Wykład 1 - Wstęp do Makroekonomii

Ekonomia - nauka o procesach gospodarczych (problem rzadkości).

Dobro rzadkie - popyt przewyższa podaż przy cenie równej zero. Rzadkość z punktu widzenia użyteczności a nie bezwzględnie (tzn. że np. 1 telefon na świecie jest do niczego więc lepiej jak jest ich więcej).

Funkcje:

poznawcza,

aplikacyjna.

Funkcja poznawcza - zdobywanie wiedzy dotyczącej zagadnień makroekonomicznych służące zrozumieniu procesów (jak funkcjonuje, poznanie przyczyn i konsekwencji, np. bezrobocie).

Funkcja aplikacyjna - wykorzystać poznaną wiedzę w praktyce gospodarczej (np. przez rząd) przez podmioty gospodarcze.

Makroekonomia - procesy gospodarcze w danym kraju jako całość. Posługuje się wielkościami agregatowymi:

globalna produkcja,

globalna konsumpcja,

globalny popyt,

inwestycje,

ogólny poziom cen.

CELE I NARZĘDZIA

Cele:

Produkcja

Wysoki poziom zarówno bezwzględny jak i w stosunku do rozporządzalnego potencjału, wysoka stopa wzrostu.

Zatrudnienie

Wysoki poziom zatrudnienia. Niski poziom bezrobocia przymusowego.

Stabilność poziomu cen

Przy swobodnej grze sił rynkowych.

Bilanse zagraniczne

Równowaga eksportu i importu, stabilność kursu waluty.

Narzędzia:

Polityka fiskalna (budżet państwa)

Wydatki publiczne, podatki.

Polityka monetarna (bank centralny)

Kontrola podaży pieniądza wywierająca wpływ na stopy procentowe.

Polityka dochodowa

Od swobodnego kształtowania relacji, płac i cen do środków kontroli.

Stosunki międzynarodowe

Polityka handlu zagranicznego. Interwencjonizm w odniesieniu w stosunku do kursów walutowych.

Cele:

PRODUKCJA

odpowiedź na pytanie od czego zależy wielkość produkcji,

rachunek dochodu narodowego

PNB - narodowy

PKB - krajowy,

wielkość produkcji decyduje o poziomie życia w danym kraju (w dużym stopniu).W skrajnej biedzie jest około 70% populacji świata.

ZATRUDNIENIE

będziemy mówili tylko o krajach rozwiniętych, po wojnie do lat 70 wydawało się, że problem bezrobocia był rozwiązany, obecnie jest to duży problem (wyjątki: Holandia 2%, Luksemburg),

Polska ma najwyższe bezrobocie z krajów kandydujących do UE.

WALKA Z INFLACJĄ - STABILNOŚĆ CEN

70's/80's -> wysoka inflacja (szoki naftowe, kryzys energetyczny), większość krajów rozwiniętych ma inflację na poziomie 1%-2%. Deflacja też nie jest korzystna - lepsza jest mała (łagodna) inflacja.

BILANSE

kraje chcą mieć równowagę

ważne w gospodarkach otwartych (muszą być gospodarki małe)

w małych gospodarkach aby się rozwijać trzeba było rozwijać handel zagraniczny

kursy walutowe, taryfy, subsydia,

GAT WTO - protekcjonizm (nawet USA, np. import stali z UE).

Ocena efektów makroekonomicznych robiona jest pod kątem tych 4-ech zadań. Niewielu krajom udało się zrealizować wszystkie 4 cele.

Makroekonomia obejmuje decyzje wyboru między alternatywnymi, podstawowymi celami, np. wysoka stopa konsumpcji albo wzrostu, walka z inflacją albo z bezrobociem (najtrudniejszy krótkookresowy wybór).

Są to tzw. „magiczne kwadraty celów” - nie da się idealnie realizować wszystkich.

Narzędzia - pewna zmienna ekonomiczna będąca pod bezpośrednią kontrolą rządu. Zmieniając narzędzie polityki oddziałujemy na jeden lub więcej celów ekonomicznych.

