GŁOWA, KOŃCZYNA GÓRNA

1. Mięśnie unoszące żuchwę - musculi levatores mandibulae:

W skład mięśni unoszących żuchwę wchodzą:

- m. żwacz (m. masseter),

- m. skroniwy (m. temporalis),

- m. skrzydłowy przyśrodkowy i boczny (m. pterygoideus medialis et lateralis).

M. żwacz - pokrywa zewnętrzną powierzchnię gałęzi żuchwy oprócz wyrostka kłykciowego.

Ma część powierzchowną i głęboką (pars superficialis et profunda). Łączą się one z przodu a rozdzielają szczeliną z tyłu.

Przyczep początkowy:

- części powierzchownej - od brzegu kości jarzmowej do szwu skroniowo jarzmowego,

- części głębokiej - wewnętrzna powierzchnia łuku jarzmowego i blaszka głęboka powięzi skroniowej.

Przyczep końcowy: zewnętrzna strona kąta żuchwy na guzowatości żwaczowej.

Mięsień pokryty jest powięzia żwaczową (fascia masseterica) i częściowo ślinianką przyuszną. Podnosi i skręca na zewnątrz żuchwę.

Unerwienie: n. żwaczowy; unaczynienie: t. żwaczowa.

M. skroniowy - największym mięśniem w tej grupie.

Przyczep początkowy: ściany dołu skroniowego pod kresą skroniową do grzebienia podskroniowego.

Przyczep końcowy: po obu stronach wyrostka dziobiastego żuchwy.

Podnosi i skręca żuchwę na zewnątrz.

Unerwienie: nn. skroniowe głębokie; unaczynienie: t. skroniowa głęboka i środkowa.

M. skrzydłowy przyśrodkowy:

Przyczep początkowy: dół skrzydłowy.

Biegnie skośnie ku tyłowi i bokowi.

Przyczep końcowy: wewnętrzna powierzchnia kąta żuchwy na guzowatości skrzydłowej. Unosi żuchwę i skręca na zewnątrz.

Unerwienie: n. skrzydłowy przyśrodkowy; unaczynienie: gałęzie t. szczękowej.

M. skrzydłowy boczny:

- głowa górna:

Przyczep początkowy: powierzchnia podskroniowa skrzydła większego kości klinowej.

Przyczep końcowy: torebka stawu skroniowo-żuchwowego.

- głowa dolna:

Przyczep początkowy: zewnętrzna powierzchnia blaszki bocznej wyrostka skrzydłowatego.

Przyczep końcowy: dołek skrzydłowy wyrostka kłykciowego żuchwy.

Pociąga żuchwę ku przodowi i przesuwa krążek stawowy na guzek stawowy oraz skręca żuchwę do wewnątrz.

Unerwienie: n. skrzydłowy boczny; unaczynienie: t. szczękowa.

2. Mięśnie nawracające przedramię:

- mięsień nawrotny obły (m. pronator teres) - jeden z mięśni powierzchownych przedramienia,

- mięsień nawrotny czworoboczny (m. pronator quadratus) - stanowi najgłębszą warstwę mięśni przedramienia.

Mięsień nawrotny obły:

- głowa ramienna (caput humerale):

Przyczep początkowy: nadkłykieć przyśrodkowy kości ramiennej.

- głowa łokciowa (caput ulnare):

Przyczep początkowy: wyrostek dziobiasty kości łokciowej.

Między obu głowami przebiega n. pośrodkowy.

Przyczep końcowy: boczna powierzchnia trzonu kości promieniowej.

Zgina przedramię w stawie łokciowym i je nawraca.

Unerwienie: n. pośrodkowy; unaczynienie: t. promieniowa i t. łokciową.

Mięsień nawrotny czworoboczny przebiega poprzecznie na nasadach dalszych przedramienia: między kością łokciową i kością promieniową. Nawraca przedramię.

Unerwienie: n. pośrodkowy; unaczynienie: t. łokciowa (t. międzykostna przednia).

3. Mięśnie ramienia - grupa grzbietowa:

- m. trójgłowy ramienia (m. triceps brachii),

- m. łokciowy ( m. anconeus).

M. trójgłowy ramienia zajmuje całą tylną powierzchnię ramienia.

Przyczep początkowy:

- głowa długa (caput longum) - guzek podpanewkowy łopatki,

- głowa boczna (caput laterale) - powyżej bruzdy n. promieniowego na tylnej powierzchni kości ramiennej,

- głowa przyśrodkowa (caput mediale) - poniżej bruzdy n. promieniowego na tylnej powierzchni kości ramiennej, obie przegrody międzymięśniowe ramienia.

Wszystkie trzy głowy przechodzą w ścięgno końcowe.

Przyczep końcowy: wyrostek łokciowy kości łokciowej.

Prostuje przedramię i je przywodzi.

Unerwienie: n. promieniowy; unaczynienie: t. okalająca ramię tylna, t. głęboka ramienia.

M. łokciowy - mały mięsień w tylnej okolicy łokcia.

Przyczep początkowy: nadkłykieć boczny k. ramiennej.

Przyczep końcowy: nasada bliższa k. łokciowej, tylna powierzchnia torebki stawu łokciowego.

