makro wyklady sciąga

Wykład 1 - Wstęp do Makroekonomii

Ekonomia - nauka o procesach gospodarczych (problem rzadkości).

Dobro rzadkie - popyt przewyższa podaż przy cenie równej zero. Rzadkość z punktu widzenia użyteczności a nie bezwzględnie (tzn. że np. 1 telefon na świecie jest do niczego więc lepiej jak jest ich więcej).

Funkcje:

poznawcza,

aplikacyjna.

Funkcja poznawcza - zdobywanie wiedzy dotyczącej zagadnień makroekonomicznych służące zrozumieniu procesów (jak funkcjonuje, poznanie przyczyn i konsekwencji, np. bezrobocie).

Funkcja aplikacyjna - wykorzystać poznaną wiedzę w praktyce gospodarczej (np. przez rząd) przez podmioty gospodarcze.

Makroekonomia - procesy gospodarcze w danym kraju jako całość. Posługuje się wielkościami agregatowymi:

globalna produkcja,

globalna konsumpcja,

globalny popyt,

inwestycje,

ogólny poziom cen.

CELE I NARZĘDZIA

Cele:

Produkcja

Wysoki poziom zarówno bezwzględny jak i w stosunku do rozporządzalnego potencjału, wysoka stopa wzrostu.

Zatrudnienie

Wysoki poziom zatrudnienia. Niski poziom bezrobocia przymusowego.

Stabilność poziomu cen

Przy swobodnej grze sił rynkowych.

Bilanse zagraniczne

Równowaga eksportu i importu, stabilność kursu waluty.

Narzędzia:

Polityka fiskalna (budżet państwa)

Wydatki publiczne, podatki.

Polityka monetarna (bank centralny)

Kontrola podaży pieniądza wywierająca wpływ na stopy procentowe.

Polityka dochodowa

Od swobodnego kształtowania relacji, płac i cen do środków kontroli

Stosunki międzynarodowe

Polityka handlu zagranicznego. Interwencjonizm w odniesieniu w stosunku do kursów walutowych.

Cele:

PRODUKCJA

odpowiedź na pytanie od czego zależy wielkość produkcji,

rachunek dochodu narodowego

PNB - narodowy

PKB - krajowy,

wielkość produkcji decyduje o poziomie życia w danym kraju (w dużym stopniu).W skrajnej biedzie jest około 70% populacji świata.

ZATRUDNIENIE

będziemy mówili tylko o krajach rozwiniętych, po wojnie do lat 70 wydawało się, że problem bezrobocia był rozwiązany, obecnie jest to duży problem (wyjątki: Holandia 2%, Luksemburg),

Polska ma najwyższe bezrobocie z krajów kandydujących do UE.

WALKA Z INFLACJĄ - STABILNOŚĆ CEN

70's/80's -> wysoka inflacja (szoki naftowe, kryzys energetyczny), większość krajów rozwiniętych ma inflację na poziomie 1%-2%. Deflacja też nie jest korzystna - lepsza jest mała (łagodna) inflacja.

BILANSE

kraje chcą mieć równowagę

ważne w gospodarkach otwartych (muszą być gospodarki małe)

w małych gospodarkach aby się rozwijać trzeba było rozwijać handel zagraniczny

kursy walutowe, taryfy, subsydia,

GAT WTO - protekcjonizm (nawet USA, np. import stali z UE).

Ocena efektów makroekonomicznych robiona jest pod kątem tych 4-ech zadań. Niewielu krajom udało się zrealizować wszystkie 4 cele.

Makroekonomia obejmuje decyzje wyboru między alternatywnymi, podstawowymi celami, np. wysoka stopa konsumpcji albo wzrostu, walka z inflacją albo z bezrobociem (najtrudniejszy krótkookresowy wybór).

Są to tzw. „magiczne kwadraty celów” - nie da się idealnie realizować wszystkich.

Narzędzia - pewna zmienna ekonomiczna będąca pod bezpośrednią kontrolą rządu. Zmieniając narzędzie polityki oddziałujemy na jeden lub więcej celów ekonomicznych.

POLITYKA FISKALNA

realizowana poprzez budżet państwa,

nie tylko dochody ale i wydatki budżetowe

Dochody: podatki, cła, pożyczki i pomoc zagraniczna, akcyza, opłaty skarbowe, sektor państwowy (jeśli jest rentowny),

ulgi lub zwolnienia podatkowe jako zachęta dla inwestorów,

podatki osobiste wpływają na wielkość konsumpcji prywatnej, powiększenie sektora publicznego -zmniejsza się konsumpcja prywatna,

podatki:

pośrednie - w cenach

bezpośrednie - od dochodów,

deficyt współcześnie dominuje, niewielkiego nie uważa się za problem, UE przyjęła, że deficyt nie zagrażający stabilności pieniądza jako 3% PKB.

POLITYKA MONETARNA (PIENIĘŻNA)

Bank Centralny,

Kontrola podaży (i ceny) pieniądza - stopy procentowe; drogi pieniądz - mały popyt.

Banki zarabiają na obligacjach.

POLITYKA DOCHODOWA

powinna być ograniczona kontrola płac i cen,

wiele krajów ma płacę minimalna,

dobra niezbędne człowiekowi (energia, woda, mieszkanie, kanalizacja, oczyszczanie miasta) - kontroluje się ceny.

HANDEL ZAGRANICZNY

kursy walutowe,

cła, subsydia, ograniczenia ilościowe,

ogólny trend - globalizacja liberalizacja handlu ograniczenie narzędzi

Wykład 2 - Model makroekonomiczny

Model makroekonomiczny - stara się uchwycić podstawowe związki i zależności występujące w gospodarce. Jest bardziej sformalizowanym przedstawieniem gospodarki (np. równanie matematyczne).

Modele są również uproszczeniem rzeczywistości.

W uproszczeniach:

1. pomija się rzeczy nieistotne (szczegóły),

2. świadome uproszczenie niektórych aspektów rzeczywistości.

W modelach makroekonomicznych istotną rolę odgrywają zmienne określane jako zmienne agregatowe.

Występują między nimi zależności o charakterze:

a) funkcjonalnym - gdy jedna zmienna określa inną (np. inwestycje i wielkość produkcji), zmiana jednej powoduje zmianę drugiej.

b) definicyjnym - gdy jedna zmienna jest określona w kategoriach innych zmiennych (np. globalny dochód obejmuje część wydatkowaną na konsumpcję i część oszczędzaną).

Zależności pomiędzy zmiennymi można przedstawić w postaci równań lub przy pomocy metod graficznych (np. krzywa Philips`a - zależności między stopą inflacji a bezrobociem czy krzywa Laffer`a - między stopa podatkową a wpływami do budżetu).

Zmienne występujące w modelach można podzielić na 2 grupy:

a) w postaci zasobów - charakteryzują się tym, że przedstawiają pewne wartości ekonomiczne w danym momencie czasu (np. PKB na rok 2001, stan zapasów na dzień...)

b) w postaci strumieni - wyrażają wartość pewnych wielkości ekonomicznych w określonym przedziale czasowym.

Zasoby zmieniają się poprzez ruch strumieni (np. w przeciągu miesiąca produkcja wzrosła o..., wielkość produkcji, sprzedaż).

Zmienne w postaci zasobów i zmienne w postaci strumieni trudno rozróżnić (np. pieniądz to zasób a wydatki to strumień).

Jednym z najtrudniejszych problemów w gospodarce jest problem agregacji.

Do tworzenia modeli musimy mieć „wspólny mianownik” dla różnych wielkości. Przechodzi się z jednostek fizycznych na wartościowe. Podstawą do wyrażenia wartości w jednostkach wartościowych jest wyrażenie pieniężne (ceny). W gospodarce występują zjawiska inflacyjne więc ceny nie zawsze są odbiciem wartości. Jednak dla pewnych celów porównanie w cenach bieżących jest potrzebne (w wartościach nominalnych). Dla badań naukowych i badania trendów w gospodarce nie możemy korzystać z wartości nominalnych tylko realnych.

Płaca realna - ilość dóbr i usług możliwych do nabycia za płacę nominalną.

Jeśli wzrost cen wyprzedza wzrost płacy nominalnej to realnie zarobki są mniejsze. Rzeczywisty wzrost płac jest wtedy gdy tempo wzrostu płac nominalnych jest wyższe niż stopa inflacji.

Do badania trendów używa się wartości realnych. Przyjmuje się stały poziom cen i mierzy się wielkość produkcji w cenach stałych lub bazowych. Unikamy wtedy wpływu inflacji na wytężenie wartościowe.

