REKULTYWACJA TECHNICZNA

Spis treści

1. REKULTYWACJA TECHNICZNA

1. REKULTYWACJA TECHNICZNA

1. Zadania rekultywacji technicznej

Podstawowe zadania rekultywacji technicznej te:

• Uporządkowanie terenów przyległych do składowiska.

• Ukształtowanie skarp i wierzchowiny składowiska.

• Techniczna regulacja stosunków wodnych (techniczne zabezpieczenie wód podziemnych i powierzchniowych przed przenikaniem do nich odcieków z rekultywowanego składowiska).

• Wykonanie rekultywacyjnej warstwy glebotwórczej.

• Końcowe uporządkowanie terenu.

Uporządkowanie terenów przyległych	Uporządkowanie terenów przyległych obejmuje: rozbiórkę infrastruktury technicznej wysypiska, uporządkowanie terenów przyległych, Rozbiórkę infrastruktury technicznej wysypiska należy przeprowadzić według ściśle zaprojektowanej kolejności zgodnie z zasadami sztuki budowlanej. Niezbędne jest zabezpieczenie urządzeń chroniących środowisko przed uszkodzeniem zwłaszcza w trakcie prac ziemnych prowadzonych przy końcowym kształtowaniu terenu. Szczególnie podatne na przypadkowe uszkodzenia są urządzenia służące do przechwytywania odcieków (drenaże, studnie zbiorcze itp.) oraz piezometry. Niezwykle istotne jest uporządkowanie terenów przyległych do rekultywowanego obiektu z rozwianych lekkich frakcji odpadów oraz jak to ma często miejsce z nielegalnie złożonych poza granicami wysypiska odpadów. Jak wykazują obserwacje uporządkowany terenu wokół rekultywowanego obiektu powoduje, że przestaje on funkcjonować w świadomości mieszkańców jako wysypisko a tym samym zmniejsza się ilości nielegalnie dowożonych i zrzucanych odpadów.
Ukształtowanie skarp i wierzchowiny składowiska	Bryły starych składowisk często posiadają skarpy prawie pionowe. Stwarza to zagrożenie wystąpienia osuwisk, zsuwu lub spływu masy gruntowej zboczy. Ponadto może występować zjawisko tzw. pełzania bryły czyli powiększania się w sposób niekontrolowany stopy składowiska. Zlokalizowane składowiska na gruntach o małej nośności mogą ulegać deformacjom powstałym na skutek nierównomiernego osiadania podłoża. Może to doprowadzić szczególnie przy wysokich skarpach składowiska do utraty stateczności i powstawania obrywów i osuwisk. Prawidłowe ukształtowanie skarp jest więc bardzo ważnym zadaniem rekultywacji technicznej. Jeśli wzdłuż dowolnej powierzchni (w zboczu) przekroczona zostanie równowaga pomiędzy naprężeniami ścinającymi i oporem gruntu, przeciwnym ścinaniu, zdarzają się przypadki tworzenia się osuwisk, zsuwów lub spływów skarp. Osuwiskiem nazywa się odkształcenie zbocza, na którym widać wyraźnie obsunięcie się skarpy w dół. Powierzchnia poślizgu jest krzywoliniowa. Zsuwem nazywa się przesunięcie górnej warstwy gruntu równolegle do powierzchni terenu w dół. Powierzchnia poślizgu jest zbliżona kształtem do płaszczyzny. Spływem określa się spłynięcie masy gruntowej w dół zbocza bez wytworzenia się wyraźnej powierzchni