Unerwienie: n. promieniowy; unaczynienie: t. międzykostna wsteczna.

4. Mięśnie prostowniki palców:

- m. prostownik palców (m. extensor digitorum),

- m. prostownik palca małego (m. extensor digiti minimi),

- m. prostownik krótki kciuka (m. extensor pollicis brevis),

- m. prostownik długi kciuka (m. extensor pollicis longus),

- m. prostownik wskaziciela (m. extensor indicis).

M. prostownik palców:

Przyczep początkowy: nadkłykieć boczny kości ramiennej.

Przyczep końcowy: podstawy dalsze paliczków II-V.

Zgina grzbietowo dłoń i prostuje te palce.

M. prostownik palca małego:

Przyczep początkowy: m. prostownik palców.

Przyczep końcowy: rozcięgno grzbietowe paliczka V.

Prostuje i przywodzi V palec.

M. prostownik krótki kciuka:

Przyczep początkowy: powierzchnia tylna k. promieniowej, błona międzykostna przedramienia.

Przyczep końcowy: podstawa paliczka bliższego kciuka.

Prostuje kciuk.

M. prostownik długi kciuka:

Przyczep początkowy: powierzchnia tylna kości łokciowej, błona międzykostna przedramienia.

Przyczep końcowy: podstawa paliczka dalszego kciuka.

M. prostownik wskaziciela:

Przyczep początkowy: powierzchnia tylna kości łokciowej, błona międzykostna.

Przyczep końcowy: rozcięgno grzbietowe paliczka II.

Unerwienie: n. promieniowy; unaczynienie: t. międzykostną tylną.

5. Mięśnie powierzchniowe klatki piersiowej:

- m. piersiowy większy i mniejszy (m. pectoralis major et minor),

- m. podobojczykowy (m. subclavius),

- m. zębaty przedni (m. serratus anterior).

M. piersiowy większy:

- część obojczykowa (pars clavicularis):

Przyczep początkowy: obojczyk.

- część mostkowo-żebrowa (pars sternocostalis):

Przyczep początkowy: mostek, żebra (II-VI).

- część brzuszna (pars abdominalis):

Przyczep początkowy: pochewka mięśnia prostego brzucha.

Przyczep końcowy: grzebień guzka większego kości ramiennej.

Przywodzi ramię i unosi żebra - pomocniczy mięsień wdechowy.

M. piersiowy mniejszy:

Przyczep początkowy: żebra (III-V).

Przyczep końcowy: wyrostek kruczy łopatki.

Pod m. piersiowym większym. Obniża bark i unosi żebra - mięsień wdechowy.

Unerwienie: nn. piersiowe; unaczynienie: t. pachowa.

M. podobojczykowy:

Przyczep początkowy: I żebro.

Przyczep końcowy: obojczyk.

Utrzymuje obojczyk w stawie mostkowo-obojczykowym.

Unerwienie: n. podobojczykowy; unaczynienie: t. podobojczykowa.

M. zębaty przedni:

Przyczep początkowy: 10 brzuśców na żebrach (I - XI).

Przyczep końcowy: przyśrodkowy brzeg łopatki.

Działa na obręcz barkową i unosi żebra - silny mięsień wdechowy.

Unerwienie: n. piersiowy długi; unaczynienie: t. pachowa.

6. M. obniżające żuchwę (nadgnykowe)

Na szyi - między żuchwą a kością gnykową.

BOCZNIE:

- m. dwubrzuścowy (m. digastricus) - dwa brzuśce (tylny i przedni), połączone ścięgnem śródbrzuścowym do kości gnykowej.

Brzusiec tylny -wcięcie sutkowe na kości skroniowej.

Brzusiec przedni - dół dwubrzuścowy żuchwy.

Unerwienie: b. tylny - n. VII, b. przedni - n. żuchwowo-gnykowy od V₃

- m. rylcowo-gnykowy (stylohyoideus):

Przyczep początkowy: wyrostek rylcowaty kości skroniowej.

Przyczep końcowy: trzon kości gnykowej u nasady rogu większego.

Ścięgno końcowe rozdwaja się przy ścięgnie śródbrzuścowym i obejmuje ścięgno

m. dwubrzuścowego.

Unerwienie: gałąź rylcowo-gnykowa od VII; unaczynienie: t. potyliczna, t. uszna tylna.

PRZYŚRODKOWO:

- m. żuchwowo-gnykowy (m. mylohyoideus) - kształt płytki, która łączy się z tym samym m. strony przeciwnej, tworząc na granicy głowy i szyi przeponę ustną (diaphragma oris).

Na zewnętrznej powierzchni mięśnia: brzusiec przedni mięśnia dwubrzuścowego;

na wewnętrznej powierzchni: mięsień bródkowo-gnykowy.

Przyczep początkowy: kresa żuchwowo-gnykowa od zębodołu trzeciego trzonowca

do siekaczy.

Przyczep końcowy: trzon kości gnykowej, szew ścięgnisty.

Unerwienie: n. żuchwowo-gnykowy od V₃; unaczynienie: t. szczękowa, t. twarzowa,

t. podjęzykowa.