POLITYKA FISKALNA

realizowana poprzez budżet państwa,

nie tylko dochody ale i wydatki budżetowe

Dochody: podatki, cła, pożyczki i pomoc zagraniczna, akcyza, opłaty skarbowe, sektor państwowy (jeśli jest rentowny),

ulgi lub zwolnienia podatkowe jako zachęta dla inwestorów,

podatki osobiste wpływają na wielkość konsumpcji prywatnej, powiększenie sektora publicznego -zmniejsza się konsumpcja prywatna,

podatki:

pośrednie - w cenach

bezpośrednie - od dochodów,

deficyt współcześnie dominuje, niewielkiego nie uważa się za problem, UE przyjęła, że deficyt nie zagrażający stabilności pieniądza jako 3% PKB.

POLITYKA MONETARNA (PIENIĘŻNA)

Bank Centralny,

Kontrola podaży (i ceny) pieniądza - stopy procentowe; drogi pieniądz - mały popyt.

Banki zarabiają na obligacjach.

POLITYKA DOCHODOWA

powinna być ograniczona kontrola płac i cen,

wiele krajów ma płacę minimalna,

dobra niezbędne człowiekowi (energia, woda, mieszkanie, kanalizacja, oczyszczanie miasta) - kontroluje się ceny.

HANDEL ZAGRANICZNY

kursy walutowe,

cła, subsydia, ograniczenia ilościowe,

ogólny trend - globalizacja liberalizacja handlu ograniczenie narzędzi

Wykład 2 - Model makroekonomiczny

Model makroekonomiczny - stara się uchwycić podstawowe związki i zależności występujące w gospodarce. Jest bardziej sformalizowanym przedstawieniem gospodarki (np. równanie matematyczne).

Modele są również uproszczeniem rzeczywistości.

W uproszczeniach:

1. pomija się rzeczy nieistotne (szczegóły),

2. świadome uproszczenie niektórych aspektów rzeczywistości.

W modelach makroekonomicznych istotną rolę odgrywają zmienne określane jako zmienne agregatowe.

Występują między nimi zależności o charakterze:

a) funkcjonalnym - gdy jedna zmienna określa inną (np. inwestycje i wielkość produkcji), zmiana jednej powoduje zmianę drugiej.

b) definicyjnym - gdy jedna zmienna jest określona w kategoriach innych zmiennych (np. globalny dochód obejmuje część wydatkowaną na konsumpcję i część oszczędzaną).

Zależności pomiędzy zmiennymi można przedstawić w postaci równań lub przy pomocy metod graficznych (np. krzywa Philips`a - zależności między stopą inflacji a bezrobociem czy krzywa Laffer`a - między stopa podatkową a wpływami do budżetu).

Zmienne występujące w modelach można podzielić na 2 grupy:

a) w postaci zasobów - charakteryzują się tym, że przedstawiają pewne wartości ekonomiczne w danym momencie czasu (np. PKB na rok 2001, stan zapasów na dzień...)

b) w postaci strumieni - wyrażają wartość pewnych wielkości ekonomicznych w określonym przedziale czasowym.

Zasoby zmieniają się poprzez ruch strumieni (np. w przeciągu miesiąca produkcja wzrosła o..., wielkość produkcji, sprzedaż).

Zmienne w postaci zasobów i zmienne w postaci strumieni trudno rozróżnić (np. pieniądz to zasób a wydatki to strumień).

Jednym z najtrudniejszych problemów w gospodarce jest problem agregacji.

Do tworzenia modeli musimy mieć „wspólny mianownik” dla różnych wielkości. Przechodzi się z jednostek fizycznych na wartościowe. Podstawą do wyrażenia wartości w jednostkach wartościowych jest wyrażenie pieniężne (ceny). W gospodarce występują zjawiska inflacyjne więc ceny nie zawsze są odbiciem wartości. Jednak dla pewnych celów porównanie w cenach bieżących jest potrzebne (w wartościach nominalnych). Dla badań naukowych i badania trendów w gospodarce nie możemy korzystać z wartości nominalnych tylko realnych.

Płaca realna - ilość dóbr i usług możliwych do nabycia za płacę nominalną.

Jeśli wzrost cen wyprzedza wzrost płacy nominalnej to realnie zarobki są mniejsze. Rzeczywisty wzrost płac jest wtedy gdy tempo wzrostu płac nominalnych jest wyższe niż stopa inflacji.

Do badania trendów używa się wartości realnych. Przyjmuje się stały poziom cen i mierzy się wielkość produkcji w cenach stałych lub bazowych. Unikamy wtedy wpływu inflacji na wytężenie wartościowe.

Przeprowadza się deflowanie - sprowadzanie wartości nominalnych do realnych przy pomocy indeksu zwanego deflatorem.

