Wykład 10 - Makorekonomia - 16.12

Inflacja

1. Istota i sposób mirzenia

2. Stopnie nasilenia

3. Skutki

4. Rodzaje i przyczyny

5. Przeciwdziałania

Ad. 1

Inflacja - wzrost przecietnego poziomu cen w gospodarce w jakimś okresie czasu. Odwrotnościa jest deflacja czyli spadek cen.

Częściej występuje inflacja, deflacja w okresie recesji.

Inflację mierzy się stopą inflacji czyli % wzrost sredniego poziomu cen.

Stopy inflacji można i mierzy się w odniesieniu do różnych grup towarów i usług:

- do całego PKB

- do produktów rolnych, inwestycyjnych ale szczególną rolę odgrywa wskaźnik inflacji dóbr i usług konsumpcyjnych. Decyduje on o średnich kosztach utrzymania się i słuzy do różnego typu indeksacji (ustawowy wzrost) płac, emerytur.

W Polsce inflacje mierzy sie jako tzw. Średnią ważoną a nie arytmetyczną. Uwzględnia się strukturę produkt ów , w przypadku dóbr i usług konsumpcyjnych ustala sie tzw. Średni statystyczny koszyk „utrzymania się rodziny” i liczy koszty takiego koszyka.

Ad.2

Inflacja pełzająca - sekularna - kiedy ceny w sklai roku rosną dp 5%, nieszkodliwa inflacja, objaw poprawy koniunktury

Inflacja przyśpieszona (krocząca) - od 5 do 20%, ma tendencje do przyśpieszania, samo nakręcania się. Wymaga kontroli

Inflacja galopująca - od 20-100% - ta inflacja jest negatywnym zjawiskiem.

Hiperinflacja - kiedy ceny są powyżej 100% . Może przybrać bardzo groźne rozmiary.

Ad.3.

Skutki dużej inflacji są negatywne, hamuje wzrost gospodarczy . Nie opłaca się inwestować bo nie można przewidzieć opłacalności. Opłaca się spekulacja ( ale ona nie rozwija). Sprzyja marnotractwu i nie gospodarności tj. kupowaniu na zapas.

Skutki inflacji mogą być różne dla różnych grup społecznych bo inflacja może być różna w odniesieniu do różnych gałęzi np:

- w latach 90 ceny produktów rolnych wrosły 4 razy a produkcji przemysłowych ok 7 razy. Tracą na inflacji ci którzy pracują w dziedzinach, branżach gdzie ceny rosną wolniej niż inflacja i tzw. Grupy o stałych dochodach - emeryci. Zyskują ci gdzie ceny rosną szybciej niż inflacja, niektóre grupy usług, przemysłu.

Ad.4

Inflacja popytowa ( rynkowa) - gdzie ceny rosną ze względu na nierównowagę rynkową tj. popyt >podaż, inflacja przy tzw. Pustych półkach i typowa dla byłych krajów .........

Inflacja kosztowa (podażowa) - gdzie ceny rosną ze względu na wzrost kosztów wytworzenia/ utrzymania i może wystepować przy tzw. pełnych półkach, najczęsciej w gosp. rynkowych.

Przyczyny inflacji popytowej:

- niewłaściwa struktura gospodarczych - inflacjogenna, gdzie jest dużo działów dających zatrudnienie i dochody np: wojsko, ale nie dająca podaży na rynku

- ma miejsce deficyt budżetu państwa, finansowana dodrukiem pieniędzy

- przyczyna roszczeniowa - ..... (kiedy płace rosną szybciej niż produkcja /wydajność)

- kiedy eksport> import. Taka sytuacja wpływa inflacjogennie, porządana systuacja.

Przyczyny inflacji kosztowej (podażowej):

- wyczerpywanie się zasobów surowców

-rosną podatki, zwłaszcza Vat, akcyza

- przyczyna roszczeniowa

- wzrost kosztów ochrony środowiska

- wycofywanie z dotacji pewnych dziedzin i urynkowienie prowadzi do podwyżek cen (u nas lata 90)

- przyczyny inflacji importowanej

- monopolizacja

Makroekonomia - 13.01. Wykład 11

Ad. 5 Przeciwdziałanie inflacji.

W podejściu neoklasycznym (neoliberalnym) wskazuje się, że należy zwalczać inflację ograniczając wypływ i dostępność pieniądza, poprzez politykę trudnego pieniądza poprzez tzw. politykę restrykcyjną.

Może się ona przejawiać przez:

-wysoką stopę procentową,

-poprzez narzucenie różnych form opodatkowania - wzrost tzw. efektywnego opodatkowania, czyli rzeczywiście płaconego, niezależnie od stawek, w wyniku płacenia różnych ulg podatkowych.

Wychodzi się tu z założenia, że ceny są funkcją poziomu rozwoju gospodarczego (ilość dóbr i usług na rynku w relacji do ilości wyemitowanego pieniądza). Przyjmuje się w związku z tym, że należy oddziaływać głównie na drugi element poprzez ograniczanie ilości pieniądza poprzez ograniczanie inflacji.

Zwolennicy podejścia keynsowskiego wskazują -, że zwalczanie inflacji zależy od rodzaju inflacji. O ile uzasadniona może być polityka restrykcyjna w przypadku inflacji popytowej, to w przypadku inflacji kosztowej bardziej uzasadniona jest polityka, która oddziałuje nie na ilość pieniądza, a na podaż, która niweluje wzrost kosztów.

