Psychologia kliniczna- dziedzina psychologicznych badań i zastosowań, która zajmuje się opisem, wyjaśnianiem zdrowych i zaburzonych norm zachowania, przeżywania i funkcjonowania somatycznego, określeniem ich przyczyn oraz wypełnianiem zadań praktycznych polegających na diagnozie zdrowia i/lub zaburzeń w celu zastosowania profesjonalnych psychologicznych form pomocy i interwencji. Psychologa klinicznego interesuje człowiek, jego wewnętrzna dynamika, obszarem zainteresowania psych.jest jednostkowe badanie i rozumienie problemów oraz trudności człowieka. Psychologia klin. Wg H. Sęk to zespół twierdzeń: 1) opisujących zdrowie i zaburzone funkcje psychiczne i somatyczne oraz zachowania 2) wyjaśniających przyczyny zdrowia i zaburzeń oraz ich biospołeczny mechanizm 3) stanowiących teoretyczno-metodologiczne podstawy psychologicznej diagozy, 4) określających zasady postępowania mającego na celu promocję i ochronę zdrowia, prewencję zaburzeń i pomoc psychoterapeu.

Teorie rozwoju psychicznego:1) biologistyczna (natywistyczna) – decydującą role w rozwoju przypisuje się czynnikom biologicznym. Natura i biologiczne dziedzictwo to matryca kształtująca rozwój. 2) empirystyczne (socjologiczne, środowiskowe) ludzki rozwój przypisywany jest doświadczeniu, symulowany jest przez środowisko zewnętrzne, w trakcie nabywania doświadczeń i wychowania. Przedstawiciele to: Watson, Skinner, Morris.

Psychopatologia- opis nieprawidłowych zjawisk psychicznych (odbiegających od „normy” pod względem ilościowym lub jakościowym). Objawy psychopatologiczne: 1)wewnętrzne ( subiektywne – rozpoznane na podstawie relacji badanego), 2)zewnętrzne (obiektywne rozpoznane na podstawie obserwacji zachowania pacjenta), 3) interaktywne ( rozpoznane na podstawie odczuć i reakcji badającego) - psychotyczne (głębokie zab. Funkcjonowania i poczucia realności- brak odróżniania przeżyć od wydarzeń realnych, siebie od innych) - niepsychotyczne (raczej ilościowe odchylenia od normy) . Klasyfikacja objawów wg. Zaburzeń czynności psychicznych: pamięci i uwagi, myślenia, spostrzegania, uczuciowości, czynności motywacyjnych, scalania czynności psychicznych. Rozpoznanie= zespół objawów psychopat.+objawy dodatkowe+ cechy przebiegu zaburz.+ kryteria czas wykluczające danej choro Zaburzenie psych: psychotyczne, niepsychotyczne. Zaburzenia spostrzegania(tj.procesów odwzorowywania świata zew w reprezentacje umysłowe) iluzje (złudzenia) – błędne, zniekształcone spostrzeżenie realnych przedmiotów, iluzje patologiczne – chory nie koryguje spostrzeżenia mimo dowodów błędności, omamy (halucynacje)- spostrzeżenia nieistniejących przedmiotów z pełnym przekonaniem o ich realności. Podział omamów ze względu na budowę: elementarne (np. błyski), proste (np.przedmioty), złożone (ruchome sceny). Podział omamów ze względu na rodzaj receptora: słuchowe, wzrokowe, czuciowe (dotykowe, cenestetyczne- czucia wewnętrznego, kinestetyczne – czucia ruchu i równowagi), smakowe, węchowe, sceniczne (wielozmys) Omamy rzekome (pseudohalucynacje) fałszywe spostrzeżenia nieistniejących przedmiotów z poczuciem realności np. głosy w głowie. Parhalucynacje – spostrzeżenia nieistniejących przedm. bez sądu realizującego (migrena). Zaburzenia myślenia: 1)myśli skrajne nadwartościowe, 2)urojenia – fałszywe przekonanie wypowiadane z pełnym poczuciem prawdziwości. Podział: proste (pojedyncze przekonanie wynikające z innych objawów np. zaburzeń nastroju) paranoidalne (zmienne, niepowiązane), paranoiczne (trwały system przekonań) oniryczne ( brak konsekwencji, zmienność). Podział urojeń ze względu na treść: 1) odnoszące ( stwierdzenie nierealnych związków chorego z otoczeniem np. wszyscy o nim mówią) 2) prześladowcze, 3) oddziaływanie wpływu, owładnięcia, 4) odsłonięcia (inni znają jego myśli), 5) zmiany osoby, 6) wielkościowe, 7) małej wartości (depresyjne), 8) zazdrości. Zaburzenia toku myślenia: spowolnienie, zahamowanie, przyśpieszenie, słowotok, otamowanie, natłok, rozwlekłość, lepkość, mutyzm, stereotypie, perseweracje, werbigeracje, interakcje (seryjne)

