1

Makroekonomia

wykład 1

dr Magdalena Stawicka

2

Podmioty gospodarki narodowej

gospodarstwa domowe;

przedsiębiorstwa produkcyjne;

instytucje świadczące usługi;

władze gospodarcze

Gospodarka zamknięta

Model gospodarki dwusektorowej

4

Ruch okrężny

w gospodarstwach domowych

5

Ruch okrężny

w przedsiębiorstwach

6

Ruch okrężny – gospodarstwa
domowe a przedsiębiorstwa

2

Model

simply economy

8

Założenia:

nie występuje handel zagraniczny

państwo nie ingeruje w procesy
gospodarcze i nie jest podmiotem
gospodarowania

9

Y = C + S

Y – wartość PKB (wartość dochodów
gospodarstw domowych)

C – wydatki konsumpcyjne

S - oszczędności

10

Jeśli nie będziemy oszczędzać

to
Y=C + I

Y = C + S
Y = C + I

Y = C + S = C + I  S = I

11

S = I

Faktyczne oszczędności

=

faktyczne inwestycje

Udział państwa

3

13

Ruch okrężny - państwo

14

Ruch okrężny w gospodarce zamkniętej

Gospodarka otwarta

16

Ruch okrężny w

gospodarce zamkniętej

EKSPORT

IMPORT

17

SUBSYDIA

Subsydia są to dotacje rządowe na rzecz

przedsiębiorstw.

subsydia bezpośrednie = dotacje pieniężne

subsydia pośrednie (ukryte, zamaskowane)

- zwolnienia od opłaty podatków
- ulgi podatkowe
- sprzedaż po zaniżonych cenach państwowych

towarów i usług (ulgowe taryfy opłat za zużycie

energii elektrycznej, łączność, transport)

- udzielanie kredytów na warunkach ulgowych

- zakupy przez państwo w przedsiębiorstwach

prywatnych towarów i usług po cenach zawyżonych

i szereg innych środków.

18

Rachunki
makroekonomiczne

2

zunifikowane

systemy rachunków narodowych:



MPS –

Material Product System



SNA –

System of National Accounts

4

19

MPS –

system produkcji materialnej



oparty był na koncepcji pracy
produkcyjnej Marksa



tylko praca wydatkowana w
sferze produkcji materialnej jest
pracą produkcyjną tworzącą
dochód narodowy.

20

Podział pracy na

produkcyjną i nieprodukcyjną

Praca produkcyjna:

przemysł,

budownictwo, rolnictwo, leśnictwo) i usług

produkcyjne (transport, łączność i handel).

Praca nieprodukcyjna:

nauka, oświata,

kultura, służba zdrowia i opieka społeczna,

gospodarka komunalna i mieszkaniowa,

administracja państwowa, wymiar

sprawiedliwości, ochrona porządku

publicznego i obronność.

21

MPS – do 1993 roku

Kraje ZSRR

Kraje bloku wschodniego (Bułgaria,
Czechosłowacja, NRD, Węgry, Polska,
Rumunia, Albania) = kraje RWPG

Chiny

Nadal – KUBA + KOREA PÓŁNOCNA

22

SNA – oficjalnie od 1953 roku

oparty na koncepcji pracy Say’a -
każda praca społecznie użyteczna
jest pracą produkcyjną tworzącą
dochód narodowy

uwzględnia efekty osiągane w całej
gospodarce, zarówno w sferze
materialnej i niematerialnej;

23

NEW

Koryguje PKB o szarą strefę

24

Mierniki odzwierciedlające
efekty działalności gospodarczej

WG

PKB

PNB

PNN

DN

5

25

Mierniki odzwierciedlające stopę
życiową społeczeństwa

DO

DDO

26

WARTOŚĆ GLOBALNA

jest to suma wartości wszystkich dóbr i
usług wytworzonych w danym kraju w
danym roku.

Wchodzą w nią wszystkie dobra
konsumpcyjne, produkcyjne, których
proces produkcji został zakończony

27

Wartość

globalna

Zużycie pośrednie

(surowce, półfabrykaty)

PKB

minus

równa się

PKB
Produkt Krajowy Brutto

GDP

Gross Domestic Product

29

Obliczanie PKB

3 metody:

– Metoda sumowania produktów.

– Metoda sumowania dochodów.

– Metoda sumowania wydatków.

30

Metoda sumowania
produktów

2 metody uniknięcia błędów:

Sumowanie wartości dóbr finalnych

Sumowanie tzw. wartości dodanej

6

31

Wartość dodana

przyrost wartości dóbr w wyniku

określonego (danego) procesu produkcji

32

Metoda sumowania dochodów

płace i premie

zyski i procenty

renty gruntowe (czynsze dzierżawcze);

PKB =

∑

warto

ś

ci dodanych =

∑

dochodów czynników produkcji

33

UWAGA

Należy pamiętać, aby uwzględniać
jedynie te dochody, które powstają w
związku z wytwarzaniem produktów i
świadczeniem usług.

34

Metoda sumowania wydatków

polega na sumowaniu wydatków na dobra
finalne wytworzone przez przedsiębiorstwa
krajowe

35

PKB = C + I + G + Ex – Im

C – wydatki na dobra konsumpcyjne

(gospodarstwa domowe)

I – wydatki na dobra inwestycyjne
(nie służące bieżącej konsumpcji)
G – wydatki rządowe (zakupy dóbr i usług,

ale też budowa infrastruktury

Ex – eksport
Im – import

36

PKB w cenach rynkowych

Jest miarą produkcji krajowej w
kategoriach cen płaconych przez
ostatecznych odbiorców.

uwzględnia podatki pośrednie

7

37

PKB w cenach
czynników produkcji

Jest miara produkcji krajowej z
pominięciem podatków pośrednich i
uwzględnieniem subsydiów.