Deflator może być traktowany jako wskaźnik inflacji odnoszący się do całej gospodarki.

CPI (consument price index) - wskaźnik zmian cen dóbr konsumpcyjnych; konsumpcja stanowi 70% popytu globalnego rozwiniętych gospodarek.

Inwestycje netto -

zasób nakłady poniesione na wzrost kapitału.

napływ kapitału strumień

odpływ - deprecjacja.

Ruch okrężny między przedsiębiorstwem a gospodarstwem domowym - model uproszczony.

Jest to gospodarka zamknięta (brak eksportu i importu), nie funkcjonuje państwo. Tylko 2 typy podmiotów - gospodarstwo domowe i przedsiębiorstwo.

Gospodarstwa domowe są właścicielami czynników produkcji - w gospodarce rynkowej z dominującą własnością prywatną nie jest aż taka abstrakcja bo wszystko należy do konkretnych osób.

Istnieje produkcja na zaspokojenie potrzeb - dobra nabywane przez gospodarstwa domowe.

Gospodarstwa domowe dostarczają kapitału, pracy i ziemi za co dostają wynagrodzenie za usługi tych czynników (płace, zyski, opłaty za dzierżawę). Z drugiej strony otrzymują produkty i usługi, za które płacą wydatkami na produkty i usługi. Istnieje więc ścisła zależność pomiędzy gospodarstwami domowymi i przedsiębiorstwami. Wielkość czynników gospodarstw domowych determinuje wielkość produkcji; popyt decyduje o dalszej produkcji, a popyt zależy od dochodów tego gospodarstwa.

Dopływy: inwestycje (I), wydatki urzędowe (G), eksport (Ex)

Odpływy: oszczędności (S), podatki (T), import (Im)

Ruch okrężny strumieni w gospodarce, dopływy i odpływy /model wzbogacony/.

Logika schematu podobna do poprzedniego. Model został wzbogacony o sektor bankowy, państwo i zagranice. Strzałki skierowane do danego podmiotu = dopływy, i odwrotnie. Wydatki rządowe: subsydia.

Wykład 3 - Rachunek dochodu narodowego

Kiedyś stosowana była metoda (w gospodarkach centralnie planowanych) MPS (Material Product System). Dziedzinami tworzącymi dochód narodowy były tylko sfery produkcji materialnej (górnictwo, hutnictwo; szkoła, lekarz - nie produkcyjne). Przeszedł do historii w metodologii ale nie w mentalności.

Obecnie SNA (System of National Accounts) - system rachunkowości narodowej. Zarówno sfera produkcyjna jak i nieprodukcyjna (usługi) uważane są za tworzące dochód narodowy. Każda działalność przynosząca dochód tworzy dochód narodowy.

/ Różne będą też wartości dochodu obliczanego tymi metodami /

Wyróżnia się 3 sposoby liczenia dochodu narodowego, które powinny dać ten sam efekt:

1. suma dochodów z tytułu usług czynników produkcji

Sumujemy wszystkie dochody czynników produkcji (płace, renty, procenty, zyski). Tylko te dochody, które wiążą się z produkcją dóbr czy usług (czyli np. kieszonkowe nie liczy się).

2. suma produktów i usług wytworzonych w gospodarce

Sumuje się wartości wytworzonej produkcji dóbr czy usług wytworzonej w danej gospodarce. Istnieje problem : jak uniknąć wielokrotnego sumowania tego samego? Wprowadza się rozróżnienia pomiędzy wartością produktów a wartością nowo wytworzoną.

Dobra finalne - dobra użytkowane przez ostatecznego użytkownika i mogą być:

• konsumpcyjne

• inwestycyjne (kapitałowe - służą do dalszej produkcji).

Dobra pośrednie - służą jako nakład w kolejnym produkcji (np. mąka w procesie wytworzenia pieczywa).

Wartość dodana - przyrost wartości w wyniku określonego procesu produkcji.

Sumowanie wartości dodanej, lub też wartości dóbr finalnych.

Przy wartości dodanej nie mamy podwójnego liczenia. Jest to suma dochodów z czynników produkcji.

Tak działa w gospodarce zamkniętej.

3. suma wydatków na dobra i usługi

- wydatki na dobra konsumpcyjne wytwarzane w kraju

- wydatki na krajowe dobra inwestycyjne

- wydatki rządowe na wytwarzane w kraju finalne produkty, usługi z wyłączeniem płatności transferowych (renty, zasiłki)

- wydatki z zagranicy na krajowe dobra eksportowe.

także wydatki na komponenty z importu, jest to metoda wykorzystywana w praktyce.