Zaburzenia nastroju: Nastrój- to dominujący ton emocjonalny, który wpływa na poglądy, postrzeganie siebie, innych ludzi i otoczenia. Zaburzenia afektywne – poważna zmiana nastroju zagrażająca dobru danej osoby. Podstawową cechą wszystkich zaburzeń jest odbiegający od normy nastrój. Podział zaburzeń nastroju pod względem: 1) ostrości - liczba dysfunkcji występujących w różnych dziedzinach życia i stopień wywołanego przez nie upośledzenia. 2) czasu trwania – zależy od tego czy zaburz.jest ostre, przewlekłe czy czasowe. Klasyfikacja zaburzeń nastroju: 1) zaburzenia depresyjne ( człowiek odczuwa jedynie symptomy depresji, nie ma manii), 2) manię ( doświadcza skrajnego podwyższonego nastroju), 3) zaburzenia dwubiegunowe (zarówno stany depresji i mani)

Depresja i zaburzenia depresyjne: 1) Zaburzenia nastroju, 2) zaburzenia poznawcze ( przekonanie o klęsce, ktoś gorszy) 3) zaburz.motywacji (problemy ze wstaniem z łóżka) 4) zaburzenia fizyczne i somatyczne (brak apetytu, zaburzenia snu), 5) zaburzenia dwubiegunowe ( depresja dwubieg.jest bardziej dotkliwa, towarzyszy jej nadmierne objadanie się i senność) Kryteria diagnostyczne depresji przynajmniej 5 z następ.objaw. :1) nastrój depr.utrzymuje się przez większość dnia, 2)osłabienie zainteresowania lub brak przyjemności z czynności w ciągu dnia, 3)utrata lub przyrost wagi, spadek/wzrost apetytu, 4)bezsenność lub potrzeba snu, 5) pobudzenie lub zahamowanie motoryczne, 6) zmęczenie, utrata energii, 7) obwinianie siebie, poczucie winy, 8) spadek myślenia, brak stanowczości. Objawy te nie są spowodowane żałobą i nie są wynikiem zażycia substancji np. narkotyków ani stanem zdrowia Zaburzenia regulacji systemów hormonów są związane z depres Etiologia: I teoria uczenia się :1) model behawioralny (osoby cierpiące na depr.otrzymują za mało pozytywnych wzmocnień), 2) Model behawioralno- poznawczy ( brak wzmocnień pozytywnych w połączeniu z negatywną oceną własnej osoby oraz karaniem siebie stanowią podstawę wystąpienia depresji) 3) uznawanie przekonań o swojej beznadziejności, 4) wydarzenia stresujące,5) zniekształcenie procesu myślenia i potwierdzanie negatywnych założeń, 6) styl myślenia o przyczynach i konsekwencjach negatywnych zdarzeń. II Teoria psychoanalityczna: Podstawą do rozwoju depresji jest fiksacja na fazie oralnej (jeśli potrzeby dziecka nie są zaspokojone lub nadmiernie, tworzy się osobowość zależna, która oczekuje opieki i uzależnia ocenę własnej osoby od ludzi. Po stracie osoby bliskiej uwewnętrzniają osobę utraconą w obronie przeciw cierpieniu. Wobec tej osoby odczuwają złość ta złość jest kierowana do siebie, przypisują sobie winę za utratę. Badania potwierdzają związek depresji i : zależności, doświadczenia straty. Osoby z depresją wyrażają złość i wrogość do bliskich osób. III Trudności w relacjach interpersonalnych: 1) słabe umiejętności interperson.powodują brak kontaktów i brak pozytywnych wzmocnień ze strony ludzi. 2) Negatywna ocena siebie prowadzi do doświadczenia odrzucenia, nie wierzy w pozytywną ocenę. IV Czynniki społeczno-kulturowe: 1) występują u osób doświadczających więcej sytuacji stresowych (częściej kobiety) Terapia behaioralna: nastawiona na zwiększenie dostarczanych przyjemności, szkolenie umiejętności społecznych, małżeńska behawioralna.

