Kino rosyjskie - Dr Joanna Wojnicka

Wykład 1. (14.10.2008)

28.XII.1895 (data symboliczna) - początek kina w ogóle, pierwsza publiczna projekcja filmowa; bracia Lumiére - kinematograf, filmiki braci Lumiére - „Wjazd pociągu na stację w La Ciotat”, „Wyjście robotników z fabryki”. Bracia Lumiére - założyli wytwórnię filmową, „rozpuszczali” swoich operatorów po świecie, żeby robili tam filmiki (ruchome fotografie): piramidy, wodospad Niagara, etc.

Plany filmowe:

• plan totalny - najszerszy z możliwych, pokazuje pejzaż;

• plan ogólny - np. fronton budynku;

• plan pełny - postać od stóp do głów wraz z fragmentem scenografii, plan parateatralny;

• plan amerykański - postać od kolan w górę;

• półzbliżenie - popiersie postaci;

• zbliżenie - sama twarz;

• wielkie zbliżenie (detal) - bardzo rzadki, np. same oczy, usta;

Filmy braci Lumiére - głównie plan pełny.

Operator braci Lumiére, Camille de la Serde, 1896 - zdjęcia filmowe nakręcone w Rosji.

Bolesław Matuszewski, fotograf z zawodu, fotograf rodziny carskiej, nakręcił w Rosji pierwsze króciutkie filmiki, głównie kroniki.

Aleksander Fedecki - pionier tego typu na Ukrainie, filmik o przeniesieniu obrazu cerkiewnego.

Wytwórnia braci Lumiére bardzo szybko przestała się liczyć, dla nich film miał być tylko zapisem wydarzeń. Nikt nie myślał o kinematografii w kategoriach fabuły. Bracia Lumiére szybko zwinęli interes (początek XX w.), pojawiła się francuska wytwórnia Pathé, później wytwórnia Gaumont - zwietrzyły w kinematografii interes, działały do I w.św. Filie tych wytwórni w różnych krajach Europy, w 1907 r. wytwórnia Pathé otwiera filię a Rosji. Na potrzeby rosyjskiego widza filmy były kręcone jako adaptacje rosyjskiej literatury (filmiki miały 10 min. )

Pierwszy rosyjski film fabularny - Aleksander Drankow, fotograf, w 1907 r. założył atelier filmowe, realizował kroniki (1908 - „Dzień 80-lecia urodzin hrabiego Tołstoja”). Nakręcił odgrywany w teatrze akt sztuki. 15.10.1908 r. - film „Stieńka Razin” - pierwszy film fabularny, autor Drankow, film zachował się. Inspiracja pieśnią o Siepanie Razinie. Muzyka Michaiła Iwanowi. Uroczysta premiera.

Twórca rosyjskiej kinematografii, stworzył wytwórnię, wyczuł możliwości kina

Aleksander CHANŻONKOW (Алекса́ндр Алексе́евич Ханжо́нков):

Urodzony w 1877 r., rodzina mieszczańska, oficer kozacki, ale porzuca służbę wojskową, zostaje przedstawicielem francuskiej wytwórni filmowej Eclair. 1906 r. - Moskwa, zakłada przedsiębiorstwo wynajmu filmów, pokazywał filmy zagraniczne. 1908 r. - zakłada własne atelier, tworzy wytwórnię „Chanżonkow i spółka”, przyciąga do siebie rozmaitych twórców, głównie reżyserów teatralnych, fotografików. Jego wytwórnia stała się znana dzięki kręceniu melodramatów, wzorowanych na filmach wytwórni Nordisk (dun.). To były bardzo starannie robione filmy, określone mianem „chanżonkowszczyzny” (salonowe melodramaty). Kręcono też adaptacje rosyjskiej literatury.

1911 r. - „Obrona Sewastopola”, reż. Chanżonkow, zrealizowany „z rozmachem”, jak na ówczesne czasy, pierwszy pełnometrażowy film rosyjski.

1912 r. - „Rok 1812”

Ewgienij BAUER (Евгений Францевич Бауэр) - reżyser z wytwórni Chanżonkowa, zaczynał jako scenograf teatralny, nakręcił 82 filmy, nie wszystkie się zachowały:

• 1914 - „Dziecię wielkiego miasta” («Дитя большого города»), „Niemy świadek” («Немые свидетели»)

• 1913 - „Zmierzch kobiecej duszy” («Сумерки женской души»)

Filmy w stylu melodramatycznym, „chanżonkowszczyzna”.

„Dziecię wielkiego miasta” - młoda dziewczyna, marzy o wielkiej miłości, zakochuje się w niej bogaty koleś, laska pozbawia go pieniędzy, porzuca, znajduje sobie nowego adoratora. Bogaty koleś jest już biedny, pisze do niej dramatyczny list z prośbą o pomoc, dziewczyna wyśmiewa go, koleś strzela sobie w głowę.

W latach 60tych na nowo przypomniano sobie o Bauerze.

Inni twórcy:

• Władimir Gardin (1877-1965) - 1915 r. „Wojna i pokój”, „Mikołaj Stawrogin”; 1921 r. „Sierp i młot” (ideologia bolszewicka)

• Piotr Czardynin (1878-1934) - aktor, reżyser, 1909 r. „Bojar Orsza”- debiut, adaptacje „Martwych dusz”, Sienkiewicza

• Jakow Protazanow (1881-1945) - najwybitniejszy, rodzina kupiecka, filmy wszystkich typów, od 1908 r. praca w przedsiębiorstwie filmowym, 1911 r. „Pieśni katorżnika”- debiut; 1916 r. „Dama pikowa”, 1917 r. „Ojciec Sergiusz”(scena z obcinaniem palca!) najwybitniejsze jego filmy, główna rola Mozżuchina

Iwan MOZŻUCHIN (Ива́н Ильи́ч Мозжу́хин) (1888-1939) - najwybitniejszy aktor rosyjski tamtych lat.

Protazanow, Mozżuchin - wyemigrowali w czasie rewolucji. W Paryżu rosyjscy emigranci utworzyli wytwórnię „Albatros”, współpracował z nią też Mozżuchin, dostał zaproszenie do USA, ale zaczęła się era kina dźwiękowego - nie znał angielskiego, więc nie zrobił kariery, zmarł w biedzie.

1924 - Protazanow wraca do Rosji Sowieckiej, robi filmy: 1924 r. „Aelita”.

Przed rewolucją kinem fascynował się Majakowski, zagrał w 3 filmach, pisał scenariusze filmowe.

Wykład 2. (21.10.2008)

Związek Wł. Majakowskiego z kinem

Próbował swych sił jako scenarzysta. Grał w filmach. Awangardyści - sięgnęli po kino jako środek wypowiedzi artystycznej: futuryści (włoscy-Marinetti, rosyjscy). Futuryści podkreślali nowoczesność współczesnego świata, 3xM. Fascynował ich techniczny aspekt kina. Futuryści rosyjscy - 1914 r., Wł. Kasjanow „Dramat w kabarecie futurystycznym nr 13” (nie zachował się).

Majakowski - teksty na temat kina. Miał dobrą aparycję dla kina. Napisał 3 scenariusze do 3 filmów, zachował się tylko jeden z nich:

1918 r.

1. Nikadr Turkin (reż.) „Nie dla złota (pieniędzy) urodzony”, swobodna interpretacja „Martina Edena” Jacka Londona;

2. „Panna i chuligan” (zachował się) - interpretacja „Nauczycielki robotników”;

3. „”W okowach filmu”/”Spętana przez film” - zagrała Lilly Brick.

Pisał sporo scenariuszy.

„Panna i chuligan” - melodramat, do miasteczka przyjeżdża nauczycielka, aby uczyć robotników, jeden z uczniów zakochuje się w niej, ale ona go odtrąca, bo się go boi, gdy nauczycielka zostaje źle potraktowana przez uczniów, chuligan staje w jej obronie i zostaje pobity przez innych uczniów, w wyniku czego umiera, nauczycielka czuwa przy nim na łożu śmierci.

W. Meyerhold - przedrewolucyjna przygoda z filmem. Kinem zainteresował się w Paryżu. Jego filmy nie zachowały się.

Aleksander Lewicki - wybitny operator filmowy, współpracował z Meyerholdem.

Filmy:

1. 1915 r. „Portret Doriana Graya” - Варвара Янова - rola Doriana, rola Henryka - Meyerhold;

2. 1917 r. „Mocny człowiek” wg St. Przybyszewskiego.

Stanisławski nie akceptował kina, zabraniał swoim aktorom grać w filmach.

Władysław STAREWICZ - pionier filmu lalkowego, kukiełkowego, Polak z pochodzenia. Pracował w wytwórni Chanżonkowa - filmy o owadach. Po rewolucji wyjechał do Francji.

KSZTAŁTOWANIE SIĘ KINA RADZIECKIEGO

9.XI.1917 - Państwowa Komisja ds. Oświaty sekcja filmowa, na czele: Nadieżda Krupska. Łunaczarski - odpowiadał za politykę kulturalną rządu bolszewickiego. Dzięki niemu awangarda została wizytówką nowej sztuki radzieckiej. Mariaż awangardy i ideologii, bo awangarda była antytradycjonalistyczna. Druga połowa lat 20tych - awangarda promuje komunizm w Europie Zachodniej.

Kino - przydatne do celów propagandowych, bo większość Rosjan była niepiśmiennymi chłopami. Sam Lenin nie interesował się kinem, nie lubił kina. Ale zrobiono dużo, aby nobilitować kino jako nową sztukę, przez nową władzę.

1917 r. - wytwórnie filmowe są w rękach prywatnych niszczono filmy, sprzęt, aby nie wpadły w ręce bolszewików. 1919 r. - nacjonalizacja kina.

Bolszewicy - filmiki propagandowe (agitfilmy, agitki - promujące nową władzę, antycerkiewne, antypolskie), a później kroniki wojenne (szkoła rzemiosła dla wielu wybitnych radzieckich operatorów - Tisse, Wiertow).

1917-1919 - okres przejściowy.

27. VIII.1919 - dekret Lenina o nacjonalizacji kina.

Wielu aktorów, operatorów wyjechało po rewolucji 1.IX.1919 r. - 1sza na świecie szkoła filmowa (Государственный институт кинематографии) - istnieje do dziś.

Kinematografia lat 20tych:

1. awangardowa - Wielka Szkoła Montażu (L. Kuleszow, Eisenstein, Pudowkin, Dowżenko, Wiertow).

Kinematografia ukraińska, gruzińska, ormiańska - zapoczątkowana przez bolszewików (na początku chodziło o propagandę).

Pierwszy film bolszewicki 1921 r. Władimir Gardin (reż.) „Sierp i młot” («Серп и молот») - matryca filmów komunistycznych, opowieść o dojrzewaniu klasowym (później występuje to w socrealizmie), rola młodego robotnika - Pudowkin.

1923 r. - „Czerwone diablęta”, reż. Иван Перестиани (Pieriestiani), Gruzin - o młodych żołnierzach armii Budionnego, którzy walczą z kontrrewolucją, rodzaj filmu przygodowego, easternowego.

Eastern - filmy amerykańskie, dziejące się na Wschodzie („Prawo i pięść”).

Filmy easternowe - lata 70te (Michałkow „Sam wśród obcych, obcy wśród swoich”).

Wytwórnia filmowa - utworzona przez artystów MChATu - «Межрабпом Русь» (później «Межрабпом Фильм»):

• adaptacje literatury

• P. Czardynin, Protazanow, Pudowkin

Jakow PROTAZANOW (Яков Александрович Протазанов)

1924 r. „Aelita” («Аэлита») - adaptacja powieści A. Tołstoja, koncepcje kosmistowskie (?) bardzo wyraźne - przeniesienie rewolucji na Marsa, dwupoziomowy plan: ziemski i marsjański. Niezwykła koncepcja plastyczna, plan marsjański - sztuczne scenografie, kubistyczne, pomysł ściągnięty z niemieckiego ekspresjonizmu („Gabinet doktora Calighari” - sztuczne scenografie). Ewidentne wątki SF.

Wykład 3. (28.10.2008)

KINO AWANGARDOWE

Lew KULESZOW (Лев Влади́мирович Кулешо́в)

Ur. 1.01.1899, Tambow, 1911 - umiera ojciec, Kuleszow z matką przenosi się do Moskwy, studia w szkole malarstwa, rzeźby i architektury. Oglądał filmy amerykańskie (komedie slapstickowe, filmy z Maxem Linderem - francuski elegancik). Kino amerykańskie ukształtowało jego świadomość filmową. Scenograf teatralny, scenograf u Chanżonkowa, współpracował z Bauerem.

1917 r. - artykuły: o zasadach scenariusza w filmie, o scenografie.

Gra w filmie (filmy przedrewolucyjne):

• 1918 - „Niedokończona pieśń miłości” («Песнь любви недопетая») - pierwszy jego film, nie zachował się;

• 1918 - „Projekt inżyniera Prighta” - film dla Chanżonkowa, główna rola - Borys Kuleszow (brat Lwa) praca nad projektem sieci elektrycznej, konkurencyjna firma chce ten projekt ukraść - typowy film przygodowy (wzorował się na kinie amerykańskim).

„Naturszczyk” - pojęcie Kuleszowa, koncepcja aktorstwa filmowego.

Przyłącza się do bolszewików, kręci „agitki”: 1919 - „Ekshumacja prochów Siergieja Radoneżskiego”.

Wraz z Eduardem Tisse (Эдуа́рд Казими́рович Тиссэ́) (wybitny operator) pojechał na front wschodni - kroniki frontowe.

1920 - „1 maja 1920 r. w Moskwie” - na polecenie Lenina.

1920 - „Na czerwonym froncie” - o wojnie polsko-bolszewickiej, źródło Eastern lat 70tych. Fragmenty dokumentalne.

1920 - wykładowca bolszewickiej szkoły filmowej. Tworzy grupę uczniów - laboratorium: „Eksperymentalne laboratorium filmowe Lwa Kuleszowa” - pracują nad rozmaitymi projektami. Uczniowie: Wsiewołod Pudowkin, Borys Barnet, Aleksandra Chochołowa (później żona Kuleszowa, wnuczka Trietiakowa), Владимир Фогель (ulubiony aktor Kuleszowa). Zaczęli od robienia spektakli teatralnych, eksperymenty awangardowe. Miały tytuł „Filmy bez taśmy” - inscenizacje z wykorzystaniem techniki filmowej, kolejne sceny przedstawione jak ciąg kadrów filmowych. Te spektakle były nieme. Na gruncie tych spektakli rodziły się późniejsze fabuły filmowe.

Kino nieme - niezwykle oryginalne dla awangardystów. Kadry filmowe jak obrazy. Mariaż malarstwa, teatru i filmu.

Kadr - to, co widzimy na ekranie. Wówczas 18 klatek na sekundę (obecnie 24 klatki/s.). Kadr montażowy - ten sam obiektyw, ten sam punkt widzenia, w tym samym czasie. Kadr to nie to samo, co klatka (klatka jest na taśmie).

Formaliści rosyjscy - pierwsza formacja, która zajęła się kinem. 1926 - książka „Poetyka kina”. Teza, że kino posługuje się językiem, to sztuka narracyjna. Reguły narracyjne zrodziły się na gruncie kina niemego. Podstawą języka jest słowo. Słowo samo w sobie niesie ze sobą jakieś znaczenie, w zależności od kontekstu znaczenie słowa może się zmieniać.

„Efekt Kuleszowa” - twarz aktora, która nie wyraża nic, zestawiona z różnymi kadrami: talerz zupy, nóż, płaczące dziecko - widzowie byli skłonni odczytywać na tej twarzy emocje, związane z konkretnym kadrem. Kadr w zależności od kontekstu zmienia znaczenie.

Film to nie portret, a przetworzenie rzeczywistości!

Lew Kuleszow „Sztuka filmowa” (książka) kadr ma być znakiem, jak litera w słowie. Montaż - źródło przetworzenia obrazu świata.

Filmy:

1. 1924 - „Niezwykłe przygody Mr Westa w kraju bolszewików” («Необычайные приключения мистера Веста в стране большевиков»), zdjęcia Aleksander Lewicki, montaż Kuleszow, Chochłowa, role - współpracownicy Kuleszowa. Inspiracja westernem i komedią slapstickowe (komizm sytuacyjny oparty na stypologizowanych postaciach, szereg gagów, zderzenie różnych wydarzeń, słynne obrzucanie się tortami). Awangardyści fascynowali się świeżością kultury amerykańskiej. Mr West - poczciwy Amerykanin, ciekawy Rosji, okres NEP-u, porwany przez nepmanów, uwolniony przez komsomolców. Aktorstwo Kuleszowa aktor teatralny nie nadaje się do kina, bo jest zmanierowany! Metoda aktorska - fizyczna metoda szkolenia aktora. Naturszczyk - niewykształcony teatralnie, Kuleszow precyzyjnie go szkoli, aktor to przede wszystkim ciało (nie była to jednak koncepcja obowiązująca dla kina niemego!), bada jak można poruszać ruchomymi częściami ciała - metoda oparta na fizyczności, czasem nadwyrazistość. Fizyczność aktora - podporządkowana idei filmu.

2. 1925 - „Promień śmierci” («Луч смерти») - główna rola Pudowkina, historia faszystowskiego szpiega, który chce ukraść radzieckiemu uczonemu cudowny wynalazek, wykrada go i używa do pacyfikacji robotników, z pomocą przychodzi Armia Czerwona.

„Komedia ekscentryczna” - lata 20-te (pol. „Deja vu” J. Machulskiego, wzorowany na „Przygodach Mr Westa…”)

Wykład 4. (4.11.2008)

1925 - scenariusz Kuleszowa do filmu „Trzy wielkości” - film nie powstał!

1926 - „Według prawa” („Dura lex”; «По закону») - adaptacja opowiadania Jacka Londona, scenariusz napisał Wiktor Szkłowski. Akcja rozgrywa się w środowisku amerykańskich poszukiwaczy złota (2 mężczyzn, 1 kobieta). Mieszkają w małym domku na odludziu - dziwny, klaustrofobiczny klimat. Jednego bohatera ogarnia chciwość - chce uciec ze złotem, ale go obezwładniają, więzią w domu, organizują coś na kształt sądu nad nim i skazują na śmierć. Aktorzy: Владимир Фогель, Chochłowa, Siergiej Komarow (aktorzy Kuleszowa), zdjęcia A. Lewicki. Film skrytykowany za formalizm i odstąpienie od socjalistycznej moralności.

Po 1926 r. rozpadło się laboratorium Kuleszowa, miał problemy z realizacją filmów, zajął się działalnością dydaktyczną.

1927 - „Wasza znajoma” („Dziennikarka”; «Ваша знакомая») - dziennikarka zakochuje się w swoim szefie, scenografia - Rodczenko. Krytyka filmu!