X-eksport netto - różnica między eksportem a importem.

Trzeba uwzględnić podatki pośrednie.

Podatki - to obowiązujące płatności obywateli na rzecz instytucji rządowych

Podatki pośrednie - zawarte są w cenach towarów- wiążą się z wydatkami . Gdy kupuję coś to dobrowolnie się opodatkowuję

Wyróżniamy też akcyzę wśród pośrednich podatków

Podatki bezpośrednie to podatki od dochodów- płacą te osoby, które podlegają opodatkowaniu

Podatki pośrednie zwiększają nam wartość np. PKB

PKB wyrażone w cenach rynkowych będzie wyższe niż PKB w cenach czynników produkcji(bez podatków pośrednich ale z subsydiami)

Podstawowe mierniki:

PKB w cenach rynkowych

Produkcja pośrednia minus subsydia

Dochody netto z zagranicy

PNB w cenach czynni-ków produkcji

Amortyzacja

PKB w cenach czynników produkcji

Wartość dodana

Dochody czynni-ków produkcji

PKB w cenach czynni-ków produkcji

PKB w cenach czynni-ków produkcji

PNN w cenach czynników produkcji (dochód narodowy)

Podatki przedsię-biorstwa i zyski niepodzielone

Podatki osobiste- transfery

Dochody osobiste

Rozporzą-dzalne dochody osobiste (RPO)

1. Produkt Krajowy Brutto - PKB (GDP - Gross Domestic Product) - jest miarą produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju niezależnie od tego kto jest ich właścicielem

PKB może być wyrażony w cenach rynkowych albo w cenach czynników produkcji.

PKB w cenach rynkowych jest wyższy od PKB w cenach czynników wytwórczych.

Najpopularniejszym podatkiem jest VAT /Value Added Tax/ (podatek od wartości dodanej)

2. Produkt Narodowy Brutto - PNB (GNP - Gross National Product) - jest miernikiem całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju niezależnie od miejsca (kraju) świadczenia usług przez czynniki produkcji. PNB jest równy PKB + powiększonemu o dochody netto z tytułu własności zagranicą. PNB uwzględnia to , że np. w Polsce są inwestycje zagraniczne i Polska ma inwestycje za granicą (w przypadku Polski to głównie pracownicy)

3. Produkt Narodowy Netto - PNN - jeżeli od PNB wyrażonego w cenach czynników produkcji odejmiemy amortyzację otrzymujemy Produkt Narodowy Netto, czyli inaczej Dochód Narodowy

Produkt narodowy nominalny a realny:

1. PNB nominalny - jest liczony w cenach , które istniały w okresie wytwarzania dochodu narodowego PNB jest potrzebny do bieżącej oceny sytuacji, do podejmowania decyzji, państwo musi decydować o podziale wpływów budżetowych

2. PNB realny - koryguje PNB nominalny o skutki inflacji i wyraża PNB w cenach stałych, pochodzących z roku podstawowego (bazowego) - stosowany do przekazywania trendów.

Dla bieżącej polityki potrzebne jest ujęcie nominalne, gdy w kraju występuje inflacja wykorzystujemy ujęcie realne. Ważny jest do porównywania cen / wprowadza się system cen stałych. W praktyce posługujemy się deflatorem:

Deflator- obliczany jako funkcja relacji między PNB nominalnym, a PNB realnym:

Deflator jest wskaźnikiem dającym wiedzę o występowaniu inflacji:
to znaczy, że była inflacja. Gdy nie ma inflacji, to

Znając PNB, możemy też obliczać tempo wzrostu gospodarczego.

Wzrost gospodarczy - mierzy się przy pomocy przyrostu produkcji. Porównujemy przyrosty z roku
do roku
.

Jeżeli wartość produkcji rośnie to znaczy, że mamy wzrost gospodarczy

Deflator może być tez używany jako miernik inflacji. To znaczy, że jeżeli np. wyniósł 105 to inflacja wynosi 5%.

Powszechnie używanym jest wskaźnik CPI (Consumer Price Index - wskaźnik cen detalicznych)

CPI - bierze zmiany cen dóbr konsumpcyjnych bo te najbardziej uderzają w gospodarstwa domowe.

