I. ISTOTA RYNKU KAPITAŁOWEGO

Rynek kapitałowy można zdefiniować jako rynek, na którym podmioty gospodarcze pozyskują kapitał w drodze emisji instrumentów finansowych, głównie papierów wartościowych. 

Rynek kapitałowy jako segment rynku finansowego

Rynek finansowy to ciągły proces transformacji oszczędności w kapitał, który odbywa się między inwestorami finansowymi a rzeczowymi za pomocą instrumentów finansowych - inaczej można powiedzieć, że rynek finansowy zajmuje się "handlem" kapitału lub przesunięciem go od inwestorów mających go w nadmiarze do tych, którzy go potrzebują. 

Można spotkać się z różnymi podziałami rynku finansowego, najważniejszy z nich to podział na dwa segmenty: 
ϖ rynek pieniężny 
ϖ rynek kapitałowy. 

Rynek pieniężny jest częścią rynku finansowego, którego przedmiotem jest kapitał o terminie zwrotu do jednego roku, tzn. rynek krótkoterminowych instrumentów finansowych (weksle, czeki, certyfikaty i inne), lokat międzybankowych i kredytów krótkoterminowych. 

Rynek kapitałowy to część rynku finansowego, na którym przedmiotem obrotu jest kapitał o terminie zwrotu dłuższym niż jeden rok, tzn. rynek średnio- i długoterminowych instrumentów finansowych (akcje, obligacje) oraz kredytów długoterminowych.

Rynek kapitałowy a rynek papierów wartościowych

Rynek kapitałowy częstokroć w tradycyjnym rozumieniu utożsamiany jest z rynkiem papierów wartościowych.
Na rynku kapitałowym funkcjonują średnio- i długookresowe instrumenty finansowe. Do najważniejszych z nich należą papiery wartościowe, dlatego też rynek ten nazywamy rynkiem papierów wartościowych. 

Papier wartościowy to dokument potwierdzający i gwarantujący prawa majątkowe, utrwalony w takim brzmieniu i w taki sposób, że może stanowić samodzielny przedmiot obrotu publicznego. Papiery wartościowe są pisemnymi dokumentami, stanowiącymi dowód lokaty majątkowej określając jednocześnie jej właściciela. Mogą potwierdzać wierzytelności (pożyczki publiczne, obligacje) lub współwłasność (akcje, udziały, certyfikaty).

Podstawy działania polskiego rynku kapitałowego

Filarami działania polskiego rynku kapitałowego są: 
• równy dostęp do informacji
• dematerializacja obrotu
• centralizacja obrotu

Równy dostęp do informacji zapewnia przejrzystość polskiego rynku kapitałowego. 
Efekt ten uzyskiwany jest poprzez nałożenie na emitentów wymagań informacyjnych w postaci przygotowania prospektu emisyjnego oraz przekazywania przez emitentów na rynek raportów okresowych, zawierających głównie wyniki finansowe, oraz raportów bieżących, zawierających informacje o ważnych zdarzeniach, które mogą wpłynąć na cenę papieru wartościowego.

Centralizacja obrotu oznacza, że obrót na publicznym rynku papierów wartościowych dokonywany jest przede wszystkim na rynku regulowanym, w skład, którego wchodzą:
Giełda Papierów Wartościowych (GPW) oraz Centralna Tabela Ofert (CTO) jako rynek pozagiełdowy. Regulacje wymagają, bowiem zawierania transakcji na rynku regulowanym bądź w sytuacjach wyjątkowych poza nim - za zgodą Komisji Papierów Wartościowych i Giełd. 

Dematerializacja obrotu polega na tym, że papiery wartościowe nie mają formy dokumentu, co oznacza, że prawa z papierów wartościowych dopuszczonych do publicznego obrotu powstają z chwilą zapisania ich po raz pierwszy na rachunku papierów wartościowych i przysługują osobie będącej posiadaczem tego rachunku.
Rachunki papierów wartościowych są prowadzone, przy zachowaniu warunku identyfikacji osób, którym przysługują prawa z tych papierów, wyłącznie przez:

♣ domy maklerskie i banki prowadzące rachunki papierów wartościowych oraz Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych,
♣ podmioty biorące udział w oferowaniu papierów wartościowych w obrocie pierwotnym 
♣ lub w pierwszej ofercie publicznej - tzw. sponsor emisji,
♣ dla papierów skarbowych oraz emitowanych przez Narodowy Bank Polski - także inne podmioty, np. przez banki, które nie prowadzą działalności maklerskiej.

Podaż i popyt na rynku kapitałowym

Podaż na rynku kapitałowym to zasoby finansowe: 
 pochodzące z oszczędności gospodarstw domowych, 
 pieniężne utworzone przez zyski przedsiębiorstw,
 przymusowe tworzone przez państwo za pomocą systemu podatkowego oraz długu publicznego, 
 gromadzone przez banki i instytucje dokonujące długoterminowych lokat, tzw. instytucjonalnych inwestorów (towarzystwa ubezpieczeniowe, fundusze emerytalne, inwestycyjne i inne). 

Popyt na rynku kapitałowym zgłaszają: 
 przedsiębiorstwa, gdy ich własne fundusze nie wystarczają na finansowanie rozwoju, 
 państwo i instytucje z nim związane, 
 organy samorządowe, 
 gospodarstwa domowe poszukujące długoterminowych pożyczek hipotecznych na budownictwo mieszkaniowe. 



II. CELE I FUNKCJE RYNKU KAPITAŁOWEGO 

Cele i zadania rynku kapitałowego

Rynek kapitałowy, będąc miejscem lokowania i pozyskiwania kapitału, stymuluje inwestycje w gospodarce, przyczyniając się do jej rozwoju. Zapewnia ponadto przepływ kapitału od podmiotów nim dysponujących do jednostek zgłaszających zapotrzebowanie na kapitał. 
Podstawowym zadaniem i przedmiotem działalności rynku kapitałowego jest przetwarzanie kapitałów pieniężnych o charakterze oszczędności na kapitał trwały produkcyjny i nieprodukcyjny. 
Celem rynku kapitałowego jest umożliwienie pozyskiwania środków finansowych na zapewniającą dochody działalność inwestycyjną. 




Funkcje rynku kapitałowego

Φ Rynek kapitałowy dostarcza kapitału dla operacji długoterminowych. 
Φ Umożliwia emitentowi papierów wartościowych uzyskanie środków na planowaną przez niego działalność gospodarczą, nabywcy natomiast stwarza możliwość zyskownej lokaty posiadanych środków finansowych lub zabezpieczenia posiadanego kapitału.

Φ alokacja kapitału - przemieszczanie się kapitału między różnymi sektorami rynku finansowego i częściami gospodarki sprzyjające rozwojowi najbardziej dochodowych jej dziedzin. 
Φ mobilizacja kapitału - dzięki istnieniu rynku kapitałowego następuje wzrost liczby potencjalnych uczestników finansowania zadań inwestycyjnych podmiotu gospodarczego, co daje większy i łatwiejszy dostęp do kapitału umożliwia finansowanie bardzo dużych zadań inwestycyjnych i sprzyja rozłożeniu ryzyka inwestycyjnego związanego z działalnością tego podmiotu. 
Φ ocena kapitału -sprzyja kierowaniu kapitałów do najbardziej efektywnych firm, jest jednocześnie oceną strategii rozwoju tych firm i sposobu zarządzania nimi. 
Φ transformacja kapitału - przekształcenie niewykorzystanych środków finansowych (oszczędności) w środki finansujące rozwój. 

III ELEMENTY RYNKU KAPITAŁOWEGO

Instrumenty i instytucje rynku kapitałowego

• Instrumenty rynku kapitałowego 
 obligacje
 obligacje skarbowe 
 obligacje komunalne 
 akcje 
 PDA 
• Instytucje rynku kapitałowego 
 Komisja Papierów Wartościowych i Giełd 
 rynek giełdowy: Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie 
 rynek pozagiełowy: Centralna Tabela Ofert 
 domy maklerskie 
 Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych 
Struktura funkcjonalna rynku publicznego: 

W zależności od tego, czy transakcja papierami wartościowymi dokonuje się po raz pierwszy, czy po raz kolejny, rozróżnia się na rynku papierów wartościowych dwa segmenty: 
⇒ rynek pierwotny 
⇒ rynek wtórny 


1. Rynek pierwotny (primary market) 
RYNEK PIERWOTNY - na tym rynku emitenci nowych papierów wartościowych sprzedają je za pośrednictwem instytucji finansowych. Ich sprzedaż ma służyć zgromadzeniu kapitału na rozpoczęcie lub rozszerzenie działalności. Na tym rynku następuje przesunięcie oszczędności od pierwotnych posiadaczy do ostatecznych użytkowników akumulacji.
Rynek pierwotny obejmuje wyłącznie oferowanie i nabywanie nowych papierów wartościowych. Występuje, więc w momencie ich emisji i dotyczy pierwszych transakcji sprzedaży papierów wartościowych dla pierwszych inwestorów. 

a) emitenci publiczni i prywatni obligacji i akcji

™ Emitent - podmiot wystawiający lub emitujący papiery wartościowe we własnym imieniu oraz podmiot, którego papiery wartościowe są lub będą przedmiotem publicznego obrotu
™ Wprowadzający - podmiot będący właścicielem emitowanych w serii papierów wartościowych, występujący do KPWIG z wnioskiem o wprowadzenie ich do publicznego obrotu
™ Oferujący - podmiot prowadzący działalność maklerską pośredniczący w składaniu wniosku o wyrażenie zgody na wprowadzenie papierów do publicznego obrotu lub zawiadomienia o emisji oraz oferujący papiery wartościowe w publicznym obrocie

Emisja papierów wartościowych kapitałowych realizowana jest na rynku kapitałowym pierwotnym poprzez oferowanie tych papierów w ofercie publicznej. Po dopuszczeniu do obrotu sprzedanych w ofercie publicznej papierów stają się one przedmiotem transakcji na rynku kapitałowym wtórnym.

Głównym celem emisji papierów wartościowych jest pozyskanie kapitału.
™ Spółki akcyjne - emisja akcji i obligacji 
™ Skarb państwa - emisja akcji prywatyzowanych przedsiębiorstw i obligacje skarbu 
™ Instytucje finansowe - mogą być emitenci obligacji hipotecznych 
™ Samorządy lokalne - obligacje komunalne 
™ Inne podmioty gospodarcze - przedsiębiorstwa


Ze względu na emitenta wyróżnia się obligacje: 
⇒ Państwowe, 
⇒ Municypalne (komunalne), 
⇒ Prywatne (spółek, korporacji, banków, itd.). 