Przeprowadza się deflowanie - sprowadzanie wartości nominalnych do realnych przy pomocy indeksu zwanego deflatorem.

Deflator może być traktowany jako wskaźnik inflacji odnoszący się do całej gospodarki.

CPI (consument price index) - wskaźnik zmian cen dóbr konsumpcyjnych; konsumpcja stanowi 70% popytu globalnego rozwiniętych gospodarek.

Inwestycje netto -

zasób nakłady poniesione na wzrost kapitału.

napływ kapitału strumień

odpływ - deprecjacja.

Ruch okrężny między przedsiębiorstwem a gospodarstwem domowym - model uproszczony.

Jest to gospodarka zamknięta (brak eksportu i importu), nie funkcjonuje państwo. Tylko 2 typy podmiotów - gospodarstwo domowe i przedsiębiorstwo.

Gospodarstwa domowe są właścicielami czynników produkcji - w gospodarce rynkowej z dominującą własnością prywatną nie jest aż taka abstrakcja bo wszystko należy do konkretnych osób.

Istnieje produkcja na zaspokojenie potrzeb - dobra nabywane przez gospodarstwa domowe.

Gospodarstwa domowe dostarczają kapitału, pracy i ziemi za co dostają wynagrodzenie za usługi tych czynników (płace, zyski, opłaty za dzierżawę). Z drugiej strony otrzymują produkty i usługi, za które płacą wydatkami na produkty i usługi. Istnieje więc ścisła zależność pomiędzy gospodarstwami domowymi i przedsiębiorstwami. Wielkość czynników gospodarstw domowych determinuje wielkość produkcji; popyt decyduje o dalszej produkcji, a popyt zależy od dochodów tego gospodarstwa.

0x08 graphic

Dopływy: inwestycje (I), wydatki urzędowe (G), eksport (Ex)

Odpływy: oszczędności (S), podatki (T), import (Im)

Ruch okrężny strumieni w gospodarce, dopływy i odpływy /model wzbogacony/.

Logika schematu podobna do poprzedniego. Model został wzbogacony o sektor bankowy, państwo i zagranice. Strzałki skierowane do danego podmiotu = dopływy, i odwrotnie. Wydatki rządowe: subsydia.

Wykład 3 - Rachunek dochodu narodowego

Kiedyś stosowana była metoda (w gospodarkach centralnie planowanych) MPS (Material Product System). Dziedzinami tworzącymi dochód narodowy były tylko sfery produkcji materialnej (górnictwo, hutnictwo; szkoła, lekarz - nie produkcyjne). Przeszedł do historii w metodologii ale nie w mentalności.

Obecnie SNA (System of National Accounts) - system rachunkowości narodowej. Zarówno sfera produkcyjna jak i nieprodukcyjna (usługi) uważane są za tworzące dochód narodowy. Każda działalność przynosząca dochód tworzy dochód narodowy.

/ Różne będą też wartości dochodu obliczanego tymi metodami /

Wyróżnia się 3 sposoby liczenia dochodu narodowego, które powinny dać ten sam efekt:

suma dochodów z tytułu usług czynników produkcji

Sumujemy wszystkie dochody czynników produkcji (płace, renty, procenty, zyski). Tylko te dochody, które wiążą się z produkcją dóbr czy usług (czyli np. kieszonkowe nie liczy się).

suma produktów i usług wytworzonych w gospodarce

Sumuje się wartości wytworzonej produkcji dóbr czy usług wytworzonej w danej gospodarce. Istnieje problem : jak uniknąć wielokrotnego sumowania tego samego? Wprowadza się rozróżnienia pomiędzy wartością produktów a wartością nowo wytworzoną.

Dobra finalne - dobra użytkowane przez ostatecznego użytkownika i mogą być:

konsumpcyjne
inwestycyjne (kapitałowe - służą do dalszej produkcji).

Dobra pośrednie - służą jako nakład w kolejnym produkcji (np. mąka w procesie wytworzenia pieczywa).

Wartość dodana - przyrost wartości w wyniku określonego procesu produkcji.

0x08 graphic

Sumowanie wartości dodanej, lub też wartości dóbr finalnych.

Przy wartości dodanej nie mamy podwójnego liczenia. Jest to suma dochodów z czynników produkcji.

0x08 graphic

Tak działa w gospodarce zamkniętej.

suma wydatków na dobra i usługi

- wydatki na dobra konsumpcyjne wytwarzane w kraju

- wydatki na krajowe dobra inwestycyjne

- wydatki rządowe na wytwarzane w kraju finalne produkty, usługi z wyłączeniem płatności transferowych (renty, zasiłki)

- wydatki z zagranicy na krajowe dobra eksportowe.

także wydatki na komponenty z importu, jest to metoda wykorzystywana w praktyce.

X-eksport netto - różnica między eksportem a importem.

Trzeba uwzględnić podatki pośrednie.

Podatki - to obowiązujące płatności obywateli na rzecz instytucji rządowych

Podatki pośrednie - zawarte są w cenach towarów- wiążą się z wydatkami . Gdy kupuję coś to dobrowolnie się opodatkowuję

Wyróżniamy też akcyzę wśród pośrednich podatków

Podatki bezpośrednie to podatki od dochodów- płacą te osoby, które podlegają opodatkowaniu

Podatki pośrednie zwiększają nam wartość np. PKB

PKB wyrażone w cenach rynkowych będzie wyższe niż PKB w cenach czynników produkcji(bez podatków pośrednich ale z subsydiami)

Podstawowe mierniki:

_{PKB w cenach rynkowych}

_{Produkcja pośrednia minus subsydia}

_{Dochody netto z zagranicy}

_PNB_{w cenach czynni-ków produkcji}

_Amortyzacja

_{PKB w cenach czynników produkcji}

_{Wartość dodana}

_{Dochody czynni-ków produkcji}

_{PKB w cenach czynni-ków produkcji}

_PNN_{w cenach czynników produkcji (dochód narodowy)}

_{Podatki przedsię-biorstwa i zyski niepodzielone}

_{Podatki osobiste- transfery}

_{Dochody osobiste}

_{Rozporzą-dzalne dochody osobi}_ste

_(RPO)

Produkt Krajowy Brutto - PKB (GDP - Gross Domestic Product) - jest miarą produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju niezależnie od tego kto jest ich właścicielem

PKB może być wyrażony w cenach rynkowych albo w cenach czynników produkcji.

PKB w cenach rynkowych jest wyższy od PKB w cenach czynników wytwórczych.

Najpopularniejszym podatkiem jest VAT /Value Added Tax/ (podatek od wartości dodanej)

Produkt Narodowy Brutto - PNB (GNP - Gross National Product) - jest miernikiem całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju niezależnie od miejsca (kraju) świadczenia usług przez czynniki produkcji. PNB jest równy PKB + powiększonemu o dochody netto z tytułu własności zagranicą. PNB uwzględnia to , że np. w Polsce są inwestycje zagraniczne i Polska ma inwestycje za granicą (w przypadku Polski to głównie pracownicy)

Produkt Narodowy Netto - PNN - jeżeli od PNB wyrażonego w cenach czynników produkcji odejmiemy amortyzację otrzymujemy Produkt Narodowy Netto, czyli inaczej Dochód Narodowy

Produkt narodowy nominalny a realny:

PNB nominalny - jest liczony w cenach , które istniały w okresie wytwarzania dochodu narodowego PNB jest potrzebny do bieżącej oceny sytuacji, do podejmowania decyzji, państwo musi decydować o podziale wpływów budżetowych
PNB realny - koryguje PNB nominalny o skutki inflacji i wyraża PNB w cenach stałych, pochodzących z roku podstawowego (bazowego) - stosowany do przekazywania trendów.

Dla bieżącej polityki potrzebne jest ujęcie nominalne, gdy w kraju występuje inflacja wykorzystujemy ujęcie realne. Ważny jest do porównywania cen / wprowadza się system cen stałych. W praktyce posługujemy się deflatorem:

Deflator- obliczany jako funkcja relacji między PNB nominalnym, a PNB realnym:

Deflator jest wskaźnikiem dającym wiedzę o występowaniu inflacji:
to znaczy, że była inflacja. Gdy nie ma inflacji, to

Znając PNB, możemy też obliczać tempo wzrostu gospodarczego.

Wzrost gospodarczy - mierzy się przy pomocy przyrostu produkcji. Porównujemy przyrosty z roku
do roku
.