- m. bródkowo-gnykowy (m. geniohyoideus) - leży na m. żuchwowo-gnykowym.

Przyczep początkowy: kolec bródkowy żuchwy (spina mentalis).

Przyczep końcowy: trzon i rogi większe kości gnykowej.

Unerwienie: włókna pętli szyjnej od XII; unaczynienie: t. podjęzykowa, t. podbródkowa.

- m. szeroki szyi (platysma) - leży głębiej od m. obniżającego kąt ust i m. śmiechowego, dochodząc do m. policzkowego.

7. Mięśnie barku:

- m. naramienny (m. deltoideus),

- m. nadgrzebieniowy (m. supraspinatus),

- m. podgrzebieniowy (m. infraspinatus),

- mm. obłe mniejszy i większy (mm. teres minor et major),

- m. podłopatkowy (m. subscapularis).

M. naramienny - największy m. barku, kształtu trójgraniastego.

Przyczep początkowy:

- część obojczykowa (pars clavicularis) - 1/3 barkowego końca obojczyka,

- część barkowa (pars acromialis) - wyrostek barkowy łopatki,

- część grzebieniowa (pars spinalis) - grzebień łopatki, powięź mięśnia nadgrzebieniowego. Przyczep końcowy: guzowatość naramienna kości ramiennej.

Część obojczykowa nawraca, barkowa odwodzi, a grzebieniowa odwraca ramię. Skurcz trzech na raz odwodzi ramię do poziomu.

Unerwienie: n. pachowy; unaczynienie: t. pachowa, t. ramienna.

M. nadgrzebieniowy - mięsień czworoboczny.

Przyczep początkowy: dół nadgrzebieniowy łopatki.

Przyczep końcowy: guzek większy kości ramiennej.

Odwodzi ramię.

Unerwienie: n. nadłopatkowy; unaczynienie: t. podobojczykowa, t. pachowa.

M. podgrzebieniowy - leży pod skórą.

Przyczep początkowy: dół podgrzebieniowy łopatki.

Przyczep końcowy: środkowa część guzka większego kości ramiennej.

Odwodzi i odwraca ramię na zewnątrz.

Unerwienie: n. pachowy; unaczynienie: t. pachowa, t. ramienna.

M. obły mniejszy:

Przyczep początkowy: zewnętrzna strona brzegu bocznego łopatki.

Przyczep końcowy: dolna część guzka większego k. ramiennej.

Odwraca ramię.

Unerwienie: n. pachowy; unaczynienie: t. okalająca łopatkę.

M. obły większy:

Przyczep początkowy: dolny kąt łopatki.

Przyczep końcowy: guzek mniejszy k. ramiennej.

Nawraca ramię.

Unerwienie: n. piersiowo-grzbietowy; unaczynienie: t.okalająca łopatkę.

M. podłopatkowy:

Przyczep początkowy: cały dół podłopatkowy.

Przyczep końcowy: guzek mniejszy k. ramiennej.

Nawraca i przywodzi ramię.

Unerwienie: n. podłopatkowy; unaczynienie: t. podłopatkowa.

8. Mięśnie głębokie klatki piersiowej:

- mm. międzyżebrowe zewn. i wewn. (mm. intercostales externi et interni),

- m. poprzeczny klatki piersiowej (m. transversus thoracis),

- mm. podżebrowe (mm. subcostales),

- mm. dźwigacze żeber (mm. levatores costarum).

Unerwienie: nn. międzyżebrowe; unaczynienie: tt. międzyżebrowe tylne i przednie,

t. międzykostną najwyższą.

Mm. międzyżebrowe zewn. - leżą w przestrzeniach międzyżebrowych i przedłużają się, tworząc błony międzyżebrowe zewnętrzne (membranae intercostales externae).

Przyczep początkowy: żebro wyższe ku dołowi i przodowi.

Przyczep końcowy: żebro niższe.

Podnoszą żebra - mięśnie wdechowe.

Mm. międzyżebrowe wewn. - leżą w przestrzeniach międzyżebrowych w części przedniej klatki piersiowej od mostka do kątów żeber. Przedłużają się tworząc błony międzyżebrowe wewnętrzne (membranae intercostales internae).

Przyczep początkowy: żebro wyższe ku dołowi i w kierunku kręgosłupa.

Przyczep końcowy: żebro niższe.

Część przednia unosi żebra - m. wdechowy; część tylna obniża żebra - m. wydechowy.

M. poprzeczny klatki piersiowej - leży za mostkiem na powierzchni wewnętrznej przedniej ściany klatki piersiowej.

Przyczep początkowy: dolna część trzonu mostka.

Przyczep końcowy: żebra (II - VI).

Obniża żebra - wydechowy.

Mm. podżebrowe - leżą w okolicy kątów żeber jako przedłużenia mięśni międzyżebrowych wewnętrznych.

Przyczep początkowy: żebro niższe.

Przyczep końcowy: żebro wyższe o 2 lub 3 żebra.

Unoszą żebra - wdechowe.

Mm. dźwigacze żeber - leżą przy kręgosłupie jako przedłużenia mięśni międzyżebrowych zewnętrznych.