38

PNB – Produkt Narodowy Brutto

GNP – Gross National Product

Produkt Krajowy Brutto powiększony o
dochody netto z tytułu własności czynników
wytwórczych za granicą;

39

PNN – Produkt Narodowy Netto

NNP – Net National Product

To PNB pomniejszony o wartość
zużycia czynników wytwórczych
(amortyzacja)

Amortyzacja = Inwestycje brutto –
inwestycje netto

40

DN – Dochód Narodowy

GNI – Gross National Income

to PNN - podatki pośrednie;

Podatki pośrednie

:

-

VAT

-

Cło

-

Akcyza

41

Dochody Osobiste

Dochód Narodowy:

-

niepodzielne zyski przedsiębiorstw

-

oprocentowanie netto dla przedsiębiorstw

-

wpłaty na rzecz ubezpieczeń społecznych

+ transfery rządowe na rzecz osób fizycznych
+ dochody osobiste z odsetek od kapitału i

dywidend

+ płatności transferowe przedsiębiorstw na rzecz

osób fizycznych

42

Dyspozycyjne Dochody
Osobiste

to dochody osobiste pomniejszone o
podatki i opłaty osobiste

dochód rozporządzalny to kwota, jaką
gospodarstwa domowe mogą
przeznaczyć na konsumpcję

8

43

PKB nominalny

Odzwierciedla wartość rynkową dóbr i
usług wytworzonych w gospodarce w
ciągu jednego roku, obliczoną
wyłącznie na podstawie cen bieżących

PKB

2004

= Q

2004

x P

2004

+….

PKB

2005

= Q

2005

x P

2005

+….

44

PKB realny

Odzwierciedla wartość rynkową dóbr i

usług wytworzonych w gospodarce w

ciągu jednego roku, obliczoną na

podstawie cen z roku podstawowego

(bazowego)

2004 = 100

PKB

2004

= Q

2004

x P

2004

+….

PKB

2005

= Q

2005

x P

2004

+….

45

Deflator PKB

Deflator PKB to wskaźnik ogólnego
poziomu cen dóbr i usług
uwzględnionych w PKB
(miernik inflacji)

realny PKB ×

deflator PKB

=

nominalny PKB

PKB w cenach bieżących

PKB w cenach stałych

deflator PKB =

46

Ograniczenia w rachunkach
makroekonomicznych

Produkcja gospodarstw domowych jest pomijana w

rachunkach makroekonomicznych

Nieuwzględniane są także transakcje, w przypadku

których nie ma śladów ich przeprowadzenia

– „podziemie gospodarcze” – szara strefa

PKB nie uwzględnia także czasu wolnego, pojęcia

jakości oraz różnorodności

Pomijane są także efekty zewnętrzne (np. zatrucie

środowiska)

47

Szara strefa

działalność nie jest rejestrowana

nie jest wliczana do PKB

10% - 30% wartości produkcji krajów
świata

składa się z legalnych i nielegalnych
rodzajów nieujawnionej działalności

Polska około 25% wartości produkcji

48

Szara strefa

Najwyższy poziom – Grecja – powyżej 20% PKB i
Włochy 16-17% PKB

Najniższy poziom – Austria - 1,5% PKB, Holandia,
Anglia (ok. 2%.).

W nowych krajach członkowskich

-

20% PKB w Bułgarii i Rumunii,

-

17% w Słowenii,

-

15% na Słowacji,

-

14%w Polsce,

-

10%w Czechach,

-

4% na Cyprze.

9

49

50

51

52

Produkt krajowy brutto – dane za 2008 rok

Pod względem wielkości PKB Polska jest:

– 22. gospodarką świata:

World Factbook

UE

Polska

2008 rok

70,9%

64,3%

Usługi

27,1%

31,2%

Przemysł

2,0%

4,5%

Rolnictwo

53

PKB per capita =

PKB na 1 mieszkańca

54

10

55

56

0

10

20

30

40

50

60

70

L

u

k

s

e

m

b

u

rg

Ir

e

la

n

d

N

e

th

e

rl

a

n

d

s

A

u

s

tr

ia

S

w

e

d

e

n

D

e

n

m

a

rk

U

n

it

e

d

K

in

g

d

o

m

G

e

rm

a

n

y

F

in

la

n

d

B

e

lg

iu

m

F

ra

n

c

e

S

p

a

in

It

a

ly

E

u

ro

p

e

a

n

U

n

io

n

C

y

p

ru

s

G

re

e

c

e

S

lo

v

e

n

ia

C

z

e

c

h

R

e

p

u

b

lic

P

o

rt

u

g

a

l

M

a

lt

a

S

lo

v

a

k

ia

E

s

to

n

ia

H

u

n

g

a

ry

L

it

h

u

a

n

ia

P

o

la

n

d

L

a

tv

ia

R

o

m

a

n

ia

B

u

lg

a

ri

a

57

Mierniki dobrobytu społecznego

Wskaźnik HDI

–

human development index



PKB per capita.



Długość życia przewidywana w chwili urodzeń



Poziom wykształcenia obywateli, mierzony w
dwóch trzecich odsetkiem ludzi dorosłych
mających wykształcenie podstawowe oraz w
jednej trzeciej przeciętną liczbą lat
spędzonych w szkole

58

HDI

1)

Islandia

2)

Norwegia

3)

Kanada

4)

Australia

5)

Irlandia

6)

Holandia

7)

Szwecja

8)

Japonia

9)

Luksemburg

10)

Szwajcaria

11)

Francja

12)

Finlandia

13)

Dania

14)

Austria

15)

Stany Zjednoczone

16)

Hiszpania

17)

Belgia

18)

Grecja

19)

Włochy

20)

Nowa Zelandia

59

HDI

26) Słowenia
35) Czechy
38) Węgry
39) Polska
41) Słowacja
42) Estonia
43) Litwa
44) Łotwa
56) Bułgaria
62) Rumunia

KONSUMPCJA

11

61

Konsumpcja – spożycie indywidualne

SPOśYCIE PRYWATNE

finansowane z DDO

SPOśYCIE PUBLICZNE

realizowane w ramach
działalności rządowych i
samorządowych
finansowanych z
budżetu centralnego
państwa lub budżetów
samorządowych

62

Funkcja konsumpcji

koncepcja John Keynesa

zależność między poziomem wydatków
na konsumpcję a rozporządzalnym
dochodem osobistym