Obligacje mogą emitować:
o podmioty prowadzące działalność gospodarczą, posiadające osobowość prawną, a także spółki komandytowo - akcyjne,
o gminy, powiaty, województwa, a także związki tych jednostek oraz miasto stołeczne Warszawa,
o inne podmioty posiadające osobowość prawną, upoważnione do emisji obligacji na podstawie innych ustaw, 
o instytucje finansowe, których członkiem jest Rzeczpospolita Polska lub Narodowy Bank Polski, lub przynajmniej jedno z państw należących do Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), lub bank centralny takiego państwa lub instytucje, z którymi Rzeczpospolita Polska zawarła umowy regulujące działalność takich instytucji na terenie Rzeczypospolitej Polskiej i zawierające stosowne postanowienia dotyczące emisji obligacji,





b) banki i inne instytucje finansowe













Instytucje finansowe rynku kapitałowego 
Współczesne rynki kapitałowe charakteryzują się wysokim stopniem zinstytucjonalizowania, co w praktyce oznacza wzrost znaczenia inwestorów profesjonalnych, takich jak: 
↔ banki 
↔ fundusze inwestycyjne 
↔ towarzystwa ubezpieczeniowe 
↔ fundusze emerytalne 
↔ instytucje maklerskie. 

Emitenci przy sprzedaży swych papierów korzystają z usług biur maklerskich. Jeśli do emisji potrzeba wielu punktów sprzedaży tworzy się konsorcjum. Na jego czele stoi biuro maklerskie wprowadzające papiery do obrotu publicznego, odpowiadające za zorganizowanie sprzedaży. Biuro to jest określane mianem sponsora emisji. 

Inwestorzy - posiadający kapitał (oszczędności) i angażujący go w celu pomnożenia poprzez zakup papierów wartościowych: 
¬ Instytucjonalni, np. osoby prawne, banki, fundusze inwestycyjne, instytucje ubezpieczeniowe, skarb państwa, 
¬ prywatni, 
¬ osoby fizyczne. 


Instytucje organizujące rynek
W polskich warunkach instytucje organizujące rynek występują pod postacią spółek prowadzących regulowane rynki papierów wartościowych czyli Warszawskiej Giełdy Papierów Wartościowych S.A. oraz Centralnej Tabeli Ofert S.A. . 

Pośrednicy
Jednym z wymogów narzuconych na uczestników publicznego obrotu papierami wartościowymi (tak na rynku pierwotnym jak i wtórnym), jest konieczność, korzystania z usług jednostek prowadzących działalność maklerską. Procedura ta ma zapewnić bezpieczny i sprawny dostęp do rynku zainteresowanym podmiotom.
Jednostki świadczące usługi maklerskie są wyspecjalizowanymi pośrednikami licencjonowanymi przez KPWiG.
W Polsce istnieją obecnie dwie formy prowadzenia tego typu działalności:
™ w formie spółki akcyjnej specjalizującej się z obsłudze publicznego obrotu papierami wartościowymi (domy maklerskie), 
™ w ramach struktur banków komercyjnych. 

Działalność maklerska obejmuje czynności związane z publicznym obrotem papierami polegające głównie na : 
- oferowaniu papierów wartościowych w obrocie pierwotnym lub w pierwszej ofercie publicznej
- nabywaniu lub zbywaniu papierów wartościowych na cudzy rachunek (usługi brokerskie)
- nabywaniu lub zbywaniu papierów wartościowych na własny rachunek celem realizacji zadań związanych z organizacją rynku regulowanego
- prowadzeniu rachunków papierów wartościowych oraz rachunków pieniężnych służących do ich obsługi

Komisje papierów wartościowych spełniają funkcje nadzorcze. 
Do podstawowych funkcji można zaliczyć:
Φ Podejmowanie i organizacja działań zapewniających sprawne funkcjonowanie rynku papierów wartościowych oraz ochrona inwestorów. 
Φ Współdziałanie z organami rządowymi w zakresie kształtowania polityki makroekonomicznej
Φ Wydawanie zezwoleń na publiczną emisję papierów wartościowych przez spółki akcyjne. 
Φ Wydawanie zezwoleń na działalność biur maklerskich na rynku papierów wartościowych

Komisja Papierów Wartościowych i Giełd - utworzona 1991 roku jako centralny organ administracji rządowej nadzorująca całokształt spraw związanych z rynkiem kapitałowym i towarowym w Polsce.
Komisja: 
• decyduje o powstaniu giełdy, 
• sprawuje nadzór nad przestrzeganiem reguł uczciwego obrotu papierami wartościowymi, 
• inspiruje, organizuje i podejmuje działania dla sprawnego funkcjonowania rynku papierów wartościowych i ochrony inwestorów, 
• upowszechnia wiedzę o zasadach funkcjonowania rynku papierów wartościowych, 
• upowszechnia wiedzę o zasadach funkcjonowania rynku papierów wartościowych, 
• decyduje o dopuszczeniu papierów wartościowych do obrotu publicznego, 
• udziela zezwoleń na prowadzenie działalności przez domy maklerskie i nadzoruje je, 
• przygotowuje egzaminy dla kandydatów na maklerów i doradców inwestycyjnych, 
• nadzoruje działalność instytucji rynku kapitałowego, 
• prowadzi nadzór nad osobami posiadającymi licencje maklerów i doradców inwestycyjnych, 
• prowadzi bank informacji o rynku kapitałowym, 

Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych. utworzony w 1991 roku jako dział GPW, od listopada 1994 roku działa jako spółka akcyjna Skarbu Państwa, NBP, banków, spółek prowadzących giełdę, spółek tworzących CeTO i domów maklerskich.
Jest instytucją odpowiedzialną za rejestrowanie papierów wartościowych i rozliczenia rynku kapitałowego. Przechowuje i rejestruje papiery wartościowe znajdujące się w publicznym obrocie, ewidencjonuje stany i obroty zdematerializowanych papierów wartościowych oraz nadzoruje zgodność wielkości poszczególnych emisji z liczbą papierów wartościowych w obrocie. Może obsługiwać obrót papierami nie dopuszczonymi do obrotu publicznego, prowadzić rachunki pieniężne, dokonywać rozliczeń pieniężnych, udzielać pożyczek oraz uczestniczyć w rozrachunkach dokonywanych przez NBP na zasadach rozrachunków międzybankowych. 

c) inwestorzy instytucjonalni i indywidualni

® Inwestorzy dzielą się na:
• inwestorów profesjonalnych - instytucjonalni 
• inwestorów indywidualnych - nieprofesjonalni


® Biorąc zaś za kryterium pochodzenie inwestorów, można wyróżnić: 
• inwestorów krajowych 
• inwestorów zagranicznych

Najważniejsi instytucjonalni inwestorzy na rynku:
Φ Banki - pełnią one ważną rolę na rynku kapitałowym, ponieważ mają wpływ na wysokość stopy procentowej, która wpływa na decyzje inwestycyjne. 

Na świecie wykształciły się dwa modele funkcjonowania banków: 
- amerykański 
- europejski 
Φ Fundusze inwestycyjne - są to instytucje finansowe, służące do wspólnego lokowania środków pieniężnych na rynku kapitałowym, tzn., że fundusz taki gromadzi wolne kapitały od osób fizycznych i prawnych, a na rynku kapitałowym występuje jako jeden wielki inwestor. 

Fundusze lokują ten kapitał w: 
- papierach wartościowych 
- udziałach innych funduszy 
- walutach 
- lokatach bankowych 

Wszystkie nabyte aktywa funduszu inwestycyjnego składają się na portfel lokat. Różnorodność struktury lokat ma na celu zapewnienie bezpieczeństwa powierzonych kapitałów oraz osiągnięcie wysokich zysków. 
Φ Fundusze emerytalne i towarzystwa ubezpieczeniowe 
Towarzystwa ubezpieczeniowe kalkulują swoje składki ubezpieczeniowe w ten sposób, by powstające z nich fundusze wystarczyły z nadwyżką na wypłatę odszkodowań. Różnicę między sumą wpłat ubezpieczeniowych, a przewidywaną sumą wypłat, zdeponowaną w banku, towarzystwo lokuje na rynku kapitałowym. 

Fundusze emerytalne zobowiązują się w zamian za systematycznie wnoszone składki, do wypłacania świadczeń emerytalnych poczynając od określonego momentu aż do śmierci danej osoby. 

Obie instytucje są pod szczególną opieką państwa ze względu na ważność pełnionych funkcji. Chodzi tu głównie o zakaz inwestowania w papiery wartościowe o dużym stopniu ryzyka, konieczność dywersyfikacji portfela inwestycyjnego oraz obowiązek lokowania określonej części kapitału w formie depozytów bankowych. 

2. Rynek wtórny (sekondary market)

Rynek wtórny - po rozprowadzeniu walorów na rynku pierwotnym mogą one być przedmiotem obrotu na rynku wtórnym - GIEŁDZIE.
Rynek wtórny - rynek, na którym zawierane są transakcje kupna - sprzedaży papierów wartościowych pomiędzy inwestorami. 
Dzieli się on na:
¬ rynek podstawowy - handel akcjami dużych spółek;
¬ rynek równoległy - handel akcjami mniejszych spółek;

Obecnie w Polsce istnieją dwie spółki organizujące regulowany rynek papierów wartościowych: 
- Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie S.A. (WGPW) - organizator urzędowego rynku giełdowego
- Centralna Tabela Ofert S.A. (CeTO S.A.) - organizator rynku nieurzędowego pozagiełdowego


a) giełda i firmy maklerskie

Instytucjonalna forma rynku kapitałowego - giełda 
Giełda (rynek) papierów wartościowych stanowi nieodłączną część rynku kapitałowego. Giełda jest zorganizowaną formą tego rynku.

Główne cechy giełdy: 
Φ istnienie wewnętrznej organizacji opierającej się na odpowiednich normach prawnych, 
Φ stałe zasady handlu, 
Φ brak konieczności okazywania przedmiotu transakcji, 
Φ ścisły krąg podmiotów uczestniczących w handlu giełdowym, 
Φ jednorodność (a wiec i zamienność) przedmiotu transakcji - papierów wartościowych, 
Φ stałe miejsce i czas spotkań, 
Φ ceny transakcji podawane do wiadomości publicznej. 

Giełda jest instytucją, na której odbywa się publiczny obrót kapitałowymi papierami wartościowymi, stanowiącą zespól osób, urządzeń i środków technicznych, zorganizowanych w celu kojarzenia ofert sprzedaży i nabycia papierów wartościowych. Giełda działa przy założeniu jednakowego dostępu do informacji rynkowej, w tym samym czasie i przy jednakowych warunkach zbywania i nabywania papierów wartościowych dla wszystkich uczestników rynku tych papierów.