Przyczep początkowy: wyrostki poprzeczne kręgów piersiowych.

Przyczep końcowy: żebra leżące niżej.

Współdziałają z mięśniami grzbietu przy ruchach kręgosłupa.

9. Mięśnie zginacze palców:

- m. zginacz powierzchowny palców (m. flexor digitorum superficialis),

- m. zginacz głęboki palców (m. flexor digitorum profundus), m. przedramienia

- m. zginacz długi kciuka (m. flexor pollicis longus).

- m. zginacz krótki kciuka (m. flexor pollicis brevis),

- m. zginacz krótki palca małego (m. flexor digiti minimi brevis).

M. zginacz powierzchowny palców:

Przyczep początkowy:

- głowa ramienno-łokciowa (caput humeroulnare) - nadkłykieć przyśrodkowy kości ramiennej, wyrostek dziobiasty kości łokciowej,

- głowa promieniowa (caput radiale) - koniec bliższy kości promieniowej.

Między głowami tworzy się łuk, a pod nim leży n. pośrodkowy. Z głowy ramienno-łokciowej odchodzą ściegna do III, IV i V palca, a z głowy promieniowej do II. Biegną pod troczkiem zginaczy w kanale nadgarstka. Otoczone są pochewką maziową wspólną mm. zginaczy (vagina synovialis communis mm. flexorum) razem z mm. głębokimi.

Przyczep końcowy: brzegi paliczka środkowego.

Zginają dłoniowo rękę w stawach śródręczno-paliczkowych i stawach międzypaliczkowych bliższych.

Unerwienie: n. pośrodkowy; unaczynienie: t. promieniowa, t. łokciowa.

M. zginacz głęboki palców:

Przyczep początkowy:

- brzusiec dla palca II - błona międzykostna przedramienia,

- brzuśce dla palców III-V - kość łokciowa.

Ścięgna przechodzą przez kanał nadgarstka i przez szczelinę m. zginacza powierzchniowego. Odchodzą od niego mm. glistowate(mm. lumbricales).

Zgina dłoniowo rękę w stawach śródręczno-paliczkowych oraz międzypaliczkowych bliższych. Unerwienie: n. pośrodkowy (brzuśce dla palców II, III), n. łokciowy (brzuśce dla palców IV, V); unaczynienie: t. łokciowa (międzykostna przednia).

M. zginacz długi kciuka:

Przyczep początkowy: kość promieniowa, błona międzykostna.

Ścięgno końcowe przechodzi w kanale nadgarstka.

Przyczep końcowy: podstawa paliczka dalszego kciuka.

Zgina paliczek dalszy kciuka, zgina dłoniowo rękę i odwodzi ją promieniowo.

Unerwienie: n. pośrodkowy; unaczynienie: t. promieniowa, t. łokciowa międzykostna przednia).

M. zginacz krótki kciuka:

Przyczep początkowy:

- głowa powierzchowna - troczek zginaczy,

- głowa głęboka - bruzda nadgarstka, podstawa II kości śródręcza.

Przyczep końcowy: paliczek bliższy kciuka, trzeszczka promieniowa.

Zgina kciuk w stawie śródręczno-paliczkowym oraz, w zależności od położenia, może odwodzić lub przywodzić i przeciwstawiać kciuk w stawie nadgarstkowo-śródręcznym.

Unerwienie: n. pośrodkowy, n. łokciowy; unaczynienie: t. promieniowa.

M. zginacz krótki palca małego:

Przyczep początkowy: troczek zginaczy.

Przyczep końcowy: podstawa paliczka bliższego palca V.

Zgina V palec w stawie śródręczno paliczkowym.

Unerwienie: n. łokciowy; unaczynienie: t. łokciowa.

10. Mięśnie głębokie szyi - grupa przyśrodkowa

M. długi szyi (m. longus colli) - na więzadle podłużnym przednim (z którym się łączy); kształt trójkata.

- część pionowa:

Przyczep początkowy: trzony kręgów C₂ - C₄.

Przyczep końcowy: trzony kręgów C₆-Th₃.

- część skośna dolna:

Przyczep początkowy: trzony kręgów C₁-C₃.

Przyczep końcowy: guzki przednie kręgów C₅-C₆ lub C₆-C₇.

- część skośna górna:

Przyczep początkowy: guzki przednie wyrostków poprzecznych kręgów C₂-C₅ lub C₃-C₆.

Przyczep końcowy: guzek przedni C₁, trzon C₂.

Skurcz obustronny - zgięcie kręgosłupa szyjnego ku przodowi;

skurcz jednostronny - skręcanie i zginanie szyi w bok.

Unerwienie: gałązki splotu szyjnego i ramiennego C_1-6; unaczynienie: t. szyjna głęboka,

t. kręgowa.

M. długi głowy (m. longus capitis) - z boku m. długiego szyi.

Przyczep początkowy: guzki przednie wyrostków poprzecznychC_3-6.

Przyczep końcowy: część podstawna kości potylicznej.

Zgina głowę do przodu i w bok.

Unerwienie: gałązki splotu szyjnego i ramiennego C_1-6; unaczynienie: t. gardłowa wstępująca, t. kręgowa.