1929 - „Wesoły kanarek” - o walce bolszewickiej organizacji podziemnej podczas wojny domowej na Ukrainie

1930 - „Dwóch Buldi” («Бульди 2») - scenariusz O. Bricka - dwie wersje filmu, przeróbka wersji oryginalnej - Nina Agadżanowa Szutko (autorka pierwotnego scenariusza do „Pancernika Potiomkina”).

1930 - wyjazd do Gruzji - film na podstawie scenariusz Trietiakowa „Parowóz B-1000”. Dzieje historyczne opowiedziane przez dzieje parowozu. Kuleszowa aresztowano, zepchnięto go w cień. Operator filmu - Kalatoziszwili (Kalatozow).

Aleksandra Chochłowa - próbowała swoich sił jako reżyser, bez powodzenia:

• „Książka z klamerkami”;

• „Sasza”;

• „Zabawki”.

Kuleszow - 1932 (1933) - «Горизонт» - pierwszy film dźwiękowy Kuleszowa, wątki żydowskie: główny bohater - Лёва Горизонт.

Siergiej EISENSTEIN (Сергей Михайлович Эйзенштейн)

Jeden z najważniejszych reżyserów kina światowego. Geniusz, ale o paskudnej postawie moralnej (komunista). Swoją teorię zbudował na marksizmie. „Październik” - film genialnie obrzydliwy . Eisenstein - geniusz, jeśli chodzi o myślenie filmowe. Postać tragiczna, zniszczona przez Stalina.

Ur. w 1898 r. w Rydze, w rodzinie architekta (cenionego) - główny architekt miasta Ryga. Rodzina wywodząca się z kręgów niemiecko-żydowskich, prawosławna od pokoleń, matka - zamożna rodzina kupiecka. Małżeństwo nieudane, Siergiej był jedynakiem, dobrze wykształcony, erudyta. Konflikt z ojcem - chciał, aby Siergiej był architektem (Instytut Cywilnych Inżynierów w Piotrogrodzie). Wstąpił do Armii Czerwonej, a ojciec walczył po stronie „białych”. Publikował rysunki w czasopismach piotrogrodzkich - niebywały talent plastyczny! Rysunki na marginesach filmów. Publikował pod pseudonimem „Sir Gay” (fonetycznie wychodzi „Siergiej”). W Piotrogrodzie spotyka się ze sztuką Meyerholda (Meyerhold był jego mistrzem). 1918 - zaciąga się do Armii Czerwonej. Miał kompleks niższości: niewysoki, duża głowa, rudy . Skierowany do pracy w „pociągach agitacyjnych” - zjeździł całą Rosję. Zaczął go pasjonować teatr. Chciał studiować sinologię. Pisze dziennik. Wraca do Moskwy - wiąże się z awangardą, z Proletkultem (wywodzi się z Proletkultu). Wiąże się z teatrami Proletkultu, poznaje Meyerholda - „Państwowe Wyższe Pracownie Reżyserskie” - zorganizował je Meyerhold, uczęszczał na nie Eisenstein. Eisenstein - bardzo szybko prawa ręka Meyerholda, początkowo zajął się scenografią - „Meksykanin” wg J. Londona (1921). Był asystentem Meyerholda - sztuka „Śmierć…”. Burzliwa współpraca - Meyerhold miał trudny charakter! Eisenstein do końca życia był myślowo i artystycznie wierny Meyerholdowi, uratował archiwum Meyerholda, gdy ten został zabity przez NKWD.

Wiąże się z S. Trietiakowem - „Mędrzec” Ostrowskiego (1923) - debiut reżyserki Eisenstein w teatrze. Na potrzeby sztuki - film „Dziennik Gumowa” («Дневник Глумова»), włączony do sztuki.

1923 - „Montaż atrakcji” («Монтаж аттракционов») - tekst teoret. o teatrze (na łamach pisma „LEF”).

1923 - spektakl „Słyszysz, Moskwo” (na podstawie Trietiakowa).

1924 - sztuka „Maski przeciwgazowe”, wystawiona w hali gazowni (na podstawie Trietiakowa).

Doszedł do wniosku, że jego powołaniem jest film, film ma większe możliwości.

Filmy:

1. 1924 - debiut - „Strajk” («Стачка») - współpraca z twórcami Proletkultu (m.in. G. Aleksandrow, E. Tisse, Iwan Pyriew) pierwszy prawdziwy film proletariacki!, strajk w fabryce, wydarzenia fabularne są dość luźno skomponowane, podziemna organizacja robotnicza, antyfabrykantska, brak bohatera pojedynczego (wg logiki dialektyki marksizmu historię kształtuje walka klas, a nie pojedyncze, wybitne jednostki!) - liczy się masa (wydarzenia są bohaterem!). Kino najlepiej realizuje postulat kolektywności - film jest realizowany przez grupę ludzi. Eisenstein - czołowy reżyser nowej rzeczywistości.

2. 1925 - „Pancernik Potiomkin” («Броненосец «Потёмкин») - film powstały na zamówienie, początkowo miał to być film o rewolucji 1905 roku w ogóle, Eisenstein okroił go nieco. Film nakręcony i zmontowany w 3 miesiące. Wzorcowo zrealizowany, realizacja według schematu greckiej tragedii. Film klarowny pod każdym względem. Najsłynniejsza sekwencja - schody odeskie znakomite myślenie wizualne i emocjonalne. Wzorcowy film propagandowy. Eisenstein - widzem należy wstrząsnąć, aby przeżył coś w rodzaju parakatatycznego doświadczenia, aby wyszedł z siebie. Oskarżony o formalizm.

3. 1927 - „Październik” («Октябрь») - ma zobrazować rewolucję. Wydarzenia od rewolucji lutowej do ataku na Pałac Zimowy. Brak chronologii, Eisenstein wybiera pewne wydarzenia, aby pokazać ideę rewolucji. Próba przełamania pewnych ograniczeń kina - jak w kinie zobrazować ideę? Jak stworzyć dyskurs intelektualny, oparty na pojęciach ogólnych? da się to zrobić, „Październik” jest tego przykładem, przekazanie idei października.

Eisenstein chciał zekranizować „Kapitał” Marksa, ale Stalin się nie zgodził.

Wykład 5. (18.11.2008)

4. 1929 - „Stare i nowe” („Linia generalna”) / «Старое и новое» («Генеральная линия») 1929 - początek kolektywizacji wsi (film o kolektywizacji - „Ziemia” Dowżenki ), wizja zagadnienia kolektywizacji, coś na kształt pojedynczego bohatera - wiejska kobieta, dobrze nakręcona scena procesji błagalnej o deszcz.

1927 - przełom dźwiękowy. Eisenstein (podobno na polecenie Stalina) wyjechał na Zachód, aby zapoznać się z nowinkami technicznymi (razem z Tisse i Aleksandrowem). Nakręcił film „Romans sentymentalny” («Сентиментальный романс») - impresja (razem z Aleksandrowem). Zaproszenie do Hollywood (od wytwórni Paramount), poznał się z Chaplinem, grzał się w słońcu Kalifornii. Dwa scenariusze: „Złoto Suttera”, „Tragedia amerykańska”, ale kierownictwo wytwórni i polityka byli totalnie antykomunistyczni (lata 20te w USA - fala śledztw antykomunistycznych). Propozycja Uptona Sinclaira - wyjazd do Meksyku i nakręcenie tam filmu. Zachwycony kulturą meksykańską. Film miał być freskiem o Meksyku, jego historii, elementach indiańskich w kulturze. Sinclair jednak wycofał się z finansowania projektu, Stalin nalegał na jego powrót. Zdecydował się wrócić, ale musiał zostawić nakręcone materiały. Próby rekonstrukcji: lata 50te „Czas słońca”. W latach 70tych materiały wróciły do ZSRR, rekonstrukcji dokonał Aleksandrow, premiera w 1981 roku. To nie film Eisensteina, bo nie on go montował. Tytuł „Que viva Mexico” («Да здравствует Мексика!»). Oleg Kowalow „Meksykańska fantazja” (też zdjęcia samego Eisensteina). Powrót do ZSRR - zupełnie inna rzeczywistość! 1936 - kampania antyformalistyczna, odrzucenie kina eksperymentalnego, którego Eisenstein był symbolem. 1935 - propozycja nakręcenia filmu o historii Pawlika Mrozowa (scenariusz - m.in. Babel), Eisenstein chciał to przedstawić szerzej, jak w greckiej tragedii. Tytuł: „Łąki bieżyńskie” («Бежин луг») - zapożyczenie tytułu od Turgieniewa. W trakcie pracy nad filmem Stalin postawił weto, skonfiskowany został materiał. W latach 60tych film zrekonstruowano z fotosów (tylko napisy i nieruchome obrazy). 1937 - początek Wielkiego Terroru, obsesja Stalina o trockistowski spisek wśród artystów. Eisenstein nie został aresztowany, ale się bał. Pomysł Stalina nakręcenia filmu historycznego.

5. 1938 - „Aleksander Newski” («Александр Невский») pierwszy film dźwiękowy!, opowieść o pewnym fragmencie biografii Newskiego, scena bitwy na Jeziorze Czuckim. Film silnie antyniemiecki w swojej wymowie. A w 1939 r. zdjęty z ekranów, bo Niemcy stali się przyjaciółmi ZSRR. 1941 - ponownie wszedł na ekrany, jako film propagandowy. Muzyka Siergieja Prokofiewa. Dużo muzyki filmowej pisał też Szostakowicz.

6. 1944 - „Iwan Groźny” («Иван Грозный») film w zasadzie dla Stalina. Miała to być opowieść o Stalinie. Iwan Groźny - ulubiona postać Stalina, w filmie pokazany jako ojciec narodu. Film w koncepcji syntezy sztuk: trochę filmowa opera, teatralna inscenizacja, muzyka Prokofiewa. Aprobata Stalina.

7. 1946 „Spisek bojarów” (II cz.) («Боярский заговор») Stalin zakazał pokazywania filmu, zakaz nakręcenia III cz.! Film dotyczył „opriczniny” - ryzykowne w powojennym ZSRR, to był zakamuflowany przekaz dla widzów. Film miał swoją premierę w 1958 r. Pierwszy zawał Eisensteina, praca w szkole filmowej. 1948 r. - drugi zawał, śmiertelny. Wielu projektów filmów nie zrealizował.

Lata 40te - traktat „Nieobojętna przyroda” («Неравнодушная природа»).

1923 - „Montaż atrakcji” («Монтаж аттракционов») - tekst opublikowany w „LEF-ie” Majakowskiego. Dotyczy teatru, nie filmu, doświadczenia teatru awangardowego, „uruchomienie widza” - aby nie oglądał pasywnie, a uruchomił swoje emocje. Widza trzeba wyrwać z pasywnej kontemplacji za pomocą kuracji szokowej, atrakcja to każdy agresywny moment widowiska, aby uzyskać model przekazu. Zaangażowanie wszystkich zmysłów widza. To właśnie film jest najlepszy do realizacji tej koncepcji, choć wówczas kino działało tylko na wzrok. Ale: bardzo ważna rola montażu, widzi w montażu bardzo wiele możliwości. Kadry mają być połączone ze sobą na poziomie zderzenia wizualnego (plan ogólny-zbliżenie, jasność-ciemność). „Strajk” był realizowany metodą „montażu atrakcji” (scena rozpędzenia demonstracji), dynamiczny montaż, krótkie sceny, widz ma się skupić na stykach ujęć a nie na samych ujęciach. „Słynne krowy” ubój bydła w rzeźni jako rzeź, mechaniczne, taśmowe zabijanie, komentarz tego, co dzieje się na ekranie, nie widać samej pacyfikacji, tylko ludzie leżący, martwi, na łąkach, symbolizm „krowich kadrów” . Kadry z krowami - spoza świata przestawionego w filmie, wcześniej w filmie nie było scen z krowami, gdy się pojawiają, mają nadać pewien walor interpretacyjny. Pojęcie: „montaż skojarzeniowy” - obraz musi nieść komunikat, obraz skojarzeniowy, co nadaje pewną interpretację.

„Montaż intelektualny” - 1929 „Poza kadrem” - czy kino może wznieść się na poziom przekazu intelektualnego, posługującego się symbolami? Natura fotografii tego nie potrafi, potrzebny nam montaż.

Złączenie dwóch osobnych motywów to właśnie montaż. Operowanie obrazami to intelektualna możliwość kina.

„Październik” - montaż intelektualny w niektórych partiach, ale scena ataku na Pałac Zimowy - metoda tradycyjna. Scena przemówienia eserowców i mienszewików - montaż skojarzeniowy, ale i intelektualny.

„Pancernik Potiomkin” - maestria realizacji, najbardziej klarowny, wzorowany na greckiej tragedii, scena na schodach - montaż rytmiczny.

Montaże:

• metryczny;

• rytmiczny - szeregowanie obrazów w coraz szybszym tempie, wywołujące wrażenie skokowo narastającego przyspieszenia akcji;

• tonalny;

• wg nadtonu;

• intelektualny - ze zderzenia dwóch kontrastujących kadrów powstaje trzecia idea, w kadrze nieistniejąca;

• polifoniczny - („Aleksander Newski”), synteza obrazu, słowa i muzyki.

Wykład 6. (25.11.2008)

„Październik” - retoryczna „zabawa” z obrazem filmowym, sprowadzenie wizerunku Boga do bałwana.

Montaż intelektualny - serce koncepcji Eisensteina.

1938 „Aleksander Newski” - bitwa na jeziorze Czuckim - próba budowania wizji bitwy pod wpływem muzyki, muzyka to nie tylko ilustracja filmu. Muzyka i film mają dużo wspólnego, oparcie o rytm (montaż metryczny - montowanie ujęć pod względem ich długości, kontrola nad długością ujęć, aby nadać dynamikę). Długość ujęcia to jedno, ale jest też stosunek długości ujęcia do ruchu wewnątrz ujęcia. Muzykę trzeba synchronizować z obrazem.

3 artykuły: „Montaż pionowy”

art. 3 - analiza sekwencji bitwy na jeziorze Czuckim, scena oczekiwania wojsk - porównanie z partyturą muzyczną Prokofiewa. W statycznym kadrze wszystko jest tak zrobione, żeby prowadzić oko widza, skupiać na czymś jego uwagę. Obraz podporządkowany muzyce, montaż obrazów w rytm muzyki - rewolucyjne podejście. Scena pękania lodu - bębny!

„Iwan Groźny. Spisek bojarów.” - taka opera filmowa. Słynna scena uczty opriczników - jedyna barwna, bo zrobiona na zdobycznej taśmie niemieckiej.

Wsiewołod PUDOWKIN (Всеволод Илларионович Пудовкин)

Reżyser 3 filmów (tak naprawdę).

Ur. 1893 (Penza) - zm. 1953. Gdy miał 4 lata - rodzina przenosi się do Moskwy. Studia na Uniwersytecie Moskiewskim - fizyka, matematyka. 1914 - ochotnik na front, 1915 - ranny, w niewoli niemieckiej - pracuje jako chemik w laboratorium cukrowym. 1918 - wraca do Moskwy.

Postanawia zostać reżyserem, studia filmowe od 1920 r. Jako reżyser formułuje się pod wpływem Władimira Gardina (był jego asystentem, asystuje przy filmie „Sierp i młot”). 1921 - realizują wspólnie film „Głód, głód, głód” («Голод… голод… голод…») - montaż kronik filmowych. 1923 - „Ślusarz i kanclerz” wg Łunaczarskiego.

Pudowkin przechodzi pod skrzydła Lwa Kuleszowa - wchodzi w skład laboratorium Kuleszowa, role w „Przygodach Mr Westa..” i „Promieniu śmierci”.

Pudowkin - mocniej odwołuje się do tradycji, klasyki, ale korzysta też z awangardy. Ceni wysoko metodę Stanisławskiego. Poróżnił się z Kuleszowem na gruncie podejścia do koncepcji aktorstwa.

„Aktor Stanisławskiego” - tekst Pudowkina.

Związany z wytwórnią filmową artystów MChATu («Межрабпом - Русь») - opozycja wobec awangardy.

Filmy:

1. 1925 - „Gorączka szachowa” («Шахматная горячка») - żart filmowy, w stylu Kuleszowa, akcja: międzynarodowy turniej szachowy, główny bohater: pasjonat szachów, zaniedbuje narzeczoną, nagle narzeczona też dostaje gorączki szachowej. Główne role: Владимир Фогель, Protazanow.

2. 1926 - „Mechanika mózgu” («Механика головного мозга») - film popularnonaukowy, obrazujący teorię odruchów Pawłowa, operator - Anatolij Głownia (ulubiony operator Pudowkina, były czekista)

Teksty teoretyczne:

1925 - „Zasady techniki scenariusza” - scenariusz to podstawa filmu, aby film miał jasność przekazu, jasność fabularną. To jest główne zadanie reżysera, aby film był zrozumiały, powinien myśleć obrazami przy pisaniu scenariusza. „Montaż konstruktywny” przekaz wizualny ma być taki, aby widzowi wydawało się, że jest wewnątrz sceny, bardzo ważna w montażu jest ciągłość logiczna scen. Montaż ma być konstruowany jak cegiełka do cegiełki - montaż cegiełkowy.

1926 - „Reżyser filmowy a materiał filmowy”, „Scenariusz filmowy”

3. 1926 - „Matka” («Мать»), wytwórnia «Межрабпом - Русь», scenariusz: Natan Zarchi. W wersji pierwotnej bohaterem filmu miał być ojciec. „Matka” Pudowkina nie jest pierwszą adaptacją: w 1920 r. (Al. Razumnyj), w 1956 r. (Donskoj), w 1988 r. Wersja Pudowkina - najwybitniejsza. „Matka” - ideał powieści socrealistycznej, ukazanie dojrzewania do idei politycznej. Rola matki - Wiera Baranowska, aktorka MChATu. Elementy symboliczne - pękanie lodu na rzece (metafora buntu robotników). Symbolizm nie jest jednak oderwany od świata przedstawionego (jak u Eisensteina).

4. 1927 „Upadek (koniec) Sankt Petersburga” («Конец Санкт-Петербурга») - opowieść o dojrzewaniu klasowym, główny bohater - chłopiec ze wsi, nie ma imienia (idea „everymana”), naiwny, donosi na nielegalne zgromadzenie, później przyłącza się do łamistrajków, za karę wysłany na wojnę, po powrocie przyłącza się do bolszewików. Początkowo miał to być film o Sankt Petersburgu, jego historii. Odwołanie do „mitu Petersburga” - Petersburg jako miasto-widmo, element obcy na Rusi, w porównaniu do Moskwy. W filmie, gdy chłopiec przyjeżdża do Petersburga, pokazanie Jeźdźca miedzianego. Scena ataku na Pałac Zimowy - obraz końca starej epoki. Film lepiej przyjęty od „Października” Eisensteina.