Wykład 4 - Mierzenie dobrobytu społecznego

Gospodarka warunkuje standard życia wśród ludzi.

Istnieje konieczność redystrybucyjna strefa socjalna.

MIERNIKI DOBROBYTU SPOŁECZNEGO:

Produkt krajowy brutto - krótka historia mierzenia dobrobytu społecznego (różne dane: od lat 30' -

50'); pierwotnie mierzono przy pomocy bogactwa. Jednak bogactwo kumuluje się przez wieki a PKB jest na dany rok. Umożliwia porównywania między różnymi krajami i sprowadza kwestię dobrobytu do wartości dóbr i usług. Jest to daleko idące uproszczenie. Potrzebne są także miary uwzględniające charakter jakościowy, a nie tylko ilość konsumpcji dóbr i usług.

Jakość życia - różnie definiowany - całokształt warunków pożądanych dla rozwoju człowieka. Miarę

fizycznego, duchowego i społecznego zadowolenia. Tego się nie da mierzyć przy pomocy PKB.

Wady i zalety PKB i PNB jako miar dobrobytu:

Zalety:

prostota obliczania - łatwość wyrażenia wskaźnika (w wymiarze międzynarodowym jest problem -

sprowadzenie do wspólnej waluty - może to deformować rachunek). Najczęściej jest wyrażany w dolarach /$/, ale w EU wyraża się w euro /€/. Problem ujęcia w wartościach nominalnych i w sile nabywczej. 1$ w Polsce, Stanach, Zimbabwe ma różną siłę nabywczą. Cenniejsze są wartości wyrażone w sile nabywczej pieniądza

(w krajach biednych dochód w dolarach jest wyższy niż nominalny, a w bogatych odwrotnie)

/aktualnie Polska: PKB n/osobę 4000$, wg siły nabywczej 3000$ - nasze ceny są o połowę niższe więc dochód wyrażony w sile nabywczej jest o 100% wyższy. /

Wady:

PKB, PNB uwzględniają efekty działalności jednego roku, a o warunkach w jakich żyjemy nie

decyduje tylko produkcja jednego roku ale także to co nagromadzono wcześniej.

W PKB uwzględniane są tylko efekty działalności oficjalnie rejestrowane. Wypadają więc efekty,

które są z działalności pozarynkowej lub w szarej strefie.

Działalność pozarynkowa - np. pomaluję sobie mieszkanie, zmodernizuję coś, sprzątanie,

gotowanie w domu, posiadanie ogródków domowych, działkowych. Strefa pozarynkowa się kurczy - wiąże się to z aktywizacja zawodową kobiet. PKB per capita w krajach słabo rozwiniętych i wysoko rozwiniętych nie współgrają bo w słabo rozwiniętych większa jest rola działalności pozarynkowej.

Szara strefa - „pół-legalna” - przedmiot transakcji jest legalny ale transakcje nie jest legalna. np.:

sprzedaje się kwiaty ze swojego ogródka. W Polsce przymyka się na to oko. Uważa się też, że w okresie transformacji stabilizuje gospodarkę - tworzy tzw. klasę średnią. Trudno się walczy z szarą strefą.

Rozmiary szarej strefy: wynoszą do kilku procent w bardzo praworządnych krajach jak Szwajcaria, Japonia, Holandia mniejsze niż 5% PKB; w krajach postkomunistycznych: 20% PKB, Grecja: 30%, Litwa: 50% wartość produkcji i usług. Tłumaczy to jak ludzie są w stanie przetrwać w krajach o niskim PKB. Im dalej na wschód tym większy procent szarej strefy. Deformuje ona rzeczywiste dochody.

Sposoby walczenia z szarą strefą:

• lepsze prawodawstwo (głównie gospodarcze)

• problem podatków (struktura i wysokość)

• praworządność (stan moralny społeczeństwa - w dziedzinie szacunku dla prawa).

Nigdzie do końca się nie pozbyto strefy szarej.

Czarna strefa - zarówno przedmiot jak i transakcja są nielegalne.

PKB, PNB per capita nie uwzględnia podziału dochodu narodowego - jest średnią, wprowadza

ujednolicenie - bardziej oddaje stan rzeczywisty przy niewielkim zróżnicowaniu. Przy dużej rozpiętości bogactwo ↔ bieda nie oddaje stanu faktycznego.