Mm. międzypoprzeczne szyi przednie (mm. intertransversarii cervicis anteriores) -

- metameryczne; łączą guzki przednie i listewki żebrowe dwóch sasiadujących kręgów szyjnych.

Zginają kręgosłup bocznie.

Unerwienie: gałęzie przednie i tylne nn. szyjnych C₁-C₈; unaczynienie: t. kręgowa.

M. prosty przedni głowy (m. rectus capitis anterior) - rozpięty między boczną częścią C₁ i częścią podstawną kości potylicznej.

Współdziała z mięśniami długimi szyi.

Unerwienie: gałęzie splotu szyjnego; unaczynienie: t. gardłowa wstępująca, t.kręgowa.

M. prosty boczny głowy (m. rectus capitis lateralis):

Przyczep początkowy: wyrostek poprzeczny C₁.

Przyczep końcowy: wyrostek szyjny kości potylicznej.

Wspomaga zginanie głowy w bok.

Unerwienie: gałąź brzuszna od C₁; unaczynienie: t. kręgowa.

11. Mięśnie grzbietowe(prostowniki) przedramienia - grupa tylna:

WARSTWA POWIERZCHOWNA:

M. prostownik palców (m. extensor digitorum):

Przyczep początkowy: powięź przedramienia.

Brzusiec dzieli się na 3 części, które przechodzą one w rozcięgna palców II-V.

Przyczep końcowy: podstawy dalsze paliczków II-V.

Prostuje palce II-V.

M. prostownik palca malego (m. extensor digiti minimi):

Przyczep początkowy: m. prostownik palców.

Przyczep końcowy: rozcięgno grzbietowe palca V.

Prostuje i przywodzi mały palec.

M. prostownik łokciowy nadgarstka (extensor carpi ulnaris):

Przyczep początkowy: powięź przedramienia.

Przyczep końcowy: podstawa V kości śródręcza.

Odwodzi rękę.

Unerwienie: n. promieniowy; unaczynienie: t. międzykostna tylna.

WARSTWA GŁĘBOKA:

M. odwracacz (m. supinator):

Przyczep początkowy: nadkłykieć boczny kości ramiennej.

Przyczep końcowy: powyżej i poniżej guzowatości kości promieniowej.

Odwraca przedramię.

Unerwienie: n. promieniowy; unaczynienie: t. wsteczna międzykostna, t. wsteczna promieniowa.

M. odwodziciel długi kciuka (m. abductor pollicis longus):

Przyczep początkowy: powierzchnie tylne kości promieniowej i łokciowej, błona międzykostna.

Przyczep końcowy: podstawa I kości śródręcza.

Odwodzi i odprowadza kciuk, odwodzi promieniowo i zgina dłoniowo rękę.

Unerwienie: n. promieniowy; unaczynienie: t. międzykostna tylna.

M. prostownik krótki kciuka (m. extensor pollicis brevis):

Przyczep początkowy: powierzchnia tylna kości promieniowej.

Przyczep końcowy: podstawa paliczka bliższego kciuka.

Prostuje kciuk.

Unerwienie: n. promieniowy; unaczynienie: t. międzykostna tylna.

M. prostownik długi kciuka (m. extensor pollicis longus):

Przyczep początkowy: powierzchnia tylna kości łokciowej.

Przyczep końcowy: podstawa dalsza paliczka kciuka.

Prostuje kciuk w jego stawach.

Unerwienie: n. promieniowy; unaczynienie: t. międzykostna tylna.

M. prostownik wskaziciela (m. extensor indicis):

Przyczep początkowy: powierzchnia tylna kości łokciowej.

Przyczep końcowy: rozcięgno grzbietowe wskaziciela.

Prostuje palec II, zgina grzbietowo rękę

Unerwienie: n. promieniowy; unaczynienie: t. międzykostna tylna.

12. Mięśnie ramienia - grupa dłoniowa:

- m. dwugłowy ramienia (m. biceps brachii),

- m. kruczo-ramienny (m. coracobrachialis),

- m. ramienny (m. brachialis).

M. dwugłowy ramienia:

- głowa długa (caput longum):

Przyczep początkowy: guzek nadpanewkowy, obrąbek stawowy.

Długie ścięgno głowy długiej biegnie wewnątrz jamy stawu ramiennego na głowie kości ramiennej. Potem leży w bruździe międzyguzkowej k. ramiennej, gdzie jest objęte pochewką maziową międzyguzkową (vagina synovialis intertubercularis). Leży ona bocznie w stosunku do głowy krótkiej.

Przyczep końcowy: bruzda międzyguzkowa kości ramiennej.

- głowa krótka (caput breve):

Przyczep początkowy: wyrostek kruczy łopatki.

Obie głowy biegną ku dołowi i wytwarzają wspólny wrzecionowaty brzusiec. Powyżej stawu łokciowego większa część włókien przechodzi w krótkie i mocne ścięgno końcowe

i przyczepia się do guzowatości k. promieniowej, a część w powierzchowne rozcięgno

m. dwugłowego ramienia (aponeurosis m. bicipitis brachii). Rozcięgno to biegnie skośnie

ku dołowi i przyśrodkowo przed m. nawrotnym obłym.