63

C = Y

45

o

C

Y

C=Y

64

Krańcowa skłonność do konsumpcji

O ile % wzrośnie C na skutek wzrostu Y

1 > c > 0

Y

C

c

∆

∆

=

65

Krańcowa skłonność do oszczędzania

O ile % wzrośnie S na skutek wzrostu Y

1 > s > 0

Y

S

s

∆

∆

=

66

Konsumpcja / Oszczędzanie

c + s = 1

12

67

Funkcja konsumpcji

C = Ca + c—Y

Ca – konsumpcja autonomiczna =
związana ze stałymi wydatkami i
niezależna od poziomu dochodu
rozporządzalnego

68

C = Ca + c—Y

β

C

Y

Ca

C = Ca + c—Y

69

Funkcja konsumpcji

A

C

Y

Ca

C = Ca + c—Y

C = Y

Yo

S>0

S<0

45

o

70

Odroczona funkcja
konsumpcji

C

t

= Ca + c—Y

(t-1)

Konsumpcja w okresie t odnosi się do
dochodu z poprzedniego okresu (t-1)

71

Funkcja oszczędzania

C = Ca + c—Y i Y = C + S

to S = Y – C

S = Y – (Ca + c—Y)

S = - Ca + (1-c)Y

S = - Ca + s—Y

72

S = - Ca + s—Y

S

Y

- Ca

S = - Ca + s—Y

13

73

Efekt rygla – efekt zapadki

C

Y

C = Y

Y’

Y

o

Y”’

E’

E

E’’’

A

INWESTYCJE

75

Inwestycje

Angażowanie zasobów pieniężnych

(własnych lub obcych) inwestora,

w celu uzyskania przyszłych korzyści

76

Podział inwestycji

Z punktu widzenia:

a)

gospodarki narodowej;

b)

zależności zmian poziomu dochodu i
globalnego popytu;

c)

przyrostu kapitału;

d)

rodzaju działalności;

e)

postępu technicznego;

77

Podział inwestycji

Z punktu widzenia:

f)

rodzaju nakładów;

g)

rodzaju kapitału będącego przedmiotem
inwestycji;

h)

stanu zaawansowania realizacji inwestycji;

i)

efektu finansowego;

j)

przewidywania przez przedsiębiorstwa

78

Czynniki określające
rozmiary inwestycji

1)

Skłonność do inwestowania

zależy od:



przewidywanej rentowności (stopy
zysku) jaką spodziewa się osiągnąć z
danej inwestycji inwestor,
przedsiębiorca;



obecna i oczekiwana stopa
procentowa

14

79

Funkcja popytu inwestycyjnego

Stopa

%

Popyt

inwestycyjny

80

Czynniki określające
rozmiary inwestycji

2)

wielkość funkcjonującego kapitału

3)

stopień wykorzystania istniejącego
majątku

4)

stopa przyrostu zasobów pracy

5)

konkurencyjność rynku

6)

tempo postępu technicznego

7)

zakres interwencjonizmu
państwowego

81

Źródła finansowania
inwestycji

1)

Środki własne;

2)

Środki obce;

3)

Środki pozyskane ze sprzedaży
udziałów, akcji lub obligacji;

4)

Środki obce przywożone do danego
kraju przez przedsiębiorców
zagranicznych;

82

82

Zasada działania
mnożnika

R.F. Kahn

J.M.Keynes

założenie główne:
niepełne zatrudnienie czynników
produkcji = gospodarka nie w pełni
wykorzystuje posiadane zdolności
wytwórcze

bodziec do uruchomienia inwestycje
autonomiczne

83

83

Mnożnik inwestycyjny

jest to mechanizm, który mnoży,
zwiększa rozmiary dochodu
narodowego dzięki dokonanym
wydatkom inwestycyjnym

to współczynnik, który określa jaki
będzie przyrost dochodu wywołany
przyrostem inwestycji o pewną
wielkość

84

84

I

Y

m

∆

∆

=

m – mnożnik

∆Y – przyrost dochodu

∆I – przyrost inwestycji

15

85

85

Działanie mnożnika

1)

Inwestycje

2)

Popyt na dobra kapitałowe

3)

Wzrost produkcji

4)

Wzrost zatrudnienia

5)

Wzrost dochodów pracowników

6)

Wzrost konsumpcji i oszczędności

7)

Konsumpcja tworzy dodatkowy popyt,
wzrost produkcji, zatrudnienia i dalszy
wzrost dochodów ……

86

86

Mnożnik

Y = C + I

∆Y = ∆C + ∆I

∆I = ∆Y - ∆C

s

c

Y

C

C

Y

Y

I

Y

m

1

1

1

1

1

=

−

=

∆

∆

−

=

∆

−

∆

∆

=

∆

∆

=

87

87

Zasady w mnożniku

KSK  m

KSK  m

KSO  m

KSO  m

88

88

Analiza mnożnikowa

efekty mnożnika nie występują, jeśli
cały wzrost dochodu zostanie
zaoszczędzony;

część dochodu przeznaczana jest na
konsumpcję, zatem efekt będzie
stopniowo wygasał;

jednorazowy wydatek inwestycyjny
powoduje tylko okresowe zwiększanie
się DN

89

89

Mechanizm akceleracji

Mnożnik decyduje o wpływie
wydatków autonomicznych, w tym
inwestycji, na poziom dochodu

Akcelerator wyjaśnia, jak wydatki
konsumpcyjne wpływają na wydatki
inwestycyjne

90

90

UWAGA !!!