poślizgu (np. spływ zboczy na wiosnę). Stateczność skarp zasadniczo należało by oceniać na podstawie obliczeń. Do tego celu stosuje się jedną lub kilka z metod równowagi sił, opierając się na wyliczonym wskaźniku stanu równowagi. Ogólny warunek I stan granicznego jest: Qr ≤ m ∙ Qf gdzie: Qr - obciążenie Qf - opór graniczny podłoża m - współczynnik warunków pracy Wskaźnikiem stanu równowagi jest stosunek sumy sił utrzymujących, wywołanych tarciem i spójnością materiału Ui do sumy sił obciążenia wywołanych siłami grawitacyjnymi i siłami filtracji Zi. gdzie: F - wskaźnik stanu równowagi W przypadku dokładnych obliczeń stateczności skarp dobór metody obliczeniowej zależy od przewidywanej postaci deformacji zboczy skarpy. Zwykle przyjmuje się najbardziej niekorzystną kołowo-cylindryczną powierzchnie poślizgu. Analizę stateczności można przeprowadzić korzystając z jednej z kilkunastu metod obliczeniowych w, których skarpa podzielona jest na pionowe paski. Z każdego paska liczy się sumę sił. Dla każdego paska istnieje możliwość przyjmowania równych parametrów wytrzymałości i gęstości. Do najczęściej stosowanych metod obliczeniowych należą: metoda Felleniusa, Bishopa i Jandbu. Obliczenia wykonuje się przynajmniej dwoma metodami. Znaleziona powierzchnia poślizgu, odpowiadająca minimalnemu wskaźnikowi stanu równowagi, pozwala na wyciagnięcie wniosków o formie i zasięgu osuwiska strefy zagrożenia osuwiskowego. Kryteria oceny: wystąpienie osuwiska bardzo mało prawdopodobne F > 1,5 wystąpienie osuwiska mało prawdopodobne 1,3 < F < 1,5 wystąpienie osuwiska prawdopodobne …………………1,0 < F 1,3 wystąpienie bardzo prawdopodobne F < 1,0 Dla skarp składowisk wymaga się wartości F = 1,8 uzyskanej co najmniej dwoma metodami. W praktyce rekultywacji skarp występuje problem oceny możliwości wystąpienia poślizgu warstw rekultywacyjnych lub poślizgu warstwy rekultywacyjnej na powierzchni uszczelnienia. W takim przypadku przyjmuje się płaskie powierzchnie poślizgu. Duży problem stanowi jednak określenie parametrów geotechnicznych złoża odpadów. Z założenia wszystkie skarpy składowisk odpadów zaliczane są do III kategorii geotechnicznej gdzie ustalenie parametrów obowiązuje na podstawie badań polowych i laboratoryjnych gruntów. Z uwagi na niejednorodność złoża odpadów oraz specyfikę odpadów komunalnych badania odpadów składowanych w badania takie są bardzo trudne i kosztowne. Wartości parametrów ustala się więc zwykle na podstawie dotychczasowych doświadczeń podawanych w literaturze.. Szczególnie wartościowe są tu parametry ustalone dla składowisk w miejscach gdzie wystąpiły osuwiska. Dla przybliżenia problemu w tabeli 1 zamieszczono zestawienie wartości właściwości mechanicznych różnych odpadów w tym również odpadów komunalnych podanych przez różnych badaczy [1]. Przedstawione wartości mogą być przydatne również przy obliczeniach stateczności warstwy rekultywacyjnej.