Wykład 7. (2.12.2008)

5. 1928 - „Burza nad Azją” («Потомок Чингис-Хана») - scenariusz: Osip Brick, inspiracja: opowiadanie Iwana Nowokrzonowa (pisarz syberyjski), fabuła na poły przygodowa. Ludy środkowoazjatyckie - uciskane przez Anglików i Japończyków. Koczownik Bair wdaje się w bójkę, dołącza do partyzantów, ma talizman, który oznacza, że w prostej linii jest potomkiem Czingis-chana. Wykorzystują to Anglicy, na początku mu się to podoba, a później wznieca powstanie przeciw Anglikom. Film podobał się, także w Europie. Nowoczesny montaż „montaż na ruchu” (cięcie montażowe w czasie ruchu postaci). Symbolika przyrody (jak w „Matce”), ujęcia symboliczne są częścią świata przedstawionego, nie są natrętne. Film jest niemy wersja dźwiękowa istnieje. W latach 30tych pojawiła się tendencja do udźwiękawiania filmów niemych.

Kolejne jego filmy nie mają już takiego znaczenia.

6. „Życie jest piękne” (1930) - żołnierz Armii Czerwonej chce rozstać się z żoną, film zdjęty z ekranów, skierowany do przeróbek 1932 - „Zwykły przypadek” («Простой случай»)

7. 1933 - „Dezerter” («Дезертир») - pierwszy film dźwiękowy Pudowkina, niezbyt udany.

W latach 30. niewiele kręcił, wrócił pod koniec lat 30. Zmarł w 1953 r. Zagrał w I cz. „Iwana Groźnego”.

Aleksander DOWŻENKO (Александр Петрович Довженко)

Ukrainiec. Odwoływał się do tradycji ukraińskiej. Twórca ukraińskiego kina. Kinematografia ukraińska - miała swoich pionierów przed rewolucją (Alfred Fedecki - fotograf z Charkowa, krótkie filmy dokumentalne). Wytwórnie w Odessie i Jałcie (później znacjonalizowane przez bolszewików). Na Ukrainie wytwórnie filmowe zakładali bolszewicy - powody propagandowe (podobnie było w Gruzji). 1922 - Wszechukraiński Zarząd Filmowo-Fotograficzny. 1919 - wytwórnia filmowa w Kijowie (później imienia Dowżenki). Reżyserowie przed rewolucją - Piotr Czardynin (1926 „Taras Szewczenko”, 1915 - adaptacja „Mazepy” Słowackiego, adaptacja „Potopu”). Dowżenko - najwybitniejszy reżyser ukraiński.

Ur. w Sośnicy w 1894 r., rodzina chłopska stąd odwołania do tematyki chłopskiej. Skończył kolegium nauczycielskie, szkołę handlową w Kijowie. Rewolucja - wstąpił do partii komunistycznej. Był ideowym, ale i niepokornym komunistą. Wysłany na placówki dyplomatyczne (Warszawa, Berlin). Udział w wojnie polsko-bolszewickiej - wzięty do niewoli, użyty jako „żywa tarcza” (nie wiadomo, czy to prawda). Niechęć do Polaków w późniejszych filmach. Komunista, ale i ukraiński nacjonalista. Tradycja literatury europejskiej, ale i elementy folkloru ukraińskiego. Reżyser niepokorny, problemy z realizacją filmów. 1923 - wydalony z Partii, został karykaturzystą. 1926 - wyjeżdża do wytwórni w Odessie, aby się uczyć:

• „Teczka kuriera dyplomatycznego” («Сумка дипкурьера»)

• „Jagódki miłości” («Ягодка любви») pierwsze wprawki reżyserskie

Filmy:

1. „Zwenigora” 1927 («Звенигора») - pierwszy wybitny film, poemat filmowy o dziejach Ukrainy od czasów najdawniejszych do rewolucji, postać „Wiecznego Dziada” - łączy epizody filmu. Zwenigora - magiczna góra, gdzie ukryty jest skarb. Koncepcja Dowżenki - kino poetyckie filmy na modłę narracji poetyckiej, nakierowanie na wrażliwość widza, widz wiele rzeczy musi sobie dopowiedzieć; niezwykła wrażliwość na piękno przyrody (patrz: „Ziemia”), przyroda jest magiczna, baśniowa. Brak elementu rewolucyjnego ideologicznego - dlatego kiepsko przyjęty. Zaczątek stylu Dowżenki. Nie ma fabuły, tylko luźne obrazy z historii Ukrainy. Lata 60te - „szkoła ukraińska” - Paradżanow, Ilienko (wpływ Dowżenki).

2. 1928 - „Arsenał” («Арсенал») - widoczny element rewolucyjny. 1918 - powstanie arsenałowców w Kijowie. Nie ma fabuły - tylko luźne obrazy. Pojawia się obraz wsi. Motyw rozmawiających koni. Akcenty mitologiczne. Robotnik Timosza - symbol nieśmiertelnego ducha Ukrainy (nie pada od kul). Wpływ awangardy montażowej. Zdjęcia - Daniło Demucki (także zdjęcia do „Ziemi”). Długie frazy wizualne, niezwiązane z fabułą - charakterystyczne dla Dowżenki.

3. 1930 „Ziemia” («Земля») - najwybitniejszy.

Wykład 8. (9.12.2008)

„Ziemia” - buduje opowieść na zderzeniu: stara, archaiczna wieś a nowa wieś, kołchoz, technika. Młodzi: idea stworzenia kołchozu, kupna traktora, niechęć starszych. Wątek sensacyjny - kułacy wynajmują mordercę, aby zabić młodego Wasyla. Dowżenko pokazuje piękną wieś, żyjącą w rytm przyrody. Śmierć starego człowieka - umiera szczęśliwy, zdjęcia na poły impresjonistyczne. Scena śmierci Wasyla - bardzo piękna, jasna (scena nocna, ale kręcona w dzień), Wasyl wraca od laski, tańczy na drodze, w krzakach zabójca - strzela, nie ma dźwięku, ale konie nad rzeką płoszą się od tego wystrzału. Scena pogrzebu, bez popa. Niosą Wasyla na narach przez pola, gdzieś rodzi się dziecko. Niezwykłość przyrody. „Ziemia” - ostatni niemy film Dowżenki.

1932 - pierwszy film dźwiękowy - „Iwan” («Иван») - niezbyt udany, nieudolność dźwiękowa; chłopak przyjeżdża pracować na zaporze wodnej, jego droga ideologiczna do komunizmu.

Lata 30te - problemy Dowżenki, komunista, ale także ukraiński nacjonalista.

1938 - „Szczors” («Щорс») - wybitny.

Dziga WIERTOW (Дзи́га Ве́ртов) - właśc. Denis Arkadiewicz Kaufman (Давид А́белевич Ка́уфман)

Reżyser filmów dokumentalnych.

Dokument lat 20tych - o prawdziwych ludziach i wydarzeniach. Trzej ojcowie takiego dokumentu:

1. Robert Flaherty (USA) - filmy z własnych wypraw na PN Kanady: „Nanuk Eskimos” - o życiu, zwyczajach Eskimosów, aby realnie pokazać życie Eskimosów zamieszkał z nimi na pewien czas, aby też ludzie nie bali się kamery filmowej. Filmy dokumentalne - niepozbawione reżyserii wydarzeń.

2. John Grierson (WB) - 1929 „Poławiacze śledzi” - o życiu rybaków. Autor jednego filmu. Wypromował całą grupę filmowców w WB w tym czasie. Pokazał, że film dokumentalny może być edukacyjny.

3. Dziga Wiertow - pytanie o obiektywizm dokumentu.

Ur. 1986, Białystok, rodzina żydowska, miał 2 braci - wszyscy związani z kinem (Michał, Borys - wyemigrował na Zachód, znany operator, kariera w Hollywood). Na początku uczył się w szkole muzycznej. Zajmował się eksperymentami dźwiękowymi „laboratorium słuchu” - próby montażu, miksowania. Luminarz Rewolucji Październikowej. Pracuje przy kronikach filmowych, redaktor i montażysta periodyku „Tydzień filmowy” (1918-1919). 1922 - montuje film „Historia wojny domowej”(«История гражданской войны») - ze zdjęć korespondentów wojennych.

* Estera Szub - od 1922 r. pracuje w wytwórni Sovkino - montowanie kronik, przemontowywanie zachodnich filmów na użytek radziecki.

* 1927 - „Upadek dynastii Romanowów”

* 1928 - „Rosja Mikołaja II i Lew Tołstoj” zmontowane dokumenty

1919 - koncepcja kolektywu filmowego 1922 - grupa „Kino-oko”, Wiertow pisze manifesty grupy:

* „My - wariant manifestu” (1922)

* „Kinocy - przewrót” (1923) ukazały się w „Lefie” Majakowskiego

cel grupy: wydawać periodyk filmowy „Kinoprawda” (wychodził 2 lata)

• 1924 - pierwszy film pełnometrażowy „Kino-oko” («Кино-глаз») - dokument o charakterze propagandowym

Dokumenty Wiertowa z lat 20tych powielają ten schemat:

• 1926 „Naprzód, Rady” («Шагай, Совет!»);

• 1926 „Szósta część świata” («Шестая часть мира») - o Kraju Rad;

• 1928 „Jedenasty” («Одиннадцатый») - 11. rocznica rewolucji;

• 1929 „Człowiek z kamerą” («Человек с киноаппаратом»)

Dziga Wiertow „Człowiek z kamerą” (książka) - zbiór tekstów Wiertowa.

Kino amerykańskie - wzorzec.

Wzoruje się na koncepcji Kuleszowa, montaż tworzy idealnego człowieka z różnych ludzi. Pojęcie „oka mechanicznego” - bardzo bolszewickie, zachwyt nad maszyną, techniką, fascynacja nowoczesnością, oderwanie od anachronicznej tradycji. Z drugiej strony jest fascynacja kinem. Kino to sztuka, w której obecna jest technika, maszyna - odpowiada to modernistom. Fotogenia - inaczej fotogeniczność . Czy fotografia ma pewne cechy, które mogą ją predestynować do rangi sztuki? Świat staje się fotogeniczny. Kamera ma pewne cechy, których nie ma oko ludzkie - my widzimy rzeczywistość i równolegle ją nazywamy, interpretujemy. Kamera pokazuje rzeczywistość mechaniczną, na nowo objawioną nam. Ale: przecież za sztucznym okiem stoi zazwyczaj oko prawdziwe (choć można włączyć kamerę i wyjść A. Warhol „Śpioch”). Wiertow zwraca uwagę na możliwości kamery.

„Człowiek z kamerą” («Человек с киноаппаратом»)- 1 dzień z życia miasta, fascynacja miastem (nie ma znaczenia, jakie to miasto). Lata 20te - moda na filmy o miastach (Walter Rutman „Berlin - symfonia wielkiego miasta” 1927). Film o kamerze, filmie. Obnażenie procesu realizacyjnego filmu. Początek - sala kinowa, orkiestra czeka. Uśpione miasto. Seria ujęć o budzeniu się miasta. Rejestracja każdego aspektu życia. Bardzo dużo tramwajów. Pokazanie procesu montażu - jak ważny jest montaż.

Wiertow - koncepcja „życie na gorąco” («жизнь в расплох») - kamera powinna być wszędzie, rejestrować życie we wszystkich jego przejawach. Montaż - ważny składnik filmu. Jak montować film bez fabuły, suitę obrazową („Człowiek z kamera”)? koncepcja interwału - koncepcja wzięta z muzyki (jak montaż rytmiczny Eisensteina) - film i muzyka to sposoby organizacji czasu, w filmie rytm też ma znaczenie; utwór filmowy konstruowany na interwałach, na przejściu od jednego wizualnego bodźca do drugiego, ruch wewnątrzkadrowy (przedmiot wewnątrz kadru), ruch międzykadrowy; wzajemny stosunek kadrów, ich długość, daje wrażenie ruchu, obrazy przepływają, następstwa kadrów po sobie. Jak łączyć kadry? - łączenie wedle wzajemnych stosunków, np. plan ogólny i zbliżenie, kadr dynamiczny i statyczny, ujęcie z góry i z dołu (daje to wrażenie dynamiczności!)

Wiertow trochę naddaje teorię ponad własną umiejętność, próba wyjaśnienia pracy montażysty.

Montaż ma 3 etapy:

1. wybór tematu;

2. zbieranie obserwacji dotyczących tematu (każdy film to proces wyboru ujęć), bezstronność przekazu filmowego jest tym samym złudna!;

3. kolejność przeglądanego materiału - po prostu montaż .

Pojęcie „kinoprawdy” - pod znakiem zapytania.

Wykład 9. (16.12.2008)

Wiertow po 1930 r. - 2 filmy dokumentalne:

• 1930 (1931) „Symfonia Donbasu” («Симфония Донбасса») lub „Entuzjazm” («Энтузиазм»);

• 1934 „Trzy pieśni o Leninie” («Три песни о Ленине») - w 10. rocznicę śmierci Lenina, w filmie wykorzystano 1. wywiad dźwiękowy z robotnicą, która opowiada o Leninie (zdjęcia z pogrzebu Lenina).

Lata 30te - niekorzystne dla Wiertowa.

„cinema verité” = „kino-prawda” Wiertowa

Jean Luc Godard „Do utraty tchu”, twórca nowej fali filmowej. Założył „Grupę Dzigi Wiertowa” kompletnie przeinaczyli idee Wiertowa, aby przedstawić prawdę trzeba ukazać formę, są to filmy źle robione, źle wykadrowane, aby widz miał świadomość formy, świadomość istnienia kamery. Patronat Wiertowa - jedynie ideologiczny, nie formalistyczny.

GRUPA FEKS («ФЭКС» - «Фабрика эксцентрического актёра»)

1921 - Piotrogród - powstanie

Leningrad - zawsze bardziej otwarty na Zachód.

Bardzo młodzi ludzie, przybysze z różnych stron Rosji: Grigorij Kozincew (ur. 1905, Kijów), Leonid Trauberg (ur. 1902, Odessa) - trzon grupy. Dołączyli: Siergiej Gierasimow (ur.1906), Andriej Kostryczkin, Jelena Kuźmina, operator Andriej Moskwin (zrobił wszystkie filmy FEKS-u).

Spotkali się w czasie gorączki awangardowej, wielbili Amerykę, jazz. Działalność zaczęli na gruncie teatru. FEKS „fabryka ekscentrycznego aktora”. Wszystko ma być ekscentryczne!

1922 - manifest „A B parada ekscentryka” - poetycka forma, fascynacja sztuką masową, industrializacją.

Gdy zajęli się kinem Kozincew i Trauberg zostali reżyserami.

25.09.1922 - pierwsze wystąpienie „Feksowców” - „Przegląd magiczny w 3 aktach: „Ożenek” Gogola” - „elektryfikacja” Gogola

1923 „Wniesztorg na wieży Eiffla” - krótkie wstawki kinematograficzne.

Element ideologiczny w mniejszym stopniu. Bliscy eksperymentom dadaistów. Szeroko pojęta awangarda.

Próbują sił w kinie:

1. 1924 r. „Przygody Oktiabryny” («Похождения Октябрины») - nie zachował się średniometrażowy film, Oktiabrina goni się z przedstawicielem światowego imperializmu (po dachach, tramwajach), inspiracja komedią slap-stickową.

2. 1925 r. „Miszka walczy z Judeniczem” («Мишки против Юденича») - też się nie zachował, akcja: kwatera główna Judenicza, zbiór skeczy.

Coraz bardziej interesują się kinem, próbują swych sił w filmach długometrażowych, od
1926 r. stają się grupą profesjonalnych twórców filmowych.

3. 1926 r. „Czarcie koło, czyli marynarz z Aurory” («Чёртово колесо») - średniometrażowy; marynarz z grupą kolegów wychodzi na ląd, porwany w wir nocnego życia, nie wraca na czas, w pewnym sensie dezercja! Каверин «Конец хазы» („Koniec meliny”) - tą książką zainspirował się film Каверин - grupa „Bracia Serafiońscy”(tak, jak Zoszczenko). Film - styl z pogranicza groteski, slap-sticku, ładne pomysły wizualne.

4. 1926 r. „Szynel” («Шинель») - scenariusz Jurija Tynianowa, elementy z innych opowiadań Gogola, zdjęcia Moskwian (inspirowane malarstwem, Moskwin - „plastyczny operator”); inspiracje ekspresjonizmem niemieckim - groza, teatralność gry na pograniczu groteskowości, parodystyczna farsa. Pierwszy profesjonalny film FEKS-u.

5. 1927 r. „S. W. D.” («С. В. Д.» - Союз великого дела) - scenariusz Tynianowa, powstanie dekabrystów, fabuła awanturniczo-przygodowa, bardzo ładne zdjęcia, odwołanie do XIX-wiecznego malarstwa historycznego.

6. 1929 r. „Nowy Babilon” («Новый Вавилон») - uważany za ostatni film FEKS-u, ostatni niemy film. 1871 r., czasy Komuny Paryskiej, inspiracja powieścią Zoli „Wszystko dla pań”, „Nowy Babilon” - dom towarowy, zdjęcia - wpływ malarstwa impresjonistycznego. Młoda dziewczyna, ekspedientka, przyłącza się do Komuny Paryskiej.

7. 1932 r. „Samotna” («Одна») - niemy, ale wstawki dźwiękowe. Młoda nauczycielka, skierowana na Ałtaj, przerażona, widzi niesprawiedliwość społeczną, charakter propagandowy, fragmenty dźwięku (sceny szamańskiego bębna). Muzyka Szostakowicza (na początku pracował jako taper - przygrywa do filmu, zaprzyjaźnił się z „Feksowcami”). Rola Pudowkina.

Wykład 10. (13.01.2009)

Leningrad - 1918 r., wytwórnia Lenfilm («Ленфильм»), konkurencyjna dla Moskwy, związany z nią:

Friedrich Ermler (Фридрих Маркович Эрмлер) - reżyser. Ur. 1898 r., związany z rewolucją, 1923-1924 studiuje aktorstwo, 1924 Pracownia Kina Eksperymentalnego ( KEM).

* 1924 - „Szkarlatyna” («Скарлатина») - ekscentryczna komedia.

Prekursor realizmu socjalistycznego lat 20tych.

* 1926 - „Dzieci burzy”(« Дети бури») - młodzi komuniści i wojna domowa.

Filmy odnoszące się do zmian społecznych, obyczajowych. Obrazy pokazujące współczesność ZSRR.

* 1928 - „Paryski szewc” («Парижский сапожник») - komsomolec Andriej, komsomołka Katia spodziewa się dziecka, Andriej nie chce się przyznać do ojcostwa, rozpuszcza plotki o reputacji Katii, broni ją organizacja komsomolska.

* 1929 - „Wykolejeni” («Катька — Бумажный ранет») - zbliżony w pomyśle do „Czarciego koła” FEKS-u, ale bardziej realistyczny.