Mnożnik działa przy rezerwach siły
roboczej i wolnych mocach
produkcyjnych

Akcelerator zaczyna działać, gdy
rezerwy te się wyczerpią

16

91

91

Niepełne wykorzystanie zdolności

produkcyjnych

Wzrost inwestycji autonomicznych

Zaczyna działać mnożnik

Wzrost produkcji dzięki zapasom

Pełne wykorzystanie zasobów

Dalszy wzrost produkcji tylko dzięki

powiększaniu istniejących zasobów

produkcyjnych

Inwestycje w środki trwałe

Zaczyna działać akcelerator

92

92

Przykład

Fabryka produkuje 500 tys.
samochodów rocznie używając do tego
1000 maszyn

Okres amortyzacji maszyn = 10 lat

utrzymanie produkcji na
dotychczasowym poziomie wymaga
corocznego odtworzenia 100 maszyn

93

93

Zmiana

popytu

Sprzedaż

tys. sztuk

Liczba

maszyn

Inwestycje

netto

Inwestycje

brutto

Zmiana popytu

inwestycyjnego

-

500

1000

0

100

-

10%

550

1100

100

200

100%

- 20%

440

880

- 220

0

Ponad 100%

94

Państwo

a

popyt globalny

95

95

Model z państwem

DOCHÓD GOSPODARSTW

Konsumpcja Oszczędności Podatki

Y

d

= Y – T = Y – t*Y = Y*(1-t)

T – podatki bezpośrednie netto, t – stopa podatkowa netto

96

96

Przykład

C = 800 + 0,7Y

d

C = 800 + 0,7*(1-t)*Y

∆Y = 1 zł

Popyt konsumpcyjny = 0,7*(1-t)*1zł

Stopa podatkowa = 20%

Popyt konsumpcyjny wzrośnie o
0,7*(1-0,2)*1=0,56 zł

17

97

97

Podatki a funkcja
konsumpcji

C

Y

C=800+0,7Y(1-t)

C=800+0,7Y

800

t

KSK = c

KSK = c = c(1-t)

98

Gospodarka otwarta
Eksport netto

99

99

NX = Ex - IM

NX – eksport netto

Ex – wielkość eksportu

Im – wielkość importu

100

100

Krańcowa skłonność do
importu

jaką część każdej dodatkowej
jednostki dochodu narodowego,
podmioty krajowe chcą wydać na
dodatkowy import.

101

101

Funkcja eksportu netto

NX = Exa – KSI * Y

NX – eksport netto

KSI – krańcowa skłonność do importu

Y – poziom dochodu w kraju

102

Zagregowany popyt

18

103

Kapitał

Wydatki i

podatki

Inne siły

Praca

Pieni

ą

dz

Zasoby

naturalne i

technologia

Produkt

(realny

PNB)

Zatrudnienie

i

bezrobocie

Ceny

i

inflacja

Globalna

poda

ż

Globalny

popyt

Wzajemne

oddziaływanie

poda

ż

y na popyt

Makro - gospodarka od wewn

ą

trz

104

104

Zagregowany popyt - AD

zależność między całkowitą ilością
dóbr i usług, jaką podmioty
gospodarcze chcą nabyć w danym
okresie czasu, czyli realnym PKB a
poziomem cen

AD = C + I + G + NX

105

105

Poziom

cen

P

Realny

dochód narodowy Y

P

1

P

0

Y

1

Y

0

AD

106

106

Poziom

cen

P

Realny

dochód narodowy Y

P

1

P

0

Y

1

Y

0

Zmiany
wielkości
zagregowaneg
o popytu

AD

107

107

Czynniki pozacenowe



zmiana realnego dochodu;



oczekiwania dotyczące inflacji;



realne stopy procentowe;



polityka fiskalna;



polityka monetarna

108

108

Poziom

cen

P

Realny

dochód narodowy Y

P

1

Y

2

Y

0

Y

1

Zmiany
zagregowaneg
o popytu

AD

1

AD

0

AD

2

19

109

109

3 modele

AD = C + I

AD = C + I + G

AD = C + I + G + NX

110

110

Zagregowana podaż - AS

zależność między ogólnym poziomem
cen a całkowitą ilością dóbr i usług,
jaka została wytworzona w
gospodarce w danym okresie czasu

111

111

Produkcja potencjalna a
faktyczna

Produkcja faktyczna – rzeczywista
odpowiada ilości dóbr naprawdę
wytworzonych w gospodarce

Produkcja potencjalna – odpowiada
całkowitemu wykorzystaniu dostępnych w tej
gospodarce zasobów czynników produkcji

112

112

Wielkość
produkcji

Czas

Produkcja
potencjalna

Produkcja
realna

113

113

UWAGA

Produkcja faktyczna

<

Produkcja potencjalna

=

Produkcja maksymalna

WZROST I ROZWÓJ
GOSPODARCZY

20

115

STAGNACJA – realny PKB w kolejnych
okresach kształtuje się na tym samym
poziomie

REGRES = RECESJA – gdy realne rozmiary
PKB w kolejnych latach maleją

M3

116

Wzrost gospodarczy to ilościowe

powiększanie się

zdolności wytwórczych

danej gospodarki i wynikające z tego
powiększanie się realnych rozmiarów

PKB.

117

Miara wzrostu
gospodarczego

Wskaźnik dynamiki – tempa wzrostu

100

roku t0

realny w

PKB

t1

okresie

w

realnego

PKB

•

∆

=

r

Okre

ś

la on o ile punktów procentowych w danym okresie

zmienił si

ę

realny PKB

118

119

Polska – wskaźnik „r”

1989 = 0,2%

1990 = „-” 11,6%

1991 = „-” 7%

1992 = 2,3%

1993 = 3,8%

1994 = 5,2%

1995 = 7,0%

1996 = 6,2%

1997 = 6,8%

1998 = 4,8%

1999 = 4,1%

2000 = 4,1%

2001 = 1,1%

2002 = 1,2%

2003 = 3,8%

2004 = 5,4%

2005 = 3,5%

2006 = 5,8%

2007 = 6,6%

2008 = 4,8%

120

2009

I kwartał 2009 – 0,8%

II kwartał 2009 – 1,1%

Slajd 115

M3

kkkkkssssssssssssssssssssss

Magdzia; 2005-10-14

21

121

Im wyższy wskaźnik dynamiki tym szybciej
rośnie produkcja, tym wyższa jest
aktywność gospodarcza, tym lepiej dla
społeczeństwa;



9% > r > 6% - wzrost gospodarczy dynamiczny



6% > r > 3% - wzrost gospodarczy umiarkowany



3% > r > 0 % - wzrost gospodarczy powolny

„Chłodzenie koniunktury” – celowe hamowanie przez pa

ń

stwo

zbyt wysokiej aktywno

ś

ci gospodarczej

122

ROZWÓJ GOSPODARCZY to

ilościowe i jakościowe zmiany w

gospodarce w wyniku, których następuje

poprawa stopy życiowej społeczeństwa

MIARA rozwoju gospodarczego:

t0

t0

ludności

PKB

Realny

liczba

rg

=

123

Czynniki rozwoju
gospodarczego

kapitał ludzki

ziemia i surowce – odnawialne i
nieodnawialne

postęp techniczny

inwestycje – powiększanie kapitału
rzeczowego

124

Bariery rozwoju
gospodarczego

Przeludnienie;

Brak infrastruktury;

Niska stopa oszczędności;

125

Bariery rozwoju
gospodarczego

Brak konkurencyjności wobec
produktów międzynarodowych i
nowych rynków

Zbyt niskie inwestycje w gospodarkę

Spirala inflacyjna.