Tabela 1 Wybrane właściwości mechaniczne odpadów

Rodzaj odpadów	γ [kN/m^3]	Ф [^o]	c [kPa]
Odpady przemielone (papier, plastyk)	-	24	23
stare odpady	9,2 - 13,5 (w zależności od zagęszczenia)	33 -38	30
odpady rozłożone	-	19 -24	16 - 32
świeże odpady	21	21	30 - 50
zanieczyszczone grunty	> 15	25 - 32	0 - 20
rozłożone szlamy ściekowe	11,0	15 - 25	0
szlamy ściekowe nie odwodnione	9,8	21	8
szlamy ściekowe odwodnione	9,8	35	0
odpady komunalne zmieszane z podobnymi przemysłowymi	13,6 15 (w zależności od zagęszczenia)	32	20
odpady uliczne	17,0	34	0
usuwane odpady w workach z tworzyw sztucznych	-	80	10

γ - ciężar objetosciowy odpadów

Ф - kąt tarcia wewnętrznego

c - wspólczynnik spojności

	Należy zwrócić uwagę, że parametry mechaniczne określające wytrzymałość odpadów na ścinanie maleją wraz z upływem czasu. Do obliczeń należy więc przyjmować najbardziej niekorzystne parametry i warunki. Pryzmuje się na podstawie doświadczeń, że skarpa składowiska 1 : 4 jest zazwyczaj stateczna. Przeprowadzone badania mogą również wykazać (jak to ma miejsce wielu przypadkach), że skarpa zachowuje równowagę przy nachyleniu 1 : 1. W takim przypadku przy doborze nachylenia nie będą decydować parametry geotechniczne lecz decydować będą aspekty użytkowe skarpy. Zrekultywowana skarpa wymagać będzie w (zależności od docelowego zagospodarowania) przez kilka lub więcej lat systematycznych prac konserwacyjnych. Prace te obejmują: dodatkowe nasadzenia, odchwaszczanie zasadzonych młodych drzewek i krzewów, nawadnianie, koszenie runi itp. Doświadczenia wynikłe z prac na tego typu obiektach wykazują, że największym nachyleniem umożliwiającym sprawne realizację wymienionych prac jest nachylenie 1 : 2 a granicznym nachyleniem, kiedy jeszcze jest możliwa na zboczu praca ręczna jest nachylenie 1 : 1,5. Jednak nachylenie 1 : 1,5 stwarza już poważne zagrożenie wystąpienia zsuwu dla ułożonej warstwy rekultywacyjnej. W przypadku, kiedy składowisko przykryte jest folią izolacyjną a następnie warstwą gruntu wskazane jest obliczenie wspomnianymi metodami czy nie wystąpi zsuw warstwowy. Ważną informację dla przyszłego zagospodarowania trenu stanowi wielkość osiadania złoża odpadów. Osiadanie odpadów komunalnych zależy od czasu składowania odpadów oraz stopnia ich rozłożenia. Czas kiedy składowisko osiada w istotnym stopniu może sięgać kilkudziesięciu lat, a wielkość osiadania może dojść do 10 %. . Osiadanie będzie miało wpływ na końcowe ukształtowanie bryły. O ile deformacja skarp nie będzie miała większego znaczenia, to szczególnej uwagi wymagać będzie wierzchowina. Nierównomierne z reguły osiadanie prowadzić będzie do powstawania lokalnych deniwelacji umożliwiających stagnowanie wód opadowych, a co za tym idzie umożliwiać będzie przemywanie złoża odpadów. Dokładna prognoza osiadań jest jednak bardzo trudna ze względu na brak możliwości ustalenia gdzie i w jakiej ilości były składowane różne rodzaje odpadów (np. osady ściekowe). Można dla uściślenia prognozy wykonać odwierty przeprowadzić badania rdzeni. Lecz prace te są kosztowne. Przybliżoną prognozę dla potrzeb oceny skali problemu można sporządzić według wzoru: Parametry odpadów przyjęto wg danych literaturowych. Początkowy wskaźnik porowatości odpadów (przed osiadaniem). Przyjmując średnią gęstość odpadów 300 kg/m^3 - 400 kg/m^3 i gęstość uzyskaną po zagęszczeniu (kompaktorem) 1200 kg/m^3 e0 zawiera się w przedziale 3 do 4. wskaźnik zagęszczenia wtórnego przyjmowany jako iloczyn Cs = k x e0 = 0,18 - 0,1 k współczynnik empiryczny ustalony dla odpadów od 0,06 do 0,1 Osiadanie S występujące w przedziale czasowym od t1 do t2 H początkowa przed osiadaniem miąższość rozpatrywanej warstwy. Oszacowanie przeprowadzono wg formuły: x logΔt Do obliczeń przyjmuje się okres 10, 20, 50 i 100 lat.
Techniczna regulacja stosunków wodnych	Techniczna regulacja stosunków wodnych obejmuje techniczne zabezpieczenie wód podziemnych i powierzchniowych przed przenikaniem do nich odcieków z rekultywowanego składowiska. Problem ten został opisany w p…………. W szczególnych przypadkach występuje konieczność przeprowadzenia regulacji stosunków wodnych na obszarze przyległym do rekultywowanym wysypisku. Dotyczy to wadliwie zlokalizowanych obiektów na terenach podmokłych. Regulacje stosunków wodnych przeprowadza się poprzez wykonanie odwodnienia terenu za pomocą drenów lub rowów w nawiązaniu do istniejących urządzeń melioracyjnych.
Wykonanie rekultywacyjnej warstwy glebotwórczej.	Wykonanie warstwy glebotwórczej opisano w części dotyczącej biologicznych zasad rekultywacji składowisk. Aczkolwiek jest to w dużej mierze zabieg techniczny to jego istota polegająca na utworzeni siedliska dla roślin rekultywacyjnych łączy się ściśle z zadaniami biologicznej rekultywacji.
Końcowe uporządkowanie terenu	W ramach końcowego uporządkowania terenu wykonywane są prace polegające: na usunięciu pozostałości infrastruktury technicznej wysypiska, usunięciu resztek składowanych materiałów stosowanych do rekultywacji, rozbiórce i usunięciu pomocniczych obiektów pomocniczych w trakcie rekultywacji (zaplecze budowy, magazyny, drogi tymczasowe itp.), Rozbiórka niektórych obiektów infrastruktury rekultywowanego wysypiska jest możliwa dopiero po stwierdzeniu braku szkodliwego oddziaływania składowiska na otoczenie a wiec po osiągnięciu podstawowego celu rekultywacji. Dotyczy to szczególnie urządzeń przechwytujących odcieki oraz odgazowania składowiska.