Przyczep końcowy: powięź przedramienia.

Odwodzi i podnosi ramię do przodu; zgina i odwraca przedramię.

Unerwienie: n. mięśniowo-skórny; unaczynienie: gałęzie skórne t. pachowej i t. ramiennej.

Po obu stronach tego mięśnia zaznaczają się bruzdy: bruzda boczna i przyśrodkowa

m. dwugłowego ramienia (sulcus bicipitalis lateralis et medialis).

M. kruczo-ramienny - najmniejszy z mięśni dłoniowych.

Przyczep początkowy: wyrostek kruczy łopatki.

Przyczep końcowy: połowa długości powierzchni przednio-przyśrodkowej k. ramiennej.

Przebity w połowie długości przez n. mięśniowo-skórny.

Przywodzi i podnosi ku przodowi ramię.

Unerwienie: n. mięśniowo-skórny; unaczynienie: obie tt. okalające ramię (przednia i tylna).

M. ramienny:

Przyczep początkowy: włókna mięśniowe na przegrodach międzymięśniowych, powierzchnia przednia dolnej połowy kości ramiennej.

Przyczep końcowy: guzowatość kości łokciowej.

Zgina przedramię w stawie łokciowym.

Unerwienie: n. mięśniowo-skórny; unaczynienie: obie tt. poboczne łokciowe (górna i dolna), t. wsteczna promieniowa.

13. Mięśnie podgnykowe - grupa przyśrodkowa

WARSTWA 1

M.mostkowo-gnykowy (m. sternohyoideus):

Przyczep początkowy: tylna powierzchnia rękojeści mostka, staw mostkowo-

-obojczykowy, koniec mostkowy obojczyka.

Przyczep końcowy: dolny brzeg trzonu kości gnykowej.

Obniża kość gnykową.

Unerwienie: pętla szyjna C₁-C₃; unaczynienie: t. szyjna zewnętrzna.

M. łopatkowo-gnykowy (m. omohyoideus) - dwa brzuśce połączone ścięgnem śródbrzuścowym, zrośnięte z żyłą szyjną wewnętrzną.

Przyczep początkowy:

- brzusiec dolny (venter interior) - górny brzeg łopatki,

- brzusiec górny (venter superior) - trzon kości gnykowej.

Pociąga ku tyłowi i dołowi kość gnykową.

Unerwienie: pętla szyjna C₁-C₃; unaczynienie: t. szyjna zewnętrzna, t. szyjna powierzchowna.

WARSTWA 2

M. mostkowo-tarczowy (m. sternothyroideus):

Przyczep początkowy: powierzchnia tylna rękojeści mostka i chrząstki I żebra.

Przyczep końcowy: kresa skośna chrzastki tarczowatej.

Obniża chrząstkę tarczowatą.

Unerwienie: pętla szyjna C₁-C₃; unaczynienie: t. szyjna zewnętrzna.

M. tarczowo-gnykowy (m. thyrohyoideus):

Przyczep początkowy: kresa skośna chrząstki tarczowatej.

Przyczep końcowy: trzon i róg większy kości gnykowej.

Unosi krtań, obniża kość gnykową.

Unerwienie: włókna C₁-C₂, dochodzące przy pomocy XII; unaczynienie: t. szyjna zewnętrzna.

M. dźwigacz gruczołu tarczowego (m. levator glandulae thyroideae):

Przyczep początkowy: kość gnykowa lub chrząstka tarczowata.

Przyczep końcowy: torebka gruczołu tarczowego.

Ustalenie kości gnykowej.

Unerwienie: pętla szyjna C₁-C₃; unaczynienie: t. szyjna zewnętrzna.

14. M. dwugłowy ramienia (m. biceps brachii) - posiada głowę długą i krótką, które biegną

od łopatki do kości promieniowej.

- głowa długa(caput longum):

Przyczep początkowy: guzek nadpanewkowy, obrąbek stawowy.

Długie ścięgno głowy długiej biegnie wewnątrz jamy stawu ramiennego na głowie kości ramiennej. Potem leży w bruździe międzyguzkowej k. ramiennej, gdzie jest objęte pochewką maziową międzyguzkową (vagina synovialis intertubercularis). Leży ona bocznie w stosunku do głowy krótkiej.

Przyczep końcowy: bruzda międzyguzkowa kości ramiennej.

- głowa krótka (caput breve):

Przyczep początkowy: wyrostek kruczy łopatki.

Obie głowy biegną ku dołowi i wytwarzają wspólny wrzecionowaty brzusiec. Powyżej stawu łokciowego większa część włókien przechodzi w krótkie i mocne ścięgno końcowe

i przyczepia się do guzowatości k. promieniowej, a część w powierzchowne rozcięgno

m. dwugłowego ramienia (aponeurosis m. bicipitis brachii). Rozcięgno to biegnie skośnie

ku dołowi i przyśrodkowo przed m. nawrotnym obłym.

Przyczep końcowy: powięź przedramienia.

Odwodzi i podnosi ramię do przodu; zgina i odwraca przedramię.

Unerwienie: n. mięśniowo-skórny; unaczynienie: gałęzie skórne t. pachowej i t. ramiennej.