Uczestnikami giełdy są: 
↔ pośrednicy - giełdowi maklerzy papierów wartościowych - kompetentni przedstawiciele firm maklerskich i banków upoważnieni przez pracodawców do zawierania transakcji wich imieniu, działający na zlecenie i rachunek klientów, a także instytucje organizujące rynek i obrót papierami wartościowymi, 
↔ samodzielni uczestnicy giełdy -osoby dopuszczone do handlu giełdowego z prawem zawierania transakcji we własnym imieniu i na własny rachunek -np.: zarządzający firmami, 
↔ urzędnicy - osoby czasowo dopuszczone do handlu giełdowego zawierające transakcje z upoważnienia, w imieniu i na rachunek przedsiębiorstw, W których pracują, 
↔ "goście" - inne osoby przebywające na giełdzie bez prawa uczestnictwa W transakcjach - obsługa, gońcy, reporterzy, itp. 

Wśród transakcji dokonywanych na giełdzie możemy wyróżnić: 
 natychmiastowe (kasowe) - ich realizacja następuje natychmiast po ich zawarciu (ew. w ciągu kilku dni giełdowych), 
 terminowe - ich realizacja następuje później niż w kasowych - istnieje tu motyw spekulacji, bo transakcja odbywa się po wcześniej określonym kursie, 
 arbitrażowe - uczestnicy obrotu giełdowego wykorzystują w celach zarobkowych zróżnicowane notowania kursów na różnych giełdach w odniesieniu do tego samego waloru (np.: zakup na jednej giełdzie i natychmiastowa sprzedaż na drugiej). 

Ceny papierów wartościowych na giełdzie są wypadkową układu popytu i podaży tych papierów i określane są mianem kursów. Na giełdach stosowane są różne metody ustalania kursów akcji i cen obligacji.
W celu syntetycznego zobrazowania stanu rynku lub jego niektórych segmentów na giełdach konstruuje się specjalne wskaźniki - indeksy giełdowe. Zasada ciągłości obliczania takich indeksów pozwala porównać efektywność inwestowania w papiery wartościowe z efektywnością rynku.
Wprowadzenie papierów wartościowych do obrotu giełdowego wymaga opracowania przez spółkę prospektu emisyjnego. O dopuszczeniu papierów wartościowych do obrotu na giełdzie decyduje Rada Giełdy.

Na GPW działają trzy rynki: 
¬ rynek podstawowy - transakcje papierami wartościowymi dużych i rozwojowych firm, 
¬ rynek równoległy - dla spółek średniej wielkości, 
¬ rynek wolny - dla spółek małych i o niewielkim potencjale wzrostu. 

Domy Maklerskie - pośrednicy w obrocie papierami wartościowymi działający na rynku kapitałowym zawsze we własnym imieniu, lecz na rachunek klienta lub własny. Zgodnie z prawem papiery wartościowe dopuszczone do publicznego obrotu mogą być przedmiotem obrotu na rynku regulowanym wyłącznie za pośrednictwem domów maklerskich. Domy maklerskie mogą być samodzielną osobą prawną działającą w formie spółki akcyjnej, lub stanowić wydzieloną organizacyjnie i finansowo część banku. 

b) regulowany rynek pozagiełdowy

Główną rolę w organizacji publicznego obrotu papierami wartościowymi odgrywają instytucje prowadzące tzw. regulowane rynki papierów wartościowych.
Rynek regulowany to zgodnie z ustawą o „Publicznym obrocie” rynek, na którym odbywa się wtórny obrót papierami wartościowymi dopuszczonymi do obrotu publicznego. W związku z powyższym rynek wtórny jest rynkiem regulowanym. 

Wyróżnić można dwa następujące typy rynków regulowanych:
Φ rynek urzędowy - rynek może nosić nazwę urzędowego o ile jest tworzony przez giełdy papierów wartościowych 
Φ rynek nieurzędowy

W strukturze rynków nieurzędowych wydzielić można następujące rodzaje rynków:
- rynek nieurzędowy giełdowy - tworzony może być przez spółki prowadzące giełdę, pod warunkiem, że obrót na rynku nieurzędowym dokonuje się w ramach oddzielnie zorganizowanego rynku.
- rynek nieurzędowy pozagiełdowy - tworzony może być przez spółki akcyjne niebędące giełdami 

Prawo do prowadzenia rynku regulowanego posiadają jedynie spółki akcyjne, które uzyskały zezwolenie wydane przez Prezesa Rady Ministrów (spółki prowadzące giełdę), lub Komisję Papierów Wartościowych i Giełd (spółki prowadzące rynek pozagiełdowy).

Jednostki uczestnictwa w otwartych funduszach inwestycyjnych są przykładem instrumentów rynku kapitałowego niebędących według prawa papierami wartościowymi. Spółki zarządzające funduszem emitują nowe jednostki uczestnictwa i sprzedają je kolejnym chętnym, jednocześnie odkupując (umarzając) wyemitowane wcześniej jednostki od uczestników chcących się ich pozbyć. W tym przypadku rynek wtórny nie istnieje gdyż uczestnik nie może zbywać jednostek osobom trzecim. Jednostki mogą być dziedziczone lub stanowić przedmiot zastawu. Ryzyko inwestora zwłaszcza nieposiadającego wiedzy o rynku kapitałowym jest w przypadku inwestowania w jednostki uczestnictwa mniejsze niż w przypadku samodzielnego decydowania o inwestowaniu w instrumenty rynku kapitałowego. -jednostki uczestnictwa. Ze względu na fakt, iż jednostka uczestnictwa w otwartym funduszu inwestycyjnym nie jest papierem wartościowym, nie może być przedmiotem obrotu na giełdzie. 

Centralna Tabela Ofert (CeTO) - spółka akcyjna domów maklerskich, tworząca instytucjonalnie rynek pozagiełdowy, założona w lutym 1996 roku. Zgodnie z założeniami Prawa o Publicznym Obrocie Papierami Wartościowymi rynek pozagiełdowy ma być rynkiem małych i średnich spółek o wzrostowym potencjale, które nie spełniają warunków dopuszczenia do obrotów na GPW lub z innych względów wybiorą na miejsce obrotu swoimi papierami ten rynek. Wprowadzenie papierów wartościowych do obrotu pozagiełdowego wymaga opracowania memorandum informacyjnego o spółce. 



IV RYNEK PUBLICZNY I RYNEK NIEPUBLICZNY

Centralną instytucją organizującą transakcje kupna sprzedaży papierów wartościowych we wtórnym obrocie giełdowym są giełdy papierów wartościowych. Obrót giełdowy ma charakter publiczny, opiera się na szczegółowych unormowaniach prawnych i odbywa się według ustalonych procedur.
Papiery wartościowe nie znajdujące się w publicznym obrocie mają najwęższy zasięg. Mogą one znajdować się jedynie w obrocie prywatnym. Jest to najstarsza forma obrotu papierami wartościowymi. Inwestorzy dokonują transakcji kupna sprzedaży papierów wartościowych w drodze bezpośrednich negocjacji lub za pośrednictwem maklerów dealerów. Obrót na tym rynku odbywa się z pominięciem giełdy i nie ma charakteru publicznego. Transakcje kupna sprzedaży w obrocie prywatnym mogą obejmować różne papiery wartościowe, również te, które znajdują się w obrocie publicznym, jednak w takim przypadku powinny być zawierane pomiędzy inwestorami, z pominięciem instytucji pośredniczących w obrocie publicznym. Często jest to obrót akcjami między udziałowcami tej samej spółki akcyjnej lub pomiędzy znajomymi.

Oferta publiczna, zgodnie z ustawą Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi, występuje wówczas, gdy do proponowania nabycia, nabywania, przenoszenia praw z emitowanych w serii papierów wartościowych wykorzystuje się środki masowego przekazu albo gdy proponowanie nabycia skierowane jest do więcej niż 300 osób lub nie oznaczonego adresata.

Oferta niepubliczna występuje wówczas, gdy proponowanie nabycia papierów wartościowych skierowane jest do mniej niż 300 oznaczonych adresatów, akcje są udostępniane pracownikom w procesie prywatyzacji lub proponuje się nabycie akcji w jednoosobowych spółkach Skarbu Państwa w ilości nie mniejszej niż 10% akcji dla jednego nabywcy.

Instytucje rynku kapitałowego w Polsce 

Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie jest najważniejszą częścią rynku wtórnego, na której handluje się dopuszczonymi do publicznego obrotu papierami wartościowymi. Na giełdzie w sytuacjach odpo¬wiednio atrakcyjnych dla inwestora dochodzi do alokacji kapitału, która jest niezmiernie ważna dla rozwoju gospodarki. Osoby i instytucje posiadające nadwyżki środków pieniężnych decydują się na ulokowanie ich w sferze produkcji lub usług bądź nabywają papiery wartościowe emito¬wane przez Skarb Państwa. W wyniku trans¬akcji giełdowych następuje przemieszczanie środków pieniężnych i udo¬stępnianie ich tym, którzy mają możliwości ich efektywnego wykorzy¬stania. Giełda w Warszawie jest spółką akcyjną założoną przez Skarb Państwa. Jej akcjonariuszami są banki, domy maklerskie i Skarb Państwa. Spółka prowadząca giełdę nie ma celu zarobkowego. W związku z tym akcjonariusze nie mają prawa do udziału w zysku rocznym. Na Giełdzie występują trzy rynki: podstawowy, równoległy i wolny. De¬cyzję o dopuszczeniu papieru wartościowego do obrotu giełdowego podejmu¬je Rada Giełdy, biorąc pod uwagę warunki związane z rodzajem i statusem pa¬pieru wartościowego, emitentem tego papieru (kapitał akcyjny, wartość księgo¬wa, zysk), liczbą i charakterem akcjonariuszy. Przyjęto zasadę, że najwyższe kry¬teria dopuszczenia są na rynku podstawowym. Rynek równoległy jest dla spółek średniej wielkości, a rynek wolny dla spółek małych posiadających poten¬cjał wzrostu. Na giełdzie nie następuje zasilanie w kapitał emitentów papierów wartościowych, ale dochodzi do kupna i sprzedaży wy¬emitowanych wcześniej papierów wartościowych. Giełda papierów war¬tościowych chociaż nie zwiększa kapitału emitentów to ma dla nich bar¬dzo duże znaczenie. Jest ona przede wszystkim źródłem informacji. Kształtowanie się kursu akcji jest przecież rynkową wycena ich wartości, wahania kursu informują o koniunkturze i dekoniunkturze w gospodarce i branży emitenta. 

Centralna Tabela Ofert (CeTO) jest elementem rynku poza giełdowego, która jako spółka akcyjna, będąca własnością domów maklerskich, rozpoczęła swoją działalność w grudniu 1996 roku. Rynek poza giełdowy z natury rzeczy ma być alterna¬tywą dla giełdy. Jest on niewątpliwie związany z większym ryzykiem in¬westycyjnym i mniejszymi wymaganiami wobec emitentów ze strony in¬stytucji rynku kapitałowego. Zgodnie z złożeniami ma on stać się rynkiem małych i średnich spółek o wzrostowym potencjale. Komisja Papierów Wartościowych i Giełd podejmuje decyzję dopuszczenia na podstawie memorandum informacyjnego. Dokument ten w porównaniu z prospektem emisyjnym, wymaganym do dopuszczenia pa¬pierów wartościowych na rynek giełdowy, zawiera mniej informacji. Jest ła¬twiejszy w przygotowaniu. Zarówno informacje zawarte w prospekcie emisyjnym, jak i w memorandum informacyjnym podlegają ochronie prawnej.