* 1929 - „Człowiek, który stracił pamięć” („Szczątek imperium” - «Обломок империи») - przypomina impresjonizm francuski. Żołnierz walczy w I w. św., w wyniku walki traci pamięć, mieszka na wsi, nie rozpoznaje rzeczywistości. Pewnego dnia widzi w oknie pociągu twarz kobiety - jego żona! Powraca do rzeczywistości radzieckiej, musi ją poznać i zaakceptować. Ideologiczna końcówka. Nurt „małego realizmu” - mniej awangardowe kino, bardziej akademicki charakter.

Protazanow

* 1927 - „Don Diego i Pelagia” («Дон Диего и Пелагея» lub «Дело Пелагеи Деминой») - satyra, wieśniaczka Pelagia wtrącona do więzienia za przejście przez tory w złym miejscu, ratują ją komsomolcy.

* 1929 - „Święto/odpust św. Jurgena” («Праздник святого Йоргена») - lekko antyreligijny, o oszuście, który udaje świętego, chodzącego po wodzie, w końcu zostaje zdemaskowany.

Gardin (Влади́мир Ростисла́вович Га́рдин) - filmy w nurcie akademickim:

* 1922 „Widmo krąży po Europie” («Призрак бродит по Европе») - inspiracja „Upadkiem domu Usherów” E.A. Poe.

* 1923 - „Car i poeta” («Поэт и царь») - poświęcony Puszkinowi i jego relacjom z Mikołajem I.

* 1927 - „Krzyż i mauzer” («Крест и маузер») - antypolski, antykatolicki, b. dobrze zrobiony.

Gardin - dał początek kinematografii białoruskiej (1928 - „Kostuś Kalinowski”/ «Кастусь Калиновский»). 1924 - wytwórnia Белгоскино (w Leningradzie), w 1929 przeniesiona do Mińska.

DŹWIĘK W KINIE 1929 rok, ale eksperymenty z dźwiękiem przeprowadzano już wcześniej. Jednak kino rozwijało się jako sztuka niema.

Dźwięk - amerykańska wytwórnia braci Warner - przechodzili kryzys, postanowili poeksperymentować z dźwiękiem:

* „Śpiewak jazzbandu” Alana Croslanda - film niemy, ale z elementami muzycznymi (piosenki), dialogi - wykorzystanie patentu witafonu (dźwięk nagrywany na płyty).

Do 1931 roku równolegle istniało kino nieme i dźwiękowe. Były techniczne problemy z nagrywaniem dźwięku.

„Tylna projekcja” - aktor jedzie autem a za nim przewija się sztuczny plan

Trudności z aktorami - zrobili karierę w kinie niemym, ale wiadomo było, że w kinie dźwiękowym sobie nie poradzą. Np. nie znali angielskiego (ros. aktor Mozżuchin) lub mieli fatalny głos, nie byli wykształceni aktorsko. Przełom dźwiękowy - swoista rewolucja.

Film staje się dźwiękowy - ponownie upodabnia się do teatru. Oryginalność kina polegała na tym, że była to sztuka niema. Koniec kariery wielkich komików kina niemego - Buster Keaton, Charlie Chaplin (jeszcze w latach 30tych robił filmy nieme, „Dyktator” (1941) - pierwszy film dźwiękowy).

1928 - „Przyszłość filmu dźwiękowego” (Eisenstein, Pudowkin, Aleksandrow) - manifest opublikowany w czasopiśmie «Жизнь и искусство»; dźwięk w kinie jest bardzo twórczy, musi współgrać z obrazem, powinien być stosowany kontrapunktowo, dźwięk może rozszerzyć przestrzeń, „pokazać” rzeczy, których nie ma na ekranie.

Dźwięk w kinie:

• diegetyczny - należy do świata przedstawionego:

# wewnątrzkadrowy - gdy widzimy na ekranie źródło dźwięku, np. radio gra;

# pozakadrowy - nie widzimy źródła dźwięku, np. radio gra, ale w innym pomieszczeniu, radia nie widzimy, tylko słyszymy.

• niediegetyczny - nie należy do świata przedstawionego muzyka filmowa

Diegeza - świat przedstawiony w filmie.

Film mówiony - dźwięk dodawany od czasu do czasu.

Filmy dźwiękowe - stworzenie ścieżki dźwiękowej (dialogi, dźwięki natury).

ZSRR

1929 - pierwsze projekcje filmów dźwiękowych

1930 - pokaz filmów krótkometrażowych (dźwiękowych)

29.12.1930 - pierwsza radziecka kronika filmowa (dźwiękowa!)

1931 - Mikołaj Ekk - pierwszy dźwiękowy film rosyjski - «Путёвка в жизнь» („Bezdomni”);

lata 30te - Mikołaj Ekk - eksperymenty z filmem kolorowym

1934 - ostatni film niemy w ZSRR: M. Romm „Baryłeczka” («Пышка»)

Abram ROOM (Абра́м Матве́евич Ро́ом) 1894 - 1976

Nurt eksperymentatorski, ale i „mały realizm”. Rzuca studia medyczne (neuropsychiatria) na rzecz teatru. 1923-1924 - współpraca z Meyerholdem.

* 1924 - „Co mówi MOS”, „Pogoń za samogonem” eksperymenty krótkometrażowe

* 1926 - „Zatoka śmierci” («Бухта смерти») - debiut pełnometrażowy

* 1927 - „Miłość we troje” («Третья Мещанская»\ «Любовь втроём») - wg scenariusza Wiktora Szkłowskiego, chłopak ze wsi zamieszkuje u przyjaciela w mieście, przyjaciel mieszka z żoną w komunałce trójkącik miłosny

* 1930 - „Upiór, który nie wraca” («Привидение, которое не возвращается») - wg noweli francuskiego pisarza Henry Barbusse`a „Spotkanie, które się nie odbyło”.

Wykład 11. (20.01.2009)

Przełom dźwiękowy w kinie sowieckim zbiegł się z przełomem politycznym. Koniec lat 20tych: nadal tworzą reżyserowie awangardowi („Październik” Eisensteina, 1927). 1928 rok - narada o stanie kinematografii: Sztuka awangardowa nie jest dla robotników. Krytyka awangardy. Trzeba zmienić kinematografię! dokument: „Do narady partyjnej poświęconej sprawom filmu, od grupy reżyserów filmowych.” Podpisali: Romm, Pudowkin, Eisenstein,.. Wzmocnienie roli partii w kinematografii. 1929 - Komitet ds. kinematografii przy Radzie Komisarzy Ludowych ZSRR. Stowarzyszenie pracowników kinematografii rewolucyjnej - radykalne, rozwiązane w 1932 r. (podobnie jak RAPP).

1935 - początek socrealizmu w kinematografii.

1936 - artykuł w „Prawdzie” przeciw Szostakowiczowi: „Jazgot/łoskot zamiast muzyki.” - oskarżenie o formalizm.

Środowisko filmowe - mniej dotknięte terrorem w latach 30tych:

• być może Stalin lubił kino (a lubił );

• kino jest mniej niebezpieczne dla oficjalnej władzy niż literatura, pisarze są bardziej niezależni, mogą pisać do szuflady, a filmy można było kręcić tylko w wytwórniach państwowych.

LATA 30'te

Mnóstwo filmów, kino działa „pełną parą”. Filmy ideologiczne, rozrywkowe, adaptacje literatury, kino muzyczne. Dobry poziom techniczny. Lata 30'te - połączenie kina i polityki (w całej Europie).

Pierwsze filmy dźwiękowe - raczej dokumentalne:

• A. Room, 1930, „Plan wielkich robót” («План великих работ») - film polityczny, ilustracja dyrektywy politycznej, podstawa filmu - referaty V Zjazdu (czegośtam), dołączono ścieżkę dźw.;

• D. Wiertow, 1930, „Symfonia Donbasu” - o przemyśle;

• W. Pudowkin, 1933, „Dezerter” - nieudolność dźwiękowa , ilustracyjny film ideowy, niepodobny do tego, co Pudowkin tworzył wcześniej, 1934 - zmiany w scenariuszu.

Pudowkin w latach 30tych nie kręci żadnych filmów. Wraca pod koniec lat 30tych - 1939, „Minin i Pożarski” («Минин и Пожарский»)- brak „pazura pudowkinowskiego”, antypolska propaganda.

Dowżenko

• 1932 - „Iwan” («Иван») - pierwszy film dźwiękowy, niebardzo wybitny;

• 1939 - „Szczors” («Щорс») - wybitny; Mikołaj Szczors - student medycyny, staje na czele rewolucji na Ukrainie w okresie przewrotu Pelury. Romantyczny bohater rewolucji (rola J. Samojłowa). Akcenty antypolskie. Znakomicie zrealizowany. Jeden z najlepszych nakręconych w latach 30tych (obok „Czapajewa”).

Siergiej JUTKIEWICZ (Серге́й Ио́сифович Ютке́вич)

Z grupy FEKS. Pracuje w teatrze. Asystent Rooma („Miłość we troje”). Samodzielny reżyser:

* 1925 - „Radio nadaje” - krótkometrażowy;

* 1928 - „Koronki”;

* 1929 - „Czarny żagiel”;

* 1931 - ?

* 1932 - „Turbina 50.000” - reż. Jutkiewicz i Ermler, na zamówienie KC na 15. rocznicę rewolucji, „produkcyjniak”; akcja: fabryka, robotnicy decydują się na przekroczenie planu - trzeba uruchomić turbinę.

Borys BARNET (Бори́с Васи́льевич Ба́рнет) 1902-1965

Współpracownik Kuleszowa. Bardzo utalentowany, ale poszedł w stronę filmów ideowych. Popełnił samobójstwo w latach. Studiuje fizykę.

Debiut: filmy w stylu „małego realizmu”

• 1927 - „Dzieweczka z pudełkiem” («Девушка с коробкой»)

• 1929 - „Dom przy Trudnej” («Дом на Трубной»);

• 1927 - „Moskwa w październiku” («Москва в Октябре») - źle przyjęty, formalizm.

Era dźwięku:

• 1933 - „Okraina” / „Romans Mańki Griesznej” («Окраина») - pierwszy dźwiękowy film Barmeta - senne miasteczko, mieszka tu Niemiec - wybucha wojna, Niemiec staje się wrogiem, panuje głód, pracuje u szewca - kocha się w nim Mańka, córka szewca, a szewc go beszta, bo na wojnie zginął mu syn. Mańka - rola Kuźminej (grała w „Samotnej”).

1935 - Kozincew i Trauberg (po rozpadzie grupy FEKS): Trylogia o Maksymie:

1. „Młodość Maksyma” («Юность Максима»), 1935 - Maksym to młody robotnik, chodzi na kursy wieczorowe, nauczycielka Natasza mówi mu o wyzysku klasowym - aresztują i skazują przyjaciela Maksyma i Maksym staje się bolszewikiem;

2. „Powrót Maksyma” («Возвращение Максима»), 1937 - akcja: 1914 rok, Maksym w partii bolszewickiej, wrócił z zesłania, strajk w fabryce - przerwany, bo wojna, Maksym idzie na front

3. „Maksym” («Выборгская сторона»), 1939 - akcja po rewolucji, Maksym - komisarz banku narodowego, ujawnia spisek na życie Lenina i zostaje bohaterem.

Borys Czirkow - rola Maksyma, miał szczere komunistyczne emploi

Wykład 12. (27.01.2009)

BRACIA WASILIEWOWIE (Братья Васильевы, Георгий и Сергей)

Nie byli braćmi, mieli to samo nazwisko, poznali się w szkole filmowej, taki sobie przybrali pseudonim

Kursy reżyserskie u Eisensteina.

• 1928 „Na podbój bieguna” («Подвиг во льдах»);

• 1930 „Śpiąca królewna” («Спящая красавица») - niemy;

• 1932 „Sprawa osobista” («Личное дело (Тревожные гудки)») - udźwiękowiony;

• 1934 „Czapajew” («Чапаев») - sprawnie zrealizowany, sławne sceny - atak psychologiczny, żołnierka Anka. Czapajew - kozacki watażka. Armia białych - złagodzony obraz „białych”. „Czapajew” - ulubiony film Stalina. Rola Czapajewa - Borys Baboczkin.

Klasyka światowego kina wojennego:

1. „Czapajew”

2. J. Dzigan „My z Kronsztadu”, 1936 - kolejny film wojenny, akcja: 1919 r., Kronsztadowi zagraża armia Judenicza, marynarze zaatakowani, wśród nich jest pewien chuligan, który się „nawraca” i sprowadza posiłki

3. „Szczors”

Lata 30te - kręcono filmy o rewolucji, później przestano, powróciły w epoce Brieżniewa.

FILMY O LENINIE (w nurcie filmów o rewolucji)

• Michaił Romm (Михаил Ильич Ромм) (1901-1971) - zaczynał jako rzeźbiarz, był tłumaczem. Lata 30' - pracuje jako scenarzysta. Debiut - 1932(1933) - „Baryłeczka” («Пышка») - niemy (nieudźwiękowiony), adaptacja noweli Maupassanta (głowy nie daję, że tak to się pisze ). 1936 - „Bohaterowie pustyni” («Тринадцать»).

Filmy o Leninie:

1. 1937 r. - zadanie przeniesienia na ekran scenariusza A. Kuplera „Powstanie” film „Lenin w Październiku” («Ленин в Октябре»). Miała to być trylogia.

2. 1938 r. - „Lenin w roku 1918” («Ленин в 1918 году») - w filmie pojawia się Stalin, pokazany jako ten, który jest naturalnym spadkobiercą Lenina. Rola Michaiła Giełowani (Михаил Геловани) (Gruzin) - aktor i reżyser, najbardziej uznany przez Stalina jako odtwórca roli Stalina.

3. Trzecia cześć nie powstała, bo zmarł aktor - rola Borysa Szczukina (aktor Teatru Wachtangowa) - grał Lenina już w teatrze, umiał naśladować sposób mówienia Lenina.

• Siergiej Jutkiewicz (Серге́й Ио́сифович Ютке́вич) - 1938 r. - „Człowiek z karabinem” («Человек с ружьём») - adaptacja sztuki Pogodina, rola Maksyma Sztraucha, opowieść o żołnierzu frontu, który jest zafascynowany postacią Lenina, dostaje urlop, przyjeżdża do Piotrogrodu, spotyka Lenina. // Oprócz tego ruska wersja Wikipedii podaje, co następuje: Режиссёр обратился к теме «ленинианы», ставшей ведущей в его творчестве — впоследствии им были сняты «Рассказы о Ленине» (1958), «Ленин в Польше» (1966), «Ленин в Париже» (1981).

• Aleksander Zarchi, Josif Chejfic (А. Зархи, И. Хейфиц) - 1937 r. „Delegat floty” - akcja: Piotrogród 1917 r., bohater nieproletariacki przechodzi na stronę rewolucji.

• Josif Chejfic - 1940 „Ziemia woła” («Член правительства») - o kołchoźnicy, która zostaje członkiem Rady Najwyższej.

• Fridrich Ermler - 1938 r. „Wielki obywatel” («Великий гражданин») - bohater Piotr Szachow zamordowany przez trockistów, wzorowany na Kirowie. Muzyka Szostakowicza.

FILM MUZYCZNY

Autor pomysłu - Grigorij Aleksandrow, lata 30'. Izaak Dunajewski - autor muzyki do wszystkich filmów Aleksandrowa. Podróż Aleksandrowa do USA (z Eisensteinem) - tam zetknął się z kinem muzycznym.

• 1934 r. - «Весёлые ребята» - wzorzec amerykański, bohaterowie: pastuch Kostia i jego orkiestra T-Jazz (rola Leonida Utiosowa), Aniuta (Ljubov Orłowa - radziecka Mae West )

• 1936 r. - „Cyrk” - Miriam gnębiona przez dyrektora cyrk (ma dziecko z czarnym) przyjeżdża na występy do ZSRR - jest zachwycona tym krajem, nikt nie wytyka jej palcami za to, że ma takie dziecko, Miriam zostaje w ZSRR, zakochuje się w radzieckim reżyserze.

• 1938 r. - „Wołga, Wołga”

Odmiana komedii muzycznej komedia kołchozowa (płód socrealizmu)

1. 1934 r. Игорь Савченко (ukr.) - «Гармонь»

2. Iwan Pyriew (Иван Пырьев)- mistrz komedii kołchozowej!

• 1936 „Legitymacja partyjna” («Партийный билет») - produkcyjniak

• 1938 „Bogata narzeczona” («Богатая невеста»)

• 1939 „Górą dziewczęta”

• 1941 „Świniarka i pastuch” («Свинарка и пастух»)

• 1949 „Kubańscy kozacy” («Кубанские казаки»)

Marina Łodynina - aktorka komedii kołchozowych.

Wykład 13. (03.03.2009)

Iwan Pyriew:

• „Legitymacja partyjna” - bohaterowi ginie legitymacja partyjna

• „Świniarka i pastuch” - świniarka jedzie na wystawę do Moskwy, poznaje dagestańskiego pastucha, scena w chlewiku (ożywianie prosiaczków, oddychanie metodą usta-ryjek )

Melodramatyczna fabuła, socrealistyczna komedia romantyczna. Marina Łodynina - role przyjemnych kołchoźnic. Filmy cieszyły się wielkim powodzeniem.

KINO LAT 40' - KINO WOJENNE

Bardzo dramatyczne lata dla kultury, żdanowszczyzna. Mało płodny okres. 1941 r. - atak Niemców, na moment stanęła produkcja filmowa. Jesień 1941 r. - wytwórnie w Moskwie, Leningradzie, Kijowie, Odessie - ewakuacja w głąb Rosji. Ożywienie tym samym kinematografii republik wgłębi Rosji (gruzińska, kirgiska). Wstrzymanie produkcji wielu filmów. Filmowcy kręcą głównie kroniki, kino jako element propagandowy. Powołano komisję filmowców (Eisenstein, Aleksandrow) - dyskusje o wykorzystaniu kina w rzeczywistości wojny (na czele Al. Szczerbakow). Przy komitecie kinematografii - wydział przedstawicieli armii.

Wrócono do kręcenia filmów - wojenno-propagandowe filmy (1941-1944/45)

• 1943 „Oni bronili Ojczyzny” F. Ermlera

• 1943 „Tęcza” Marka Donskiego (wg powieści Wandy Wasilewskiej)

Mark DONSKOJ (1901-1981) - reżyser socrealistyczny, ale dobry warsztatowo.