Po obu stronach tego mięśnia zaznaczają się bruzdy: bruzda boczna i przyśrodkowa

m. dwugłowego ramienia (sulcus bicipitalis lateralis et medialis).

15. Mm. grzbietowe przedramienia - grupa boczna (prostowniki promieniowe)

M. ramienno-promieniowy (m. brachioradialis):

Przyczep początkowy: brzeg boczny kości ramiennej, przegroda międzymięśniowa boczna ramienia.

Przyczep końcowy: wyrostek rylcowaty kości promieniowej.

Zgina przedramię.

Unerwienie: n. promieniowy (C_5-6); unaczynienie: t. poboczna promieniowa, t. wsteczna promieniowa.

M. prostownik promieniowy długi nadgarstka (m. extensor carpi radialis longus):

Przyczep początkowy: brzeg boczny kości ramiennej, nadkłykieć boczny.

Przyczep końcowy: powierzchnia grzbietowa II kości śródręcza.

Zgina przedramię, zgina grzbietowo rękę.

Unerwienie: n. promieniowy (C_5-7); unaczynienie: t. poboczna promieniowa, t. wsteczna promieniowa.

M. prostownik promieniowy krótki nadgarstka (m. extensor carpi radialis brevis):

Przyczep początkowy: nadkłykieć boczny kości ramiennej, torebka stawu łokciowego.

Przyczep końcowy: powierzchnia grzbietowa III kości śródręcza.

Zgina grzbietowo rękę.

Unerwienie: n. promieniowy (C_5-7); unaczynienie: t.poboczna promieniowa, t. wsteczna promieniowa.

16. Okolica boczna szyi (regio colli lateralis)

Granice:

- dół - obojczyk,

- przód - tylny brzeg m. mostkowo-obojczykowo-sutkowego,

- tył - brzeg m. czworobocznego.

Trójkąt łopatkowo-obojczykowy (trigonum omoclaviculare)

Granice:

- tył - brzusiec dolny m. łopatkowo-gnykowego,

- przód - tylny brzeg m. mostkowo-obojczykowo-sutkowego,

- dół - obojczyk .

Zawartość:

- t. podobojczykowa,

- żyła podobojczykowa,

- korzenie splotu ramiennego.

Trójkąt łopatkowo-czworoboczny (trigonum omotrapezoideum)

Granice:

- tył - przedni brzeg m. czworobocznego,

- przód - tylny brzeg m. mostkowo-obojczykowo-sutkowego,

- dół - dolny brzusiec m. łopatkowo-gnykowego.

Zawartość:

- nn. skórne splotu szyjnego,

- nerw XI,

- gałęzie t. podobojczykowej i towarzyszące im żyły.

17. Okolica mostkowo-obojczykowo-sutkowa (regio sternocleidomastoidea)

Leży wzdłuż m. mostkowo-obojczykowo-sutkowego. Oddziela okolice przednią i boczną szyi. Między przyczepami początkowymi tego mięśnia - dół nadobojczykowy mniejszy. Z tyłu tego mięśnia - szczelina przednia mięśni pochyłych (spatium antescalenum), w niej żyła podobojczykowa (vena subclavia), gałęzie pnia tarczowo-szyjnego. Na zewnętrznej powierzchni m. pochyłego przedniego - n. przeponowy (n. phrenicus). Między m. pochyłym przednim, środkowym i żebrem I - przestrzeń mm. pochyłych (spatium interscalenum),

w niej t. podobojczykowa (a.subclavia), splot ramienny (plexus brachialis).

Trójkąt t. kręgowej (trigonum a. vertebralis)

Granice:

- bocznie - m. pochyły przedni,

- przyśrodkowo - m. długi szyi,

- od dołu - osklepek opłucnej.

Zawartość:

- t. kręgowa,

- t. tarczowa dolna,

- ż. kręgowa,

- zwój szyjny środkowy,

- gwiaździsty pnia współczulnego,

- nn. skórne splotu szyjnego.

18. Mięśnie ręki

Mięśnie kłębu (mm. thenaris):

Przyczep początkowy: troczek zginaczy lub jego przyczep do kości łódeczkowatej

i kości czworobocznej większej.

- m. odwodziciel krótki kciuka (m. abductor pollicis brevis),

- m. zginacz krótki kciuka (m. flexor pollicis brevis),

- m. przeciwstawiacz kciuka (m. opponens pollicis),

- m. przywodziciel kciuka (m. adductor pollicis).

Unerwienie: n. pośrodkowy, n. łokciowy; unaczynienie: trzy pierwsze mm. - t. promieniowa, ostatni - łuk dłoniowy głęboki

Mm. kłębika (mm. hypothenaris):

Przyczep początkowy: troczek zginaczy, k. grochowata, haczyk k. haczykowatej.

- m. dłoniowy krótki (m. palmaris brevis),

- m. odwodziciel palca małego (m. abductor digiti minimi),

- m. zginacz krótki palca małego (m. flexor digiti minimi brevis),

- m. przeciwstawiacz palca małego (m. opponens digiti minimi).

Unerwienie: n. łokciowy; unaczynienie: t. łokciowa.