Jeżeli wartość produkcji rośnie to znaczy, że mamy wzrost gospodarczy

Deflator może być tez używany jako miernik inflacji. To znaczy, że jeżeli np. wyniósł 105 to inflacja wynosi 5%.

Powszechnie używanym jest wskaźnik CPI (Consumer Price Index - wskaźnik cen detalicznych)

CPI - bierze zmiany cen dóbr konsumpcyjnych bo te najbardziej uderzają w gospodarstwa domowe.

Wykład 4 - Mierzenie dobrobytu społecznego

Gospodarka warunkuje standard życia wśród ludzi.

Istnieje konieczność redystrybucyjna strefa socjalna.

MIERNIKI DOBROBYTU SPOŁECZNEGO:

Produkt krajowy brutto - krótka historia mierzenia dobrobytu społecznego (różne dane: od lat 30' -

50'); pierwotnie mierzono przy pomocy bogactwa. Jednak bogactwo kumuluje się przez wieki a PKB jest na dany rok. Umożliwia porównywania między różnymi krajami i sprowadza kwestię dobrobytu do wartości dóbr i usług. Jest to daleko idące uproszczenie. Potrzebne są także miary uwzględniające charakter jakościowy, a nie tylko ilość konsumpcji dóbr i usług.

Jakość życia - różnie definiowany - całokształt warunków pożądanych dla rozwoju człowieka. Miarę

fizycznego, duchowego i społecznego zadowolenia. Tego się nie da mierzyć przy pomocy PKB.

Wady i zalety PKB i PNB jako miar dobrobytu:

Zalety:

prostota obliczania - łatwość wyrażenia wskaźnika (w wymiarze międzynarodowym jest problem -

sprowadzenie do wspólnej waluty - może to deformować rachunek). Najczęściej jest wyrażany w dolarach /$/, ale w EU wyraża się w euro /€/. Problem ujęcia w wartościach nominalnych i w sile nabywczej. 1$ w Polsce, Stanach, Zimbabwe ma różną siłę nabywczą. Cenniejsze są wartości wyrażone w sile nabywczej pieniądza

(w krajach biednych dochód w dolarach jest wyższy niż nominalny, a w bogatych odwrotnie)

/aktualnie Polska: PKB n/osobę 4000$, wg siły nabywczej 3000$ - nasze ceny są o połowę niższe więc dochód wyrażony w sile nabywczej jest o 100% wyższy. /

Wady:

PKB, PNB uwzględniają efekty działalności jednego roku, a o warunkach w jakich żyjemy nie

decyduje tylko produkcja jednego roku ale także to co nagromadzono wcześniej.

W PKB uwzględniane są tylko efekty działalności oficjalnie rejestrowane. Wypadają więc efekty,

które są z działalności pozarynkowej lub w szarej strefie.

Działalność pozarynkowa - np. pomaluję sobie mieszkanie, zmodernizuję coś, sprzątanie,

gotowanie w domu, posiadanie ogródków domowych, działkowych. Strefa pozarynkowa się kurczy - wiąże się to z aktywizacja zawodową kobiet. PKB per capita w krajach słabo rozwiniętych i wysoko rozwiniętych nie współgrają bo w słabo rozwiniętych większa jest rola działalności pozarynkowej.

Szara strefa - „pół-legalna” - przedmiot transakcji jest legalny ale transakcje nie jest legalna. np.:

sprzedaje się kwiaty ze swojego ogródka. W Polsce przymyka się na to oko. Uważa się też, że w okresie transformacji stabilizuje gospodarkę - tworzy tzw. klasę średnią. Trudno się walczy z szarą strefą.

Rozmiary szarej strefy: wynoszą do kilku procent w bardzo praworządnych krajach jak Szwajcaria, Japonia, Holandia mniejsze niż 5% PKB; w krajach postkomunistycznych: 20% PKB, Grecja: 30%, Litwa: 50% wartość produkcji i usług. Tłumaczy to jak ludzie są w stanie przetrwać w krajach o niskim PKB. Im dalej na wschód tym większy procent szarej strefy. Deformuje ona rzeczywiste dochody.

Sposoby walczenia z szarą strefą:

lepsze prawodawstwo (głównie gospodarcze)
problem podatków (struktura i wysokość)
praworządność (stan moralny społeczeństwa - w dziedzinie szacunku dla prawa).

Nigdzie do końca się nie pozbyto strefy szarej.

Czarna strefa - zarówno przedmiot jak i transakcja są nielegalne.

PKB, PNB per capita nie uwzględnia podziału dochodu narodowego - jest średnią, wprowadza

ujednolicenie - bardziej oddaje stan rzeczywisty przy niewielkim zróżnicowaniu. Przy dużej rozpiętości bogactwo ↔ bieda nie oddaje stanu faktycznego.

Dla oceny rzeczywistego standardu życia wlicza się aspekty o charakterze ilościowym. Pojawia się problem konstruowania wskaźników.

CO MA ZNACZENIE JAKOŚCIOWE?:

środowisko, w którym żyje człowiek czysto - brudno, uszanowane -zniszczone),
czas wolny - obecnie rośnie wartość czasu wolnego - przyjemność,
dostęp do kultury, nauki i pracy,
opieka zdrowotna,
warunki mieszkaniowe.

Tworzy się standardy, przelicza je na punkty i punkty są podstawą wskaźnika.

Miernik dobrobytu ekonomicznego netto (DEN) - nazwał go Samuelson -wymyślony `72 Yale - koryguje PNB odejmując od niego zjawiska niekorzystne - tzw. „plagi” - hałas, zanieczyszczenia - i dodaje wartość dóbr i usług o charakterze nierynkowym, wartość dóbr publicznych oraz włącza się wartość czasu wolnego.

Wskaźniki rozwoju społecznego - jeszcze bardziej rozbudowane od wskaźników dobrobytu:

	Długość życia	Poziom w wiedzy	Standard życia
HDI	Oczekiwana długość życia przy urodzeniu	1. wskaźnik piśmienności dorosłych 2. łączny wskaźnik rejestracji w szkołach	Średni dochód na osobę w PPPS (Purchasing Power Parity Salary - parytet siły nabywczej)
HPI - 1	Procent ludzi, którzy umrą przed 40 rokiem życia	Wskaźnik osób niepiśmiennych	Praw wyrażone przez: 1. procent ludności bez dostępu do wody i usług zdrowotnych. 2. procent ludzi poniżej 5 roku życia z niedowagą.
HPI - 2	Procent ludzi, którzy umrą przed 60 rokiem życia	Wskaźnik analfabetów funkcjonalnych (nauczyli się czytać i pisać ale nie rozumieją treści)	Procent ludzi żyjących poniżej linii ubóstwa (poniżej 50% średnich dochodów w państwie)
GDI	Oczekiwana długość życia przy urodzeniu dziewcząt i chłopców	wskaźnik piśmienności dorosłych kobiet i mężczyzn łączny wskaźnik kobiet i mężczyzn zarejestrowanych w szkołach	Udział dochodu wypracowanego przez kobiety i mężczyzn

GEM - Gender Enpowerment Measure - wskaźnik równouprawnienia płci.

Wykłady 5, 6, 7 - Wzrost. Determinanty Dochodu Narodowego.

Agregatowy popyt i podaż. Równowaga.

Determinanty dochodu narodowego:

produkcja potencjalna i faktyczna,

Produkcja potencjalna - którą w danym kraju można by wytworzyć gdyby racjonalnie wykorzystać wszystkie czynniki produkcji [praca, kapitał, ziemia].
Produkcja faktyczna - została w danej gospodarce wytworzona, globalny popyt będzie ją determinował [mówi się, że w Polsce jest niewystarczający popyt aby mógł poruszyć gospodarkę - zasoby nie zostały uruchomione na skutek niskiego popytu]
Produkcja potencjalna - Produkcja faktyczna = Luka PKB obrazuje ona stopień niewykorzystania czynników produkcji.

Agregatowe (globalne) popyt i podaż:

Globalny (agregatowy) popyt - AD - łączna ilość dóbr jaką nabywcy zamierzają zakupić w danych warunkach. Wielkość AD zależy od:

Ogólnego poziomu cen towarów
Wysokości dochodów ludności

AD jest malejącą funkcją poziomu cen i rosnącą funkcją dochodów ludności.

Krzywa AD ukazuje zależność AD od ogólnego poziomu cen.