• 1928 - debiut: „W wielkim mieście” (niemy)

• trylogia wg Gorkiego:

1. 1938 „Dzieciństwo” - charakter nieco paradokumentalny

2. 1939 „Wśród ludzi”

3. 1940 „Moje uniwersytety”

• 1942 „Jak hartowała się stal” («Как закалялась сталь»)

• 1955 „Matka” Gorkiego

5.05.1946 - Churchill - „żelazna kurtyna”

Żdanow - minister propagandy (od 1938 r.), mit Wielkiej, Świętej Rosji, odwoływał się do tego Stalin. Wskrzeszenie Cerkwi dla celów propagandowych. Odwołanie do kampanii napoleońskich. Wpuszczenie ZSRR na europejskie salony. Wskrzeszenie mitu imperialnego Wielkiej Rosji. Nadal kręcono filmy wojenne (różne oblicza tej wojny). Świadoma polityka propagandowa.

Od 14.08.1946 r. - ingerencja polityki w sztukę, krytyka ludzi sztuki, utworów, czasopism. Stalin ufundował Nagrodę Stalinowską (Eisensteinowi nadano ją wstecz za „Aleksandra Newskiego” z 1938 r.)

1947 r. - pismo «Искусство кино» - artykuł redakcyjny - społeczeństwo czeka na wielkie, patriotyczne filmy. Wprowadzenie kultu jednostki (Stalina jako pogromcy Hitlera).

Lata 40'/50' - kampania antykosmopolityczna, kampania antysemicka (narzędzie walki politycznej).

1953 r. - sprawa lekarzy kremlowskich (pochodzenia żydowskiego).

Filmy realizowane pod dyktando polityczne.

Lata 40' - cykl filmów tzw. „wielkiej batalistyki” - rekonstrukcja wielkich wydarzeń wojennych (np. bitwa pod Stalingradem), symboliczna postać prostego żołnierza:

• 1945 r. „Wielki przełom” («Великий перелом») F. Ermlera - o bitwie Stalingradzkiej;

• „Dusze nieujarzmione” M. Donskiego - bardzo kłamliwy, akcja na Ukrainie;

• Wł. Pietrow - 1949 r. „Bitwa stalingradzka”;

• filmy o Stalinie jako Ojcu Ojczyzny:

Michaił Cziaureli (Михаил Едишерович Чиаурели) (reż.):

• 1946 r. „Przysięga” («Клятва») (o wojnie domowej),

• 1949 r. „Upadek Berlina”,

• 1952 r. „Niezapomniany rok 1919” («Незабываемый 1919-й») - Michaił Giełowani (Михаил Геловани) (rola Stalina)

Wojna - koniec kariery Al. Dowżenki 1943 r. „Bitwa o naszą radziecką Ukrainę” («Битва за нашу Советскую Украину») - doprowadził do furii Stalina, zakaz aby Dowżenko pracował w kinie jako reżyser (filmy realizowała Julia Sołoniewa, jego żona).

Lata 40' - też „lżejsze” filmy wojenne:

• 1947 r. „As wywiadu” («Подвиг разведчика») Borysa Barnetta - rosyjski szpieg w armii niem.;

• 1949 r. „Spotkanie nad Łabą” («Встреча на Эльбе») G. Aleksandrowa;

• 1948 r. „Opowieść o prawdziwym człowieku” («Повесть о настоящем человеке») Aleksandra Stolpera - wg powieści Poliewoja, o lotniku, który traci obie nogi, ale wraca na front.

• 1948 r. „Młoda gwardia” («Молодая гвардия») Gierasimowa, wg powieści Fadiejewa - dwie części, akcja w 1942 r., grupa komsomolców broni miasta „Krasnodon” przed Niemcami, pokazanie heroizmu. Aktorzy: S. Bondarczuk, Nonna Mordiukowa, W. Tichonow; Gierasimow - warsztaty aktorskie dla młodych ludzi, przystosowanie „Młodej gwardii” dla teatru (1946 - wystawienie w teatrze);

• Aleksander Iwanow: 1949 r. - „Gwiazda” - nowa wersja „Kryptonim gwiazda” (wg powieści Emanuiła Kozakiewicza), film o grupie zwiadowców, giną w trakcie misji zwiadowczej (kazano zmienić zakończenie). Zmiana perspektywy - wojna z perspektywy żołnierza, dramat pokolenia wojennego; 1956 r. - adaptacja „W okopach Stalingradu” (ros. tytuł «Солдаты») oba filmy - przybliżenie perspektywy odwilżowej.

• 1953 r. - „Odzyskane szczęście” Pudowkina (ostatni film Pudowkina) - akcja: żołnierz wraca z wojny, a tu żona poślubiła innego, bo myślała, że on zginął na wojnie.

Lata 50' - filmy-biografie sławnych ludzi:

• 1952 - „Czarodziej Glinka”;

• 1950 - „Musorgskij”;

• 1953 - „Rimski-Korsakow”;

• 1951 - „Taras Szewczenko”;

• 1953 - „Bieliński”.

Wykład 14. (10.03.2009)

KINO ODWILŻOWE

Najczęstsza periodyzacja: 1956 - 1965 (data umowna - około 1965 r.)

Okres Breżniewa = restalinizacja.

Często okres odwilży nazywa się: „nowy film radziecki”, „nowa radziecka fala”.

Lata 50'/60' - okres „nowej fali”, organizacje nowofalowe, początek: Francja, młodzi twórcy oceniali nową rzeczywistość po wojnie, trzeba zapomnieć o wojnie, wystąpienie przeciwko pokoleniu ojców - w dotychczasowym kinie nie ma portretów młodego pokolenia. Okres „nowej fali” dotyczył Anglii, Francji, Szwecji, Czech.

„Nowa fala radziecka” - złudna nazwa, nie miało kino radzieckie nic wspólnego z zachodnioeuropejską „nową falą”. Pokolenie analogiczne do „nowej fali” - lata 60'te, okres Breżniewa. Książka Zbigniewa Pitery „Nowy film radziecki”.

Kino odwilżowe:

1. Temat wojny to temat wiodący;

2. Renesans zainteresowania kinem radzieckim;

3. Przestaje obowiązywać socrealizm - uwolnienie od reguł formalnych, od ciśnienia ideologicznego;

4. Powolna rehabilitacja awangardy lat 20' (żył Kuleszow, Jutkiewicz, Kozincew). Dopuszczalny stał się eksperyment.

Pojawiają się nowi twórcy, debiutanci, ale działają też „starsi”.

Temat wojny był dla widzów tematem istotnym. Podobnie w tym czasie było w Polsce („polska szkoła filmowa” - też na fali odwilży): „Popiół i diament”, „Kanał”, Wajda, Hass, Munk, wczesny Kutz. Wojna z wyżyn sztabu generalnego sprowadzona do perspektywy dramatu pojedynczego człowieka. Zmiana sposobu patrzenia, ale przekłamanie historii nadal pozostało. Wojna jako traumatyczne doświadczenie ludzi, ale też heroizm.

Michaił KAŁATOZOW (Михаил Константинович Калатозов) ur. 1903, Tbilisi - zm. 1973

Rozsławił kino odwilżowe.

Właściwe nazwisko: Kalatoziszwilli. Zaczynał karierę reżyserską w Gruzji. Zaczynał jako operator, montażowiec Iwana Pieriestiani, Mikołaja Szengiełaja.

1928 r. - debiut: „Ich królestwo” - nakręcony w Gruzji, o grupach mienszewików

1930 r. - „Sól Swanecji” - dokument o zacofanym regionie Gruzji, interesująca poetyka

1936-1939 - dyrektor wytwórni w Tbilisi

Ideologicznie bardzo poprawny. 1943-1945 - przedstawiciel kinematografii radzieckiej w USA.

1945-1948 - na czele zarządu produkcji filmów fabularnych.

Odwilż:

• 1956 r. - „Ci z pierwszej ekipy”

• 1957 r. - „Lecą żurawie” - symboliczny film odwilżowy, pokazuje zmianę perspektywy patrzenia na wojnę, nie ma scen batalistyki, młoda dziewczyna nie umie znaleźć się w wojennej rzeczywistości, pokazanie złamanego losu młodego pokolenia. Film na podstawie sztuki Wiktora Rozowa „Wiecznie żywi”. Rezygnacja z typu bohaterów koturnowo heroicznych, młodzi bohaterowie są słabi, nie nadają się do wojny. Tym samym zmiana typu aktorstwa: lata 30'/40'-aktorstwo teatralne, odwilż-brak zmanierowania. Główne role: Tatiana Samojłowa (Weronika), Aleksiej Batałow (Borys). 1958 r. - film dostał „Złotą palmę” w Cannes, furora na Zachodzie. Samojłowa - proponowali jej role w Hollywood, ale nie pozwolono jej wyjechać. Druga wielka rola - dopiero w 1967 r. w „Annie Kareninie”. Siergiej Urusiewski - autor zdjęć, chwyty deformujące (np. przekrzywiona kamera). „Lecą żurawie” to melodramat, wojna jest tłem.

W czasie „odwilży” melodramat cieszył się wielkim powodzeniem, były różne jego rodzaje: ojcowski, macierzyński,…

* 1960 r. - „Niewysłany list” («Неотправленное письмо»)

* 1965 r. - „Ja Kuba” («Я Куба»)

* 1969 r. - „Czerwony namiot” z Klaudią Cardinale («Красная палатка»)

Kalatazow to twórca, którego nie do końca można nazwać odwilżowym.

Grigorij CZUCHRAJ (Григо́рий Нау́мович Чухра́й) (1921-2001)

Reżyser typowo odwilżowy. Reprezentant pokolenia wojennego. Walczył na froncie, udział w bitwie pod Stalingradem, ranny (otwierające się rany na nogach do końca życia).

Po wojnie nauka w szkole filmowej. Napisał wspomnienia z wojny. 1953 r. - skończył szkołę filmową.

1955 (1956) r. - debiut: „Czterdziesty pierwszy” (nagroda w Cannes, pierwszy sukces nowego kina radzieckiego). Film o wojnie domowej. Adaptacja opowiadania Ławrinowa. Protazanow nakręcił pierwszą adaptację w 1926 r. Historia miłości czerwonoarmistki i oficera białej armii. Miejsce akcji: granica z Mongolią. Żołnierka Mariutka (strzelec wyborowy) i porucznik Goworucha-Otrok (biały oficer, stereotyp białego oficera: kulturalny, przystojny). Mariutka ma go pilnować dopóki czerwony oddział nie wróci. Romans, tragiczny koniec - biały oddział chce odbić oficera, więc Mariutka go zabija, bo czuje socjalistyczny obowiązek (jest on jej 41. ofiarą). Zdjęcia do filmu - Urusjewski.

1959 r. - „Ballada o żołnierzu” - najlepszy jego film, bardziej niż „Lecą żurawie” pokazuje model obrazowania wojny, młodego żołnierza. Główny bohater - Alosza Skworcow - dostaje urlop za przypadkowe bohaterstwo (ucieka przed czołgiem, przypadkowo trafia granatem niemiecki czołg). Film - podróż z frontu do domu, do matki. Brak natrętnego tonu heroizmu. Główna rola - student szkoły filmowej Władimir Iwaszow. Główna rola kobieca - Żanna Prochorenko (jako Szura)- też studentka.

1961 r. - „Czyste niebo” (symboliczny tytuł) - główna bohaterka, Sasza, kocha się w koledze brata, pilocie sportowym. Wybucha wojna, pilot wzięty do wojska jako lotnik, strącony, wzięty do niewoli. Wraca po wojnie, jest szykanowany. Sasza walczy o niego, chce go przywrócić do życia.

• „Czterdziesty pierwszy”, „Ballada o żołnierzu”, „Czyste niebo” trylogia odwilżowa.

Czuchraj stworzył autonomiczną komórkę przy Mosfilmie (режиссёрская мастерская).

1966 r. - „Bardzo starzy oboje” (lub „Byli sobie dziad i baba”) - «Жили-были старик со старухой».

Siergiej BONDARCZUK (Серге́й Фёдорович Бондарчу́к) 1920-1994

Też pokolenie wojenne. Występował w teatrach wojennych. Role w filmach: „Otello” Jutkiewicza, „Taras Szewczenko”.

1959 r. - debiut reżyserski: „Los człowieka” («Судьба человека») wg Szołochowa. Coś w rodzaju ojcowskiego melodramatu. Główna rola Bondarczuka - rola prostego, niemłodego bohatera, wojna go nie łamie.

Wykład 15. (17.03.2009)

Bondarczuk - ciąg dalszy

„Los człowieka” - odbrązowienie II wojny światowej.

Filmy Bondarczuka - prestiżowe produkcje. Ważna postać dla kina radzieckiego. Tendencje monumentalne, natrętna symbolika.

Drugi film - „Wojna i pokój” (1965-67) - ekranizacja z wielkim rozmachem. Skupienie na zainscenizowaniu wydarzeń historycznych, rozmach scen batalistycznych. Bondarczuk - rola Pierre'a Biezuchowa. Oskar dla filmu.

1970 r. - „Waterloo” - radziecko-włoska produkcja, monumentalny film, wielkie pieniądze.

1975 r. „Oni walczyli za ojczyznę” - ekranizacja Szołochowa. Ostatnia rola Wasilija Szukszyna.

1977 r. „Step” - ekranizacja opowiadania Czechowa, najbardziej kameralny film w dorobku Bondarczuka.

1986 r. - „Borys Godunow”

Koprodukcja z Włochami - ekranizacja „Cichego Donu”, Bondarczuk zaczął go, ale w 1994 r. zmarł, film dokończył syn, Fiodor. Film niedobry.

Bondarczuk - aktor wyśmienity, jako reżyser lubiany przez władzę.

Tarkowski - 1962 r. - debiut filmowy „Dziecko wojny” («Иваново детство») - odwilżowe kino wojenne.

KINO ODWILŻOWE - to nie tylko wojna. Pokolenie «шестидесятников» - kształtują dekadę lat 60'tych. Rówieśnicy pokolenia literackiego, debiutują na początku lat 60'tych. „Pokolenie XX Zjazdu”. Najczęściej urodzeni w latach 30'tych, nie pamiętają wojny, Stalina (za bardzo). Do tej generacji należy m.in. Tarkowski. Filmy o młodym pokoleniu, wpływ „nowej fali” w tych filmach. Choć filmy niekoniecznie realizowane przez młodych twórców.

Filmy:

1. Marlen Chucyjew „Mam 20 lat” (1964) - powstał w 1961/62, ale został zakazany, skrócony, pokazany w Wenecji (nagroda). Pełna wersja pojawiła się w czasie „pierestrojki”.

Marlen Chucyjew (Марлен Мартынович Хуциев) - ur. w 1925 r. w Gruzji, zaczynał jako choreograf. 1956 r. - debiut: „Wiosna na ulicy Zarzecznej” (z Fiodorem Mironowem), klasyczny melodramat: on-robotnik, ona-nauczycielka. 1958 r. - „Bądź moim synem” («Два Фёдора») - film wojenny + melodramat ojcowski, podobny do „Losu człowieka”, debiut W. Szukszyna. „Mam 20 lat” - fenomen młodej generacji, beztroska młodych ludzi, pogubieni w rzeczywistości. Główny bohater - wraca do domu z wojska, nie ma ojca, mieszka z matką, ojciec zginął na wojnie (częsty motyw w filmach wojennych). Bohater nie wie, co z sobą zrobić, spotyka się z kolegami. Pokolenie nie mające celu w życiu. Śni mu się ojciec, rozmawia z ojcem o tym, jakie jest to nowe pokolenie. Czołówka filmu - motywy muzyczne, które mówią o rzeczywistości.

2. Gieorgij Danielija (Гео́ргий Никола́евич Дане́лия) ur. 1930, Gruzin

1963 r. - „Chodząc po Moskwie” («Я шагаю по Москве») - młody bohater z prowincji przyjeżdża do Moskwy, spotyka swojego rówieśnika, zaprzyjaźniają się chodzą 1 dzień po Moskwie bez celu. Wpływ „nowej fali” w estetyce, sposobie realizacji. Pierwsza znacząca rola Nikity Michałkowa.

3. „Jest taki chłopak” («Живёт такой парень») Szukszyna - główny bohater to wiejski chłopak.

4. „A jeśli to miłość” (1962), Jurij Rajzman (Юлий Райзман)

5. „Żegnajcie gołębie”, Jakow Segel (Яков Сегель)

2 połowa lat 50'tych - adaptacje literatury w nieco innym stylu niż w latach 30'tych:

* „Cichy Don” (1957), S. Gierasimow

* Iwan Pyriew - adaptacje Dostojewskiego:

* 1956 r. „Idiota” - nierewelacyjny, ale dobrze grany (tylko pierwsza część)

* 1960 r. „Noce nad Newą” - adaptacja „Białych nocy”

* 1968 r. „Bracia Karamazow” - film dokończony przez studentów Pyriewa, bo w 1968 r. Pyriew zmarł. Role: Michaił Ulianow (Dmitrij). Koncentracja na dramacie psychologicznym.

* 1960 r., Josif Chejfic (Иосиф Хейфиц) „Dama z pieskiem” Czechowa, zdjęcia Moskwina (z grupy Feks), pięknie zrobiony film, rola Batałowa.

Nowa generacja aktorów - aktorzy intelektualni:

• 1960 r. Batałow, adaptacja „Szynela” - debiut Batałowa, nawiązuje do niemej adaptacji z lat 20'tych. Rola Bykowa - aktor charakterystyczny, rola Baszmaczkina.

• Grigorij Kozincew - 1956 r. „Don Kichote” (powrót do kina po prawie 10 latach przerwy), 1963 r. „Hamlet”, 1970 r. „Król Lear” (świetne ekranizacje szekspirowskie).

# Laurence Olivier - pierwsze adaptacje Szekspira, kamienie milowe w rozwoju filmów szekspirowskich:

• 1944 „Henryk V”

• 1948 „Hamlet”

• 1953 „Ryszard III”

inni: Orson Wells, A. Kurosawa, powinno się tu pamiętać też o Kozincewie.

G. Kozincew - książka: „William Szekspir - наш современник”.

Turgieniew „Hamlet i Don Kichot”.

Wykład 16. (24.03.2009)

«Падение Берлина» - przylot Stalina do Berlina (podobnie, jak w „Triumfie chwały” Leni Riefenstahl o zjeździe NSDAP w Norymberdze, 1935).

Kozincew:

• „Hamlet” - Innokientij Smoktunowskij (rola główna), zdjęcia Jonas Gričus, muzyka D. Szostakowicz, tłumaczenie „Hamleta” - Pasternak;

• „Król Lear” (dwie części) - scena szaleństwa Leara (spektakularnie nakręcona).