1. Maszyny do prac ziemnych

Zestaw maszyn do wykonania projektowanych robót ziemnych sporządza się na podstawie danych z projektu technicznego rekultywacji. Do wykonywania prac ziemnych przy rekultywacji wysypisk odpadów stosuje się następujące maszyny i sprzęt zmechanizowany:

• do kształtowania skarp, nanoszenia gruntu na warstwy rekultywacyjne, do odspajania gruntu i załadunku na podstawione środki transportowe lub na odkład — koparki jednoczynnościowe;

• do kształtowania skarp i wierzchowiny składowiska, odspajania, gruntu i przemieszczania urobku po powierzchni terenu, układania warstw rekultywacyjnych — spycharki i równiarki;

• do odspajania gruntu i transportu mas ziemnych na warstwy rekultywacyjne zgarniarki, ładowarki;

• do zagęszczania mas gruntu (w tym odpadów) — walce, kompaktory;

• do robót przygotowawczych i wykończeniowych — zrywarki, wycinacze krzewów itp.;

• do robót drenarskich — maszyny do kopania rowków i do układania drenów,

• do robót agrotechnicznych - pługi, brony, glebogryzarki, siewniki, siewniki nawozów, rozrzutniki obornika, kosiarki, zestawy do nawodnień itp.

Poniżej przedstawiono podstawowy zespół informacji dotyczących charakterystyki i zastosowań poszczególnych rodzajów maszyn.