Globalna (agregatowa) podaż - AS - łączna ilość towarów, dóbr, którą producenci chcą dostarczyć na rynek w określonych stałych warunkach. Wielkość AS zależy od:

zasobów czynników produkcji i efektywności ich wykorzystania
ogólnego poziomu cen towarów
kosztów produkcji

AS jest rosnącą funkcją ogólnego poziomu cen i malejącą funkcją kosztów produkcji.

Krzywa AS uzależnia rozmiary AS od ogólnego poziomu cen.

Główne stanowiska teoretyczne:

1. ekstremalne stanowisko neoklasyczne [podejście podażowe]

0x08 graphic

wzrost D wpływa jedynie na wzrost cen
ta sama produkcja przy różnych cenach
zakładają, że produkcja faktyczna jest równa produkcji potencjalnej [analiza krótkookresowa] - gospodarka zawsze wykorzystuje wszystkie czynniki produkcji
„giętkie ceny” - łatwo dostosowujące D i S.
Hongkong i Singapur - najlepsze mechanizmy rynkowe

0x08 graphic
2. ekstremalne stanowisko keynesistowskie [podejście popytowe]:

cena nie ma wpływu na wielkość podaży
różne poziomy produkcji przy stałej cenie
doskonała giętkość cen nie występuje
założenie, że produkcja faktyczna równa się potencjalnej jest błędne ponieważ gospodarkę rynkową charakteryzuje niepełne wykorzystanie czynników produkcji,
„lepkie ceny” - mało elastyczne, cena płacy mocno usztywniona, głównie w dół, od punktu „B” nie może rosnąć produkcja tylko cena.
A - faktycznie wytworzona produkcja
B -produkcja potencjalna i odpowiadający jej popyt
Krzywa AS jest pozioma do momentu, w którym następuje pełne wykorzystanie czynników produkcji (produkcja faktyczna = produkcja potencjalna), wtedy AS staje się pionowa

3. stanowisko kompromisowe:

im bliżej produkcji potencjalnej tym większa reakcja na ceny
wysoka elastyczność podaży względem popytu gdyż są niewykorzystane środki produkcji,
dodatkowy wzrost S musi się odbić we wzroście cen [bo trzeba ponieść wysokie koszty aby zatrudnić dodatkowe czynniki produkcji - wtedy niejako jest „przekroczona” produkcja potencjalna,
zakłada się możliwość przekroczenia produkcji potencjalnej przez krzywą podaży.

0x08 graphic

Problemy związane z równowagą

Równowaga gospodarcza sytuacja w której łączne zamierzone wydatki (agregatowy popyt na towary ) są równe wielkości produkcji tych towarów (agregatowej podaży).

[zarówno popyt konsumpcyjny jak i inwestycyjny].

Problem nierównowagi

Planowane wydatki mogą być wyższe od dostarczanych towarów i usług.

Wartość produkcji może być większa od planowanych wydatków.

Założenia modelowe [nawiązanie do założeń Keynsowskich]:

produkcja przy niepełnym wykorzystaniu czynników produkcji
stały poziom cen
producenci są w stanie wytworzyć dowolną ilość produkcji (i dostarczyć na rynek) przy tym poziomie cen
agregatowy popyt ma charakter autonomiczny (niezależny od wysokości dochodu)

0x08 graphic
Wykład 8 - Funkcja konsumpcji, oszczędności, inwestycji,

funkcja globalnego popytu

Funkcja 45° - wprowadzenie do rozważań na temat równowagi w gospodarce.

Równowaga - gdy ilość jaką chcą nabyć konsumenci (inwestorzy) jest równa ilości dostarczanej na rynek.

Może też być:

niedobór

nadwyżka

Wszystkie punkty leżące na linii 45° są punktami wyznaczającymi równowagę.

Przecięcie funkcji popytu przez linię 45° wyznacza dochód narodowy, a co a tym idzie wielkość produkcji, na poziomie równowagi.

Jeśli produkcja na poziomie
to jest niedobór. Wynosi on AB.

Jeśli produkcja na poziomie
to jest nadwyżka. Wynosi ona DC.

Kierunek strzałek pokazuje dążenia w kierunku równowagi.

0x08 graphic
0x01 graphic

tzw. warunek równowagi ogólnej (keynsowskiej): oszczędności = inwestycje

Popyt konsumpcyjny - reprezentują go gospodarstwa domowe, jego wysokość zależna jest od wielu czynników.

Hipotezy:

dochodu absolutnego (Keynes) - Wydatki konsumpcyjne i ich wzrost są funkcja dochodów - dochody rosną to i wydatki na cele konsumpcyjne wzrastają. Ale udział się zmniejsza - rośnie rola oszczędności.
dochodu relatywnego - O wydatkach konsumpcyjnych nie tyle decydują dochody bieżące ale wydatki i standard życia osób, do których się porównujemy. Nawet gdy dochody się zmniejszają to staramy się utrzymać standard nawiązujący do rodziny, znajomych, itd.
dochodu permanentnego (Friedman) - O wydatkach nie decydują bieżące dochody, ale ocena co do dochodów osiąganych w ciągu całego życia.
efekt bogactwa - O wydatkach konsumpcyjnych decyduje wielkość nagromadzonego majątku. Jeśli przy innych czynnikach niezmiennych nastąpi wzrost bogactwa to wzrosną wydatki konsumpcyjne.

FUNKCJA KONSUMPCJI

Pokazuje zamierzony poziom konsumpcji całkowitej, przy każdym poziomie rozporządzalnych dochodów osobistych.

Zaczyna się w 10, przez:

Popyt autonomiczny - jest to popyt niezależny od wysokości dochodu, występuje nawet przy dochodzie równym 0.

Są grupy ludności nie osiągające dochodów - finanse czerpią z pomocy społecznej, z pożyczek, z oszczędności; albo w skali kraju - zadłużenie zagraniczne.

[wiec tu popyt autonomiczny = 10]

Przeciętna skłonność do konsumpcji - wyznaczana jest przez stosunek wydatków konsumpcyjnych do dochodu narodowego
.

Krańcowa skłonność do konsumpcji - informuje jaka część każdej dodatkowej jednostki dochodu otrzymywanego przez gospodarstwo domowe przeznaczona jest na konsumpcję
.

0x08 graphic

Przesądza o nachyleniu funkcji konsumpcji, im jest wyższa tym funkcja będzie bardziej pionowa.

Jeśli założymy, że z każdej dodatkowej jednostki dochodu część idzie na konsumpcję a część na oszczędność to suma krańcowej skłonności do konsumpcji i oszczędności musi dać 1.

FUNKCJA OSZCZĘDNOŚCI:

Zaczyna się od -10 dlatego, że m.in. popyt autonomiczny jest finansowany przez uszczuplenie oszczędności. [Przy dochodzie =0, popyt aut= 10, więc funkcja oszczędności zaczyna się od -10].

0x08 graphic
Przeciętna skłonność do oszczędzania - to stosunek oszczędności do dochodu narodowego
.

Krańcowa skłonność do oszczędzania - informuje jaką część każdej dodatkowej jednostki dochodu przeznacza się na oszczędności
.

Im wyższe dochody tym większy udział oszczędności.

Wydatki inwestycyjne:

Przez inwestycję rozumie się powiększanie lub utrzymywanie zasobów kapitału fizycznego w postaci maszyn, urządzeń, budynków oraz zapasów:

Stanowią część zagregowanego popytu
Powiększają potencjał wytwórczy
Jeden z najbardziej istotnych czynników wzrostu

Od czego zależą inwestycje:

stopa procentowa - bierze się pod uwagę koszt inwestycji - bo rzadko kiedy z własnych środków - im droższy kredyt tym wyższy koszt inwestycji. Niższa stopa zachęca.
rozmiary popytu konsumpcyjnego - szczególnie jego przyrost. Jeśli oczekuje się wzrostu to zwiększają się inwestycje.
oceny co do przyszłości - przy optymistycznych ocenach wzrost inwestycji.
koszty maszyn, urządzeń [wyposażenia kapitałowego] - jeśli ceny spadają to wyższa jest efektywność inwestycji.

Funkcja konsumpcji i funkcja inwestycji składają się na funkcję globalnego (agregatowego) popytu:.

Funkcja ta wyznacza różne poziomy agregatowego popytu przy różnych poziomach dochodu narodowego.

0x08 graphic

Poziom dochodu narodowego w stanie równowagi.

0x08 graphic
Warunkiem równowagi jest to, aby wydatki na dobra i usługi były równe faktycznie wytworzonemu dochodowi narodowemu.