Domy maklerskie są to instytucje, za których pośrednictwem emitenci sprzedają papiery wartościowe na rynku pierwotnym, a inwestorzy do¬konują obrotu na rynku wtórnym. Transakcje na rynku papierów warto¬ściowych zawierane są za pośrednictwem maklerów zatrudnionych w do¬mach maklerskich. Działalność maklerska może być prowadzona przez domy maklerskie, które stanowią część banku lub oddzielną osobę prawną spółkę akcyjną. Inaczej można powiedzieć, że istnieją w Polsce bankowe i nie bankowe domy makler¬skie. Działalność maklerska prowadzona w ramach banku wymaga wydzielenia organizacyjnego i finansowego. Wydzielenie takie ma na celu rozdzielenie ryzy¬ka systemowego i finansowego wynikającego z odmiennego charakteru działal¬ności komercyjnej i inwestycyjnej banku. Szczególną cechą domu maklerskiego jest to, że działa on na rynku kapitałowym zawsze we własnym imieniu. Oznacza to, że całą odpowiedzialność za realizację prawidłowo wy¬pełnionego zlecenia kupna lub sprzedaży papierów wartościowych na rynku przejmuje na siebie dany dom maklerski. W stosunku do swojego klienta od¬powiada on również za błędy popełnione przez inne podmioty rynku papie¬rów wartościowych. 

Fundusze inwestycyjne służą do wspólnego lokowania środków pieniężnych inwestorów w papiery wartościowe. Oznacza to, że pieniądze poszczególnych uczestników funduszu inwestowane są w te same papiery wartościowe, a korzyści lub straty solidarnie są dzielone między nimi, zależnie od wysokości ich udziału. Ze względu na skalę i możliwości skumulowania dużych środków pieniężnych, fundusze powiernicze pozwalają zbudować taki portfel pa¬pierów wartościowych, który byłby nieosiągalny dla drobnego inwestora, który jest ograniczony barierą wiedzy oraz posiadanego kapitału inwestycyjnego. Realizowana jest tu zasada dywersyfikacji portfela i minimalizacji ryzyka. Fundusze inwestycyjne dzieli się na zamknięte i otwarte. Fundusze zamknięte mają stabilną liczbę uczestników, którzy są akcjonariuszami funduszu lokującego kapitał w papiery wartościowe. Otwarte fundusze inwestycyjne ułatwiają inwestorowi lokowanie w papiery wartościowe zwalniając go z konieczności oceny atrakcyjności lokat w akcje. Inwestor lokujący pieniądze na rynku kapitałowym poprzez fundusz otwarty nie staje się jego akcjonariuszem jak w funduszu zamkniętym, ale jedynie udziałowcem. Polega to na kupowaniu jednostek uczestnictwa w fundu¬szu, które są nie oprocentowane i niezbywalne. Wycofanie się z inwestycji następuje jedynie w drodze umorzenia jednostek uczestnictwa, które nie może być przez fundusz w żaden sposób ograniczone.


Instrumenty polskiego rynku kapitałowego

1. Akcje
2. Obligacje
3. Obligacje i bony skarbowe
4. Jednostki uczestnictwa
5. Kwity depozytowe
Na rynku kapitałowym dochodzi do ustawicznego przemieszczania się kapitałów pieniężnych. Jest to obok systemu bankowego i budżetu najsprawniejszy układ redystrybucji dochodów w gospodarce. Jego efektywność zależy od stosowanych na nim instrumentów finansowych zwanych często papierami wartościowymi. Papiery wartościowe reprezentują określone prawa majątkowe, dokumentują je oraz potwierdzają ich istnienie. Istnienie, a także realizacja określonego prawa majątkowego jest ściśle związane z posiadaniem papieru wartościowego. Obok klasycznych akcji i obligacji papierami wartościowymi są również zbywalne prawa majątkowe wynikające z papierów wartościowych (prawo poboru, prawo do dywidendy, prawo do otrzymania odsetek od obligacji) oraz inne zbywalne prawa majątkowe, których cena zależy bezpośrednio lub pośrednio od ceny papierów wartościowych (opcje, kontrakty terminowe, kwity depozytowe).

1. Funkcje rynku kapitałowego

Rozmiary rynku finansowego są skorelowane z poziomem rozwoju gospodarczego. Im bardziej rozwinięta jest gospodarka kraju, tym większe jest zapotrzebowanie na usługi finansowe. Jednakże finanse pełnią funkcję nie tylko usługową, związaną z cyrkulacją pieniądza i kapitału, ale również kreatywną, stymulującą rozwój gospodarczy.
Do podstawowych funkcji rynku kapitałowego w zakresie oddziaływania na procesy gospodarcze można zaliczyć:
• Mobilizacja kapitału na działalność inwestycyjną i rozwój przedsięwzięć gospodarczych. 
• Firmy osiągające dobre wyniki gospodarcze mają możliwość poprzez emisję papierów wartościowych pozyskać środki na inwestycje i rozwój, nowe technologie, rozszerzenie programów i zwiększenie konkurencyjności. Poprzez emisję papierów wartościowych mogą również pozyskiwać kapitał nowe firmy, mające atrakcyjne projekty i programy gospodarcze. Rynek kapitałowy stwarza możliwości zdobywania kapitału od inwestorów krajowych
• Alokacja kapitału, czyli finansowanie przedsięwzięć gospodarczych różnych podmiotów, może być prowadzona w gospodarce na kilka sposobów. Przez sektor bankowy, inwestycje bezpośrednie, za pośrednictwem rynku papierów wartościowych i dokonywanych na nim inwestycji portfelowych. Publiczny rynek papierów wartościowych zwiększa bazę potencjalnych uczestników, którzy finansują określone zadania inwestycyjne podmiotu, a tym samym daje często szerszy i większy dostęp do kapitału oraz powoduje, że następuje rozłożenie ryzyka inwestycyjnego związanego z działalnością podmiotu.
• Osiąganie dochodów od kapitału zainwestowanego w papiery wartościowe w wyniku aktywnej działalności na rynku kapitałowym wtórnym; uzyskiwanie zysku z różnic cen papierów wartościowych znajdujących się w obrocie, dochodów z dywidendy i oprocentowania obligacji.
• Dochód z operacji kapitałowych mogą uzyskiwać różni inwestorzy, w tym podmioty gospodarcze lokujące część swoich funduszy na rynku kapitałowym w celu osiągnięcia zysku, który następnie może być wykorzystany na rozwój działalności gospodarczej.
• Pozyskiwanie kapitału przez instytucje rządowe i samorządowe na pokrycie deficytu budżetowego oraz realizację innych ważnych przedsięwzięć publicznych.
• Transformacja kapitału na rynku papierów wartościowych polegająca na przybieraniu przez kapitał różnych postaci, w zależności od oceny ryzyka i oczekiwanej stopy zwrotu z inwestycji. Może on być w postaci akcji papierów udziałowych, obligacji papierów dłużnych, derywatów instrumentów zwiększających dźwignię finansową lub zabezpieczających otwarte pozycje na innych papierach.

Dla większości z nas ryzyko finansowe to po prostu możliwość poniesienia straty, ale w przypadku inwestycji ryzyko można rozumieć szerzej...

Dla większości z nas ryzyko finansowe to po prostu możliwość poniesienia straty, ale w przypadku inwestycji ryzyko można rozumieć szerzej.

Podstawowa definicja ryzyka inwestycji finansowych brzmi:

Ryzyko jest to możliwość osiągnięcia wyniku inwestycji niezgodnego z oczekiwaniami.

 

Na przykład ktoś inwestujący w akcje spółki spodziewa się, że ich wartość w ciągu kwartału wzrośnie o 10%. Może się zdarzyć, że wartość akcji spadnie w ciągu kwartału o 5% i jest to efekt negatywny ryzyka. Może się jednak również zdarzyć, że wartość akcji w ciągu kwartału wzrośnie o 20% i jest to efekt pozytywny ryzyka.

A oto podstawowa zasada o jakiej należy pamiętać przy inwestowaniu w instrumenty finansowe :

Im wyższą stopę zwrotu chcesz osiągnąć, tym wyższe ryzyko musisz ponieść.

Zasada ta sprawdza się w przeważającej większości sytuacji. Najniższą stopą zwrotu charakteryzują się inwestycje wolne od ryzyka. Taka stopa dochodu nosi nazwę stopy zwrotu wolnej od ryzyka.

W inwestycjach finansowych występują różne rodzaje ryzyka. Do najważniejszych należą:

Ryzyko stopy procentowej - pojawia się, gdy zachodzą zmiany stóp procentowych na rynku, zaś inwestycja charakteryzuje się stałym dochodem. Oznacza to, iż w sytuacji rosnących stóp procentowych na rynku inwestycja o stałym dochodzie staje się mniej atrakcyjna. Oczywiście odwrotna sytuacja jest przy malejących stopach procentowych.

Ryzyko kursu walutowego - pojawia się, gdy inwestycja dokonywana jest w walucie zagranicznej. Wówczas stopa dochodu z inwestycji zależy również od zmian kursu tej waluty.

Ryzyko cen akcji na rynku kapitałowym - pojawia się, gdy przedmiotem inwestycji są akcje lub inne instrumenty, których wartość może zależeć od cen akcji, na przykład jednostki uczestnictwa lub certyfikaty inwestycyjne. Warto dodać, iż w krótkim okresie ryzyko cen akcji zależne jest w dużym stopniu od czynników psychologicznych, które powodują, że zachowania inwestorów na rynku nie zawsze są racjonalne.

Ryzyko inflacji - pojawia się, gdy stopa inflacji może być wyższa niż stopa dochodu inwestycji. Przykładem są tutaj rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe, których oprocentowanie często jest niższe od stopy inflacji.

Ryzyko płynności - pojawia się wtedy, gdy występują kłopoty ze sprzedażą instrumentu finansowego w krótkim okresie po oczekiwanej przez inwestora cenie. <link do wyjaśnienia poniżej>

Ryzyko niedotrzymania warunków - pojawia się, gdy jedna ze stron kontraktu nie spełnia warunków przewidzianych w kontrakcie, tzn. nie dokonuje płatności na rzecz drugiej strony. Dotyczy to przede wszystkim części instrumentów dłużnych. W sytuacji, gdy jedną ze stron kontraktu jest Skarb Państwa, na przykład w przypadku obligacji skarbowych, ryzyko niedotrzymania warunków jest praktycznie zerowe, a przynajmniej bardzo niewielkie. Jednak kiedy stroną kontraktu są na przykład prywatne przedsiębiorstwa, ryzyko niedotrzymania warunków może być nawet bardzo duże. Ryzyko to może spowodować, że utraci się cały zainwestowany kapitał, tzn. stopa dochodu wyniesie minus 100%.