Koparki.	Charakterystyczną cechą nowoczesnych koparek jest ich uniwersalność, polegająca na możności użycia różnych elementów roboczych bez konieczności dokonywania zmian zespołów napędowych. Wymianie ulegają jedynie zewnętrzne części koparki, do których należą wysięgnik i urządzenia odspajające. Wydajność koparek jednonaczyniowych zależy od wielkości ich naczynia roboczego. Im większa jest pojemność tego naczynia, tym większa jest wydajność koparki i tym bardziej zmniejsza się wskaźnik kosztu Objętość naczynia roboczego koparek sterowanych mechanicznie dochodzi obecnie do 100 m, a przy koparkach sterowanych hydraulicznie nie przekracza 2,5 m. Do celów rekultywacji składowisk stosuje się koparki jednonaczyniowe montowane na podwoziu gąsienicowym lub kołowym. Koparki na podwoziu gąsienicowym są najbardziej rozpowszechnione w pracach rekultywacyjnych, ze względu na stosunkowo niewielki nacisk jednostkowy na grunt. Gąsienice zapewniają równomierny rozkład ciężaru koparki na grunt, co gwarantuje większą stateczność, oraz umożliwiają poruszanie się koparki po trudnym terenie. Wadą podwozia gąsienicowego jest to, że nie może ona poruszać się po drogach publicznych utwardzonych ze względu na niebezpieczeństwo zniszczenia nawierzchni ulepszonych. Do przewozu jej na większe odległości konieczne są specjalne zestawy transportowe. Koparki na podwoziu kołowym mają zwykle pojemność naczynia roboczego od 0,25 do 1,35 m^3. Buduje się je na kołach ogumionych. Ogumienie o niskim ciśnieniu zmniejsza nacisk jednostkowy koła na grunt. Koparki na podwoziu kołowym mogą samodzielnie zmieniać miejsce pra­cy na oddalonych od siebie budowach. Ze względu na sposób odspajania gruntu i rodzaj osprzętu roboczego rozróżnia się koparki: Przedsiębierne. Koparki z osprzętem przedsiębiernym stosowane są do wykonywania wykopów szerokoprzestrzennych w gruncie do IV kategorii. Koparka porusza się po dnie wykopu, W związku z tym poziom wody gruntowej powinien znajdować się poniżej dna wykopu. Podsiębierne. Koparki z osprzętem podsiębiernym stosowane są zasadniczo do wykonywania wykopów wąskoprzestrzennych. Zaletą koparek z tym osprzętem jest to, że stojąc na poziomie terenu mogą wykonywać wykop w gruncie mokrym, przy czym odwóz urobku odbywa się na poziomie terenu, co w znacznym stopniu wpływa na mniejsze zużycie środków transportowych. W związku z tym zaleca się wykonywanie wykopów za pomocą koparek z takim osprzętem.. Koparki z osprzętem podsiębiernym są wykorzystywane do kształtowania skarp. Zgarniakowe. Koparki z osprzętem zgarniak owym (włókowym) stosowane są do wykonywania wykopów szerokich, wąskich, kopania rowów, wykonywania wykopów fundamentowych pod duże budynki. Koparki z takim osprzętem pracują z powierzchni terenu, dzięki czemu mogą być użyte przy wysokim poziomie wód gruntowych i w gruntach bagnistych. Mogą one pracować w gruntach lekkich, średnich oraz ciężkich po uprzednim spulchnieniu tych ostatnich. Szczególnie przydatne do kształtowania skarp. Chwytakowe Koparki z osprzętem chwytakowym stosowane są do wykonywania wykopów jamistych (pod studnie, fundamenty budynków o małym rzucie), do prac związanych z oczyszczaniem i pogłębianiem koryt rzecznych, kanałów oraz do robót przeładunkowych (wyładunku wagonów kolejowych, barek rzecznych i załadunku na samochody samowyładowcze). Najmniejsza szerokość wykopu równa się w przybliżeniu szerokości rozwartych szczęk chwytaka. Osprzęt chwytakowy nadaje się do wykonywania wykopów w gruntach lekkich i średnich. Głębokość kopania przy koparkach mechanicznych ograniczona jest długością liny. Ten typ osprzętu jest przydatny do układania warstw rekultywacyjnych.