Dla oceny rzeczywistego standardu życia wlicza się aspekty o charakterze ilościowym. Pojawia się problem konstruowania wskaźników.

CO MA ZNACZENIE JAKOŚCIOWE?:

• środowisko, w którym żyje człowiek czysto - brudno, uszanowane -zniszczone),

• czas wolny - obecnie rośnie wartość czasu wolnego - przyjemność,

• dostęp do kultury, nauki i pracy,

• opieka zdrowotna,

• warunki mieszkaniowe.

Tworzy się standardy, przelicza je na punkty i punkty są podstawą wskaźnika.

Miernik dobrobytu ekonomicznego netto (DEN) - nazwał go Samuelson -wymyślony `72 Yale - koryguje PNB odejmując od niego zjawiska niekorzystne - tzw. „plagi” - hałas, zanieczyszczenia - i dodaje wartość dóbr i usług o charakterze nierynkowym, wartość dóbr publicznych oraz włącza się wartość czasu wolnego.

Wskaźniki rozwoju społecznego - jeszcze bardziej rozbudowane od wskaźników dobrobytu:

	Długość życia	Poziom w wiedzy	Standard życia
HDI	Oczekiwana długość życia przy urodzeniu	1. wskaźnik piśmienności dorosłych 2. łączny wskaźnik rejestracji w szkołach	Średni dochód na osobę w PPPS (Purchasing Power Parity Salary - parytet siły nabywczej)
HPI - 1	Procent ludzi, którzy umrą przed 40 rokiem życia	Wskaźnik osób niepiśmiennych	Praw wyrażone przez: 1. procent ludności bez dostępu do wody i usług zdrowotnych. 2. procent ludzi poniżej 5 roku życia z niedowagą.
HPI - 2	Procent ludzi, którzy umrą przed 60 rokiem życia	Wskaźnik analfabetów funkcjonalnych (nauczyli się czytać i pisać ale nie rozumieją treści)	Procent ludzi żyjących poniżej linii ubóstwa (poniżej 50% średnich dochodów w państwie)
GDI	Oczekiwana długość życia przy urodzeniu dziewcząt i chłopców	wskaźnik piśmienności dorosłych kobiet i mężczyzn łączny wskaźnik kobiet i mężczyzn zarejestrowanych w szkołach	Udział dochodu wypracowanego przez kobiety i mężczyzn

GEM - Gender Enpowerment Measure - wskaźnik równouprawnienia płci.

Wykłady 5, 6, 7 - Wzrost. Determinanty Dochodu Narodowego.

Agregatowy popyt i podaż. Równowaga.

Determinanty dochodu narodowego:

• produkcja potencjalna i faktyczna,

• Produkcja potencjalna - którą w danym kraju można by wytworzyć gdyby racjonalnie wykorzystać wszystkie czynniki produkcji [praca, kapitał, ziemia].

• Produkcja faktyczna - została w danej gospodarce wytworzona, globalny popyt będzie ją determinował [mówi się, że w Polsce jest niewystarczający popyt aby mógł poruszyć gospodarkę - zasoby nie zostały uruchomione na skutek niskiego popytu]

• Produkcja potencjalna - Produkcja faktyczna = Luka PKB obrazuje ona stopień niewykorzystania czynników produkcji.

• Agregatowe (globalne) popyt i podaż:

• Globalny (agregatowy) popyt - AD - łączna ilość dóbr jaką nabywcy zamierzają zakupić w danych warunkach. Wielkość AD zależy od:

• Ogólnego poziomu cen towarów

• Wysokości dochodów ludności

AD jest malejącą funkcją poziomu cen i rosnącą funkcją dochodów ludności.

Krzywa AD ukazuje zależność AD od ogólnego poziomu cen.

• Globalna (agregatowa) podaż - AS - łączna ilość towarów, dóbr, którą producenci chcą dostarczyć na rynek w określonych stałych warunkach. Wielkość AS zależy od:

• zasobów czynników produkcji i efektywności ich wykorzystania

• ogólnego poziomu cen towarów

• kosztów produkcji

AS jest rosnącą funkcją ogólnego poziomu cen i malejącą funkcją kosztów produkcji.

Krzywa AS uzależnia rozmiary AS od ogólnego poziomu cen.