Wykład 9, 10 - Inflacja

Inflacja:

nie tylko wzrost cen,

nie każdy wzrost cen to inflacja.

wywodzi się z łaciny (inflatio) - chorobliwe nadęcie

Do '30 - gdy następowała nadmierna emisja pieniądza (głównie papierowego);

związana jest z pieniądzem papierowym

przy walucie rzeczowej o zasadzie nie było inflacji

Od '30 - inflacja - zjawisko zmian cen idące w kierunku ich wzrostu.

Inflacja jest zawsze efektem braku równowagi w gospodarce [gdy popyt globalny przewyższa podaż globalną]. Więc inflacja łączona /utożsamiana/ jest ze wzrostem cen.

Jeśli w gospodarce działa swobodnie mechanizm rynkowy to równowaga jest przywracana za pomocą zmiany cen.

Inflacja - stały wzrost ogólnego poziomu cen mający charakter nieodwracalny i powszechny.

Wtedy gdy rosną wszystkie ceny a nie ceny konkretnych towarów.

Nieodwracalność - różnica od sezonowych zmian cen np. owoców.

Ta definicja odnosi się do tzw. otwartej inflacji [cenowej].

Oprócz tego jest inflacja ukryta (stłumiona). W tym przypadku brak równowagi nie jest równoważny z wzrostem cen. Występuje gdy ceny są kontrolowane administracyjnie. Inflację tą można poznać po brakach i niedoborach na rynku.

James Corney (ekonomista węgierski) - nazwał ekonomię gospodarek socjalistycznych gospodarkami niedoboru.

Nadwyżka popytu nad podażą to luka inflacyjna.

Np.: rynek samochodów w Polsce w czasach socjalizmu:

ceny oficjalne na nowe,

ceny używanych wyższe niż nowych.

0x08 graphic

0x01 graphic

Wielkość nierównowagi najczęściej wyrażamy stopą inflacji.

Stopa inflacji - obliczana jest jako wzrost ogólnego poziomu cen w stosunku do roku poprzedniego przez ogólny poziom cen roku poprzedniego, całość x100.

W zależności od wysokości wskaźnika inflacji wyróżnia się różne rodzaje inflacji. W literaturze nazewnictwo i przedziały nie są ujednolicone.

3 - 5 % - inflacja pełzająca
5 - 10 % - inflacja umiarkowana (krocząca)
10 - 50% - inflacja galopująca [10-150%]
pow. 100% - hiperinflacja [pow. 150%, nawet pow. 1000%]

Najczęściej stosowanym wskaźnikiem do pomiaru inflacji są zmiany cen dóbr konsumpcyjnych

(CPI - consumer price index)

Wynika to z :

popyt globalny konsumpcyjny stanowi główną część globalnego popytu

zmiany cen dóbr konsumpcyjnych oddziałują mocno na popyt globalny

popyt konsumpcyjny - skutki wzrostu cen odczuwają najbardziej gospodarstwa domowe.

CPI jest wykorzystywany np. jako podstawa rewaloryzacji płac, dochodów.

Inne wskaźniki do pomiaru inflacji:

deflator - nawet bardziej doskonały od CPI, bo mierzy zmiany w każdej gospodarce - zmiany cen dóbr inwestycyjnych i konsumpcyjnych

Wskaźnik zmian cen dóbr produkcyjnych (PPI). Pozwala szacować przyszłą inflację. (bo producenci przerzucą ceny na klientów)

2 rodzaje źródeł inflacji:

wewnętrzne - impuls w gospodarce krajowej,

zewnętrzne - impuls w gospodarce zagranicznej.

Czynniki zewnętrzne odgrywają znacznie mniejszą rolę ale są.

Najsilniejszy impuls przechodzi przez rynek towarów [ale są jeszcze kapitałowy i pracy].

Lata '70 :

Stagflacja - stagnacja gospodarcza połączona z inflacją,

Deflacja - proces ogólnego spadku cen.

Najbardziej istotne źródła tkwią w czynnikach wewnętrznych. Są różne teorie:

Teoria monetarystyczna - źródła inflacji mają źródła wyłącznie pieniężne przyczyny - głównym winowajcą jest Bank Centralny, który niedostatecznie kontroluje podaż pieniądza. Zakładają, że podaż pieniądza nie jest powiązana ze strefą realną (charakter egzogeniczny) i jest pod wyłączną kontrolą Banku Centralnego. Nie wszyscy się z tym zgadzają - bo przy niewykorzystanych mocach produkcyjnych musi dojść do wzrostu cen).

Inflacja popytowa - inflacja ciągnięta przez popyt - główne źródła inflacji są w nadmiernych wydatkach budżetu państwa co doprowadza do wzrostu popytu w stosunku do realnego PKB.

Budżet - planowane zestawienie wydatków i dochodów państwa.

Gdy państwo musi wydać więcej niż dostanie -> deficyt - do 3% PKB nie zagraża stabilności cen (w kryteriach konwencji traktatu z Maastrich) - jest to wartość orientacyjna - nie narzucona przez literaturę.

Jak pokryć deficyt:

zadłużenie w bankach

obligacje (dług publiczny),

dług zagraniczny.

Im bardziej musimy korzystać z oszczędności to nie będzie czynnik inflacjogenny. Jeśli trzeba wyemitować dużo pieniądza bezgotówkowego.

Banki komercyjne mogą pełnić funkcję paraemisyjną - udzielić bezgotówkowego kredytu na wielokrotność swoich wkładów - to może nakręcać inflację.

Najgorzej gdy pokrywa się deficyt emisją dodatkowego pieniądza - jest to bardzo inflacjogenne zjawisko - jest to pompowanie „pustych pieniędzy”.

Teoria kosztowa (podażowa) - inflacja pchana przez koszty - przyczyną jest kosztów produkcji niezależny od agregatowego popytu a towary:

wzrost płac - stanowi główną przyczyną inflacji - bo koszty rosną bardziej niż wzrost płacy /o różne dodatkowe płatności - wzrost kosztów zatrudnienia/ - dlatego korekty płac dokonywane są raz na jakiś czas (rok, 2 lata) żeby nie destabilizować.

zmienny cen czynników produkcji [surowców],

wzrost podatków [np. pośrednie],

przedsiębiorstwa monopolistyczne ustalające ceny administrowane też mogą oddziaływać na pobudzanie inflacji.

Inflacja ciągnięta przez popyt - jest krzywa podaży GS - punkt przecięcia GS - GD1 - wyznacza poziom cen w gospodarce a przesunięcie do GD2 obrazuje wzrost popytu i w punkcie przecięcia wyznacza nowy poziom cen.

Inflacja pchana przez koszty - krzywe popytu niezmienne, ale przesuwa się krzywa podaży, bo wzrastają koszty -> ograniczenie produkcji - ustala się nowy poziom cen i produkcji. 0x08 graphic

SKUTKI INFLACJI:

koszty inflacji [negatywne skutki]

walka z inflacją jednym z podstawowych celów makroekonomii, więc prawdopodobnie kosztów jest więcej niż zalet
zniekształca rachunek ekonomiczny - utrudnia racjonalne podejmowanie decyzji ponieważ ceny ulegają ciągłym zmianom,
zniekształca funkcję informacyjną cen
powoduje ucieczkę pieniądza - ludzie pozbywają się pieniądza
maleje skłonność do oszczędzania
straty wierzycieli - jeśli udzieliłem pożyczki, to tracę przy inflacji - ratunkiem ruchoma stopa procentowa
straty nabywców obligacji
redystrybucja dochodów - silne grupy podmiotów są w stanie sobie rekompensować straty poprzez wymuszenie wzrostu płac
wzrost niepewności oraz osłabienie aktywności gospodarczej
wzrost kosztów obsługi działalności gospodarczej - wymiana informatorów, cenników - to też kosztuje

korzyści - najczęściej krótkotrwałe:

korzyści dłużników - „opłaca się” brać kredyty
przejściowe korzyści przedsiębiorstw i państwa w wymiarze politycznym - rosną wydatki i płace - ale tylko nominalnie - jednak wygląda to lepiej

Inflacja jest największym złodziejem wg M. Tatcher. Do walki z inflacją wykorzystuje się narzędzia ekonomiczne i administracyjne.

Jeżeli inflacja jest popytowa, to walka z nią polega na zmniejszeniu popytu i zwiększeniu podaży.

Polityka pieniężna:

wysokie stopy procentowe

zachęca do oszczędności
powoduje wzrost cen kredytu może wywoływać inflację od strony kosztowej

/ jako przykład podany spór Kołodki i Gronkiewicz-Waltz: rząd vs. NBP/

Inflacje kosztową można hamować silnie konkurencyjnym rynkiem.