Spycharki	Spycharki służą do odspajania i przemieszczenia gruntu. Ze względu na rodzaj ciągnika, na którym zamontowany jest osprzęt spycharkowy, maszyny te dzielimy na spycharki gąsienicowe i spycharki kołowe. Rys. W pracach rekultywacyjnych stosowane są przeważnie spycharki gąsienicowe, które dzięki wysokiemu współczynnikowi przyczepności do gruntu dysponują dużą siłą do odspajania i przemieszczania gruntu. Głównym parametrem określającym spycharkę jest moc silnika. Ze względu na moc silnika spycharki dzielimy na: lekkie o mocy do 58 kW (79 KM), średnie o mocy od 59+80 kW (80 - 103 KM), ciężkie o mocy powyżej 103 kW (140 KM). W zależności od możliwości ustawienia lemiesza w stosunku do osi podłużnej spycharki dzielimy na: — czołowe, z lemieszem prostopadłym do kierunku jazdy, — skośne, z lemieszem ustawionym pod kątem do kierunku jazdy, uniwersalne, z lemieszem ustawionym dowolnie W zależności od sposobu podnoszenia i opuszczania lemiesza spycharki dzielimy na: mechaniczne (lemiesz podnoszony i opuszczany jest za pomocą mechanicz­nej wciągarki linowej), hydrauliczne (lemiesz podnoszony i opuszczany jest za ~pomocą siłowników hydraulicznych). Dodatkowym wyposażeniem spycharki są zrywarki jedno i wielozębowe do spulchniania gruntu i zrywania podłoży. Spycharki stosowane są do: Przy wykonywaniu warstw rekultywacyjnych do odspajania i przemieszczania gruntu na odległość do 100 m. Najbardziej opłacalne za pomocą spycharek jest odspajanie i przemieszczanie gruntu na odległość 15 - 60 m (do odspajania i przemieszczania gruntu na odległość 100 - 2000 m należy stonować zgarniarki). Kształtowania wierzchowiny oraz skarp składowiska. Odspajanie i przemieszczanie odpadów często jest bardzo trudne. W szczególnych przypadkach niezbędne jest wstępne rozluźnienie złoża odpadów przy zastosowaniu zrywarki. Przy doborze spycharek należy brać pod uwagę: rodzaj planowanych do wykonania robót, odległość przemieszczania gruntu, kategorię gruntu, termin wykonania robót,
Równiarki	Równiarki służą do wyrównywania terenu, kształtowania skarp i nasypów, profilowania dróg gruntowych, wykonywania rowów odwadniających oraz konserwacji dróg stałych. Ponadto wykorzystywane są do rozgarniania materiałów, przesuwania mas ziemnych w bok, a także w warunkach zimowych, jako pługi śnieżne do oczyszczania dróg i placów. Przy rekultywacji składowisk odpadów komunalnych zastosowanie mają przy układani warstw rekultywacyjnych i końcowym porządkowaniu terenu. Rys. W zależności od sposobu przesuwania się równiarki dzielą się na ciągnione i samobieżne. Robocze wyposażenie równiarki stanowi lemiesz zakończony stalowym nożem. Lemiesz może być ustawiany pod dowolnym kątem w stosunku do osi wzdłużnej równiarki. Cięższe typy równiarek wyposażone są w umieszczone przed lemieszem zęby do rozluźniania gruntu, co ułatwia znacznie pacę noża przy równaniu gruntu. Zęby te mogą być również ustawione w różnych pozy­cjach dla uzyskania żądanej głębokości rozluźniania gruntu.
Ładowarki jednonaczyniowe	Ładowarki jednonaczyniowe (rys. ….) służą do odspajania, przemieszczania i załadunku gruntu oraz materiałów sypkich. Ze względu na rodzaj podwozia ładowarki dzielimy na gąsienicowe i kołowe. Ładowarki kołowe mogą się poruszać po drogach publicznych z prędkością do 40 km/h. Rys. Ładowarki kołowe ze względu na możliwość wykonywania skrętu dzielimy na maszyny z przednią lub tylną osią skrętną oraz przegubowe, w których występuje skręt ramy w stosunku do osi podłużnej ładowarki. W nowoczesnych ładowarkach napędzane są wszystkie koła, dzięki czemu ładowarki te mogą poruszać się po terenie. Ze względu na moc silnika ładowarki dzielimy lekkie o mocy do 44 kW o pojemności łyżki 0,4+0,0 m, średnie o mocy 44+103 kW o pojemności łyżki 0,9+2,5 m, ciężkie o mocy powyżej 103 kW i pojemności łyżki powyżej 2,5 m. Ze względu na właściwości przeładowywanych materiałów ładowarka może być wyposażona w łyżki o różnej pojemności. Ładowarki mogą być wyposażone w dodatkowy osprzęt roboczy: spycharkowy, dźwigowy, widłowy itp. Ładowarki przeznaczone są do załadunku różnego rodzaju materiałów