Ryzyko polityczne - pojawia się, gdy jest możliwość uchwalenia ustaw wpływających na dochód z inwestycji finansowych, na przykład wprowadzenie korzyści podatkowych z tytułu inwestowania w papiery wartościowe (efekt pozytywny ryzyka politycznego) lub zniesienie takowych korzyści podatkowych (efekt negatywny ryzyka politycznego). Ryzyko to pojawia się również przy możliwości wystąpienia konfliktów militarnych.

Ryzyko biznesu - pojawia się w wypadku zakupu instrumentów fi nansowych, dla których dochód zależy od wyników osiągniętych przez podmiot emitujący te instrumenty. Na przykład źle zarządzana spółka nie uzyskuje dochodów, co spowoduje spadek cen jej akcji.

Rodzajów ryzyka jest oczywiście więcej. Zgodnie z regułą „im większe ryzyko, tym wyższy dochód", można stwierdzić, że za każdy dodatkowy ponoszony rodzaj ryzyka inwestor będzie oczekiwać premii w postaci dodatkowego zarobku.

Ryzyko, podobnie jak dochód, jest podstawową charakterystyką inwestycji finansowej. Pamiętajmy, że ryzyko inwestycji jest tym wyższe, im bardziej zmienne są wartości stopy dochodu tej inwestycji.

Płynność inwestycji określona jest jako możliwość zamiany przedmiotu inwestycji, np. instrumentu finansowego, na gotówkę - w krótkim okresie i po oczekiwanej cenie. Jest to istotne wtedy, gdy niespodziewanie zaistnieje konieczność odzyskania zainwestowanych pieniędzy, a związku z tym sprzedaży przedmiotu inwestycji. Instrumenty finansowe, które trudno jest odsprzedać (w odniesieniu do których nie ma zorganizowanego obrotu), mają dużo mniejszą płynność w porównaniu z instrumentami zbywalnymi. Warto dodać, że czasem problem płynności zalicza się do problemu ryzyka - mowa wówczas o ryzyku płynności.

A oto dwie podstawowe właściwości dotyczące płynności inwestycji:

1. Gdy mowa o dwóch inwestycjach różniących się jedynie długością okresu inwestycyjnego, inwestycja krótkoterminowa jest zwykle bardziej płynna.

2. Inwestycje bardziej płynne charakteryzują się zwykle niższym dochodem.

 

Z tej drugiej właściwości wynika, że stopa zwrotu inwestycji charakteryzującej się niższą płynnością powinna być wyższa, gdyż powinna zawierać dodatkową premię za ryzyko braku płynności. Mówiąc inaczej, w przypadku inwestycji mniej płynnych występuje wspomniane ryzyko płynności, za co inwestorzy wymagają wyższej stopy zwrotu.

Ryzyko - rodzaje ryzyka i miary ryzyka

Ryzyko (risk) to prawdopodobieństwo poniesienia straty, związane z podjęciem określonej decyzji gospodarczej. Ryzyko jest miarą niepewności dochodów, oczekiwanych w przyszłości jako efekt określonej inwestycji kapitału.

Wymienia się różne rodzaje ryzyk, różne są też sposoby ich pomiaru oraz zapobiegania.

Zarządznie ryzykiem jest to system metod i działań zmierzających do obniżenia stopnia oddziaływania ryzyka na funkcjonowanie podmiotu gospodarczego i do podejmowania w tym celu optymalnych decyzji. Szczegółowe poznanie charakteru i zakresu potencjalnego ryzyka pozwala na wybór w odpowiednim czasie czynności zapobiegawczych (np. ubezpieczenie od niektórych rodzajów ryzyka) bądź też minimalizujących jego wpływ i skutki

Rodzaje ryzyka:

ryzyko operacyjne - wiąże się z udziałem kapitału obcego w finansowaniu przedsiębiorstwa; im wyższy udział kapitału obcego tym trudniej go przedsiębiorstwu spłacić,

ryzyko stopy procentowej - związane ze zmianą stopy procentowej,

ryzyko terminu wykupu - im dłuższy okres do terminu wykupu tym wyższe ryzyko, bardziej ryzykowne są obligacje 3-letnie niż 1-roczne,

ryzyko bankowe - związane z działalnością banku,

ryzyko finansowe - występuje przy inwestowaniu w papiery wartościowe,

ryzyko inflacji - niepewność zwrotu z inwestycji,

ryzyko kredytowe - ryzyko nieodzyskania należności,

ryzyko płynności - trudności w sprzedaży papierów wartościowych (zamiany instrumentu na gotówkę),

ryzyko systematyczne - zdeterminowane zewnętrznymi warunkami gospodarowania,

ryzyko walutowe - spotykane w transakcjach walutowych dotyczy instrumentów kupowanych za waluty

Ryzyko związane jest zatem z każdą dziedziną życia gospodarczego i może mieć dla inwestora zarówno konsekwencje pozytywne, jak i negatywne.

Ryzyko inwestycyjne rozpatrujemy w dwóch aspektach:

związane z postawą inwestora (awersja do ryzyka, funkcja użyteczności)

wynika z niepewności zjawisk gospodarczych i fizycznych;

Miary ryzyka

Podstawową miarą ryzyka jest odchylenie standardowe, które jest pierwiastkiem z wariancji. Im większe odchylenie standardowe tym większe ryzyko.

S = Ö V - odchylenie standardowe

V - wariancja jest średnią ważoną odchyleń od oczekiwanej stopy zwrotu możliwych stóp zwrotu przy czym wagami są prawdopodobieństwa osiągnięcia tych stóp.

V = ĺ pi (Ri - R)2 - wariancja

Zasada maksymalizacji

Zasada ta polega na wyborze spośród akcji obarczonych tym samym ryzykiem, tej która daje max. Dochodów i spośród dających taką samą stopę zwrotu najmniejsze ryzyko.

Jak budować markę finansową?

Zmiana w spojrzeniu na markę jest szczególnie widoczna w przypadku instytucji finansowych, gdzie do zamkniętego świata cyfr wkroczyły reguły rynkowej konkurencji i walki o klientów. Wizerunek instytucji finansowej, oparty na zaufaniu do marki, jest przy tym szczególnie ważny.

Marka jest jednym z najmniej uchwytnych, a jednocześnie najbardziej wpływowych elementów tworzenia wartości firmy - rzutuje na decyzje i zachowania klientów, pracowników, zarządów i innych grup oddziałujących na firmy. W ciągu ostatniego ćwierćwiecza nastąpiła zasadnicza zmiana w spojrzeniu na źródła tworzenia wartości przedsiębiorstwa, polegająca na przesunięciu nacisku z elementów materialnych na niematerialne, w tym w szczególności została doceniona rola marki na wypracowanie dochodów firmy. 

Niematerialne aktywa a wartości instytucji finansowych 

Przemiany w sektorze bankowymNa wartość podmiotów gospodarczych składa się bardzo wiele elementów, zarówno łatwo mierzalnych (aktywa materialne), jak i takich, dla których przeprowadzenie pomiaru wartości wymaga odpowiedniego doświadczenia i umiejętności rzeczoznawczych związanych z wiedzą na temat trendów rynkowych, procesu podejmowania decyzji przez stakeholders, znajomości dynamiki branży i nasilenia konkurencji (aktywa niematerialne). W przypadku instytucji finansowych źródłem przewagi konkurencyjnej w coraz większym stopniu są elementy miękkie, takie jak innowacyjność (np. dystrybucyjna - wykorzystanie nowych kanałów dystrybucji na odległość; lub produktowa), siła marki oraz relacje z klientami, które wypierają tradycyjne czynniki przewagi, takie jak wielkość banku, udział w rynku, liczba klientów czy sieć placówek. Przykładowo, coraz większe znaczenie ma nie bezwzględna liczba klientów zmierzona w danym momencie, ale potencjał pozyskiwania klientów oraz utrzymywania z nimi długoterminowych relacji (stopień lojalności klientów). Łatwość zmiany dostawcy usług finansowych, mobilność klientów, sprawiają, że wizerunek i siła marki stają się podstawowymi źródłami uzyskiwania przewagi konkurencyjnej instytucji finansowej. 

Wzrostu znaczenia marki 

Źródeł wzrostu znaczenia wizerunku i siły oddziaływania marki należy upatrywać w ogólnych przemianach dokonujących się we współczesnej gospodarce: procesach globalizacyjnych, liberalizacji i deregulacji przepływów finansowych. Ogromne znaczenie wywarły w tym sektorze zmiany technologiczne, a także zmiany w bezpośrednim otoczeniu banków, które wymusiły dokonanie zmian w sposobie funkcjonowania współczesnych instytucji bankowych. Ogólną tendencją jest wzrost konkurencji wewnątrz sektora bankowego poprzez pojawienie się na rynku nowych instytucji, zarówno w sensie geograficznym (podmioty zagraniczne), jak i funkcjonalnym (niebankowe instytucje finansowe, takie jak pośrednicy finansowi, fundusze inwestycyjne, czy nawet hipermarkety oferujące produkty kredytowe pod swoją marką). Banki przestały już być podstawowymi instytucjami, do których kierują swe kroki klienci poszukujący usług finansowych mających zaspokoić potrzeby finansowego bezpieczeństwa, inwestowania lub dostępu do źródeł finansowych. 

W odpowiedzi na rosnącą konkurencję banki musiały dokonać zasadniczej przemiany swojego sposobu funkcjonowania. Przejście od tradycyjnej do współczesnej bankowości wymusiło zastosowanie strategii rynkowych sprawdzających się do tej pory w innych sferach gospodarki, w tym przede wszystkim w sferze produkcji i sprzedaży dóbr i usług skierowanych do klientów detalicznych. Zmiana ta jest łatwo obserwowalna w zakresie polityki zewnętrznej komunikacji i reklamy stosowanej przez banki. Informacje na temat nowych atrakcyjnych form inwestowania lub możliwości otrzymania kredytu "od ręki" są stale obecne we wszystkich mediach. Krzykliwe reklamy, promocje czy subtelniejsze w formie przekazu, choć nie mniej intensywne, działania z zakresu public relations są zewnętrznym świadectwem silnej konkurencji obecnej w sektorze usług finansowych skierowanych do klientów detalicznych. Wizerunek banku - stabilnej, tradycyjnej instytucji-opoki odszedł już właściwie w zapomnienie, ustępując miejsca wizerunkowi dynamicznego, wytrawnego gracza rynkowego, elastycznie dostosowującego się do potrzeb swoich klientów, świetnie wykorzystującego możliwości, jakie daje nowoczesna technologia przekazu informacji i środków finansowych. 