Wysokie stopy procentowe - hamują inwestycje więc działają negatywnie na hamowanie inflacji podażowej.

Polityka fiskalna:

polityka podatkowa - program stabilizujący Balcerowicza:

restrykcyjna polityka państwa
wysoka dyscyplina budżetowa
zmniejszenie deficytu

Administracyjne:

- zamrożenie płac i cen - mają charakter przejściowy.

Polityka celna

Wykład 11 - BEZROBOCIE

Stało się problemem makroekonomicznym stosunkowo niedawno - dopiero po wielkim kryzysie lat 29' - 33' ubiegłego stulecia. Najpotężniejszy jak dotąd (w sensie szkód) kryzys - przyniósł kilkadziesiąt milionów bezrobotnych w krajach wysoko uprzemysłowionych.

Mówiąc o bezrobociu nie mówimy o krajach słabo rozwiniętych - brak statystyk, znacznej części sektorów gospodarczych.

Rozmiary bezrobocia grożą destabilizacją gospodarki i doprowadzić do konfliktów społecznych.

Teoria Keynsowska:

Bezrobocie szkodliwe, bo niewystarczający popyt, niewykorzystane czynniki.

Anglia - lord Beverige - „wyznacznikiem nowoczesnego społeczeństwa jest to, że każdy poszukujący pracy mógł ją dostać”.

Po II wojnie światowej był klimat polityki „pełnego zatrudnienia”. Aż do lat `70 - kryzys energetyczny. Wtedy oprócz stagnacji pojawiło się bezrobocie. Od tego czasu znów jest problem bezrobocia.

Walka z bezrobociem jest o wiele trudniejsza od walki z inflacją. Większość krajów poradziła sobie z inflacją, a stopa bezrobocia nadal przewyższa stopę inflacji. Wg znawców definicja „pełnego zatrudnienia” jest obecnie przestarzała.

Bezrobocie długotrwałe - powyżej roku, świadczy o słabym przeciwdziałaniu.

Nie wielkość bezrobocia jest straszna ale jego struktura. Im więcej długotrwałego tym gorzej.

Stopa bezrobocia w OECD:

Poniżej 2%	Islandia
2% - 3, 9%	Luksemburg, Norwegia, Holandia, Meksyk, Szwajcaria
4% - 5,9%	Dania, GB, Irlandia, Japonia, Austria, Portugalia, Szwecja, Korea Płd, USA
6% - 7,9%	Australia, Niemcy, Kanada, Nowa Zelandia, Turcja, Węgry
8% - 9,9%	Belgia, Finlandia, Francja, Czechy
10% i więcej	Grecja, Włochy, Hiszpania, Polska

Bezrobotny:

osoba, która nie posiada pracy
osoba, która szuka pracy
jest gotowa na podjęcie pracy na warunkach typowych dla danej gospodarki (szczególnie płaca).
polskie:

nie jest rencistą, emerytem
nie posiada gospodarstwa rolnego

Rozmiary bezrobocia ocenia się głównie przez liczbę bezrobotnych zarejestrowanych w Urzędach Pracy. Liczba zarejestrowanych nie zawsze oddaje stan rzeczywisty.

Rzeczywisty stan może być wyższy gdy zarejestrowanie nie daje korzyści [np. brak zasiłku] a wiąże się z kosztami [np. dojazd]. Poza tym w Polsce jest brak wiary, że przez urząd można znaleźć pracę. Nieraz rejestrują się osoby nie mające zamiaru podjąć pracy, tylko dla korzyści - np. zasiłku.

W Stanach Zjednoczonych nie ma biur pracy, ocena szacunkowa na podstawie badań ankietowych.

Pomiar bezrobocia ocenia się najczęściej wg wskaźnika a nie bezwzględnie:

0x01 graphic

0x08 graphic

Stopa bezrobocia mówi ilu z tych, którzy CHCĄ pracować nie ma pracy.

Współczynnik aktywności zawodowej mówi jaka część ludności w wieku produkcyjnym jest aktywna zawodowo.

Skutki bezrobocia:

mikroekonomiczne - skutki dla bezrobotnego i rodziny:

prowadzi do obniżenia dochodów i pogorszenia sytuacji materialnej bezrobotnego i rodziny. Zasiłki są tylko przez określony okres, maleją z upływem czasu - tzw. stopa kompensacji pewne wyrażenie ułamkowe:
skutki w sferze psychologiczno - społecznej - praca nie jest tylko źródłem dochodów, ale także środkiem samorealizacji. W pewnych zawodach nawet wysokie zarobki nie powodują stałości kadr. Człowiek pozbawiony pracy czuje się gorszym, zepchnięty na margines.
Skłonności do patologii społecznych:

skłonności do drogi przestępczej,
alkoholizm
narkomania

makroekonomiczne:

Straty w zakresie wyprodukowanych dóbr i usług w kraju [niewykorzystywanie czynnika pracy]
Zwiększenie obciążenia dla budżetu - konieczność wypłacania zasiłków
Maleją wpływy do budżetu.

Prawo Okuna:

Obniżenie PKB o 2% w stosunku do potencjalnego oznacza podwyższenie bezrobocia o 1%
Podwyższenie bezrobocia o 1% powoduje spadek PKB o 2%.

*system emerytalny gdzie każdy płaci na swoją emeryturę jest bardziej odporny na starzenie się społeczeństwa .

Rodzaje bezrobocia:

a) neoklasyczne

0x08 graphic

Na rynku pracy firmy są stroną popytową a pracownicy podażową.

Podaż pracy reaguje jak podaż każdego towaru. Im większe stawki płacy tym więcej osób będzie chciało pracować. Tak jak na innych rynkach kształtuje się punkt równowagi - płaca ta będzie likwidowała niedobór i nadwyżkę - wszystkie osoby poszukujące pracy znajdą ją w cenie równowagi.

Jeśli zostawić mechanizm rynkowy to zawsze zostanie taka płaca, przy której wszyscy znajdą pracę.

Bezrobocie jest wyznaczane przez rozpiętości między podażą a popytem.

Przyczyną bezrobocia są zbyt wysokie płace w stosunku do równowagi - zaburzenie funkcjonowania rynku pracy.

Bezrobocie dobrowolne - pracownicy nie zgadzają się na obniżenie płac, sami zgadzają się na bezrobocie. /Tutaj jest to różnica między B i A/.

b) keynsowskie

0x08 graphic
Nie istnieją elastyczne stawki płac.

Przy danych stawkach płacowych pracownicy są w stanie dostarczyć dowolną ilość pracy aż do sytuacji pełnego zatrudnienia.

Dopiero po przekroczeniu pełnego zatrudnienia podaż pracy jest funkcją ceny.

Dodatkową podaż pracy mogą być nadgodziny, praca w weekendy - tu stawki rosną.

Pkt. A obrazuje pełne zatrudnienie, punkt B - faktyczne rozmiary zatrudnienia.

Różnica między A i B to wielkość bezrobocia.

c) teoria bezrobocia naturalnego (Milton Friedman) - modyfikacja teorii klasycznej - jest bardziej realna:

dostosowywanie popytu i podaży nie jest idealne

nie istnieje doskonała mobilność czynników pracy

W zdrowej gospodarce zawsze pewna grupa osób jest przejściowo bezrobotna.

Gdy bezrobocie to jest w granicach 3-4% to jest ono niegroźne.

Gdy bezrobocie mieści się w tych granicach to mówimy o równowadze na rynku pracy.

Państwo powinno udoskonalić pośrednictwo pracy, żeby można było szybko zmieniać pracę.

Podział bezrobocia /wywodzący się z nurtu keynesowskiego/:

frykcyjne - krótkookresowe, powstaje na skutek niedopasowania podaży do popytu - jest cechą dynamicznie rozwijającej się gospodarki. [nie jest groźne]
strukturalne - niedopasowanie o bardziej zasadniczym charakterze - bardziej długotrwałe, np. na skutek upadku całych gałęzi przemysłu, rolnictwa] Wynika z małej mobilności po stronie popytu i podaży:

przestrzenna
w zakresie kwalifikacji
płeć
wiek
rasa / w społeczeństwach multirasowych/

Metody zwalczania takiego bezrobocia:

preferencje dla firm inwestujących w rejonach bezrobocia

dotacje dla firm inwestujących poza centrum, żeby nie koncentrować produkcji

cykliczne - gospodarka nie ma stałego trendu wzrostowego, ma wahania. Również gospodarka rozwija się cyklicznie to w okresie rozkwitu jest pełne zatrudnienie, a w okresach załamania mniejsze zatrudnienie. Współcześnie jest to trudne do zaobserwowania, bo dziś wzrost jest bezzatrudnieniowy, więc jest bardziej pesymistycznie niż u Keynesa.