126

Korzyści wzrostu
gospodarczego

22

127

odpowiednio szybki wzrost gospodarczy tworzy warunki

do rozwoju gospodarczego;

poprawa standardu życia ludności; - zasada 68 - ocenia

się, że w kraju, w którym produkcja per capita rośnie o

3% rocznie, poziom życia podwaja się co 23 lata (68

dzielone przez roczną stopę wzrostu, wyznacza okres

podwojenia dochodu)

możliwość racjonalnego podziału dochodu;

stagnacja – redystrybucja dochodów zmusza do zabrania

jednym i dania drugim.

zmiany struktury i wzorców konsumpcji gospodarstw

domowych;

zwiększenie międzynarodowego prestiżu kraju

128

Koszty wzrostu
gospodarczego

129

degradacja środowiska naturalnego;

powstanie kosztów alternatywnych

wzrost gospodarczy stawia większe

wymagania ludziom odnośnie kwalifikacji – dyferencjacja
społeczeństwa

problem czasu wolnego – przepracowanie;

choroby cywilizacyjne

malejący przyrost naturalny

130

131

132

Wzrost PKB – 2008 rok

-6,0

-4,0

-2,0

0,0

2,0

4,0

6,0

8,0

S

lo

v

ak

ia

R

o

m

an

ia

B

u

lg

ar

ia

P

o

la

n

d

C

y

p

ru

s

S

lo

v

en

ia

L

it

h

u

an

ia

C

z

ec

h

R

ep

u

b

li

c

M

al

ta

G

re

ec

e

N

e

th

e

rl

a

n

d

s

A

u

st

ri

a

G

e

rm

an

y

B

el

g

iu

m

F

in

la

n

d

S

p

a

in

E

U

H

u

n

g

ar

y

U

n

it

ed

K

in

g

d

o

m

F

ra

n

c

e

P

o

rt

u

g

a

l

L

u

x

e

m

b

o

u

rg

S

w

e

d

e

n

It

a

ly

D

e

n

m

a

rk

Ir

e

la

n

d

E

st

o

n

ia

L

a

tv

ia

23

133

Prognoza PKB 2009 rok

134

Prognoza PKB 2010 rok

135

Prognoza PKB 2011 rok

Cykliczność rozwoju
gospodarczego i sposoby jego
przezwyciężania

137

Idealny stan gospodarki

Stabilny i zrównoważony wzrost
gospodarczy;

Równowaga pomiędzy zagregowanym
popytem a zagregowaną podażą przy
wykorzystaniu pełnym wszystkich zasobów

138

Koniunktura gospodarcza

splot warunków

i

czynników

wywierających znaczny

wpływ na sytuację gospodarczą

kraju, regionu, świata

24

139

Dobra koniunktura

1)

wysoka aktywność gospodarcza;

2)

wysokie zatrudnienie czynników
wytwórczych;

3)

wysokie i rosnące dochody

4)

rosnące inwestycje;

5)

rosnący popyt;

6)

rosnące zaspokajanie potrzeb;

7)

rosnące zadowolenie

140

Rodzaje wahań
aktywności gospodarczej

TRENDY

WAHANIA SEZONOWE

WAHANIA PRZYPADKOWE

WAHANIA CYKLICZNE

141

Trendy

Zmiany określające długookresowy
ogólny kierunek. Wyrażają one
zwyżkową lub zniżkową tendencję
rozwojową ujawniającą się w jakiejś
dziedzinie gospodarczej w długim
okresie czasu.

142

Rodzaje trendów

Rosnący

Stagnacyjny

Malejący

143

Wahania sezonowe

Powtarzają się w określonych porach
roku, miesiąca lub tygodnia

144

Wahania przypadkowe

(nieregularne) spowodowane
jednorazowymi zdarzeniami, zwłaszcza
o charakterze losowym (pożary,
powodzie, strajki, wojny) – nagłe
zmiany w polityce gosp. kraju, np.
zmiana stopy podatkowej

25

145

Wahania cykliczne

(koniunkturalne) – mniej lub bardziej
regularne wahania produkcji i
zatrudnienia, dochodów i wydatków
ludności, obrotów i zysków, dochodów
i wydatków budżetu państwa ,
wielkości eksportu i importu

146

Definicja współczesna

Cykl koniunkturalny

można określić jako periodyczne

wahania aktywności gospodarczej,

przejawiające się w okresowych,

ilościowych zmianach różnych

mierników ekonomicznych

charakteryzujących poziom

koniunktury.