KINO ODWILŻOWE - KINEMATOGRAFIA NIEROSYJSKA

1. Siergiej PARADŻANOW (Сергей Иосифович Параджанов) (1924-1990) - radziecki reżyser filmowy pochodzenia ormiańskiego (właśc. Sarkis Paradżanian). Tragizm biografii artystycznej - więcej filmów nie zrobił, niż zrobił. Skupia inspiracje kilku kultur. Urodzony w Tbilisi (wtedy jeszcze Tyflis). Rodzina mieszczańska, kupiecka, zamożna. Uczył się w szkole muzycznej. Studiuje w Moskwie w szkole filmowej (ВГИК - Всероссийский государственный университет кинематографии имени С. А. Герасимова) - 2. połowa lat 40'tych, czasy stalinowskie. Siedział w więzieniu. Film „Paradżanow. Requiem” - biograficzny. W szkole filmowej trafił do klasy Igora Sawczenki - utalentowany reżyser, Paradżanow go uwielbiał, opiekował się swoimi studentami. Prawdopodobnie zamordowany w 1950 r. przy realizacji „Tarasa Szewczenki”. Paradżanow trafił pod opiekę Dowżenki. Paradżanow - pierwsze lata twórczości związane z Ukrainą, z wytwórnią w Kijowie. Film dyplomowy: „Mołdawska bajka”. „Andreasz” («Андриеш») - debiut pełnometrażowy (mały pastuszek musi stawić czoła złemu czarnoksiężnikowi). Debiut - 1955 r. Nie interesowały go tematy typowo odwilżowe, np. wojna. Kręci filmy w stylu komedii kołchozowej:

• 1958 r. „Pierwszy chłopak” («Первый парень») - scena ze słonecznikami, jak u Dowżenko;

• 1960 r. „Ukraińska rapsodia” («Украинская рапсодия») - o wiejskiej dziewczynie z talentem wokalnym;

• 1962 r. „Kwiatek na kamieniu” («Цветок на камне») - sekta zielonoświątkowców wśród komsomolców, porywają dziewczynę.

Lata 50'te - postać niepokorna, kontrowersyjna. Malarz, zbiera stare przedmioty. Postać barwna. Na celowniku władzy od samego początku. 1964 r. - propozycja ekranizacji opowiadania Michajły Kociubińskiego „Cienie zapomnianych przodków” («Тени забытых предков»), operator: Jurij Ilienko. Film niezwykły - rwana fabuła, nie do końca płynna, Paradżanowa interesuje kultura, obrzędy, pokazuje żywy, prawdziwy folklor, fascynacja archaicznością, światem, który nie istnieje. Ilienko - momentami zdjęcia z kamery ręcznej, chwyty nowofalowe. Film wzbudził kontrowersje. Premiera w Kijowie, pokaz w 1965 r., słowo wstępne Iwana Dziuby - zaczął mówić o aresztowaniach, na sali zrobiło się gorąco! Premiera przekształciła się w manifestację polityczną.

Scenariusz do filmu „Kijowskie freski” - odrzucony.

Paradżanow przenosi się do Erewania (Armenia).

Wykład 17. (31.03.2009)

PARADŻANOW- ciąg dalszy

Film „Intermezzo” - nie powstał.

Erewań - 1966 (1967) - projekt filmu poświęconego postaci poety ormiańskiego, Sajata Nowy (ang. Sayat Nova) - żyje w XVIII w. (1712-95), poezja aszuhów (ашуги) ≈ tradycja bardów, poetów wędrownych, utwory wykonywane przy dźwiękach muzyki. Sajat Nowa - sława jako poeta, postać na poły legendarna, zmarł w wyniku najazdu wojsk szacha perskiego. Właśc. nazwisko - Sajutian Aradian. Przez 30 lat był mnichem, zakonne imię: Stefanos.

Scenariusz przyjęty, film nakręcony w 1968 (1969) r. Nagle okazało się, że nie wejść na ekrany (zarzucano mu, że jest niezrozumiały). Skrócono film (Siergiej Jutkiewicz), podzielono na rapsodie. Nowy tytuł: „Barwy granatu” («Цвет граната»). Początkowo Paradżanow nie chciał się zgodzić.

Podobna awantura o „Andrieja Rublowa”.

1966/1967 - proces restalinizacji, koniec odwilży, ponowne „zaciśnięcie pętli” (1968 - Czechosłowacja).

• „Barwy granatu”, „Andriej Rublow” - filmy o artystach, ale nie biografie!

Paradżanow składa projekty scenariuszy (głównie do wytwórni kijowskiej). Jego scenariusze - opisy obrazów. „Sajat Nowa” - nieruchome obrazy, historia opisana przez alegoryczne obrazy. Wykorzystywana w filmie sztuka ormiańska. Paradżanowa inspirowali artyści: lubił Lermontowa (pomysł ekranizacji „Demona” Lermontowa, „Fontanny Bakczysaraju” Puszkina - «Дремучий дворец» - odrzucone!, bo dotyczył tematyki Tatarów (temat tabu w ZSRR)).

Lata 70'te - praca nad filmem „Spowiedź” - o dzieciństwie Paradżanowa (niezrealizowany).

1973 r. - aresztowany, oficjalny powód: homoseksualizm i spekulanctwo, skazany na 5 lat łagru (rysuje, robi kolaże - robił je później do końca życia). Pobyt w łagrze skrócony o rok (interwencja z zewnątrz, petycje z Zachodu). Interwencja Luisa Dragona, jego żona to siostra Lili Brick, poprosiła Dragona o interwencję u Breżniewa.

Nie miał prawa realizacji filmów, zakaz pobytu m.in. w Moskwie. Przenosi się do Gruzji, do Tbilisi. Dalej pisze scenariusze.

1984 r. - realizuje film „Legenda o twierdzy Suramskiej” («Легенда о Сурамской крепости»), w Gruzji, metoda „paradżanowska”.

Scenariusz „Męczeństwo Szuszanik”(święta kościoła w Gruzji) - film nie powstaje.

1988 r. - „Aszik Kerib” («Ашик-кериб») - film na podstawie bajki Lermontowa, nagroda na festiwalu w Stambule. Dodo (Dawid) Awaszydze - współreżyser.

Paradżanow - kłopoty ze zdrowiem, nowotwór płuc, 20/21.XI.1990 - umiera w Erewaniu.

KINEMATOGRAFIA ORMIAŃSKA

Pierwsze filmy - jeszcze przed rewolucją (początek XX w.)

Regularna produkcja filmowa - stworzona pod auspicjami bolszewików.

1923 r. - Госкино Armenii, szef: Amo Bek-Nazarow (aktor, role amantów).

Pierwszy ormiański film fabularny 1926 r. „Honor”, reż. Bek-Nazarow.

Lata 30'te - Bek-Nazarow - filmiki komunistyczne, o bohaterach narodowych:

• 1935 „Pepo”;

• 1938 „Zan gezur”.

KINEMATOGRAFIA GRUZIŃSKA

Pierwsze filmy - 1908-1910.

1912 r. - „Podróż Akakija Cerikeri” - pierwszy film gruziński.

1923 r. - wytwórnia Госкинпром Gruzji (od 1953 r. „Gruzja-Film”).

Pionier kina - aktor przedrewolucyjny Iwan Pieriestiani, 1921 r. „Arsen Dżordżaszwili” - o rewolucji 1905 r. w Baku, Michaił Cziaureli (Михаил Едишерович Чиаурели) - główna rola, lata 40-te - apologeta Stalina.

Wykład 18. (7.04.2009)

KINEMATOGRAFIA GRUZIŃSKA - ciąg dalszy

Tengiz ABUŁADZE (Тенги́з Евге́ньевич Абула́дзе)

Znaczący reżyser, pokolenie Paradżanowa. Studia reżyserskie w Moskwie.

1955 r. - film z Rewazem Czcheidze , pokazany w Cannes (Złota Palma) - „Osiołek Magdany” («Лурджа Магданы») - pierwszy sukces kina gruzińskiego! Magdana - bardzo uboga wdowa, sprzedaje maślankę, jej dzieci znajdują na drodze osiołka, proszą Magdanę, aby mógł zostać z nimi osiołek pomaga Magdanie w pracy, osiołka poznaje kupiec, do którego kiedyś należał, Magdana musi oddać osiołka. Inspiracja neorealizmem włoskim (lata 40'te), paradokumentalny styl fotografii, film z pogranicza przypowiastki dla dzieci, momentami wzruszający.

* 1968 „Błaganie”, 1976 „Drzewo pragnień”, 1985 „Pokuta” pewnego rodzaju trylogia, łączy je metaforyczność przekazu, fascynacja ludowością, своего рода filmy-przypowieści. Moda na odwoływanie się do folkloru, metaforycznie prowadzona opowieść.

• „Błaganie” («Мольба») - inspirowany poezją Waży Pszaweli, przypowieść o walce dobra ze złem, czas akcji: prawdopodobnie średniowiecze, alegoryczne obrazy, filmowość obrazu, efektowny wizualnie.

• „Drzewo pragnień” («Древо желания») - bardziej realistyczny, opowieść o miłości dwojga, dziewczyna wydana za mąż, ale nadal spotyka się z chłopakiem - wychodzi to na jaw, dziewczyna zostaje ukarana (wywieziona ze wsi i zostawiona na pastwę losu).

A oto co na temat filmu mówi Wikipedia: Фильм рассказывает о несчастной любви двух жителей маленькой грузинской деревни: Мариты и Гедиа. Бабушка Мариты насильно выдёт её замуж за богача. Гедиа возвращается к любимой и они снова встречаются. Узнав о грехе прелюбодеяния старейшины деревни жестоко наказывают их. Мариту провозят через деревню, задом наперед на осле и забрасывают грязью. Фильм заканчивается смертью возлюбленных. В фильме своё значение играет интерьер грузинского дореволюционного быта, неспешная сельская жизнь. Яркие образы деревенских сумасшедших и чудаков: «аристократки» Фуфалы и «философа» Бубалы, над которыми потешаются мальчишки. Название фильму даёт ещё один юродивый — Элиоз, который безуспешно ищет в зимнем лесу волшебное «древо желания».

• „Pokuta” («Покаяние») - głośny film początku pierestrojki, próba opowieści o totalitaryzmie, akcja: fikcyjne miasto, rządzi w nim dyktator Warłam Aranidze (połączenie Hitlera, Mussoliniego, Stalina). Początek filmu - śmierć Warłama, kobieta próbuje wykopać go z grobu, z jej opowieści poznajemy doświadczenie totalitarne. Bardzo trudny film - metaforyczna struktura. Obecnie - zapomniany. Ostatni film Abuładze - zmarł na początku lat 90'tych.

KINO BREŻNIEWOWSKIE (czasy „zastoju” 1965-1985)

Ciągłe trwanie imperium, choć już się ono chwieje. Ciekawy okres w kulturze, filmie. Okres breżniewowski - zapomina się o nim, choć powstało wtedy wiele ciekawych utworów (poza filmami wzorowanymi na zachodnich) pokolenie „filmowych шестидесятников” - ludzie urodzeni w latach 20'tych, edukacja w okresie odwilży, trafili na moment otwarcia rosyjskiej kultury na Zachód, odwilż - rehabilitacja kina lat 20'tych, pomost między nimi a awangardystami. Debiutowali w połowie lat 60'tych, najważniejszy moment twórczości - lata 70'te. Najwybitniejszy twórca - Andriej TARKOWSKI (należy do tej generacji!).

1. Wasilij Szukszyn

2. Andriej Konczałowski

3. Lew Panfiłow

4. Larysa Szepitko i Elem Klimow (małżeństwo)

5. Aleksiej German

6. Aleksander Askoldo (tylko 1 film)

Wasilij SZUKSZYN (Васи́лий Мака́рович Шукши́н)

Głównie pisarz, ale z wykształcenia filmowiec. Należał do grupy pisarzy wiejskich - деревенщиков (portretują „starą” wieś, idealizacja, mitologizacja ludu rosyjskiego), choć różni się od деревенщиков (nie ma tej idealizacji, więcej zmysłu ironicznego, satyrycznego, porównywany do Zoszczenki).

Szukszyn wywodził się ze wsi. Przybywa do Moskwy, zdobywa ją swoim talentem.

Urodzony w 1929 r. w Srostkach nad rzeką Katuń (Syberia) - bardzo ważna przestrzeń dla Szukszyna, jeden z filmów nakręcił w Srostkach.

Tragiczne dzieciństwo - jego ojca rozstrzelano podczas kolektywizacji, matka chciała spalić się z dziećmi w piecu chlebowym, aby uniknąć zsyłki. Bieda, ciężkie warunki, bardzo długo Szukszyn nosił nazwisko matki (Popow), bo jego ojca uznano za wroga ludu. Dramatyczne lata życia. Matka sprzedała jedyną krowę, aby opłacić mu podróż do Moskwy.

Moskwa - chciał studiować literaturę, ale się nie dostał (bo nic nie umiał), zdawał do szkoły filmowej (studiował z Tarkowskim, obaj trafili do klasy M. Romma, on ich bronił, gdy nie chciano ich przyjąć do szkoły filmowej).

Zaczął pisać - sam dla siebie, do szuflady (debiut literacki w latach 50'tych, za namową Romma).

Film i literatura - nierozerwalne w przypadku twórczości Szukszyna. Scenariusze na kanwie opowiadań, później киноповести.

1959 r. - debiut jako aktor - rola w filmie «Два Фёдора» (reż. Marlen Chucyjew). Bardzo utalentowany aktorko, choć najczęściej role drugoplanowe, role chłopów. Etatowy chłop. Najlepsze jego role - w dwóch jego filmach.

1960 r. - film dyplomowy „Z łabędziego donoszą” («Из Лебяжьего сообщают»), średniometrażowy (Шукшин выступил как сценарист, режиссёр и исполнитель главной роли).

1964 r. - pierwszy film fabularny, oficjalny debiut - „Jest taki chłopak” («Живёт такой парень»), na kanwie opowiadań Szukszyna (tomik „Jest taki chłopak” - inspiracja dla tego filmu). Bohater - Paszka, cwaniaczek, naiwny, ma dylemat - kocha się w bibliotekarce, ale to dla niego zbyt wysokie progi. Nurt portretowania młodego pokolenia. Film się spodobał.

1965 r. - „Wasz syn i brat” («Ваш сын и брат»), scenariusz: 4 opowiadania Szukszyna. Temat wiejski, film o rozpadzie rodziny. Trzy oddzielne nowele o trzech kolejnych braciach (maniera tworzenia filmów u Szukszyna - zamknięte epizody). Trzech braci - trzy sposoby życia:

1. Stiepan - uciekł z więzienia, wraca na wieś;

2. Maksym - nie umie odnaleźć się w mieście, gdzie pojechał do szkoły;

3. Ignat - udaje „miejskiego” człowieka, ma „miejską” żonę, przybiera maskę mieszczucha.

Film najbliższy tematyce wiejskiej.

1969 r. - „Dziwni ludzie” («Странные люди») - 3 nowele filmowe na podstawie 3 oddzielnych opowiadań («Чудик»/„Bzdrynio”, „Mil pardon Madam”, „Nocne dumania”).

Wykład 19. (21.04.2009)

SZUKSZYN - ciąg dalszy

1969 r. „Dziwni ludzie” - film nowelowy, zamknięte opowiadania. Krytyka filmu - świat wiejski pokazany w krzywym zwierciadle, ludzie-cudacy.

Nowele:

1. „Braciszek” («Братка») - młody człowiek jedzie ze wsi do miasta, w odwiedziny do brata, brat - maska mieszczucha, miasto pokazane cudacznie, chaotycznie;

2. „Fatalny wystrzał” («Роковой выстрел») - bohater we wsi opowiada wszystkim o swoim zamachu na Hitlera - kłamie, ale przypomina tym samym tragiczną historię II wojny światowej;

3. „Nocne dumania” («Думы») - domorosły muzykant przygrywa nocą na akordeonie, rozmyślania o życiu. W noweli pojawia się Stieńka Razin - rzeźbiarz w jednej ze scen rzeźbi jego postać.

„Dziwni ludzie” otwierają drugą część twórczości Szukszyna - okres dojrzały.

1966 - 1967 - scenariusz do filmu o Stiepanie Razinie - było to marzenie Szukszyna, ale film nigdy nie powstał. Początek lat 70'tych - drugie przygotowanie do tego filmu - znowu mu cofnięto projekt. Pozostała киноповесть „Przyszedłem dać wam wolność” (jest też taka powieść).

1971 r. - film, który powstał jako oryginalny pomysł: „Pogwarki” («Печки-лавочки»), główna rola Szukszyna. Znakomity film, gorzki humor, pastisz, typowa poetyka Szukszyna. Akcja: traktorzysta dostaje przydział na wczasy, jedzie na Krym (z Syberii), film to ta podróż na Krym, spotyka różne osoby. Coś w rodzaju przypowiastki filozoficznej. Bohater przypomina Ивана Дурака (bohater filmu też ma na imię Iwan). Film nakręcony w Srostkach (rodzinna wieś Szukszyna), grała tu też żona Szukszyna. W scenach początkowych pojawia się też matka Szukszyna, mieszkańcy wsi. Pojawia się scena ze lwami (jak u Eisensteina w „Pancerniku Potiomkinie”).

1973 r. - „Kalina czerwona” («Калина красная») - suma wszystkich filmów Szukszyna, najwybitniejszy. Zdjęcia - Anatolij Zabołocki. Opowieść o próbie nawrócenia. Postać recydywisty, złodzieja, siedział w więzieniu. Początkowa scena - wychodzi z więzienia, chór śpiewa mu «Вечерный звон». Jedzie do Ljuby, poznał ją listownie, chce zacząć nowe życie. Tragiczny koniec - ginie z rąk grupy, do której kiedyś należał. Film porównywany do „Zbrodni i kary” Dostojewskiego. Ljuba - znaczące imię (любовь). Scena podróży do matki kolegi, tak naprawdę to matka głównego bohatera, bohater płacze na tle zrujnowanej cerkwi (częsty motyw u Szukszyna). Główna rola - Szukszyn. Główny bohater - skupienie cech wszystkich wcześniejszych bohaterów Szukszyna. «Калина красная» - ostatni film w dorobku Szukszyna.

Szukszyn - gra u Bondarczuka w „Oni walczyli za ojczyznę”.

Śmierć - znaleziony martwy w kajucie statku rzecznego, rzekomo zawał. Wersja, że został zamordowany. Zmarł w 1975 r., miał 45 lat.

Andriej TARKOWSKI (Андре́й Арсе́ньевич Тарко́вский) 1932 - 1986

Spektakularna kariera światowa.

Urodzony we wsi Zawrażje, syn poety Arsienija Tarkowskiego. Młodsza siostra - Marina. Wczesne dzieciństwo - Moskwa. Wojnę spędzili na wsi. 1943 r. - powrót do Moskwy, kontynuuje naukę (uczył się też w szkole muzycznej). Studiował chwilę orientalistykę. Matka załatwiła mu udział w ekspedycji geologicznej na Syberii.

1954 r. - studia filmowe. Jego opiekun i mentor - М. Ромм.

1959 r. - filmy szkolne: „Dzisiaj przepustki nie będzie”, „Zabójcy”.