Systematyzując zagadnienie, można wymienić następujące czynniki wzrostu znaczenia wizerunku i marki instytucji finansowych:

• Rosnąca presja konkurencyjna w sektorze usług finansowych. Zarówno praktyka, jak i teoria marketingowa pokazują, że znaczenie marki rośnie w branżach o nasilonej konkurencji.

• Spadek stopnia lojalności klientów w stosunku do instytucji finansowych. Wynika to z kilku czynników, m.in. uproszczenia procedur zakupu produktów finansowych przez banki i inne instytucje finansowe; łatwości i szybkości dokonywania transakcji poprzez wykorzystanie kanałów dostępu na odległość (Internet, call center); szerokiej dostępności wiedzy na temat produktów finansowych oraz możliwości łatwego porównania konkurencyjnych ofert.

• Wzrost stopnia złożoności produktów finansowych, który sprawia, że dokonanie racjonalnego wyboru produktu finansowego wymaga porównania dużej liczby elementów z wielu - podobnych na pierwszy rzut oka - dostępnych ofert, a co więcej, porównanie takie nie jest możliwe bez opanowania specjalistycznej wiedzy finansowej. Znacznie łatwiejsze jest zatem podjęcie decyzji na podstawie przesłanek emocjonalnych związanych z marką (znajomość i zaufanie do marki).

• Krótki cykl życia produktów finansowych i łatwość kopiowania rozwiązań zastosowanych przez konkurencję. W przypadku produktów finansowych bardzo trudne lub nawet niemożliwe jest utrzymanie unikalności produktu w długim okresie. Stąd konkurowanie odbywa się przede wszystkim na poziomie jakości obsługi, a nie parametrów samego produktu. Marka niewątpliwie jest najszybciej dostrzeganym nośnikiem informacji na temat jakości, a najlepsze marki stanowią gwarancję jakości.

Czynniki kształtujące markę instytucji finansowej 

Istnieje wiele rodzajów marek - pod tym pojęciem kryć się mogą znaki towarowe stosowane dla oznaczenia produktu, nazwy handlowe firm lub innych podmiotów gospodarczych, certyfikaty jakości nadawane przez stowarzyszenia, czy też szeroko rozumiane wzornictwo produktu. W przypadku instytucji finansowych właściwa wydaje się definicja zastosowana przez G. Urbanka, określająca markę jako "zespół funkcjonalnych, ekonomicznych i psychologicznych korzyści dostarczanych użytkownikowi przez produkt oznaczony danym identyfikatorem". 

Elementy budujące markę można podzielić na czynniki identyfikacji wizualnej, obejmujące nazwę instytucji finansowej, logo, kolorystykę, wygląd placówek, ujednolicone wizualnie materiały promocyjne, sposób zewnętrznej komunikacji (reklama i PR), oraz czynniki stanowiące o tożsamości instytucji finansowej, takie jak zbiór norm i wartości, jakość produktów i obsługi, procesy i procedury biznesowe, kultura organizacyjna. Interbrand, brytyjska firma konsultingowa zajmująca się problematyką marki, posługuje się analogią góry lodowej dla zobrazowania struktury czynników kształtujących markę - czynniki wizualizacyjne znajdują się na wierzchu, a to, co najistotniejsze z punktu widzenia klienta, a przez to również kluczowe dla utrzymania siły marki w dłuższej perspektywie, jest ukryte pod powierzchnią (por. schemat 2). 

Ukryta część góry lodowej marki zawiera wszystkie elementy wewnętrznego zarządzania firmy, które mają wpływ na zadowolenie klientów instytucji finansowej. W literaturze przedmiotu spotyka się rozróżnienie pomiędzy markami płytkimi, opartymi przede wszystkim na czynnikach wizualizacyjnych, często skoncentrowanych na jednym atrybucie przywiązanym do marki (tj. jednej cesze, która wizualizacyjnie ma charakteryzować produkty oznaczone marką), oraz markami głębokimi, to jest takimi, których wizerunek poparty jest kulturą organizacyjną firmy. W tym drugim przypadku jesteśmy zazwyczaj w stanie określić wiele cech kojarzących się z marką, tzw. atrybutów marki. W przypadku marek o najsilniej ugruntowanym wizerunku atrybuty składają się na osobowość, charakteryzowaną przez kulturę i wartości utożsamiane z marką. 

&34;Góra lodowa&34; markiDla marki instytucji finansowej podstawowymi atrybutami są: zaufanie, bezpieczeństwo, solidność. Tylko marka budząca zaufanie może funkcjonować na rynku usług finansowych. Poprzestanie jednak tylko i wyłącznie na zaufaniu jest niewystarczające. Przekaz reklamowy instytucji finansowej mówiący: "jestem godny zaufania", byłby równoznaczny ze stwierdzeniem: "niczym się nie wyróżniam". W procesie decyzyjnym klienta instytucji finansowych można wyróżnić następujące etapy, które powinny być brane pod uwagę w budowaniu atrybutów marki:

• Po pierwsze, zaufanie - wybieram instytucję, której powierzę moje finanse.

• Po drugie, osobowość - wybieram instytucję, z którą czuję się lub mogę czuć się związany emocjonalnie, np. w przypadku segmentu zamożnych klientów do atrybutów marki budzących zaufanie i gwarantujących bezpieczeństwo powinien być dodany atrybut związany z prestiżem.

• Po trzecie, konkurencyjność - wybieram instytucję, która oferuje atrakcyjne warunki

. 

Ocena i wycena marki 

Oceniając pozycję konkurencyjną przedsiębiorstwa, nie można uciec od zagadnienia oceny marki lub marek, jakimi posługuje się dana instytucja, dotyczy to również instytucji finansowych. Dokonanie jakościowej oceny marki, a także jej wycena w kategoriach finansowych nie jest zadaniem łatwym ani jednoznacznym, biorąc pod uwagę wielość elementów składających się na markę oraz subiektywny charakter dokonywanej oceny (wartość marki może być różna w zależności od tego, kto dokonuje oceny). Niemniej jednak dokonanie oceny/wyceny wydaje się naturalne w kontekście porównywania marek funkcjonujących na tych samych lub podobnych rynkach. Należy przy tym pamiętać, że ocena marki nie powinna być postrzegana w kategoriach bezwzględnych, a raczej powinna być odbierana z uwzględnieniem konkretnej sytuacji i celu, dla którego została dokonana. 

Celem oceny jakościowej jest przede wszystkim określenie wizerunku marki w oczach klientów oraz sposobu, w jaki ten wizerunek przekłada się na decyzje zakupowe klientów. Modele oceny jakościowej marek obejmują różne mierniki oceny percepcji marki, takie jak: miary stopnia znajomości marki (spontanicznej i wspomaganej), wiedzy na temat marki, atrybutów kojarzonych z marką, ujęcia marki w obszarze zainteresowania dokonaniem zakupu, wyboru marki (decyzji zakupowej), stopnia zadowolenia z zakupu, lojalności względem marki, czy wreszcie skłonności do polecania marki. W zależności od przyjętego modelu oceny marki, poszczególne miary percepcji są ze sobą zestawiane w taki sposób, aby wynik pozwolił umieścić markę na skali percepcji: od uświadomienia marki, poprzez preferencję marki, aż do dokonywania wyboru marki. W niektórych modelach przyjmuje się jedną złożoną miarę percepcji, która pozwala na określenie wpływu wizerunku na wartości marki. 

Wycena marki w kategoriach finansowych może być dokonana w oparciu o różne metody. Wybór metody zależy od celu dokonywanej wyceny, przy czym możliwe cele można zaklasyfikować ogólnie do dwóch kategorii: strategicznego zarządzania marką (podejmowanie decyzji inwestycyjnych, kosztowych, audyt wewnętrzny, inne) lub dokonania transakcji finansowych (fuzje, przejęcia, opłaty licencyjne). 

Firma Interbrand klasyfikuje metody wyceny finansowej marki w następujący sposób:

• Metody kosztowe, które pozwalają wycenić markę według kosztów historycznych lub według kosztów, jakie trzeba byłoby ponieść, aby odtworzyć markę o takiej samej wartości.

• Metoda porównawcza. To podejście zakłada określenie wartości marki na podstawie porównania do innej marki. Autorzy zwracają jednak uwagę, że takie porównanie jest trudno przeprowadzić z uwagi na fakt, że wartość marki polega właśnie na jej niepowtarzalności, na cechach, które wyróżniają ją z otoczenia.

• Metoda dochodowa, która zakłada obliczenie wartości marki na podstawie określenia wartości bieżącej przyszłych dochodów pochodzących ze sprzedaży produktów oznaczonych marką przewyższającą wartość przychodów, jakie wygenerowałaby sprzedaż podobnych produktów nieoznaczonych marką.

• Metoda bieżącego wykorzystania, zwana też mnożnikową, najbardziej popularna, wiążąca wycenę finansową z oceną marketingowej siły marki, obliczana jako iloczyn ważonych dochodów marki i przyjętych mnożników odzwierciedlających rynkową siłę marki. W tej metodzie wycena finansowa polega na obliczeniu bieżącej wartości oczekiwanych przyszłych dochodów. Natomiast ocena marketingowej siły marki uwzględnia czynniki takie jak wpływ marki na dokonywanie wyborów przez klientów, a tym samym na generowanie popytu na dobra i usługi oznaczone marką, przy założeniu, że stopień, jaki marka wywiera na generowanie popytu, zależy od rynku, na którym operuje. Z tego względu wagi przyjmowane w kalkulacji powinny uwzględniać również czynniki wpływające na pozycję konkurencyjną marki.

• Wycena wartości marki

• Marek Panfil

Nowa koncepcja marki polega na tym, że marka gwarantuje przyszłe zyski przedsiębiorstwa. Szybko rośnie jej znaczenie w budowaniu wartości firmy dla akcjonariuszy, W ostatnich latach nastąpiła bardzo istotna zmiana w rozumieniu zarządzania wartością dla akcjonariuszy. Przez wiele lat za główne źródła wartości przedsiębiorstwa traktowano aktywa materialne, obejmujące aktywa produkcyjne, ziemię i nieruchomości lub aktywa finansowe. Rynek był świadomy istnienia aktywów niematerialnych, ale ich specyficzna wartość pozostawała niejasna i aktywa te nie były oddzielnie wyceniane. Nawet dzisiaj ocena rentowności i rezultatów działalności firmy bazuje na wskaźnikach, tj. ROI, ROIC, ROA, ROE, ROACE, które nie uwzględniają aktywów niematerialnych. 

Marki, technologia, patenty i pracownicy zawsze decydowały o sukcesie przedsiębiorstwa, jednakże rzadko były poddawane oddzielnej wycenie. Coca-Cola Company, Procter & Gamble, Unilever, Nestle od dawna doceniają ważność swoich marek, zarządzając nimi w profesjonalny sposób za pomocą zatrudnionych w tym celu brand menedżerów. 