Epizod maniakalny: podwyższony nastrój i drażliwość trwające przynajmniej tydzień. Towarzyszą mu 3 z następujących objawów: wzrost samooceny, zmniejszona potrzeba snu, zwiększona rozmowność, poczucie gonitwy myśli, trudności w koncentracji uwagi, poburzenie psychoruchowe, nadmierne aktywności dające przyjemność, które mają negatywne konsekwencje. Objawy nie są wynikiem zażywania środka psychoakt, lub objawem choroby. Ponad 80% tych u których wystąpiła mania doświadcza potem depresji = zaburzenia dwubiegunowe.

Mania: 4 symptomy: 1) nastroj (euforia, rozdrażnienie)u 2) poznawcze (myśli maniakalne wybujałe, operują skrajnościami, nie wierzą w ograniczone zdolności), 3) motywacyjne (nadmierna aktywność, hazard), 4)somatyczne (potrzeba snu).

Inne zaburzenia nastroju:1) spowodowane stanem zdrowia (choroby), 2) spowod.działaniem substancji psychoaktywnych, 3) sezonowe zaburzenia nastroju, 4) zespół napięcia przedmiesi

Zaburzenia dwubiegunowe: Typ I na przemian zmieniające się epizody manii i depresji,. Typ II epizod depresji dominuje. Na przemian zmieniające się epizody hipomanii i depresji (hipomania- zwiększenie aktywności ponad normę, które nie przybiera rozmiarów manii). Wyjaśnienie biologiczne: mania jest związana z niskim poziomem serotoniny podobnie jak depresja. Niski poziom serotoniny i niski noroepinefryny = depresja, niski serotoniny i wysoki noroepinefryny =mania. Jest związana z wysokim poziomem sodu i potasu. Wyjaśnienie teorii poznawczej: Mania jest obroną przed depresją, wydarzenie stresujące, niska ocena siebie= depresja, maskowanie depresji i podwyższenie oceny siebie- mania. Kiedy otoczenie wzmacnia wyrażanie negatywnych emocji- depresja, jeśli nie akceptuje negatywnych emocji- mania. Wyjaśnienie psychoanalityczne: Mania to obrona przed nieprzyjemnymi emocjami żalu, rozpaczy lub nieakceptowanymi impulsami agresywnymi. W stanie depresji agresja jest kierowana do siebie w manii na zewnątrz. Terapia behawioralno- poznawcza: w połączeniu z litem jest bardziej skuteczna. Składa się z: edukacja na temat choroby i roli stałego przyjmowania litu, uczenie regularnego schematu aktywności, uczenie radzenia sobie ze stresem, modyfikacja nieracjonalnych przekonań dotyczących własnej osoby i ludzi związanych z wystąpieniem nastroju depresyjnego.

Zaburzenia cyklotymiczne (słabsza wersja zaburzeń dwubiegunowych). Kryteria diagnostyczne: A. przez przynajmniej 2 lata występowanie hipomanii i objawów depresji, które nie spełniają wszystkich kryteriów zaburzenia depresyjnego. B. podczas 2 lat osoba nie pozostawała bez objawów w kryterium A zaburzenia depr. dłużej niż miesiąc. C. w ciągu dwóch lat brak epizodów zab.depres., manii, zaburz.mieszanego. D. objawów w kryterium A nie można wyjaśnić innymi zaburzeniami. E. objawy powodują ctanowi ryzyko powstania zaburzenia dwubiegunowego i należy to leczyć.