Bezrobocie:

długookresowe - ponad 1 rok,

krótkookresowe - do roku.

Bezrobocie ukryte - bardzo często w gospodarkach centralnie planowanych, związane z przerostem pracowników, tworzono miejsca pracy „pod ludzi”. Trudne do oszacowania:

Bezrobocie agrarne - często w rolnictwie mogły pracować 2 - 3 osoby, a pracowało np. 6.

Bezrobocie fikcyjne - nie jest naprawdę bezrobociem, ludzie pobierają zasiłek, ale nie chcą podjąć pracy.

Przeciwdziałanie - polityka państwa na rynku pracy:

pasywne - ma łagodzić ekonomiczne skutki bezrobocia, nie likwidować ale łagodzić tylko skutki.

Zasiłki, odprawy - gdyby ich nie było to stan bezrobocia by się pogłębiał. Zasiłki stabilizują popyt. - stabilizatory fiskalne.

aktywne

Polityka pasywna - skupia się na łagodzeniu skutków, ale nie na przyczynach.

Polityka aktywna - skupia się na przyczynach

makro - uruchamianie takich narzędzi, które będą oddziaływały na koniunkturę (na wzrost popytu na pracę). Polityka fiskalna i pieniężna.
Wyspecjalizowana w realizacji konkretnych celów - nakierowana jest na szczególne segmenty rynku pracy

doskonalenie biur pośrednictwa pracy
przekwalifikowanie pracowników, szkoleniu zgodnie z zapotrzebowaniami rynku
programy robót publicznych (infrastruktur, budownictwa mieszkaniowego)
regulacja w zakresie wieku pracy np. przyśpieszone emerytury
działanie ułatwiające w zatrudnieniu za granicą np. Polskie pielęgniarki mogą pracować w Norwegii dzięki porozumieniu podpisanym przez rząd polski i norweski

Bezrobocie w Polsce

Wynosi 17 - 18%

Zjawisko bezrobocia obserwowane jest dopiero od 12 lat.

Bezrobocie wyniknęło z transformacji systemowej (przejście z gospodarki centralnie planowanej do rynkowej)

Transformacja:

stabilizacja gosp. (gospodarka polska wykazywała brak równowagi)
reformy instytucjonalne ku gospodarce rynkowej

Produkcja spadła o 40%. Mniejsza produkcja to i mniejsze zatrudnienie. Nastąpiła racjonalizacja struktury zatrudnienia.

Bezrobotni to głównie:

ludzie młodzi
po 50 i więcej lat

Wśród bezrobotnych przeważają kobiety. Mniej jest do nich kierowanych ofert.

Bezrobocie w Polsce nie jest równomierne.

Najgorzej wygląda sytuacja w Polska wschodnia, północno-wschodnia, wybrzeże (koszalińskie, słupskie). Na obszarach tych występowały PGR-y i brak alternatywy dla rolników. Słaby rynek wewnętrzny (wynikający z tego że ludzie są biedni).

„Turek” program niemal s-f, który miał być propozycją dla bezrobotnych (ale raczej nie będzie zrealizowany).

Najlepsza sytuacja występuje w mazowieckim (szczególnie Warszawa), Kraków. Do niedawna Śląsk też wyglądał dobrze.

Kiedyś wyższe wykształcenie dawało pewną pracę. Teraz ludzie z wyższym wykształceniem też są bezrobotni bo wzrosła ilość ludzi z wyższym a brak nowych ofert.

UE otwiera nowe możliwości, wypadałoby jednak znać kilka języków, szczególnie angielski, francuski, niemiecki.

0x08 graphic

Krzywa Philipsa - krzywa wyrażająca zależność między stopą inflacji a stopą bezrobocia.

Wykład 12 - Cykl koniunkturalny

TEORIA CYKLU KONIUNKTURALNEGO

Związane są głównie z kryzysami.

Kryzys nadprodukcji - brak równowagi wyraża się w nadwyżce podaży na popytem.

Cykl koniunkturalny - okres między dwoma kolejnymi kryzysami (w uproszczeniu) lub okresowo wytwarzające się wahania istotnych składników, przejawów życia gospodarczego:

wielkość produkcji
ceny
zyski
stopa (wielkość) inflacji

Gospodarka charakteryzuje się pewnymi stałymi tendencjami. Są wzrosty, spadki, stagnacja. Wytycza się sinusoidy. Fakt, że gospodarka charakteryzuje się wahaniami, które mają rytmiczną powtarzalność to dobrze dla aktywnej gospodarki (gospodarka nie wytrzymałaby ciągłego wzrostu)

Rodzaje wahań:

wahania cykliczne - oprócz nich występują jeszcze:
wahania sezonowe - związane są z porami roku. Wielkość produkcji rolnej, budownictwo; wydarzeniami rytmicznie powtarzającymi się np. w okresie wyborów wzrasta zapotrzebowanie na papier. Są przewidywalne.
wahania przypadkowe - mogą być skutkiem kataklizmów, strajków
wahania polityczne (prezydenckie) - wahania występują w okresie przed wyborami. Każda ekipa rządząca dba o to żeby tuż przed wyborami stan gospodarki był jak najlepszy, żeby wygrać ponownie w wyborach.

Pierwsza połowa to połowa oszczędnościowa - rząd oszczędza by zasilić gospodarkę dodatkowymi zasobami. Wydatki rządowe zwiększają popyt co przynosi odpowiednią poprawę koniunktury.

cykle świńskie - pochodzi od hodowli trzody chlewnej. Jeżeli ceny są wysokie warto zwiększać trzodę. Następuje przyrost trzody co powoduje spadek cen. To jest informacja, że trzeba ograniczać podaż co powoduje wzrost cen. Cykle te są uogólnieniem 2-letnich wahań.

Cykle koniunkturalne w zależności od swej długości dzielimy:

cykle krótkie - pierwsze teorie sformułował Kitchin. Trwają one 3-4 lata. Na podstawie stóp procentowych, cen hurtowych które wykazywały ...[?]
cykle średnie (Juglara) - Juglar był to francuski lekarz, który porzucił swój zawód na rzecz ekonomii. Nazywany jest on ojcem wahań cykli koniunkturalnych. Trwa on 7-11 lat. Dopatrywał się on przyczyn w zmianach w zjawiskach pieniężnych. Kryzys był efektem ograniczenia kredytów w czasie rozwijania się
długie cykle Kondratiewa - 50-60 lat

0x08 graphic

Schumpeter - uważał, że innowacje mają różne skutki, które są widoczne w różnym okresie. Różny okres wprowadza innowacje do momentu ...[?]

Pewne duże innowacje za którymi szły pewne zmiany instytucjonalne np. informatyka, maszyna parowa.

Gospodarcze cykle Kondratiewa

1780 - 1848 => 1814 szczyt

1848 - 1896 => 1864

1896 - 1940 => 1920

1940 - 1998 => 1970

C. van Erijk - wyróżnił, że 1 cykl obejmuje 150 lat. Są to superdługie cykle. Był dopiero 1 cykl i drugi trwa.

Teoria cyklu klasycznego (średniego)

Wyróżnia się w nim 4 fazy (kolejność ich następowania jest istotna)

kryzys - kryzys nadprodukcji. Po załamaniu gospodarki doszło do nadwyżki podaży nad popytem (w Polsce były kiedyś nadwyżki popytu nad podażą). Gospodarka rynkowa zawsze charakteryzuje się nadwyżką chociaż dąży do równowagi.

Mechanizm

firmy mają problemy ze sprzedażą więc obniżają ceny
ogranicza się rozmiary produkcji (po co produkować jeśli już nie sprzedają)
spada zatrudnienie (brak też inwestycji)
maleją zyski
maleją płace (wskaźniki ekonomiczne pogarszają się)
jest deflacja

Podczas kryzysu 1929-1930 zamykano huty, kopalnie. Przestawały działać przedsiębiorstwa produkujące drogo. Przetrwają tylko silne przedsiębiorstwa. Kryzys dotyka przemysł ciężki. Przedsiębiorstwa, które produkują podstawowe rzeczy (żywność) utrzymają się na rynku

0x08 graphic

depresja - jest to faza stabilizacji gospodarki. Popyt zrównał się z podażą. Nie pogarszają się wskaźniki. Ceny stabilizują. Nie rośnie bezrobocie. Gospodarka osiągnęła „dno” i już niżej nie zejdzie. Gospodarka po ciężkim okresie wejdzie na ścieżkę wzrostową (odbija się od dna)

/ jest pewien optymizm, ale bardzo niski poziom produkcji/

ożywienie - gospodarka ponownie się rozwija, pojawia się popyt inwestycyjny - bieżący popyt trzeba zaspokajać bieżącą produkcją - impuls zapotrzebowania ma swoje odzwierciedlenie we wzroście PKB.