Wzrost świadomości wartości aktywów niematerialnych był spowodowany rosnącą luką między wartością księgową a wartością rynkową, a także premią powyżej wartości rynkowej, którą płacono w transakcjach fuzji i przejęć w latach 80. Nadwyżkę nad wartością księgową określa się dzisiaj mianem "kapitału intelektualnego". 

W wielu biznesach marka jest najważniejszym aktywem. Marka oddziałuje na klientów, pracowników, inwestorów i władze rządowe. Nawet organizacje non-profit zaczęły traktować swoje marki jako kluczowy czynnik przy ubieganiu się o dotacje, sponsoring i wolontariuszy. 

Wzrost znaczenia marki 
W przeszłości silne marki były domeną branży dóbr konsumpcyjnych, a dzisiaj są ważnym elementem przedsiębiorstw z wszystkich sektorów, od użyteczności publicznej po handel detaliczny. Według brytyjskiej firmy Brand Finance plc globalny biznes opiera się dzisiaj na aktywach niematerialnych, wśród których marka odgrywa kluczową rolę. Oprócz marki inne aktywa to: relacje, pomysły i talenty. Badania spółek notowanych na 25 kluczowych giełdach papierów wartościowych pokazały, że wartość aktywów niematerialnych wszystkich spółek razem stanowiła średnio aż 62% wartości rynkowej1. Analizując pierwszą dziesiątkę krajów, na pierwszym miejscu znalazły się Indie (76%), dalej Szwajcaria (74%), Francja (73%), Australia (72%), Stany Zjednoczone (71%), Kanada (68%), Wielka Brytania (66%), Hiszpania (60%), RPA (60%), Włochy (59%). W układzie sektorowym okazało się, że branżą o istotnym udziale aktywów niematerialnych jest branża technologiczna (91%), następnie dobra konsumpcyjne (86%), komunikacja (75%), sektor energetyczny (72%), przemysł (59%), usługi finansowe (50%). Tabela 1 prezentuje 10 najcenniejszych globalnych marek w okresie 2004 - 2005 wg rankingu "Best Global Brandy" firmy Interbrand, wśród których osiem reprezentują marki amerykańskie, jedna europejska (Nokia), jedna azjatycka (Toyota). Wartość marki Coca-Cola stanowiła prawie 67% wartości rynkowej spółki Coca-Cola Company (por. ostatnia kolumna tabeli 1), wartość marki McDonald's: 59,7% tej spółki oraz wartość marki Disney: 46% kapitalizacji rynkowej spółki. 

Według najnowszego rankingu Interbrand z 2006 r., w pierwszej dziesiątce globalnych marek nie zaszły zmiany, za wyjątkiem marki Marlboro, która ustąpiła miejsca marce Mercedes. 

W przypadku Polski marki o zasięgu globalnym to wciąż wielka słabość, w przeciwieństwie do innych krajów Europy Środkowo-Wschodniej, np. Tokaj (Węgry), Skoda (Czechy), Vegeta (Chorwacja), Gorenje (Słowenia). Szansę na podbicie rynku światowego ma polska wódka, znana w wielu krajach już od dawna. Mocną pozycję za granicą mają marki, takie jak Wyborowa, Żubrówka. Najcenniejszą polską marką w 2005 r. była Telekomunikacja Polska, następnie Orlen. 

Cele wyceny marki 

W ostatniej dekadzie wycena marki była często stosowana do celów zarządzania marketingowego opartego na wartości (value-based marketing), fuzji i przejęć przedsiębiorstw, identyfikacji aktywów niematerialnych w bilansie przedsiębiorstw. 

Do najczęściej spotykanych celów wyceny marki należą: audyt praw majątkowych, obrót prawami majątkowymi, transakcje kapitałowe, podział majątku wspólnego, aport niematerialny, decyzje rozwojowe, w tym inwestycyjne. 

W 1985 r. włoski finansista Carlo de Benedetti kupił Buitoni za kilkaset milionów franków francuskich. Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa było niezadowalające - niepewne zabezpieczenia kredytów oraz niska jakość produktów. Po 3 latach de Benedetti odsprzedał Buitoni za 8 mln FF (wielokrotność 35 wartości zysków firmy) korporacji Nestle. W tym czasie de Benedetti przekształcił Buitoni w prawdziwie europejską markę, która stała się liderem na rynku gotowej żywności i uległa dywersyfikacji o nowe produkty. Od tej pory stała się "marką-parasolem", obejmującą zdywersyfikowany asortyment o puszkowane czy mrożone posiłki, takie jak kuskus i inne narodowe potrawy. W każdej części świata pojawiło się ponad 100 produktów mających wspólne logo - "Buitoni". W ciągu 3 lat Buitoni z małej firmy stała się europejskim liderem markowym. Te korzyści zostały oszacowane na kwotę rzędu 8 mln FF przez Nestle2. Przykład ten nakreśla nową koncepcję marki, polegającą na tym, że marka gwarantuje przyszłe zyski przedsiębiorstwa. 

Definicja marki

Wg American Marketing Association marka to: nazwa, termin, znak, symbol, wzór lub kombinacja tych elementów, stworzona w celu rozpoznania towarów i usług sprzedawcy lub grupy sprzedawców i odróżnienia ich od towarów i usług konkurentów.  Marka według prof. Jerzego Altkorna to produkt, który zapewnia korzyści i wartości dodane, które konsumenci cenią w wystarczającym stopniu, aby dokonać zakupu.  W polskim systemie prawnym powszechnie stosowane jest pojęcie znaku towarowego. Definicja znaku towarowego zawarta jest w art. 120 ustawy Prawo własności przemysłowej ust. 1 i 2, gdzie ustęp 1 mówi, iż: "Znakiem towarowym może być każde oznaczenie, które można przedstawić w sposób graficzny, jeżeli oznaczenie takie nadaje się do odróżnienia towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa". Natomiast ustęp 2 mówi, iż znakiem towarowym, w rozumieniu ust. 1, może być w szczególności wyraz, rysunek, ornament, kompozycja kolorystyczna, forma przestrzenna, w tym forma towaru lub opakowania, a także melodia lub inny sygnał dźwiękowy.

Jak wycenić markę? Jakiej wartości szukamy? 

Nie istnieje jedyna metoda wyceny marki (podobnie jak w przypadku wyceny przedsiębiorstwa czy nieruchomości), ponieważ metoda zależy od celów wyceny. Wycena będzie inna w różnych przypadkach, w zależności od: 

a. Wartości likwidacyjnej - w przypadku sprzedaży przymusowej (np. upadłość spółki, gdzie syndyk masy upadłościowej sprzedaje całe przedsiębiorstwo lub poszczególne jego elementy). 
b. Wartości księgowej - w wyniku rosnących wymagań przejrzystości praktyk finansowo-księgowych, np. brytyjskie standardy Financial Reporting Standards 10, międzynarodowe International Accounting Standards 38, amerykańskie - Federal Accounting Standards 141 dotyczą raportowania i wyceny aktywów niematerialnych (w tym marek). Wszystkie te 3 standardy wymagają kapitalizacji zakupionego good-willu. 
c. Wartości przekonującej banki do udzielenia kredytu - choć rzadko się spotyka w Polsce, aby bank udzielił kredytu zabezpieczonego wartością marki. 
d. Wartości potrzebnej do oszacowania ceny licencji - prawa do użytkowania marki (istotne wśród franszyzodawców i franszyzobiorców). 
e. Wartości dla celów sprzedaży. 
f. Wartości dla celów fuzji - w celu ustalenia parytetu wymiany akcji. 
g. Wartości dla celów nabycia marki - marka może być wniesiona aportem do spółki - nabywcy. 
h. Wartości dla celów arbitrażu - spory prawne, np. przeciwko firmom wykorzystującym markę bez pozwolenia; wartość marki może spowodować odwołanie decyzji o bankructwie przedsiębiorstwa. 
i. Wartości dla celów obliczenia podatku, np. tantiemy płacone przez zagraniczne filie na rzecz centrali - transfer zysków do krajów o niższym opodatkowaniu. 
j. Wartości dla celów wewnętrznej komunikacji (oceny działań zarządu i brand menedżerów) i zarządzania marketingowego (porównanie rentowności poszczególnych marek w przedsiębiorstwie; ocena kampanii marketingowych) oraz oceny pracy agencji marketingowych i agencji PR. 

Wartość marki jest funkcją jej zdolności do generowania przypływów gotówkowych w przyszłości. Stąd zastosowana metoda wyceny musi brać tak naprawdę pod uwagę przyszłe perspektywy marki i musi uwzględniać wpływ marki na przyszłą zyskowność przedsiębiorstwa. 

1. Wyróżnia się trzy podstawowe grupy metod wyceny marki:

2. kosztowe: koszt reprodukcji / odtworzeniowa i koszt zastąpienia;

3. rynkowe: porównywanie wartości rynkowej i porównywanie opłat licencyjnych (royalties);

4. dochodowe: mnożnik zysku, zdyskontowane przepływy gotówkowe, opłaty licencyjne - royalties).

Metody kosztowe: 



Rysunek 1.Koszt reprodukcji / odtworzenia: bazuje na aktualizacji poniesionych w przeszłości kosztów na rozwój, marketing, reklamę i public relations. Koszt reprodukcji jest to koszt uzyskania dokładnej repliki marki. To podejście jest właściwsze i łatwiejsze do zastosowania w przypadku marek nowych. Jednakże dla istniejącej marki określenie dokładnych kosztów jej reprodukcji jest bardzo trudne. Problemy związane z podejściem do tej wyceny mogą być następujące: 

• Jaki okres przyjąć do badania? Wiele marek istnieje kilkadziesiąt i więcej lat na rynku, np. Coca-cola (od 1887 r.), Danone (od 1919 r.), Bull (od 1933 r.), Yves Saint Laurent (od 1958 r.)

• Jakiego rodzaju koszty przyjąć do wyceny?

• 
  Koszt zastąpienia - łatwiejsza do zastosowania jest metoda kosztów zastąpienia, czyli kosztów zastąpienia istniejącej marki jej alternatywą, która jest w stanie generować taką samą sprzedaż i zyski. 

Metody rynkowe: 

Porównywalna cena - metoda ta jest teoretycznie niezwykle atrakcyjna, w praktyce jednak możliwości jej stosowania są ograniczone. Uwarunkowane jest to niewielką liczbą tran-sakcji marek. Dodatkowym utrudnieniem jest poufność kontraktów, szczególnie w sferze danych finansowych, które nie są publicznie dostępne. Ponadto należy brać pod uwagę szereg okoliczności wywierających bezpośredni wpływ na ostateczną wycenę, np. cel danej transakcji. Bardzo często oszacowana wartość marki jest nie tyle odzwierciedleniem jej rzeczywistej siły, ile pożądanej ceny. 