Samobójstwo: Połowa tych, którzy popełniają samob.mają zaburz.psych.: depresje, zab.związ.z zarzyw.subst.psychoaktywnych lub schozofrenię. Kto z diagnozą deresji popełnia samobój: gdy występuje smutek, poczucie winy, chęć zemsty, rozpacz, niepokój, i pobudzenie wewnętrzne. Gdy wiele czynników stresujących pojawia się naraz. Samobójstwo może być problemem rodzinnym (dziedziczone), popełniają je te osoby u których poziom serotoniny jest bardzo niski. Zdarzają się głównie wśród ludzi młodych. Do grup ryzyka zalicza się; ludzi samotnych, lekarzy, dentystów, prawników i psychologów. Jest to ucieczka przed samym sobą. Myślom samobójczym towarzyszy często ambiwalencja (osoby cierpiące na zawód miłosny, kłopoty finansowe). Osoby które rzeczywiście chcą umrzeć nie mówią o tym. Samobójstwo ma dwie przeciwstawne tezy: 1) jest przejawem patologii społecznej, 2) wiąże się z patologią jednostki. Motywy dokonywania samobójstw: 1) anatomiczne (zerwanie związków ze społecz.np.utrata pracy), 2) egoistyczne (niewiele łączy jednostkę z ludźmi), 3) altruistyczne (dla dobra społecz.) Inne motywy: a) zaniechanie (poddanie się), b) manipulacja . Oznaki wskazujące na tendencje samobójcze: a) rozważania o bezsensie życia, b) treść marzeń sennych, c) nagła wizyta chorego u lekarza, wizyty u osób bliskich lub izolowanie się, d) nagła poprawa „stanu zdrowia”, e) strata bliskiej osoby, f) zagrożenia bytu materialnego. Zapobieganie samobójstwom i interwencje: a) interwencja kryzysowa (większość działań), b) uczenie sposobów rozpoznawania i radzenia sobie z zagroż.samobójstwa, c) na pomoc doraźną składają się: utrzymanie kontaktu z pacjentem, przekonanie pacjenta, że rozpacz uniemożliwia mu ocenę sytuacji i pomoc, pokazanie innych wyjść, wsparcie psychiczne, zrozumienie. Depresja sezonowa – wyjaśnienie biologiczne: związek z porami roku, remisja występuje w określonych porach roku, dwa epizody wystąpiły w ciągu dwóch lat. Charakterystyka: wzmożony apetyt, zwiększenie wagi, więcej snu. Biologiczne wyjaśnienie: genetyka, mechanizm biochemiczny (zwiększona melatonina), serotonina. Leczenie: działanie silnego światła aby obniżyć poziom melatoniny.

Zaburzenia struktury i funkcji myślenia: 1) myślenie paralogiczne (odstępstwa od logiki np. myślenie magiczne, symboliczne),2) myślenie dereistyczne (oderwane od rzeczywistości). 3) autystyczne (skoncentrowane na własnych przeżyciach wewnętrznych), 4)rozkojarzenie (brak logiki) 5) splątanie (wypowiedzi nieskładne)

Emocje: stosunek człowieka do innych rzeczy, osób. Uczucia – uczucia o bardziej złożonym subtelnym charakterze, afekt – silniejsze i prostsze emocje.

Zaburzenia emocji. Podział: 1) zaburzenia nastroju,2) zaburzenia afektu ( zobojętnienie uczuciowe, hipertymia, spłycenie uczuciowe, zubożenie emocjonalne, zaleganie uczuć, chwiejność uczuciowa, nietrzymanie uczuć, niezgodność afektu z treścią przeżywań). Inne zaburzenia emocjonalne: lęk patologiczny , złość patologiczna, ambiwalencja uczuć.

Lęk ( poczucie zagrożenia gdy źródło jest nieznane). Strach (w obliczu bezpośredniego zagrożenia), obawa ( zagrożenie jest przewidywane). Objawy lęku: 1) objawy psychiczne (poznawcze, emocjonalne), 2) obj behawioralne, 3) ob somatycz Rodzaje lęku:: 1) napadowy (krótkotrwały, nawracający), 2) fobiczny (nie ma realnego zagrożenia), uogólniony ( ciągły)

Złość patologiczna: negatywnie przeżywane wzburzenie. Może mieć charakter: wybuchów złości, złości uogólnionej (dłużej)

Zaburzenia czynności motywacyjnych. Motywacja ( zaangażowanie, podtrzymanie i ukończenie działania)

Zaburzenia aktywności: 1) aktywności ruchowej (spowolnienie, przyśpieszenie, natręctwa), 2) aktywności impulsywnej (impulsywność ograniczona lub wzmożona, zmiany impulsywności emocjonalnej, popędowej, nawykowej), 3) aktywności złożonej ( zwiększenie/zmniejszenie zainteresowań aktywności szkolnej, zawodowej, społecznej)

Zaburzenia integracji czynności psychicznych: zaburzenia świadomości, orientacji/allopsychicznej (zaburzenie czasu, miejsca) , poczucia zdrowia/ choroby, sprawności intelektualnej Upośledzenie umysłowe, otępienie), osobowości : specyficzne typy zaburzeń osobowości, trwałe zmiany osob., osobow.mnoga, dezintegracja osobowości (rozszczepienie).

Zaburzenia pamięci: 1) Ilościowe: hipermnezja (nadczynność pamięci), amnezja, hipomnezja ( ograniczenie) , ekmnezja ( przeżywanie przeszłości jako terażniej.) 2) Jakościowe: allomnezje (nieadekwatne odtwarzanie wspomnień rzeczywistych), iluzje pamięci (zniekształcone), kryptomnezje ( wspomnienia nieświadome), złudzenia utożsamiające (deja vu), pseudomnezje (wspomnienia nierzeczywiste), konfabulacje (wypełnianie luk fałszywymi inf., omamy pamięci.