1960 r. - dyplom - film krótkometrażowy „Mały marzyciel” («Каток и скрипка»).

Pracuje z Andriejem Konczałowskim nad scenariuszem „Pasja wg Andrieja” (o Rublowie).

1961 r. - pierwszy film - „Dziecko wojny” («Иваново детство»). Odwilżowy film wojenny, na podstawie opowiadania Bogomołowa „Iwan”. Mały chłopiec razem z oddziałem maszeruje do Berlina, ginie tam. Jest małym żołnierzem, nadwyraz dojrzałym. Kilka fragmentów - sny Iwana: o matce, … Wojna czyni go kimś, kim nie jest. Bardzo ładny film. 1962 - „Złoty lew” w Wenecji - otwarcie drogi do kariery. Główna rola - Nikołaj Burłajew (później aktor i reżyser) - odkrył go Konczałowski. Konczałowski - w filmie rola żołnierza.

1965 r. - «Андрей Рублёв» - najważniejszy film Tarkowskiego. W 1966 r. odłożony na półki, spowodował wielką awanturę. Analogie do współczesności, choć Tarkowski mówił, że robi film po prostu o Rublowie. To nie biografia Rublowa, to opowieść o artyście i o czasach, w jakich przyszło mu żyć. Dla Tarkowskiego sztuka ma wymiar sakralny. Film nielegalnie pokazany w Cannes w 1968 r. - początek światowej kariery Tarkowskiego. Ikony - pokazane w epilogu, są barwne, podczas gdy cały film jest czarno-biały. Główna rola - Anatolij Sołonicyn.

1972 r. - „Solaris” («Солярис») - adaptacja Lema; Tarkowski nie lubił tego filmu (Lem także ).

1974 r. - „Zwierciadło” («Зеркало»)

1978 r. - „Stalker” («Сталкер») - wg braci Strugackich «Пикник на обочине».

1982 r. - „Czas podróży” (wł. „Tempo di viaggio”/ «Время путешествия») - zrealizowany we Włoszech. Tarkowski podejmuje decyzję o pozostaniu na Zachodzie.

1983 r. - „Nostalgia” («Ностальгия») - zrealizowany we Włoszech.

1985 r. - „Ofiarowanie” («Жертвоприношение») - zrealizowany w Szwecji.

28. XII. 1986 r. - umiera, pochowany w Paryżu.

Wykład 20. (28.04.2009)

Tarkowski - ciąg dalszy

Elementy autobiograficzne, odniesienia do dzieciństwa.

1968 r. - projekt scenariusza „Spowiedź”

1973 r.- scenariusz „Biały, biały dzień” „Zwierciadło” (1974 r.) - temat filmu to materia wspomnień, niby potrzaskane lustro, z którego kawałków składa się świat. Nie ma linearności, składa się z obrazów, przywoływanych przez pamięć (jak u Prousta). Film zrobiony w hołdzie dla matki, pojawia się postać matki (Tarkowski wszystko, co osiągnął, zawdzięcza matce). Pojawia się figura ojca - wielki nieobecny. W filmie - wiersze Arsenija Tarkowskiego (ilustracja poetycka).

1977 r. - „Hamlet” - inscenizacja w teatrze moskiewskim, główna rola: Anatolij Sołonicyn.

1978 r. - „Stalker” - drugi film SF (scenariusz samych Strugackich). Interesująca linia filmowa. Zona - obiekt tęsknot i marzeń wielu ludzi, przeprowadzają ich tam stalkerzy. Bohaterowie: stalker i dwaj towarzysze: pisarz i profesor. Film - opowieść o tej podróży do zony, gdzie spełniają się marzenia (te, które są naszymi ukrytymi, nie zawsze dobrymi dla nas). Postać Jeżozwierza - powiesił się w zonie. Stalker a jurodiwyj - pada to słowo w filmie. Stalker - człowiek z marginesu. Film - zdjęcia w tonacji brunatno-szarej, gdy zbliżają się do zony - zdjęcia kolorowe!

„Czas podróży” - film dokumentalny.

Tarkowski zostaje na Zachodzie - bardzo trudna decyzja, cała rodzina została w ZSRR, długo trwało zanim mogli wyjechać na Zachód.

Zaczęła się sława Tarkowskiego. Mówi o wyjałowieniu duchowym współczesnego świata. Traktowano go jak proroka ze Wschodu.

1983 r. - „Nostalgia” - próba ujęcia dramatu współczesnego człowieka. Akcja: rosyjski naukowiec podróżuje po Włoszech w poszukiwaniu śladów rosyjskiego kompozytora. Nostalgia: za ojczyzną, za przestrzenią duchową we współczesnym świecie. Postać jurodiwego - dokonuje samospalenia.

1985 r. - „Ofiarowanie” - operator Svent Nykvist (operator Bergmana). Testament Tarkowskiego.

1973 r. - „Borys Godunow” w operze w Londynie.

Tarkowski - genialnie zawierał treść w obrazie. Reżyser apokaliptyczny, pokazuje nastrój apokaliptyczny. Widoczne to w „Ofiarowaniu”. Miał pomysły, aby sfilmować Apokalipsę. Miał niesamowite rozumienie symboli.

Filmy Tarkowskiego - motyw wody, „Ofiarowanie” - woda ma charakter sakralny.

Książka Tarkowskiego „Czas utrwalony” («Запечатленное время») - traktat filozoficzny.

Tarkowski - myślenie o kinie - filmy mają szczególną formę. Szczególnie rozumiana kategoria obrazu, montażu i czasu utrwalonego. Logika poetycka - to najbardziej pociągało go w filmie. Określenie Tarkowskiego. Wywodzi się z poezji jako takiej, która ma ambicję mówienia o świecie za pomocą skojarzeń słownych. Połączenie obrazów to nie podporządkowanie fabuły jasności przekazu. Język Tarkowskiego nie odnosi się do jednoznaczności. Mistrz Tarkowskiego - Dowżenko (pojawia się u niego pojęcie kina poetyckiego). Odwołanie do poezji haiku (tak jak Eisenstein). Nie był uczniem Eisensteina, uważał, że u niego było za dużo retoryki, a istotą kina są obrazy, fotograficzne odbicie rzeczywistości. Tarkowski rzadko stosuje montaż (nie lubił go) - woli długie ujęcia, które wywołują napięcie. Widz ma odbierać emocjonalność scen filmu. Fotografia - pokazanie świata w sposób bezpośredni, bezpośrednie utrwalenie czasu. Film - utrwalenie na taśmie czasu! Czynność w kinie ma taką długość, jak w rzeczywistości (jeśli jest sfilmowana w całości - scena przejścia przez basen w „Ofiarowaniu”, lub przejazd drezyną w „Stalkerze” - element dźwiękowy (stukot szyny)). Kino to matryca realnego czasu. W haiku pociągała go czystość obserwacji życia, trafna i dokładna.

Wykład 21. (5.05.2009)

«Шестидесятники» - ciąg dalszy

1. Larysa SZEPITKO (Лари́са Ефи́мовна Шепи́тько)

Bardzo utalentowana, tragiczna śmierć w wypadku samochodowym. Bardzo piękna.:) Urodzona w 1938 r. na Ukrainie. Przyjechała do Moskwy, nauka w szkole filmowej, chciała być reżyserem. Zaczynała w klasie Dowżenki (ale wkrótce zmarł), przeszła do klasy
М. Ромма.

Krótkie szkolne filmy:

• 1956 r. - „Ślepy kucharz” («Слепой кухарь»)

• 1957 r. - „Żywa woda” («Живая вода»)

• 1962 r. - „Przy stromym jarze”

1963 r. - „Skwar” («Зной») - film dyplomowy, średniometrażowy, na podstawie utworu Czingiza Ajtmatowa (Чингиз Айтматов) pt. „Wielbłądzie oko”. Ajtmatow - Kirgiz, też pokolenie «шестидесятников», często ekranizowano jego utwory. Akcja filmu: historia o 18-latku, Kirgizie, który przybywa do osady, aby zamienić suchy teren w żyzny. Dostaje zadanie przewozu wody ze źródła - zderzenie z przyrodą, dzikim, niezwykłym światem. Romans z pasterką. Film skończyła dopiero w 1964 r., to było takie ćwiczenie warsztatowe.

1966 r. - „Samotna” («Крылья») - debiut, pierwszy film długometrażowy. Film na pograniczu odwilży. Kontynuacja tematu Wielkiej Wojny Ojczyźnianej. Akcja: po wojnie, bohaterka - Natalia Pietruchina, dyrektorka szkoły, nielubiana, w czasie wojny była lotnikiem, bohaterką, zestrzelono jej narzeczonego, też lotnika, nie mogła go uratować. Nie radzi sobie po wojnie, nielubiana, ma adoptowaną córkę, ale nie ma z nią kontaktu. Niezwykły film, pokazuje losy bohaterów, którym wojna złamała życie. Pokazuje to życie po wojnie. Główna rola: Maja Bułgakowa.

1967 r. - wspólnie z Andriejem Smirnovem „Początek nowego wieku”, 2 nowele: „Ojczyzna elektryczności” wg Płatonowa (Szepitko), akcja: głód na Powołżu. Film trafił na półki.

1971 r. - „Ty i ja” («Ты и я») - ciekawy, choć nie wybitny. O pokoleniu 30-latków. Dwoje przyjaciół: Sasza i Piotr - lekarze, różne drogi życia. Piotr - sukces zawodowy, lekarz ambasady w Szwecji (pod wpływem żony), Sasza - nie robi kariery, pracuje w administracji instytutu medycznego.

1976 r. - „Wniebowstąpienie” («Восхождение»), wg utworu W. Bykowa „Sotnikow”. Wybitny film! Złoty niedźwiedź na festiwalu w Berlinie, ogromny sukces. Powrót do czasów II wojny światowej - wojna to tło dla konstrukcji metafizycznych, odbiegają od pojęć historycznych, cieniowanie rzeczywistości wojennej, wkradają się niuanse - pojawiają się postaci kolaborantów, partyzantów. Spolaryzowany obraz wojny, dyskurs metafizyczny. Akcja: Białoruś okupowana przez Niemców, oddział rosyjskich żołnierzy, dwóch żołnierzy ma szukać jedzenia (Rybak i Sotnikow). Znajdują schronienie w wiosce, ale pojawiają się Niemcy. Gra pomiędzy żołnierzami a niemieckim kolaborantem, aby przeszli na stronę Niemców. Rybak idzie na współpracę, Sotnikow - nie zgadza się, zostaje powieszony. Końcowa scena - scena egzekucji. Film przypomina ewangeliczną opowieść o zdradzie Judasza. Pojawiają się cerkiewne kopuły. Sotnikow przypomina twarz Jezusa z ikony.

Szepitko - światowy format. W Rosji przyjmowano ją różnie.

Pomysł na ekranizację „Pożegnania z Matiorą” Rasputina. Napisała scenariusz. 1979 r. - zginęła w wypadku samochodowym, ale film powstał - dokończył go jej mąż, Elem Klimow.

2. Elem KLIMOW (Эле́м Ге́рманович Кли́мов)

Urodzony w 1933 r. w Stalingradzie, skończył szkołę filmową.

1964 r. - debiut - „Witajcie, wstęp wzbroniony” (Добро пожаловать, или Посторонним вход воспрещён») - komedia satyryczna, kpina z władzy radzieckiej, ale Chruszczow zgodził się na ten film. Akcja: obóz pionierski, dzieci wykańczają szefa obozu . Aluzje do rzeczywistości radzieckiej. Klimow otrzymał etykietkę reżysera komedii.

1967 r. - „Przygody dentysty” («Похождения зубного врача»)

1966 r. - projekt filmu na 50. rocznicę Rewolucji - później odrzucenie scenariusza. „Antychryst” - o G. Rasputinie, Klimow chciał zrobić film o schyłku caratu.

1970 r. - „Sport, sport, sport” («Спорт, спорт, спорт»)

1975 r. - powrót do pomysłu na film o Rasputinie „Agonia” («Агония») - scenariusz zmienia swój charakter, nie jest to biografia Rasputina, choć jego postać się pojawia, postać Rasputina - złowieszcza, na pograniczu obłędu, niczym „święty starzec”. Opowieść o schyłku epoki, zdjęcia z kronik, zdjęcia stylizowane na kroniki. Postać Mikołaja II - człowiek słaby, udręczony, przytłoczony rzeczywistością. Film odłożony na półki, pojawił się dopiero w 1981 r. Główna rola - Aleksiej Pietrenko (grał generała w „Cyruliku syberyjskim”, rola w „Pożegnaniu”). Scena wygnania Rasputina przez cara, proroctwo Rasputina.

Początek „trylogii” - apokaliptyczność, dyskurs symboliczny, odesłanie do czegoś poza światem.

• „Pożegnanie” («Прощание») - film, który dokończył za żonę, Larysę Szepitko. Akcja: zalanie wsi, cmentarza na potrzeby budowy elektrowni wodnej - koniec świata dla mieszkańców. Pierwsze kadry zrobiła jeszcze Szepitko (czarno-białe, sepiowe), kadry Klimowa - kolorowe. Staruszka Daria - główna bohaterka, przyjeżdża po nią syn, aby ją zabrać, ale gubi się we mgle. Modlitwa Darii w lesie do matki-ziemi, ognia, słońca czerwonego. Pyta w modlitwie, co to za goście pojawili się we wsi. Echa tradycyjne, z tradycji prawosławnej, ludowego prawosławia. Fiodorowski kult przodków.

• „Idź i patrz” (1985) («Иди и смотри») - wojenny, ostatni film Klimowa, inspirowany prozą Alesia Adamowicza (biał.) (między innymi „My ze spalonej wsi”) - nawiązanie do sprawy mordu w Chatyniu na Białorusi.

Wykład 22. (12.05.2009)

„Idź i patrz” - tytuł filmu to cytat zaczerpnięty z Apokalipsy św. Jana; wstrząsający film, eskalacja okrucieństwa, historia opowiedziana w niezwykły sposób; obraz świata - zło przekracza ludzką miarę, historia opowiadana przez małego chłopca, świadka masakry; ostatnia scena - spalenie mieszkańców wsi (długa scena, cała sekwencja).

„Idź i patrz” - ostatni film Klimowa. Zmarł w 2003 roku.

3. Gleb PANFIŁOW (Глеб Анатольевич Панфилов) ur. 1934 r.

Długa droga do filmu, nie jest wychowankiem ВГИК. Skończył studia inżynierskie (Уральский политехнический институт). Odbywał praktykę w telewizji. Skończył wyższe kursy reżyserskie przy wytwórni Lenfilm. Związany z wytwórnią leningradzką. Lenfilm - więcej swobody.

1967 r. - pierwszy film pełnometrażowy, debiut Panfiłowa - „Trzeba przejść przez ogień” («В огне брода нет») trochę jako film rocznicowy (50-lecie Rewolucji), nawiązanie do Rewolucji, ale i do wojny domowej, próba uczłowieczenia Rewolucji i wojny domowej.

Bohaterka - Tania, jeździ pociągiem sanitarnym, martwi się, że nikt nie zwraca na nią uwagi, bo jest nieładna, spotyka akordeonistę (też niewyjściowego ), okazuje się, że Tania ma talent plastyczny, w filmie pojawiają się jej rysunki).

Таня: Я влюбилась.

Ответ: Эх, Танька, марксизм тебе нужен.

Autor scenariusza - Jewgienij Gabriłowicz, pisarz, przedstawiciel starszego pokolenia (urodzony w 1899 r.), współpracował z Rajzmanem, Jutkiewiczem („Lenin w Polsce”, „Lenin w Paryżu” - scenariusze Gabriłowicza).

Główna rola - Inna Czurikowa - muza, żona Panfiłowa, role we wszystkich jego filmach, to Panfiłow ją odkrył.

1970 r. - „Początek” - film doskonały; akcja: młoda dziewczyna otrzymuje propozycję roli w filmie o Joannie d'Arc. Oglądamy historię Joanny d'Arc, ale i tej młodej dziewczyny: prostej, trochę naiwnej, marzącej o miłości. Główna rola: Czurikowa. Nagroda na festiwalu w Berlinie.

Pod koniec lat 60'tych - Panfiłow przygotowywał się do nakręcenia filmu o Joannie d'Arc, ale nie uzyskał zgody. Czurikowa miałaby tam zagrać główną rolę.

1979 r. - „Temat” - niezwykle interesujący film o kondycji moralnej sowieckiej inteligencji. Bohater: dramaturg Kim Jesienin, zrobił karierę, pieszczoch władzy . Wyjeżdża na prowincję (Suzdal) z asystentką i kolegą, aby szukać natchnienia. Kokietuję kustoszkę tamtejszego muzeum (rola Czurikowej), tylko kustoszka wodzi, że to człowiek złamany moralnie, żyjący w kłamstwie. Kustoszka ma narzeczonego, który rzucił uniwersytet i pracuje jako grabarz, mówi jej, że chce wyjechać do Izraela. Dramaturg podsłuchuje ich rozmowę, rozmowa słabo słyszalna (szamotanina, spada krzesło). Film poszedł na półki. Po tym filmie Panfiłow został wyrzucony z Lenfilm.

1981 r. - „Walentyna” - adaptacja sztuki Aleksandra Wampiłowa „Zeszłego roku w Czulimsku” - sztuka czechowowska, ukazująca smutną egzystencję życia ludzi na prowincji. Czasy Breżniewa - niby odzwierciedlenie dramatów Czechowa, atmosfera czechowowska tych czasów. Akcja filmu: wioska syberyjska, klubo-kawiarnia, główna bohaterka to młoda kelnerka Walentyna, młodziutka, delikatna, kocha się skrycie w milicjancie, który z kolei ma romans z aptekarką…

1983 r. - „Wassa” («Васса») - adaptacja swego czasu znanej sztuki Gorkiego „Wassa Żeleznowa”. Akcja: historia zamożnej rodziny, na której czele stoi matka. Namawia ona swojego męża do popełnienia samobójstwa - są mu zarzucane czyny lubieżne (uwiedzenie nieletniej), a tam sposobem ocali rodzinę od hańby. Pokazanie rozpadu społeczeństwa poprzez rozpad rodziny. Syn Wassy - rewolucjonista, mieszka za granicą, Wassa wychowuje wnuka. Sztuka dzieje się przed wybuchem I wojny światowej. Rola Wassy - Czurikowa.

1988 r. - adaptacja „Matki” Gorkiego, główna rola: Inna Czurikowa.

2000 r. - „Romanowowie”.

Wykład 23. (19.05.2009)

Nikita Michałkow - nie należy do «шестидесятников» !

Andriej MICHAŁKOW-KONCZAŁOWSKI (Андре́й Серге́евич Михалко́в-Кончало́вский)

Urodzony w 1937 roku. Ukończył ВГИК. Dziadek - malarz, matka (Наталья) - znana tłumaczka librett operowych, ojciec - autor słów hymnu ZSRR.