sypkich i zbrylonych. Ładowarki jednonaczyniowe są maszynami pracującymi cyklicznie. Mogą one wykonywać prace takie jak: ładowanie z hałdy, przewożenie urobku i spychanie gruntu. Ładowarki o mocy powyżej 80 kW łączą w sobie pracę koparek, spycharek i ładowarek. Duża prędkość jazdy ładowarek korowych umożliwia przewoże­nie ładunku w łyżce na odległość do 200 m. Ładowarki gąsienicowe są stosowane do załadunku i przewozu materiałów na odległość do 100 m. Przy doborze ładowarki należy brać pod uwagę następujące czynniki: rodzaj wykonywanych robót, ilość planowanych do wykonania robót, kategorię gruntu, rodzaj i liczbę środków transporto­wych, termin wykonania robót.
Zgarniarki.	Zgarniarki są przeznaczone do przemieszczania dużych ilości urobku. Charakteryzują się wysoką wydajnością i umożliwiają jednoczesne wykonywanie następujących czynności: odspajanie gruntu, nabieranie odspojonego gruntu do skrzyni ładunkowej, transport załadowanego urobku na inne miejsce, warstwowy rozładunek urobku w określonym miejscu, zagęszczanie gruntu kołami. Rys. Zastosowanie zgarniarek umożliwia kompleksową mechanizację robót ziemnych, pozwalając jednocześnie na częściową eliminację udziału w tych robotach takich maszyn jak koparki, spycharki i samochody wywrotki. Zgarniarki stosowane są jako maszyny samobieżne i ciągnione. W ciężkich gruntach dla uzyskania pełnej wydajności wskazana jest współpraca zgarniarki z dodatkowym pchaczem (najczęściej spycharką). Przy stosowaniu zgarniarek na terenach kamienistych gruntach najcięższych konieczne jest uprzednie rozluźnienie terenu przez zrywarki.
.Zrywarki	W pracach rekultywacyjnych zrywarki mogą mieć zastosowanie do rozluźniania i spulchniania bardzo zagęszczonych warstw odpadów przy ich przemieszczaniu (w czasie kształtowania bryły składowiska). Rozluźnienie odpadów pozwala na użycie maszyn do masowych robót ziemnych takich jak spycharki i zgarniarki. Zrywarki stosuje się wyłącznie jako specjalne osprzęty robocze montowane najczęściej na ciągnikach spycharek. W ten sposób powstaje uniwersalna maszyna do spulchniania i przesuwania odspojonego urobku, zdolna do pracy, gdzie sama spycharka bez osprzętu zrywarkowego jest nieprzydatna. Zrywarki w robotach drogowych stosowane są do usuwania starych nawierzchni. Umożliwiają one również pracę w zimie krusząc zmarzłą warstwę gruntu.
Urządzenia do zagęszczania gruntu.	Często docelowe ukształtowanie składowiska prowadzone w ramach rekultywacji wymaga przemieszczenia dużych mas odpadów. w takim przypadku celowe jest po odspojeniu i przemieszczeniu ponowne ich zagęszczenie. Zgęszczanie odpadów powinno być wykonywane przy zastosowaniu specjalistycznej maszyny jaka jest kompaktor. Jednakże szczególnie na mniejszych obiektach może wypożyczenie kompaktora (o ile nie stanowiło on wyposażenia wysypiska) może być trudne. W takim przypadku do zageszczenia odpadów możemy stosować: Spychacze gąsienicowe o mocy powyżej 100 KM (technikę zagęszczania opisano w p…), Walce okołkowane. Wgłębne zagęszczenie odpadów powstaje w wyniku „zagłębiania się kołków w podłoże i przemieszczanie gruntu pod powierzchnię kołka. Kilkakrotny przejazd walca powoduje przemieszczanie całej warstwy, a więc jej zagęszczenie. Walce wibracyjne. W walcach wibracyjnych występuje jednoczesne oddziaływanie na grunt, statyczne i dynamiczne w wyniku pracy układu wibracyjnego. W efekcie uzyskuje się znaczne zwiększenie efektywności zagęszczania.
Maszyny do robót agrotechnicznych	Do robót agrotechnicznych przy rekultywacji wysypisk stosuje się w miarę możliwości typowe maszyny używane w rolnictwie i ogrodnictwie. Ich stosowanie często jest jednak ograniczone z uwagi na niewielkie powierzchnie przeznaczone do zabiegów uprawowych oraz trudne dla większości maszyn warunki terenowe. Na skarpach o dużych nachyleniach lub niewielkich powierzchniach większość zabiegów wykonuje się ręcznie.