Główne stanowiska teoretyczne:

1. ekstremalne stanowisko neoklasyczne [podejście podażowe]

• wzrost D wpływa jedynie na wzrost cen

• ta sama produkcja przy różnych cenach

• zakładają, że produkcja faktyczna jest równa produkcji potencjalnej [analiza krótkookresowa] - gospodarka zawsze wykorzystuje wszystkie czynniki produkcji

• „giętkie ceny” - łatwo dostosowujące D i S.

• Hongkong i Singapur - najlepsze mechanizmy rynkowe

2. ekstremalne stanowisko keynesistowskie [podejście popytowe]:

• cena nie ma wpływu na wielkość podaży

• różne poziomy produkcji przy stałej cenie

• doskonała giętkość cen nie występuje

• założenie, że produkcja faktyczna równa się potencjalnej jest błędne ponieważ gospodarkę rynkową charakteryzuje niepełne wykorzystanie czynników produkcji,

• „lepkie ceny” - mało elastyczne, cena płacy mocno usztywniona, głównie w dół, od punktu „B” nie może rosnąć produkcja tylko cena.

• A - faktycznie wytworzona produkcja

• B -produkcja potencjalna i odpowiadający jej popyt

• Krzywa AS jest pozioma do momentu, w którym następuje pełne wykorzystanie czynników produkcji (produkcja faktyczna = produkcja potencjalna), wtedy AS staje się pionowa

3. stanowisko kompromisowe:

• im bliżej produkcji potencjalnej tym większa reakcja na ceny

• wysoka elastyczność podaży względem popytu gdyż są niewykorzystane środki produkcji,

• dodatkowy wzrost S musi się odbić we wzroście cen [bo trzeba ponieść wysokie koszty aby zatrudnić dodatkowe czynniki produkcji - wtedy niejako jest „przekroczona” produkcja potencjalna,

• zakłada się możliwość przekroczenia produkcji potencjalnej przez krzywą podaży.

Problemy związane z równowagą

Równowaga gospodarcza sytuacja w której łączne zamierzone wydatki (agregatowy popyt na towary ) są równe wielkości produkcji tych towarów (agregatowej podaży).

[zarówno popyt konsumpcyjny jak i inwestycyjny].

Problem nierównowagi

Planowane wydatki mogą być wyższe od dostarczanych towarów i usług.

Wartość produkcji może być większa od planowanych wydatków.

Założenia modelowe [nawiązanie do założeń Keynsowskich]:

1. produkcja przy niepełnym wykorzystaniu czynników produkcji

2. stały poziom cen

3. producenci są w stanie wytworzyć dowolną ilość produkcji (i dostarczyć na rynek) przy tym poziomie cen

4. agregatowy popyt ma charakter autonomiczny (niezależny od wysokości dochodu)

Wykład 8 - Funkcja konsumpcji, oszczędności, inwestycji, f. globalnego popytu

Funkcja 45° - wprowadzenie do rozważań na temat równowagi w gospodarce.

Równowaga - gdy ilość jaką chcą nabyć konsumenci (inwestorzy) jest równa ilości dostarczanej na rynek.

Może też być:

niedobór

nadwyżka

Wszystkie punkty leżące na linii 45° są punktami wyznaczającymi równowagę.

Przecięcie funkcji popytu przez linię 45° wyznacza dochód narodowy, a co a tym idzie wielkość produkcji, na poziomie równowagi.

Jeśli produkcja na poziomie
to jest niedobór. Wynosi on AB.

Jeśli produkcja na poziomie
to jest nadwyżka. Wynosi ona DC.

Kierunek strzałek pokazuje dążenia w kierunku równowagi.

tzw. warunek równowagi ogólnej (keynsowskiej): oszczędności = inwestycje

Popyt konsumpcyjny - reprezentują go gospodarstwa domowe, jego wysokość zależna jest od wielu czynników.

Hipotezy:

1. dochodu absolutnego (Keynes) - Wydatki konsumpcyjne i ich wzrost są funkcja dochodów - dochody rosną to i wydatki na cele konsumpcyjne wzrastają. Ale udział się zmniejsza - rośnie rola oszczędności.

2. dochodu relatywnego - O wydatkach konsumpcyjnych nie tyle decydują dochody bieżące ale wydatki i standard życia osób, do których się porównujemy. Nawet gdy dochody się zmniejszają to staramy się utrzymać standard nawiązujący do rodziny, znajomych, itd.

3. dochodu permanentnego (Friedman) - O wydatkach nie decydują bieżące dochody, ale ocena co do dochodów osiąganych w ciągu całego życia.