147

Zmienne:

PKB,

zatrudnienie,

ceny,

eksport i import,

wskaźniki rynku kapitałowego,

nakłady inwestycyjne i zapasy
przedsiębiorstw,

dochody i wydatki ludności,

obroty i zyski przedsiębiorstw

148

Klasyczny cykl
koniunkturalny

w ujęciu graficznym jest to
nieregularna linia sinusoidalna wokół
hipotetycznej linii trendu

149

Wahania wielkości
ekonomicznych

Stałe – o niezmiennej amplitudzie;

Wybuchowe – o rosnącej amplitudzie;

Tłumione – o malejącej amplitudzie

150

4 FAZY cyklu
koniunkturalnego

kryzys;

depresja;

ożywienie;

rozkwit

26

151

Współczesny
cykl koniunkturalny

153

WSPÓŁCZESNY

CYKL

KONIUNKTURALNY

154

Elementy cyklu

czas trwania;

fazy cyklu;

punkty zwrotne koniunktury;

amplituda oscylacji wokół
hipotetycznej linii trendu

155

OKRESY

OKRES ZASTOJU:

•

Faza kryzysu;

•

Faza depresji;

OKRES EKSPANSJI:

a)

Faza ożywienia;

b)

Faza rozkwitu;

156

KRYZYS

nadprodukcja;

popyt na bardzo niskim poziomie;

obniżenie produkcji;

ograniczanie zatrudnienia 
bezrobocie;

spadek inwestycji;

spadek cen;

wzrost deficytu budżetowego

27

157

DEPRESJA – DNO
KRYZYSU

obniżanie rozmiarów produkcji;

inwestycje i konsumpcja osiągają
swoje minimum

maksymalne ograniczenie przez banki
komercyjne kredytów;

stabilizacja cen na niskim poziomie;

tanie czynniki wytwórcze;

158

OśYWIENIE

wzrost produkcji, inwestycji i
zatrudnienia;

czynniki produkcji – tanie i dostępne;

przedsiębiorcy, którzy przetrwali,
dokonują renowacji swojego kapitału;

popyt na kredyt;

wzrost dochodów budżetowych państwa;

Banki komercyjne nagromadziły środki
pieniężne, a szukając klientów obniżają
stopę procentową

159

ROZKWIT

wzrost produkcji;

inwestycje osiągają maksimum;

wzrost kosztów produkcji;

wzrost skłonności do oszczędzania, a
nie do konsumpcji

wzrost stopy % kredytów;

160

Rodzaje cykli
koniunkturalnych

Cykl Juglara

Cykl Kitchina

Cykl Kondratiewa

161

CYKL JUGLARA

Cykl klasyczny;

Cykle związane ze zjawiskami pieniężno-
kredytowymi

Długość trwania 6 – 10 lat

kończą się zwykle gwałtownie, np. paniką
na rynkach

162

CYKL KITCHINA

1923 rok

Występowały w USA

Cykl krótki;

Długość trwania: 3,5 r (40-53 miesięcy).

Związany ze zmianami zachodzącymi w
stanie zapasów

cykle Kitchina kończą się w łagodniejszy
sposób

28

163

CYKL KONDRATIEWA

1922 rok

Długość trwania: 40 – 60 lat;

przyczyny: innowacje, sferę pieniądza – inflacja
lub deflacja, styl życia, ważne wydarzenia
polityczne, wynalazek

164

Cykle super długie

Długość trwania: 150 – 160 lat;

Składa się z 70 letniego wzrostu
produkcji i 85-90 spadku aktywności
produkcji;

Tworzą go lata 1760 do 1915/1920 po
przełomie rozpoczął się drugi cykl

165

166

Skutki cykliczności

negatywne:

a)

wahania poziomu potrzeb społecznych;

b)

zmiany wysokości zysków przedsiębiorstw;

c)

zmiany wpływów do budżetu państwa;

d)

wahania rozmiarów zatrudnienia;

e)

wahania nastrojów społeczeństwa;

f)

wolniejsze tempo wzrostu i rozwoju

gospodarczego;

g)

wpływ na koszty produkcji;

h)

wpływ na kontakty handlowe,

gospodarcze

167

Skutki cykliczności

pozytywne:

a)

wpływ na konkurencję między
przedsiębiorstwami;

b)

eliminacja jednostek słabych

Budżet państwa

29

169

Zestawienie wszystkich dochodów i
wydatków na różnych szczeblach
struktury polityczno-administracyjnej
państwa

Budżet państwa

170

Cechy charakterystyczne
budżetu

sporządzany na okres jednego roku

zatwierdzany przez parlament w
formie ustawy budżetowej,
preliminarza, bądź prowizorium
budżetowego

za sporządzenie i wykonanie budżetu
jest odpowiedzialny rząd

171

Zasady obowiązujące przy
sporządzaniu budżetu

Zupełności

- budżet ma być zestawieniem

wszystkich wydatków państwa,

Jedności

- wszystkie wydatki i dochody mają być

ujęte w jednym zestawieniu,

Jawności

- inaczej zwana zasadą przejrzystości,

każdy obywatel musi wiedzieć o faktycznym stanie

finansów państwa,

Realności

- próba dokładnego oszacowania

przyszłych dochodów i wydatków.

172

Stan finansów publicznych
określa:

Stopa podatkowa t, mierzona jako udział
poszczególnych podatków w dochodzie
narodowym t = T/Y

Wielkość wydatków budżetu państwa – G

Poziom wytwarzanego dochodu narodowego
w kraju ( Y = PKB )

173

Główne źródła wpływów
budżetu

Podatek dochodowy od osób fizycznych;

Podatek dochodowy od osób prawnych

Podatek VAT

Podatek akcyzowy

174

Budżet państwa

G,T

400

0

E G

T = t*Y (t=0,2)

Y=2000 Y

równowaga
budżetowa

de

fic

yt

bu

dż

eto

wy

na

dw

yż

ka

bu

dż

eto

wa

30

175

Budżet państwa

T>G  dochody państwa > wydatków

NADWYśKA BUDśETOWA

- planowana – wynikająca z ustalonych w

uchwalonym budżecie dochodów i wydatków,

stanowiąc zabezpieczenie wykonania budżetu;

- zrealizowana – stanowiąca zasób pieniężny

przechodzący na następny okres budżetowy

176

Budżet państwa

T<G  dochody państwa < wydatków

DEFICYT BUDśETOWY

Przyczyny deficytu:

-

nadmierne wydatki budżetowe,

-

zbyt niskie dochody fiskalne

177

Deficyt budżetowy

D – deficyt budżetowy
G – wydatki państwa na dobra i usługi
F – płatności transferowe
r – stopa procentowa
T – podatki
t – analizowany okres

t

t

t

t

t

T

rD

F

G

D

D

−

+

+

=

+

1

t

178

Rodzaje deficytów
budżetowych

1)

