zawieszone w przestrzeni. Jeśli się je powiększy i pogrubi, wyda się wówczas być przyklejonym do ramy, dominuje w przestrzeni.

Rozmieszczenie przedmiotów na płaszczyźnie może wzbudzać spokój (jak na lewym rysunku) lub napięcie (prawy rysunek). Podobnie dzieje się w realnym świecie. W zależności jak rozmieści się elementy na arkuszu papieru można uzyskać zróżnicowane efekty.

Perspektywa

Perspektywa odgrywa dużą rolę w poprawnym konstruowaniu rysunku. Pomaga stworzyć złudzenie głębokości przestrzeni w obrazie. Nie powinno się jednak za wszelką cenę kierować regułami perspektywy - gdyż chęć pracy "zgodnie z regułami" może zniszczyć spontaniczność tworzenia.

Pesspektywa zbieżna polega na tym, że krawędzie które ustawione są pod pewnym kątem do płaszczyzny kartki zbiegają się w jednym, lub dwóch punktach na horyzoncie. Krawędzie pionowe zostają skracane wraz ze zbliżaniem się do punktów zbieżności. Elementy znajdujące się na pierwszym planie są rysowane grubą, ciemną kreską. Im "dalej" tym kreska jest cieńsza i jaśniejsza.

Perspektywa centralna z jednym punktem zbieżnym.

Perspektywa z dwoma punktami zbieżnymi.

Perspektywa z lotu ptaka.

Perspektywa żabia.

Światło i cień

Na szkicu (rysunku wstępnum) przedmioty są przedstawione jako dwu-wymiarowe (płaskie). Aby wyglądały jak przestrzenne należy dodać cień, najpierw cień własny, a następnie cień rzucany. Na rysunkach widać, że sześcian, kula i cylinder wyglądają jak kwadrat, koło i prostokąt. Ustawiając źródło światła (tu z lewej strony, z tyłu) formy podstawowe stają się plastyczne. Niestety jeszcze nie wiadomo gdzie dokładnie są ustawione w przestrzeni. Jeśli dorysuje się cień rzucany można dokładnie określić pozycję przedmiotu w przestrzeni.

Rysujemy

Podstawą do wykonania rysunku powinien być szkic. Jest to projekt przyszłego dzieła, rysowany luźnymi kreskami, sprawia wrażenie chaotycznego. Szkiców może być (z nawet powinno) kilka. Próbuje się na nim różne ustawienia, różne oświetlenia, różne kompozycje obrazu. Przypomina trochę rysunek małego dziecka, które nie zwraca uwagi na szczegóły. Najczęściej trzeba wykonać wiele prób, sprawdzić wiele pomysłów. Większość dzieł dawnych mistrzów powstała po wielu studiach i szkicach. Szkice dokumentują powstawanie obrazu i pomagają w znalezieniu jasnej wypowiedzi. Jest to właściwie jedyna możliwość przygotowania się do wykonania rysunku. Streszczając, różnica między szkicem i właściwym rysunkiem jest taka, że szkic odpowiada zapisowi myśli, które w nim mogą być bardzo szybko ujęte. Pomaga także w kompozycji i w całościowym układzie obrazu. Rysunek jest wynikiem tych prac, połączeniem najlepszych cech i elementów z różnych szkiców. Tak więc gdy są dobre szkice, może powstać z nich naprawdę niezły rysunek.

Najczęsciej używanym do rysowania przyrządem jest oczywiście ołówek. Ołówki są o różnych twardościach, te z oznaczeniem xH (gdzie x jest liczbą, np. 6H, 3H, 2H) są twarde. Te z oznaczeniem xB (np.2B, 4B, 6B) są miękkie. Ołowek o oznaczeniu HB jest najczęściej używany, uniwersalny. Warto mieć kilka ołowków o różnych twardościach. Powinny być one oczywiście dobrze naostrzone, więc potrzebna będzie temperówka. Bardzo często stosuje się również węgiel oraz sangwinę. Oczywiście każdemu zdarzają się błędy, więc nie obędzie się bez dobrej gumki. Gdy już stworzy się swoje dzieło, warto je zachować. Bez zabezpieczenia rysunek po pewnym czasie wytrze się, straci ostrość a tym samym swój urok. Potrzebny będzie płyn do utrwalania rysunków - fiskatywa. Oferowana jest w formie aerozolu lub butelce z rozpylaczem. Czasami przyda się żyletka. Jeszcze tylko papier i można zabierać się za rysowanie. Jest ich tak wiele rodzajów, że nie będę się na ten temat rozpisywał. Każdy powinien na drodze empirycznej określić jaki preferuje rodzaj papieru: gruby czy cienki, szorstki czy gładki.

Ołowek można trzymać na różne sposoby: lekko pochylony lub całkiem płasko. Uzyskuje się dzięki temu różne grubości lini. Gumka służy nie tylko do poprawiania nieudanych kresek, ale może być także narzędziem twórczym. Nie bój się pobrudzić rąk, palcami można wspaniale rozmazywać ołówek (zwłaszcza miękki), a idealnie węgiel. Żyletką trzymaną płasko można lekko ponacinać papier, co daje bardzo ciekawy efekt. Nie bój się eksperymentować. Stasuj wszystkie wskazówki o których się tutaj dowiedziałeś, łącz je, spróbuj wymyślać nowe. To wszystko co mam Tobie do przekazania, teraz rysuj, rysuj, rysuj...

---