4. efekt bogactwa - O wydatkach konsumpcyjnych decyduje wielkość nagromadzonego majątku. Jeśli przy innych czynnikach niezmiennych nastąpi wzrost bogactwa to wzrosną wydatki konsumpcyjne.

FUNKCJA KONSUMPCJI

Pokazuje zamierzony poziom konsumpcji całkowitej, przy każdym poziomie rozporządzalnych dochodów osobistych.

Zaczyna się w 10, przez:

Popyt autonomiczny - jest to popyt niezależny od wysokości dochodu, występuje nawet przy dochodzie równym 0.

Są grupy ludności nie osiągające dochodów - finanse czerpią z pomocy społecznej, z pożyczek, z oszczędności; albo w skali kraju - zadłużenie zagraniczne.

[wiec tu popyt autonomiczny = 10]

Przeciętna skłonność do konsumpcji - wyznaczana jest przez stosunek wydatków konsumpcyjnych do dochodu narodowego
.

Krańcowa skłonność do konsumpcji - informuje jaka część każdej dodatkowej jednostki dochodu otrzymywanego przez gospodarstwo domowe przeznaczona jest na konsumpcję
.

Przesądza o nachyleniu funkcji konsumpcji, im jest wyższa tym funkcja będzie bardziej pionowa.

Jeśli założymy, że z każdej dodatkowej jednostki dochodu część idzie na konsumpcję a część na oszczędność to suma krańcowej skłonności do konsumpcji i oszczędności musi dać 1.

FUNKCJA OSZCZĘDNOŚCI:

Zaczyna się od -10 dlatego, że m.in. popyt autonomiczny jest finansowany przez uszczuplenie oszczędności. [Przy dochodzie =0, popyt aut= 10, więc funkcja oszczędności zaczyna się od -10].

Przeciętna skłonność do oszczędzania - to stosunek oszczędności do dochodu narodowego
.

Krańcowa skłonność do oszczędzania - informuje jaką część każdej dodatkowej jednostki dochodu przeznacza się na oszczędności
.

Im wyższe dochody tym większy udział oszczędności.

Wydatki inwestycyjne:

Przez inwestycję rozumie się powiększanie lub utrzymywanie zasobów kapitału fizycznego w postaci maszyn, urządzeń, budynków oraz zapasów:

• Stanowią część zagregowanego popytu

• Powiększają potencjał wytwórczy

• Jeden z najbardziej istotnych czynników wzrostu

Od czego zależą inwestycje:

• stopa procentowa - bierze się pod uwagę koszt inwestycji - bo rzadko kiedy z własnych środków - im droższy kredyt tym wyższy koszt inwestycji. Niższa stopa zachęca.

• rozmiary popytu konsumpcyjnego - szczególnie jego przyrost. Jeśli oczekuje się wzrostu to zwiększają się inwestycje.

• oceny co do przyszłości - przy optymistycznych ocenach wzrost inwestycji.

• koszty maszyn, urządzeń [wyposażenia kapitałowego] - jeśli ceny spadają to wyższa jest efektywność inwestycji.

Funkcja konsumpcji i funkcja inwestycji składają się na funkcję globalnego (agregatowego) popytu:.

Funkcja ta wyznacza różne poziomy agregatowego popytu przy różnych poziomach dochodu narodowego.

Poziom dochodu narodowego w stanie równowagi.

Warunkiem równowagi jest to, aby wydatki na dobra i usługi były równe faktycznie wytworzonemu dochodowi narodowemu.

____________________________________________________________________________________________

Str. 14

Wydatki na produkty i usługi

Dochody czynników produkcji

Gospodarstwo domowe

Przedsiębiorstwo

Produkty i usługi

Usługi czynników produkcji

Strumienie rzeczowe

Strumienie pieniężne

Sektor bankowy

Wydatki na produkty

i usługi

I

I

S

S

Zagranica

Dochody czynników produkcji

Im

Im

Ex

Ex

Przedsiębiorstwa

Państwo

Gospodarstwo domowe

G

G

T

T

Wartość produktu (cena)

-

Wartość nakładów rzeczowych czynników produkcji (koszty)

=

Wartość dodana (obejmuje również amortyzację kapitału)

Wartość finalna

-

Nakłady rzeczowe

=

Płaca

Zysk

=

Dochody z czynników produkcji

Agregatowy

popyt

Dochód narodowy

Równowaga przy stałym poziomie agregatowego popytu

---