Czasem był nazywany Andron.

Zaczynał przygodę filmową z A. Tarkowskim - współscenarzysta „Andrieja Rublowa”.

1962 r. - „Chłopiec i gołąb” (krótkometrażowy)

1965 r. - „Pierwszy nauczyciel” - pierwszy film pełnometrażowy, debiut; według powieści Czingiza Ajtmatowa „Pierwszy nauczyciel”. Ajtmatow jest też autorem scenariusza. Akcja: do kirgiskiej wioski przyjeżdża młody bolszewik, nauczyciel, w wiosce żyją według starych zasad, ów nauczyciel pomaga uciec z wioski młodej dziewczynie.

Konczałowski - fascynacja filmami A. Kurosawy.

Gieorgij Rerberg - zdjęcia do „Pierwszego nauczyciela” styl paradokumentalny, występuje wielu naturszczyków (aby oddać naturalność, autentyzm kirgiskiej wioski). Para głównych bohaterów - prawdziwi aktorzy.

1967 r. - „Historia Asi Kliacziny, która kochała, lecz nie wyszła za mąż” («История Аси Клячиной, которая любила, да не вышла замуж») środowisko kołchoźników, prace polowe, Asia ma adoratora, ale kocha się w miejscowym uwodzicielu (ma z nim dziecko). Nowofalowa poetyka. Film poszedł na półki (nie wiadomo, dlaczego), premiera dopiero w 1987 r.

1967 r. - młodzi reżyserzy są brani pod lupę.

Konczałowski był raczej oportunistyczny.

Adaptacje klasycznej rosyjskiej literatury:

• 1969 r. - „Szlacheckie gniazdo” (epizodyczna rola Beaty Tyszkiewicz - Konczałowski się w niej kochał );

• 1971 r. - „Wujaszek Wania” Konczałowski skrócił utwór do mniej więcej 90 minut, tekst troszkę zubożony. Wyrafinowana gra kolorem - niektóre fragmenty są czarno-białe. Czołówka - ciąg fotografii z przeszłości (biedacy ze wsi, rodzina carska), fotografie sepiowe. Nie ma scen plenerowych. Aktorzy: S. Bondarczuk (jako Astrow), I. Smoktunowskij (jako wujaszek Wania) - dwie wielkie osobistości aktorskie. W filmie panuje nastrój przygnębienia.

1973 r. - Konczałowski prosi o przysyłanie mu listów, dotyczących jego przyszłego filmu. Chce nakręcić film o miłości, a ludzie mają podzielić się swoimi refleksjami.

1974 r. - „Romanca o zakochanych” («Романс о влюблённых») - o dwojgu zakochanych: chłopiec idzie do wojska, dziewczyna czeka na niego, ale dochodzą wieści, że chłopiec zginął, więc dziewczyna wychodzi za mąż - a tu chłopiec wraca!! Bohaterowie filmu śpiewają, ale to nie jest musical! Film był ośmiewany , ale cieszył się popularnością wśród publiczności. Podobny do „Parasolek z Szerburga” (Złota Palma w Cannes).

1978 r. - „Syberiada” («Сибириада») - długi, ponad 200 minut, dwie części, z których każda składa się z „rozdziałów”. Próba zrobienia filmu na modłę eposu (jak „Iliada”). Losy rodziny z syberyjskiej wioski na przestrzeni XX wieku. Próba pokazania świata nietkniętego cywilizacją (podobnie, jak w „Pożegnaniu z Matiorą”). Motyw starego cmentarza i „wiecznego dziada” (rola Pawła Kadocznikowa; podobny motyw „wiecznego dziada” w „Zwenigorze” A. Dowżenki). Film nagrodzony w Cannes. Zabieg ze zmianą kolorów kadrów.

Wyjazd do USA - robi tam filmy (ale nie najwybitniejsze ):

• 1984 r. - „Kochankowie Marii” («Возлюбленные Марии») - rola Nastasji Kinski;

• 1985 r. - „Uciekający pociąg” («Поезд-беглец») - scenariusz A. Kurosawy;

• 1987 r. - „Cisi ludzie”;

• 1989 r. - „Tango i Cash” ;

• 1991 r. - „Trójkąt pod gwiazdą” - o prywatnym operatorze Stalina.

Wraca do Rosji:

1994 r. - „Kurka Riaba” («Курочка Ряба») - kontynuacja przygód Asi Kliacziny. Lekko satyryczny. Kurka Riaba to najlepsza przyjaciółka Asi, Asia rozmawia z nią. Próba podsumowania tego, co system zrobił z człowiekiem. Główna rola: Inna Czurikowa.

1997 r. - serial „Odyseja”

2001 r. - «Дом дураков»

Aleksander ASKOLDOW - autor tylko jednego filmu, zniszczona kariera!

Urodzony w 1932 roku, ojciec rozstrzelany w 1937 roku, matka aresztowana. Studiował w Moskwie, wydział filologiczny, zainteresował się Bułhakowem, badał jego twórczość. Poznał wdowę po pisarzu, Helenę. Pracował jako nauczyciel rosyjskiego na Litwie, urzędnik w instytucie kinematografii, ukończył wyższe kursy reżyserskie (nie ВГИК!).

1967 r. - „Komisarz” - film znakomity, na podstawie „W mieście Bierdyczowie” W. Grossmana. Główna bohaterka filmu: komisarz Armii Czerwonej Wawiłowa, jest w ciąży, kwaterują ją u żydowskiej rodziny w Bierdyczowie, u tej rodziny przeżywa przemienienie, ale zostawia dziecko u tej rodziny i idzie walczyć.

Film idzie na półki, kopie są zniszczone. Askoldow oskarżony o sympatie syjonistyczne. Dostaje zakaz wykonywania zawodu reżysera. Winien temu temat żydowski! Kwestia: komunizm a Żydzi. Po 1945 roku kampania antykosmopolityczna i antysemicka (mordy, zamykano żydowskie teatry, 1953 r. - sprawa kremlowskich lekarzy). 1967 r. - „wojna sześciodniowa” Izrael a państwa arabskie - poparcie państw arabskich przez państwa bloku wschodniego, zerwanie stosunków dyplomatycznych z Izraelem.

Powstał film dokumentalny „Losy «Komisarza»”.

„Komisarz” - pokazany na festiwalu w Moskwie w 1988 roku.

Wykład 24. (26.05.2009)

Temat Holokaustu w kinie radziecki praktycznie nie istniał. Wyjątek: „Komisarz” i „Zwyczajny faszyzm” (1965 rok (lub 1966 rok), reżyseria Michaił Romm, ale: film w manierze propagandowej).

KOMEDIE W KINIE BREŻNIEWOWSKIM

Komedie szczególne, coś w rodzaju „smutnych komedii” - pokazują tragiczność, degrengoladę lat 70tych, „zastoju”. Zazwyczaj komedie obyczajowe. Twórcy:

Eldar RIAZANOW (Эльдар Александрович Рязанов)

Urodzony w 1927 roku. Bardzo popularny w ZSRR i teraz, ogromna sympatia publiczności, ale i przychylność krytyki. Nadal żyje. Lata 60te-70te - złote dekady twórczości Riazanowa. 1950 rok - ukończył szkołę filmową (ВГИК), klasa Kozincewa.

1956 rok - debiut, film „Noc sylwestrowa” - Riazanowa wchodzi do kina z początkiem odwilży. Akcja filmu: w zakładzie pracy, inicjatywa kulturalna - trzeba przygotować zabawę sylwestrową z częścią artystyczną. Starcie młodych ludzi ze starszym naczelnikiem. W filmie numery wokalne, taneczne. Film był debiutem Ludmiły Gurczenko - znakomita aktorka, stała się gwiazdą. Zagrała później główną rolę w „Dworcu dla dwojga”.

1961 rok - „Człowiek znikąd” («Человек ниоткуда»)

1962 rok - „Ballada husarska” («Гусарская баллада»)

1966 rok - „Złodziej samochodów” («Берегись автомобиля») - pastisz kina kryminalnego, główna rola - Innokientij Smoktunowskij.

Filmy Riazanowa:

• lekka pastiszowość;

• nawrót do tradycji komedii ekscentrycznej (jak u grupy Feks - groteskowość, pokazywanie rzeczywistości w krzywym zwierciadle; 2 połowa lat 60tych - odrodzenie komedii ekscentrycznej (Leonid Gajdaj)).

„Złodziej samochodów” - złodziej kradnie samochody, sprzedaje je a pieniądze przesyła dla domu dziecka, śledzi go komisarz milicji - obaj panowie znają się, nawet o tym nie wiedząc, bo razem uczęszczają na próby kółka teatralnego (kółko szykuje się do wystawienia „Hamleta” - nawiązanie do kariery I. Smoktunowskiego).

1971 rok - «Старики-разбойники»

1974 rok - „Niezwykłe przygody Włochów w Rosji” («Невероятные приключения итальянцев в России») - nawiązanie do komedii ekscentrycznej i „Przygód Mr Westa…”

Od 2 połowy lat 70tych - „smutne komedie”:

• 1980 rok - „Garaż”;

• 1983 rok - „Dworzec dla dwojga” («Вокзал для двоих») - role: Oleg Basiłaszwili, Ludmiła Gurczenko, Nikita Michałkow. Pokazanie zagubienia, przygnębiających ludzkich losów.

• 1983 rok - „Gorzki romans” («Жестокий романс») - na podstawie „Panny bez posagu” A. Ostrowskiego (pierwsza ekranizacja - 1936 r., Jakow Protazanow). Film Riazanowa - z lekkim przymrużeniem oka, wykorzystany w nim wiersz Mariny Cwietajewej, film bardzo piękny, lekko pastiszowy. W głównych rolach: Larysa Guziejewa (bardzo ładna), Nikita Michałkow. Akcja: panna kocha się w hulace (Paratow), ale ten wyjeżdża i panna zaręcza się z innym, nudnym urzędnikiem, Paratow wraca jednak i znów zawraca w głowie pannie. Zaprasza ją na wspólną podróż statkiem, tam uwodzi ją, jednak oznajmia, że żenić się z nią nie będzie, bo ona nie ma nic, a on liczy na małżeństwo z jakąś bogatą kobietą. Narzeczony panny, który śledził ją - w końcu ją zastrzelił (!).

Gieorgij DANIELIJA (Георгий Николаевич Данелия)

Z pochodzenia Gruzin. Reżyser «Я шагаю по Москве».

1966 rok - „Trzydziesty trzeci” («Тридцать три») - u bohatera dentysta odkrył 33. ząb - niezwykłe naukowe odkrycie. Rola Jewgienija Leonowa - aktor o bardzo charakterystycznym głosie, typ urody: „nieamant”;)

1977 rok - „Mimino” («Мимино») - historia gruzińskiego pilota, wożącego helikopterem kozy, który dostaje pracę w Moskwie. Spotyka tam Ormianina (dochodzi między panami do animozji). Motyw zagubienia w Moskwie, poczucia obcości. W końcu ów pilot wraca do siebie na wieś i znowu wozi tym helikopterem kozy. ;)

1975 rok - „Afonia” («Афоня») - tytuł od imienia Afanasij. Główna rola: Leonid Kurawlow (rola w „Jest taki chłopak” Szukszyna, postać Paszki). Afonia - alkoholik, taki szukszynowski Paszka 15 lat później. Pije z beznadziei. Jest ze wsi, dla niego wieś jest idealna. Przez żartobliwy ton filmu przedziera się uczucie goryczy. Pojawienie się tajemniczego mężczyzny (rola Leonowa), opiekuje się Afonią, potem tajemniczo znika. Taki jego Anioł Stróż.

1979 rok - „Jesienny maraton” («Осенний марафон») - przedstawienie postawy współczesnego radzieckiego inteligenta. Akcja: Leningrad, bohater filmu pracuje na wydziale translatologicznym, ma żonę, rodzinę, ale wiedzie jałowe życie, nie jest w stanie nic zrobić. Ma kochankę, ale nie umie ostatecznie zdecydować się: czy żona, czy kochanka. Pokazanie destrukcyjnego wpływu systemu na człowieka - nijakość człowieka, przystosowanie do beznadziei. Gorzki film. Bohater opiekuje się profesorem z Danii, objaśnia mu zasady życia w ZSRR. Scena picia wódeczki z sąsiadem.

Wykład 25. (2.06.2009)

Danielija - ciąg dalszy

Film w konwencji SF „Kin-dza-dza” (1986) - zrobiony w modelu antyutopijnym; historia człowieka, który wychodzi z domu i trafia w bardzo dziwne miejsce - pustynia, zdegenerowany świat. Spotyka młodego człowieka, który też tu trafił w przedziwny sposób. Widzą dziwny pojazd, z którego wychodzą dwaj osobnicy (wymawiają tylko kilka słów, brak porozumienia). Środkiem płatniczym w tym świecie są zapałki. Film daje opis świata zdegenerowanego, post totalitarnego, gdzie nie istnieje język, nic nie funkcjonuje normalnie. W końcu bohaterowie wracają z powrotem na ziemię, cofają się o tego momentu, kiedy wszystko się zaczęło. Rozpoznają się, zachowują się, jakby byli zaprogramowani. Bardzo antyradziecki film. Nieznany w Polsce. Film „pieriestrojkowy”.

ODRODZENIE KOMEDII EKSCENTRYCZNYCH

Leonid GAJDAJ (1923-1993)

Należy do pokolenia odwilżowego. Zaczynał jako aktor. Studia reżyserskie w ВГИК - klasa Grigorija Aleksandrowa. 1955 r. - kończy studia, praca w kinie.

1961 r. - „Pies Barbos i niezwykły Kros” - film średniometrażowy, niemy (!), zastosowanie komizmu niemego. Bohaterowie: Tchórz, Bęcwał, Bywalec - bardzo wyraziści, komizm jak w slapsticku.

1961 r. - kontynuacja: „Bimbrownicy”

Odwołanie do ekscentryzmu:

• 1965 r. - „Operacja Y” - film nowelowy, poszczególne nowele łączy postać Szurika bohater jest kpiną z typowego «шестидесятника», zawsze wychodzi cało z każdej opresji. Zabawne nowele. Sukces filmu.

• 1966 r. - „Kaukaska branka” - nawiązanie do Puszkina, pojawia się Szurik. Jedzie do Gruzji, aby badać folklor, a zwłaszcza toasty. Pojawia się postać stylizowana na Stalina (przewodniczący). Postać panny - zakochał się w niej przewodniczący, Szurik ma ją porwać dla niego (taki zwyczaj gruziński).

• 1971 r. - adaptacja „Dwunastu krzeseł”.

• 1973 r. - „Иван Васильевич меняет профессию”

Nikita MICHAŁKOW (1945-…)

Lata 80te i później - najlepsze filmy. Młodszy brat Andrieja. Zaczynał od aktorstwa. Studia w ВГИК - klasa Michaiła Romma.

1974 r. - debiut (bardzo udany), „Sam wśród obcych, obcy wśród swoich” - eastern (pewna konwencja kina amerykańskiego na gruncie radzieckim). Akcja filmu: tuż po rewolucji. Bohaterowie: uczestnicy rewolucji, fabuła przygodowa - przewiezienie transportu złota do Moskwy. Dowcip, przymrużenie oka. Rola N. Michałkowa. Lekko pastiszowy film.

1975 r. - „Niewolnica miłości” - czasy porewolucyjne, akcja dzieje się na Krymie (długo bronił się przed „czerwonymi”, 1917-1919 - „stare” kino nadal tu działało). Opowieść o filmowcach, którzy siedzą na Krymie. Główna bohaterka wzorowana na Wierze Chołodnej (aktorka, królowa ekranu, rzeczywiście przyjechała na Krym, tu zmarła). Na początku kadry ze starego filmu, „chanżonkowszczyzna”. Nostalgiczna wycieczka do kina przedrewolucyjnego. Pierwszy raz w ogóle w kinie radzieckim mówi się o kinie przedrewolucyjnym, mówi się przychylnie. Elementy pastiszu.

Późniejszy Michałkow - w twórczości obecne tęsknoty imperialne.

1976 r. - „Niedokończony utwór na pianolę” - interpretacja czechowowskiego „Płatonowa” (czechowowski styl u Michałkowa, podobnie w „Spalonych słońcem”). Nostalgia za przedrewolucyjną Rosją, idealizowanie tamtej Rosji, tęsknota za przeszłością.

1980 r. - „Kilka dni z życia Obłokowa” - adaptacja Gonczarowa. Rekonstrukcja świadomości imperialnej, u Michałkowa zupełnie inna „obłomowszczyzna”: duchowa degrengolada. Obłomow to w filmie postać pozytywna, przedkłada rosyjskość nad „zgniły” Zachód (jak u słowianofilów).

Trochę przypadkowe dzieło - „Pięć wieczorów” (1978) - adaptacja sztuki Aleksandra Wołodina z 1956 roku. Subtelny dramat psychologiczny. Role: Ludmiła Gurczenko, Stanisław Lukszyn. Bohaterowie spotykają się, próba odbudowy relacji.

Michałkow otwiera sobie drogę na Zachód:

• 1986 r. - „Oczy czarne” - jeden z najlepszych filmów, ukazanie zderzenia Rosji z Zachodem. Koprodukcja z Włochami. Główna rola: Marcello Mastroianni (nagroda w Cannes). Inspiracja „Damą z pieskiem” Czechowa. Akcja: człowiek przegrany, Włoch pracujący na statku jako kelner opowiada swoje życie przypadkowemu człowiekowi. Zakochał się w Rosjance, jedzie za nią do Rosji. A ona ma męża. Motyw Rosji widzianej oczami cudzoziemca, nie rozumie słowiańskiej duszy, choć jest nią zachwycony. Podobny motyw w „Cyruliku syberyjskim”.

• 1991 r. - „Urga” - bohaterem jest kierowca samochodu, samochód psuje się na terenach mongolskich, spotyka mongolską rodzinę (mają 2 dzieci, nie mogą mieć więcej, żona wysyła męża do apteki po prezerwatywy, a on nie wie, co to takiego ). Film dostał Złotego Lwa w Wenecji. W filmie widoczny euroazjatyzm.

• 1994 r. - „Spaleni słońcem” - Oskar, świetny scenariusz. Kontrowersje wokół filmu: pozytywny bohater to bolszewik, a Mitia - pracownik NKWD, pochodzi z inteligencji. Opinia, że rewolucja była fajna, a to Stalin wszystko zniszczył. Michałkow stosuje grę ideologiczną.

• 1998 r. - „Cyrulik syberyjski” - podobny pomysł, jak w „Oczach czarnych”.

„Dwunastu” - pomysł wzięty z „Dwunastu gniewnych ludzi” Stanleya Kramera. Czeczeński chłopiec zabija ojczyma, rosyjskiego oficera - odbywa się proces, sąd przysięgłych. Putinowski film.

1

---