Deficyty cykliczne – (koniunkturalne), które są
skutkiem recesji gospodarczej

2)

Deficyty strukturalne, które występowałyby,
gdyby dochody i wydatki budżetowe państwa
realizowane były przy pełnym wykorzystaniu
zdolności wytwórczych gospodarki

3)

Deficyty rzeczywiste – (faktyczne), które
przedstawiają faktyczną różnicę między
wydatkami i dochodami budżetowymi państwa w
danym okresie

179

Sposoby finansowania
deficytu budżetowego

1)

obniżenie wydatków budżetowych

Ograniczenie nakładów na ochronę zdrowia,

bezpieczeństwo, oświatę

Spadek popytu globalnego

Spadek poziomu dochodu narodowego

Spadek wpływów do budżetu państwa

180

Sposoby finansowania
deficytu budżetowego

2)

Kredyt bankowy

Zmniejszenie możliwości kredytowania sektora

prywatnego

Podniesienie stopy oprocentowania kredytu

Spadek aktywności przedsiębiorstw

Spadek wpływów do budżetu państwa

31

181

Sposoby finansowania
deficytu budżetowego

3)

Dług publiczny - całkowite, pozostające
do spłaty zadłużenie państwa w celu
pokrycia deficytu budżetowego

-

emitowanie obligacji i sprzedaż ich na
wolnym rynku bankom komercyjnym,
instytucjom ubezpieczeniowym,
przedsiębiorstwom i osobom
indywidualnym

182

Podatek

jest to przymusowe, bezzwrotne,
powszechne i nieodpłatne świadczenie
pieniężne przekazywane przez
podatnik na rzecz budżetu państwa

183

Podatki mogą być nakładane
na:

Dochód – podatki pobierane od płac,
odsetek, rent i zysków

Wydatki – podatki nakładane na
dobra i usługi, które ludzie kupują

Majątek - podatki przenoszące część
wartości majątku posiadanego przez
ludzi na rząd

184

Typy opodatkowania

a)

Podatki bezpośrednie

b)

Podatki pośrednie

c)

Podatki proporcjonalne

d)

Podatki progresywne

e)

Podatki regresywne

Wydatki państwa +
opodatkowanie

186

AD

Y

45

0

AD = C + I

Y

1

Y

3

Y

2

E

1

AD

1

= C + I +G

E

3

E

2

Ga

Ca

+

Ia

AD

2

= C + I +G

t

32

187

Założenia do

mnożnika wydatków publicznych

i mnożnika podatkowego

G – wydatki rządowe są autonomiczne

T – podatki są autonomiczne

188

Mnożnik wydatków publicznych

0<c<1

Mnożnik informuje ile razy przyrost dochodu
jest większy od wzrostu wydatków
rządowych na dobra i usługi

c

G

Y

m

b

−

=

∆

∆

=

1

1

189

Przykład

c=0,8

∆

G=200 mld zł

∆

Y=1000 mld zł

∆

Y=1/(1-0,8)*200=1000 mld zł

190

Mnożnik podatkowy

c

c

T

Y

m

t

−

−

=

∆

∆

=

1

o ile zmieni się dochód narodowy, jeśli państwo zmieni kwoty podatków
autonomicznych. Mnożnik jest ujemny, ponieważ podwyższenie podatków obniża
DDO

191

Założenia do

mnożnika wydatków publicznych

i mnożnika podatkowego

G – wydatki rządowe są autonomiczne

T – Ta +t*Y

-

Ta – podatki autonomiczne

-

t – stopa podatkowa

-

Y- dochód

192

Mnożnik wydatków
publicznych

)

1

(

1

1

t

c

G

Y

m

b

−

−

=

∆

∆

=

33

193

Mnożnik podatkowy

)

1

(

1

t

c

c

T

Y

m

t

−

−

−

=

∆

∆

=

194

Zrównoważenie budżetu

∆G = ∆T

∆Y/ ∆G=1

Rząd, mając na uwadze równowagę
budżetową, jest w stanie zwiększyć Y
o sumę swoich wydatków

195

Przykład

c=0,8

∆G=300 mln zł

∆T=300 mln zł

∆Y=mb* ∆G= 1/1-c* ∆G

∆Y= 1/1-0,8*300 = 1.500 mln zł

196

Krzywa Laffera

ilustruje zależność między stopą
opodatkowania dochodów a wpływami do
budżetu państwa.

Krzywa ta opiera się na założeniu, że
wpływy do budżetu (z podatków T) zależą
od dwóch wielkości:

-

podstawy opodatkowania (czyli wysokości
dochodów)

-

wysokości stóp podatkowych: t=T/Y

197

Krzywa Laffera

Wpływy

z

podatków

100% - Stopa podatkowa

198

Tworzenie pieniądza

34

199

Wskaźnik rezerw
obowiązkowych

Stopa rezerw obowiązkowych jest to minimalna relacja
rezerw gotówkowych do wkładów (depozytów), jakie muszą
utrzymywać banki komercyjne na mocy decyzji banku
centralnego

r – stopa rezerw obowiązkowych

R – rezerwy gotówkowe banku komercyjnego

D – wkłady (depozyty) płatne na żądanie

D

R

r

=

200

Celem rezerw obowiązkowych jest:

ograniczenie płynności banków
komercyjnych

uniemożliwienie bankom komercyjnym
nadmiernej kreacji pieniądza kredytowego

201

Kreacja pieniądza
kredytowego

Założenia:

-

wysokość rezerwy obowiązkowej jest stała i
jednakowa dla wszystkich form depozytu;

-

nadwyżka depozytów jest w całości
wykorzystywana na udzielenie kredytów;

-

początkowy depozyt w banku A wynosi 1000
j.p.

-

Stopa rezerwy obowiązkowej r= 0,1

202

Banki

Depozyty na

żądanie

Rezerwy

obowiązkowe

Rezerwy

nadwyżkowe

(kreacja pożyczek)

A

1000,00

100,00

900,00

B

900,00

90,00

810,00

C

810,00

81,00

729,00

D

729,00

72,90

624,10

E

624,10

62,41

561,69

F

561,69

56,17

505,62

G

505,62

50,56

455,06

H

455,06

45,51

409,55

………..