Popyt konsumpcyjny rośnie, bo wzrastają inwestycje.

mnożnik inwestycyjny - tłumaczy relacje pomiędzy wzrostem nakładów inwestycyjnych a wzrostem produkcji

zasada przyspieszenia - tłumaczy relacje między wzrostem popytu konsumpcyjnego, a wzrostem popytu inwestycyjnego

popyt inwestycyjny indukowany

W fazie ożywienia następuje wzrost inwestycji, zysków, zatrudnienia.

Faza ta trwa aż do momentu, gdy produkcja zaczyna przekraczać najwyższy poziom z poprzedniego okresu.

rozkwit - wkraczają nowe przedsiębiorstwa, różne wydajności pracy, wzrasta produkcja, popyt zaczyna nie nadążać za wzrostem produkcji, kurczy się popyt inwestycyjny, popyt konsumpcyjny i zatrudnienie.

Nowe technologie powodują, że produkcja rośnie, a popyt odstaje - tworzy się nadwyżka /luka/ deflacyjna.

Braki równowagi podważają zasadność dobrego funkcjonowania gospodarki.

Rynek dąży do równowagi w formie kryzysu.

Cykl składający się z czterech faz to cykl klasyczny.

Współcześnie został on zmodyfikowany /zdeformowany/.

cykl został spłaszczony - zmniejszyła się amplituda wahań - ani wzrost nie jest taki duży, ani załamanie głębokie.
Współczesny cykl jest dwufazowy

Recesja - krótka faza depresji - dominuje faza wzrostu gospodarczego
Boom - faza stabilnego wzrostu
Na całym świecie obserwuje się zwolnienie wzrostu.
Kiedyś wzrosty były wyższe /np. Chiny: 12%/

Fazie recesji nie towarzyszy deflacja - występuje inflacja - oznacza to nowy termin stagflacja

Jean Robinson - brytyjska ekonomistka - tłumaczy, dlaczego w kryzysie lat '70 mamy do czynienia ze stagflacją:

każda gwałtowna zmiana cen prowadzi do kryzysu w latach '70 gwałtownie wzrosły ceny surowca wzrost kosztów produkcji doszło do inflacji kosztowej przy zahamowaniu produkcji załamanie gospodarcze, któremu towarzyszy wzrost cen = stagflacja

Wykład 13 - Wzrost gospodarczy

Wzrost gospodarczy /nie jest dużym błędem stosowanie zamiennie nazwy wzrost gospodarczy/ - zmiany ilościowe w zakresie wytworzonej ilości dóbr konsumpcyjnych i produkcyjnych - wzrost gospodarczy wyraża się we wzroście dochodu narodowego (używa się wartości realnych)

Mierzy się stopę wzrostu - przyrost w danym roku w stosunku do roku poprzedniego:

Rozwój gospodarczy - szersze pojęcie w stosunku do wzrostu gospodarczego - zmianom o charakterze ilościowym towarzyszą zmiany o charakterze jakościowym (produkujemy nie tylko więcej, ale i w innej strukturze, jakości, w innej strukturze zarządzania).

Przykład /przenośnia/:

niemowlę (albo ogólnie dziecko) jak rośnie to nie tylko zwiększa się mu wzrost ale także rozwija się intelektualnie.

Teoria wzrostu gospodarczego

Od czego zależy wzrost gospodarczy?

Y - wielkość dochodu narodowego

N - nakłady

W - wielkość zatrudnienia

Wielkość produkcji wytworzonej zależy od nakładu pracy i kapitału. Należy również wziąć pod uwagę technikę produkcji decyduje ona o wydajności pracy w jakim stopniu zatrudnieni robotnicy będą wydajni.

postęp kapitałochłonny - nakłady kapitału rosną, ale praca maleje
postęp kapitałooszczędny - praca wzrasta, rozwiązanie problemu z zatrudnieniem (dla biednych krajów).

Czynniki wzrostu:

bezpośrednie
pośrednie - inwestycje przesądzają o rozmiarach zatrudnienia

ekstensywne - zmiany ilościowe dotyczą czynników produkcji, np. wzrost zatrudnienia, wzrost ilości zastosowanych maszyn, urządzeń
intensywne - charakterze jakościowym - prowadzące do wzrostu intensywności pracy - np. wzrost poziomu wykształcenia, kwalifikacji, zmiany systemu motywacyjnego, rozwój specjalizacji, kooperacji

Czynniki ekstensywne i intensywne występują łącznie.

Matematyczne ujęcia modelowe

Model Michała Kaleckiego - model wzrostu dochodu narodowego

gdzie:

- przyrost dochodu narodowego

- stopa inwestycji /udział inwestycji w dochodzie narodowym/

- współczynnik kapitałochłonności technologicznej - określa jaki nakład inwestycyjny jest potrzebny do osiągnięcia jednostki zdolności produkcyjnej w nowych obiektach.

- potencjalna efektywność jednej złotówki zainwestowanej w obiektach produkcyjnych - ile „wyciągniemy” produkcji z jednej złotówki

- parametr amortyzacji - oznacza jak zmieni się tempo wzrostu pod wpływem wycofania z produkcji bądź zmniejszania się fizycznych zdolności produkcyjnych części aparatu wytwórczego - wycofujemy z powodu zużycia lub przestojów /maszyny zepsute lub przestarzałe ekonomicznie i technicznie/

- określa jaka część przyrostu dochodu narodowego jest efektem usprawnień pozainwestycyjnych, np. postęp organizacyjny, lepsze metody pracy.

Brak w tym modelu powiązań z zagranicą i wielu innych.

Model R. Harroda - model wzrostu gospodarczego

zapis jako stopy:

lub /po podzieleniu i pomnożeniu przez
/:

stąd:

gdzie:

- tempo wzrostu dochodu narodowego

- udział oszczędności w dochodzie narodowym, który wyraża stałą przeciętną i krańcową skłonność do oszczędzania

- krańcowy współczynnik kapitałochłonności produkcji mierzony wielkością nakładu inwestycyjnego na jednostkę przyrostu dochodu narodowego.

Równanie wzrostu Harrod zapisał w następującej postaci:

Naturalna stopa wzrostu gospodarczego
- uwzględnia zmiany w sile roboczej:

gdzie:

- miara potencjalnej możliwości w zakresie wzrostu gospodarczego

- stopa wzrostu podaży siły roboczej

- tempo wzrostu wydajności

Gwarantowana stopa wzrostu gospodarczego
- wzrost dochodu narodowego przy pełnym wykorzystaniu istniejących zdolności produkcyjnych w gospodarce:

Równość trzech stóp wzrostu wyraża stan równowagi dynamicznej.

Bariery zrównoważonego wzrostu gospodarczego - czynniki które utrudniają osiągniecie wzrostu gospodarczego:

bariera instytucjonalna - np. niewłaściwe stosunki własnościowe; za silny lub za słaby aparat administracji państwowej, niedorozwój instytucjonalny tj. banki, instytucje służące przetwarzaniu informacji, biura projektowe
bariera strukturalna - niewłaściwa struktura gospodarki - np. słabo rozwinięta infrastruktura transportowa, niedorozwój pewnych gałęzi gospodarki, sektora usług
bariera siły roboczej - nie ma braku siły roboczej, ale brak pracowników odpowiednio wykwalifikowanych
bariera surowcowo żywnościowa - wiąże się z 5)
bariera handlu zagranicznego - nie ma krajów samowystarczalnych. Każdy kraj jest powiązany z innymi. Żeby móc importować trzeba eksportować. Są bariery ceł, kwoty powozowe (kwoty które można do danego kraju wwozić), jakościowe
bariera ekologiczna - mówi się o niej stosunkowo od niedawna. Zniszczenie środowiska doszło do takiego stopnia, że zagraża bezpieczeństwu ludzi. Są pewne standardy wprowadzone stwarzają ograniczenia co do możliwości ekspansji.