1. Hydroobsiew

Bardzo pomocną technologią przy rekultywacji składowisk odpadów komunalnych o wysokich skarpach jest hydroobsiew.

Prace badawcze nad opanowaniem techniki hydromechanicznego nanoszenia (hydroobsiewu) nasion przeprowadził Instytut Badawczy Dróg i Mostów.

Technologia zwana TG-61 polega na powierzchniowym natryskiwaniu mieszaniny, na którą składa się:

• do 60 m³/ha osadów z oczyszczalni ścieków, zawierających od 3 do 12% suchej masy,

• do 300 kg/ha mieszanki nasion traw, roślin motylkowych i bylin, dostosowanej do warunków siedliskowych,

• do 200 kg / ha czystego składnika N w mieszance nawozów mineralnych o stosunku N:P:K wynoszącym 1 : 0, 8:1,2,

Technologia TO-61 przydatna jest do zadarniania budowli ziemnych pokrytych glebą (humusem).

Technologia zwana TO -70 jest techniką hydroobsiewu oraz techniką agrouprawy na skarpach, umożliwiającą stworzenie znacznie korzystniejszych niż przy technologii TO-61 warunków użyźniania podłoża, kiełkowania nasion i rozwoju roślin. Związki mineralne zawarte w substancji organicznej osadów uruchamiają się powoli i nie są narażone na wypłukiwanie, a podłoże, nawet przy znacznych dawkach ściekowych, nie będzie przenawożone.

Hydroobsiew wykonuje się za pomocą specjalnych urządzeń zwanych hydrosiewnikami. W Polsce stosuje się hydrosiewniki skonstruowane na bazie rolniczych wozów asenizacyjnych. Są one wyposażone w pompę o wydajności od 400 do 800 dm³/min przy ciśnieniu od 0,4 do 1,0 Mpa. Dzięki temu jest możliwe wykonywanie hydromechanicznego nanoszenia mieszanin bezpośrednio na dowolnych (od piasków do iłów) glebach oraz na odpadach przemysłowych (odpady elektrowniane, poformierskie, fosfogipsy, łupki przywęglowe, muły węglowe, odpady poflotacyjne z przemysłu miedziowego itp.). Dopuszczalny okres obsiewu obejmuje prawie cały okres wegetacyjny (od 1 kwietnia do 15 października oraz tuż po pierwszych jesiennych przymrozkach). Należy podkreślić, że osady zabezpieczają nasiona przed erozją i przed nadmiernym wysychaniem. Ponieważ mają one odpowiednią lepkość, mieszają się dobrze oraz szybko z pozostałymi komponentami i przylegają do obsiewanych powierzchni, przez co zapewniają ich równomierne pokrycie. Mieszanki nie ulegają segregacji nawet po zaprzestaniu mieszania. Ta cecha umożliwia hydroobsiew za pomocą samolotów lub instalacji rozprowadzających na odległość do 500 m. W opracowanych przez IBDiM technologiach zrezygnowano z kosztownych preparatów przeciwerozyjnych i nawozowych, stosując odwodnione i nieodwodnione osady ściekowe.




Literatura:

1. Lech Wysokiński. Budowa, modernizacja i rekultywacja składowisk odpadów komunalnych. Przegląd Kmunalny nr 4/1998 r.

2. Bohdan Zadroga. Metody określania właściwości mechanicznych odpadów. Inżynieria Morska i Geotechnika, nr 3/1994.

3. Poradnik kierownika budowy. Arkady Warszawa, 1989 r.

4. Materiały seminaryjne. Geotechniczne aspekty składowania odpadów. Gdańsk 1994 r.

1

19

---