Ekonomiczna wartość produktu - w metodzie tej oblicza się jednostkową premię cenową, jaką są skłonni płacić klienci za określoną markę. Metoda polega na podzieleniu ceny, jaka jest płacona za produkt, na dwie składowe. Pierwsza to cena odzwierciedlająca obiektywne właściwości produktu, druga to premia za jego "nieobiektywne" cechy, czyli markę. 

Metody dochodowe: 

Metody te zostały rozwinięte na bazie oczekiwanych zwrotów z tytułu posiadania marki. Bardzo dużo zależy od zamierzeń nabywcy marki. Jeśli nabywca podejmie decyzję o internacjonalizacji marki, dla niego będzie ona miała większą wartość niż dla nabywcy pragnącego wykorzystać ją tylko na rynku krajowym. 

Zdyskontowane przepływy pieniężne / zyski netto - jest to klasyczna metoda wyceny wszystkich inwestycji, zarówno materialnych, jak i niematerialnych. Liczy się oczekiwane roczne dochody przypisywane marce w okresie 5 - 10 lat prognozy. Istnieje szereg odmian wyceny marki metodą DCF. Podstawowa różnica między nimi polega na sposobie wydzielenia z przepływów gotówkowych generowanych przez firmę tych, które są związane z marką oraz sposobie obliczenia współczynnika dyskontowego. Licząc wartość rezydualną, zakłada się stały dochód lub jego wzrost o stałe raty do nieskończoności. 

Zdyskontowane opłaty licencyjne - gdyby marka była licencjonowana od jej właściciela, za przywilej korzystania z niej licencjobiorca musiałby uiszczać opłatę licencyjną jako procent od realizowanych dzięki marce przychodów. Dzięki posiadaniu marki jej właściciel unika płacenia opłat licencyjnych. Metoda wyceny polega więc na oszacowaniu przyszłych przychodów związanych z marką i wyliczeniu na tej podstawie potencjalnych przyszłych opłat licencyjnych. Opłaty te są dyskontowane współczynnikiem dyskontującym (kosztem kapitału) na dzień obecny, co daje nam w efekcie oszacowanie wartości marki. Metoda ta jest wiec odmianą DCF, w której zamiast różnicowych przepływów gotówkowych występują opłaty licencyjne. 

Studium przypadku 

.Przykład dotyczy wyceny wartości znaku towarowego Huty Szkła ABC. Huta (i jej znak towarowy) istnieje od kilkudziesięciu lat i należy do najstarszych producentów opakowań szklanych w Polsce. Znak huty jest jak najbardziej kojarzony ze sprzedawanym produktem. Z tym, że produkty, tj. opakowania szklane, są rozpoznawane nie tyle przez finalnego konsumenta detalicznego, ile przez producentów soków, napojów, piwa i napojów alkoholowych. Jest to znak istniejący na rynku zaopatrzeniowym. 

Udział Huty ABC w rynku polskim, mierzony wolumenem sprzedaży opakowań szklanych, szacuje się na ok. 5 %. Nie jest to udział szczególnie znaczący, jednakże bardzo istotny dla potencjalnego jej nabywcy, planującego zwiększyć swój udział w rynku polskim. 

Najwłaściwsza dla wyceny znaku towarowego huty ABC jest metoda zdyskontowanych opłat licencyjnych - prosta w swojej konstrukcji i nie obciążają jej dane historyczne lub odtworzeniowe o nakładach na kreowanie znaku i porównania rynkowych wartości znaków. 

Wycena została przeprowadzona w dwóch wariantach: pesymistycznym i optymistycznym, a średnia arytmetyczna będzie sugerowaną wartością znaku towarowego Huty Szkła ABC. 

Za wyborem metody zdyskontowanych opłat licencyjnych przemawiają następujące przesłanki: 

• brak danych o historycznych kosztach wykreowania znaku towarowego Huty ABC;

• trudność z oszacowaniem kosztów odtworzenia promocji w/w znaku;

• brak dobrej bazy porównawczej dla określenia wartości rynkowej w/w znaku;

• deficytowość Huty dysponującej znakiem, co utrudnia zastosowanie metody zdyskontowanych zysków netto oraz określenie wkładu marki w tworzenie zysku/ przepływów pieniężnych;

• deficytowość spółki eliminuje również możliwość zastosowania formuły Cena / Zysk.

FINANSOWE ABC 

OSZCZĘDZANIE A INWESTOWANIE

 

OSZCZĘDZANIE zabezpieczenie nadmiaru środków finansowych nie wykorzystanych na bieżącą konsumpcję oraz czerpanie z tego tytułu korzyści w postaci odsetek.

W oszczędzaniu nie występuje ryzyko.

 

INWESTOWANIE- działanie aktywne, które ma na celu podniesienie wartości kapitału oraz osiągnięcie zysku. Działania te są obarczone ryzykiem w zależności od skali i formy przedsięwzięcia.

  

GIEŁDA PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH

 

Giełda papierów wartościowych jest to szczególny rynek finansowy, który oferuje możliwość dokonywania operacji kupna i sprzedaż papierów wartościowych przy największej ilości informacji.

 

Inwestor —to każdy kto nabył papiery wartościowe.

 

Makler to pośrednik w transakcjach giełdowych reprezentujący inwestorów.

 

Cena akcji to ustalona przez rynek n podstawie gry popytu i podaży cena, po której dochodzi do transakcji giełdowej (umowy kupna sprzedaży akcji).

  

PAPIERY WARTOŚCIOWE - RODZAJE 

 

Papier wartościowy to dokument, z którego wynikają dla jego właściciela określone prawa (tzw. majątkowe).

 

Akcje to papiery wartościowe, udziałowe stwierdzające udział akcjonariusz w majątku spółki.

 

Obligacje to papiery wartościowe emitowane w serii w których emitent stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela obligacji i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia. 

 

AKCJE PODSTAWOWE POJĘCIA

 

Rynek podstawowy przeznaczony dla papierów wartościowych o najwyższej płynności, których emitenci charakteryzują się wyższym kapitałem i dłuższym okresem działalności.

 

Rynek równoległy przeznaczony jest dla spółek o mniejszym kapitale i krótszym okresie działania.

Rygory dostępu na rynek równoległy są mniejsze.

 

Dywidenda to zysk w spółkach akcyjnych wypłacany akcjonariuszom proporcjonalnie do liczby posiadanych akcji.

 

Hossa to sytuacja na giełdzie charakteryzująca się długotrwałym wzrostem cen akcji (rynek byka).

 

Bessa to sytuacja na giełdzie charakteryzująca się długotrwałym spadkiem cen akcji (rynek niedźwiedzia).

  

 

LOKOWANIE I INWESTOWANIE PIENIĘDZY 

OBLIGACJE 

AKCJE 

DZIEŁA SZTUKI 

KOSZTOWNOŚCI 

NIERUCHOMOŚCI 

FUNDUSZE INWESTYCYJNE 

---------------------------------------------------------------------------------

WADY I ZALETY RÓŻNYCH FORM LOKOWANIA I INWESTOWANIA PIENIĘDZY 

OBLIGACJE

Zalety	Wady
Ø  stałe przychody (możliwość wypłacania odsetek np. co kwartał Ø możliwość sprzedaży przed termonem wykupu Ø łatwość zakupu Ø mogą być przedmiotem obrotu na giełdzie Ø na ogół małe ryzyko finansowe Ø możliwość inwestowania nawet niewielkich kwot pieniędzy Ø możliwość zakupu obligacji o różnym okresie inwestowania	Ø możliwość utraty części zysku w przypadku sprzedaży obligacji przed termonem, szczególnie na rynku wtórnym (na giełdzie) Ø niska zyskowność w porównaniu z innymi formami inwestowania

 

AKCJE

Zalety	Wady
Ø duża zyskowność w długim okresie czasu Ø prawo do uzyskania dywidendy Ø możliwość wpływu na losy spółki w przypadku posiadania dużej liczby akcji Ø duża płynność	Ø konieczność ciągłego śledzenia i analizowania notowań giełdowych Ø możliwość straty zainwestowanego kapitału w przypadku likwidacji spółki Ø bardzo duże ryzyko finansowe Ø zmienny dochód Ø stosunkowo wysokie koszty związane z obrotem akcji

 

RYNEK NIERUCHOMOŚCI

Zalety	Wady
Ø małe wahania cenowe Ø duże zyski po długim okresie	Ø konieczność dysponowania dużym kapitałem Ø mała płynność (trudność ze sprzedażą) Ø konieczna wiedza na temat rynku nieruchomości

 

ZŁOTO I SREBRO

Zalety	Wady
Ø środek wymiany w szczególnych sytuacjach kryzysowych Ø trwałość inwestycji szczególnie w kryzysach gospodarczych i politycznych	Ø konieczność posiadania stosunkowo dużego kapitału Ø czekanie na dogodny moment sprzedaży Ø znaczne koszty przechowywania

 

 

DZIEŁA SZTUKI

Zalety	Wady
Ø możliwość uzyskania dużych dochodów Ø możliwy wzrost wartości z upływem czasu	Ø konieczność zainwestowania dużego kapitału Ø wszechstronna znajomość rynku dzieł sztuki Ø umiejętność licytacji Ø trudność w zakupie Ø mała płynność finansowa Ø możliwość popełnienia błędów przy zakupie i wycenie dzieła sztuki Ø konieczność wrażliwości i intuicji Ø znaczne koszty zabezpieczenia i utrzymania

 

 

 

FUNDUSZE INWESTYCYJNE

 

Zgodnie z ustawą z dnia 27 maja 2004 r. Fundusz inwestycyjny jest osobą prawną, której wyłącznym przedmiotem działalności jest lokowanie środków pieniężnych zebrania publicznie lub niepublicznie w określone w ustawie papiery wartościowe i inne prawa majątkowe.

 

Fundusze zapewniają:

 

bezpieczeństwo powierzonych środków,

 

płynność inwestycji,

 

profesjonalne zarządzanie,

 

relatywnie wyższą dochodowość,

 

niższe koszty,

 

rozłożenie ryzyka inwestycyjnego.

 

 

 

PODZIAŁ FUNDUSZY INWESTYCYJNYCH

 

Podział ze względu na łatwość dostępu do funduszu:

 

 

Fundusze otwarte

 

Fundusze zamknięte

 

Specjalistyczne fundusze otwarte

 

Fundusze mieszane

 

 Podział ze względu na rodzaj papierów wartościowych w portfelu i cele inwestycyjne:

 

Fundusze akcji

 

Fundusze stabilnego wzrostu

 

Fundusze zrównoważone

 

Fundusze papierów dłużnych

 

Fundusze rynku pieniężnego

 

 

WYBÓR FUNDUSZY INWESTYCYJNYCH

 

Kryteria wyboru funduszy inwestycyjnych:

  

Cel inwestycyjny

 

Akceptowany poziom ryzyka inwestycyjnego

 

Odpowiedni horyzont czasowy

 

Wyniki inwestycyjne funduszy/oceny niezależnych ekspertów

 

Koszty ponoszone przez uczestników

---