………..

………..

………..

System

bankowy

ogółem

10.000

1000,00

9000,00

203

Mnożnik depozytowy

m

d

– mnożnik depozytowy

r – wskaźnik rezerw obowiązkowych

r

m

d

1

=

204



PODAś PIENIĄDZA

 M = D + C

-

D – depozyty na żądanie

-

C – pieniądz gotówkowy



BAZA MONETARNA –
zasób pieniądza wielkiej mocy

H = C + R

-

C – gotówka w obiegu

-

R – wkłady na żądanie banków
komercyjnych w banku centralnym

35

205

Miary podaży pieniądza

Są to tzw. agregaty pieniężne lub
miary zasobu pieniądza

-

M1

-

M2

-

M3

-

L

206

AGREGAT M1

zasoby wysoce płynnego środka
płatniczego
• gotówka
• ROR
• różne nieoprocentowane i

oprocentowane wkłady czekowe

207

AGREGAT M2

M1 +

wkłady oszczędnościowe

małe (do 100 000$) wkłady terminowe
(ich wycofanie przed uzgodnionym
terminem jest karane obniżką odsetek)

udziały w funduszach inwestycyjnych
rynku pieniądza

208

AGREGAT M3

M2 +

• duże wkłady terminowe
• duże wkłady bankowe dokonywane na

indywidualnych warunkach

209

AGREGAT L

M3 +

• dodatkowo obejmuje aktywa, które nie są

pieniądzem, lecz jego bliskim substytutem
(np. obligacje, bony skarbowe)

210

Gotówka w obiegu

C = c * D

-

C – gotówka poza systemem
bankowym

-

c – stopa pieniądza gotówkowego
określona przez podmioty rynkowe

-

D – ogólna wielkość depozytów w
bankach komercyjnych

36

211

Mnożnik kreacji pieniądza

Mnożnik bazy monetarnej

Informuje, o ile zmieni się ilość pieniądza na
skutek zmiany bazy monetarnej o jednostkę

r

c

c

m

k

+

+

=

1

Stopy procentowe

213

Stopy ustalane przez RPP

referencyjna 3,50 % w skali rocznej;

lombardowa 5,00 % w skali rocznej;

depozytowa 2,00 % w skali rocznej;

redyskontowa 3,75 % w skali rocznej.

214

Stopa referencyjna

stopa interwencyjna, repo

określa minimalną cenę, po jakiej bank

centralny organizuje operacje otwartego rynku
międzybankowego polegające na zakupie bądź

sprzedaży przez bank centralny

krótkoterminowych papierów wartościowych w

celu przywrócenia równowagi na rynku.

215

Stopa repo ( referencyjna)

wpływa na oprocentowanie

pożyczek międzybankowych,

depozytów

kredytów dla klientów

na rentowność skarbowych papierów
wartościowych (pokazuje ile banki
zarabiają na środkach ulokowanych w
NBP).

216

Wartości stopy referencyjnej

Największa: 72% (1991-02-01)
Najmniejsza: 3,5% (2009-06-25)

Ostatnia wartość

(2009-06-25) – 3,5%

37

217

Wartości stopy referencyjnej – 2 lata

Największa: 72% (1991-02-01)
Najmniejsza: 3,5% (2009-06-25)

Ostatnia wartość

(2009-06-25) – 3,5%

218

Stopa lombardowa

kredyt lombardowy

określa cenę, po której bank centralny udziela

bankom komercyjnym pożyczek pod zastaw

papierów wartościowych. Kwota kredytu nie

może przekroczyć równowartości 80%

papierów wartościowych obciążonych zastawem

219

Wartości stopy lombardowej

Największa: 39% (1991-09-15)
Najmniejsza: 5,0% (2009-06-25)

Ostatnia wartość

(2009-06-25) – 5,0%

220

Wartości stopy lombardowej – 2 lata

Największa: 39% (1991-09-15)
Najmniejsza: 5,0% (2009-06-25)

Ostatnia wartość

(2009-06-25) – 5,0%

221

Stopa depozytowa

określa oprocentowanie jednodniowych

depozytów składanych przez banki

komercyjne w banku centralnym.

Stopa ta określa najniższe możliwe

oprocentowanie na rynku.

222

Wartości stopy depozytowej

Największa: 7.5% (2001-12-01)
Najmniejsza: 2.0% (2009-06-25)

Ostatnia wartość

(2009-06-25) – 2,0%

38

223

Wartości stopy depozytowej – 2 lata

Największa: 7.5% (2001-12-01)
Najmniejsza: 2.0% (2009-06-25)

Ostatnia wartość

(2009-06-25) – 2,0%

224

Stopa redyskontowa

redyskonta weksli

określa cenę, po jakiej bank centralny

skupuje weksle od banków komercyjnych.

Wcześniej weksle te zostały nabyte przez

banki komercyjne od swoich klientów.

225

Wartości stopy redyskontowa

Największa: 60% (1991-02-01)
Najmniejsza: 3.75% (2009-06-25)

Ostatnia wartość

(2009-06-25) – 3,75%

226

Wartości stopy redyskontowa – 2 lata

Największa: 60% (1991-02-01)
Najmniejsza: 3.75% (2009-06-25)

Ostatnia wartość

(2009-06-25) – 3,75%

227

Operacje otwartego
rynku

Polegają na skupie lub sprzedaży przez
bank centralny weksli skarbowych i
obligacji państwowych

228

Polityka ekspansywna

obniżanie stopy rezerw obowiązkowych

obniżanie stopy redyskontowej

skup papierów wartościowych przez bank
centralny

CEL:

-

zwiększenie płynności b.k

-

zwiększenie podaży pieniądza

-

pobudzenie aktywności podmiotów gosp.

39

229

Polityka restrykcyjna

podniesienie stopy rezerw obowiązkowych

podniesienie stopy redyskontowej

sprzedaż papierów wartościowych przez
bank centralny

CEL:

-

zmniejszenie płynności b.k

-

ograniczenie podaży pieniądza

-

zmniejszenie aktywności podmiotów gosp.