BUDŻET

1. Budżet - istota, funkcje, problem równowagi i pojęcia z tym związane.

Budżet - to zestawienie wszystkich dochodów i wydatków państwa.

Sposób ustalania budżetu jest podobny w większości współczesnych krajów. Projekt budżetu ustala rząd ale zatwierdza go parlament, tzw. władza ustawodawcza. Wykonawcą jest rząd ale rozlicza się z wykonania przed parlamentem i dostaje absolutorium. (Nieuchwalenie -demisja….)

Zasady budżetowe:

- roczny cykl uchwalenia i sprawozdania z wykonania

-jawności i kompletności

- specjalizacji

- równości budżetowej

- zrównoważenia budżetu - równowaga dochodów i wydatków. W teorii zakłada się, że w krótkich okresach złej koniunktury, recesji dopuszczalny jest deficyt ( gdy wydatki są większe), ale powinien być skompensowany w latach dobrej koniunktury.

. Rola państwa

Budżet realizuje 3 podstawowe funkcje:

1. Funkcja regulacyjna w gospodarce - oddziałuje regulująco, tzn. stymulująco - stymuluje wzrost gospodarczy lub stabilizująco - stabilizuje gospodarkę,

2. Funkcja redystrybucyjna - modyfikuje dochody. Na ogół stopy procentowe są zróżnicowane,

3. Funkcja kontrolno - informacyjna tzn., że budżet uzupełnia statystykę państwową. Zwłaszcza wpływy dochodów i ich struktura informacyjna, pośrednio co się dzieje w gospodarce.

We współczesnych gospodarkach budżet jest bardzo istotnym instrumentem oddziaływania państwa na gospodarkę i świadczy o tym fakt, że o ile jeszcze w latach 30-tych XX w. udział budżetu w PKB wynosił ok. 10% w większości krajów, to współcześnie jest to w granicach 30 - 40% z niewielkimi wahaniami, a bywało więcej.

Główne przychody i wydatki

a) przychody

1)podatki

Wyróżniamy 3 grupy podatków:

1. Bezpośrednie (np.: podatek dochodowy PIT, CIT, od osób fizycznych i prawnych). Ważny jest rzeczywisty podatek który zależy od ulg podatkowych

2. Pośrednie (np.: VAT i akcyza),kaskadowy - taki płacony jest w poszczególnych fazach wytwarzania produktu, od wartości dodanej. Akcyza ma charakter fiskalny, aby jak najmniej szkodziła, nakładana na dobra luksusowe i używki.

3. Majątkowe (np.: podatek od nieruchomości, rolny, od sprzedaży itp.). Głównie przy darowiznach.

Podatki stanowią główne źródło dochodów państwa. Cła maleją w związku z liberalizacją gospodarek światowych, a prywatyzacja jest zjawiskiem przejściowym.

2) Cła - opłaty pobierane przy przewozie towarów przez granicę. Można wyróżnić cła od importu, eksportu, i tranzytowe. Istotą rolę odgrywają importowe które mają charakter zaporowy. Współcześnie istnieje tendencja do liberalizacji handlu tj. zmniejszania cen i innych barier w handlu

3) opłaty skarbowe, mandaty

4) prywatyzacja

b) Wydatki

1) Niezbędne do funkcjonowania państwa, tj. administracja publiczna, sadownictwo i tzw. służby mundurowe,

2)Usługi publiczne - szkolnictwo, oświata, nauka, kultura,

3)Świadczenia społeczne, czyli różnego typu zasiłki np.: dla bezrobotnych,

4)Inwestycje publiczne głównie związane z infrastrukturą techniczną (np.: rurociągi, kanalizacja) i społeczną (np.: szpitale, szkoły wyższe),

5)Dotacje i subwencje do poszczególnych dziedzin i przedsiębiorstw - związane z ochrona środowiska, rolnictwem, w mniejszym lub większym stopniu mieszkalnictwem społecznym.

6)Obsługa zadłużenia wewnętrznego i zewnętrznego (spłaty rat wraz z odsetkami).

Deficyt budżetowy, tj. w skali roku, tzw., „dziura budżetowa” - czyli wydatki są większe niż przychody.

Dług publiczny tj. skumulowane w czasie, narastające w latach zadłużenie wynikające z deficytów.

Współcześnie istnieją dwie możliwości pokrywania deficytów:

1. Zaciąganie kredytów oprocentowanych w bankach krajowych lub zagranicznych,

2. kredyt u społeczeństwa - tzw. dług publiczny w formie emisji papierów wartościowych, głównie obligacji jak również weksli, które są wystawione na czas krótszy niż rok.

Dawniej deficyt często oznaczał emisje (dodruk) dodatkowego pieniądza i pokrywanie nim dziury budżetowej, co powodowało tzw. presję inflacyjną. Dzisiaj jest to utrudnione.

Zadłużenie i zaciąganie kredytów samo w sobie nie jest zjawiskiem negatywnym, pod warunkiem jednak, że kredyty będą spożytkowane na pobudzenie rozwoju (inwestycje), które ułatwią później spłacanie i że zadłużenie nie jest zbyt duże. W UE przyjmuje się , że w związku z tym dług nie powinien przekraczać 60% PKB. Jest to próg bezpieczny, natomiast roczny deficyt nie powinien przekraczać 3% PKB.

---