Mięśnie dłoni (mm. palmae manus):

- mm. glistowate(mm. lumbricales) - cztery sztuki :)

Przyczep początkowy: ścięgina zginacza głębokiego palców.

M. I jest jednogłowy, pozostałe trzy są dwugłowe.

Przyczep końcowy: rozcięgna grzbietowe palców (tj. m. I do rozcięgna grzbietowego palca II, m. II do rozcięgna grzbietowego palca III itd., bo kciuk się nie liczy :P).

Zginają w stawach śródręczno-paliczkowych i prostują w międzypaliczkowych.

Unerwienie: n. pośrodkowy (mm. I, II), n. łokciowy (mm. III, IV); unaczynienie: łuk dłoniowy powierzchowny.

- mm. międzykostne dłoniowe (mm. interossei palmares) - trzy mięśnie jednogłowowe. Przyczep początkowy: kości śródręcza II, IV, V.

Przyczep końcowy: torebka stawów śródręczno-paliczkowych, rozcięgiena grzbietowe. Przywodzą palce do palca III; zginają w stawach śródręczno-paliczkowych, prostują

w stawach międzypaliczkowych.

Unerwienie: n. łokciowy; unaczynienie: łuk dłoniowy głęboki.

- mm. międzykostne grzbietowe (mm. interossei dorsales) - cztery sztuki po dwie głowy :)

Przyczep początkowy: podstawa dwóch sąsiednich kości śródręcza.

Przyczep końcowy: torebki stawów śródręczno-paliczkowych, rozcięgna grzbietowe

palców II, III, IV.

Odwodzą palce od siebie; zginają w stawach śródręczno-paliczkowych z równoczesnym prostowaniem w stawach międzypaliczkowych.

Unerwienie: n. łokciowy; unaczynienie: łuk dłoniowy głęboki.

19. Mięsień piersiowy większy (pectoralis major):

- część obojczykowa (pars clavicularis) - przyczep na obojczyku,

- część mostkowo-żebrowa (pars sternocostalis) - przyczep do mostka i żeber (II-VI),

- część brzuszna (pars abdominalis) - przyczep na pochewce m. prostego brzucha.

Przyczep końcowy: grzebień guzka większego kości ramiennej.

Przywodzi ramię; unosi żebra.

Unerwienie: nn. piersiowe; unaczynienie: t. pachowa.

20. M. naramienny (m. deltoideus) - największy i najbardziej powierzchowny m. barku.

Przyczep początkowy:

- część obojczykowa (pars clavicularis) - 1/3 barkowego końca obojczyka,

- część barkowa (pars acromialis) - wyrostek barkowy,

- część grzebieniowa (pars spinalis) - grzebień łopatki, powięź m. nadgrzebieniowego.

Przyczep końcowy: guzowatość naramienna kości ramiennej.

Gruby brzeg przedni mięśnia oddzielony jest od m. piersiowego większego bruzdą naramienno-piersiową (sulcus deltoideopectoralis), w której leży żyła odpromieniowa

(v. cephalica).

Część obojczykowa nawraca ramię; część barkowa odwodzi ramię; część grzebieniowa odwraca ramię. Skurcz wszystkich trzech części odwodzi ramię do pozycji poziomej.

Unerwienie: n. pachowy; unaczynienie: gałęzie t. pachowej i t. ramiennej.

21. Mięśnie głębokie szyi - grupa boczna

M. pochyły przedni (m. scalenus anterior):

Przyczep początkowy: guzki przednie kręgów C_3-6.

Przyczep końcowy: guzek żebra I.

Unerwienie: splot ramienny od C_4-7; unaczynienie: t. szyjna wstępująca, t. szyjna głęboka,

t. kręgowa, t. tarczowa dolna.

M. pochyły środkowy (m. scalenus medius):

Przyczep początkowy: boczny brzeg bruzdy n.rdzeniowego wyrostków poprzecznych kręgów szyjnych.

Przyczep końcowy: górna powierzchnia żebra I z tyłu za bruzdą t. podobojczykowej.

Pomiędzy mm. pochyłymi przednim i środkowym - szczelina mięśni pochyłych (spatium interscalenum).

Unerwienie: C₃-C₈; unaczynienie: t. kręgowa, t. szyjna głęboka, t. poprzeczna szyi.

M. pochyły tylny (m. scalenus posterior):

Przyczep początkowy: guzki tylne wyrostków poprzecznych kęgów C_5-7.

Przyczep końcowy: powierzchnia górna żebra II.

Unerwienie: C­­_7-8; unaczynienie: t.szyjna głęboka, t. poprzeczna szyi, t. miedzyżebrowa najwyższa.

M. pochyły najmniejszy (m. scalenus minimus):

Przyczep początkowy: wyrostki poprzeczne C₆ lub C₇.

Przyczep końcowy: żebro I lub osklepek opłucnej.

Zginanie kręgosłupa szyjnego do przodu przy skurczu obustronnym; pochylanie kręgosłupa szyjnego w bok przy skurczu jednostronnym.

Unerwienie: C₈; unaczynienie: gałęzie tętnicy podobojczykowej (może być do wszystkich).

22. M. mostkowo-obojczykowo-sutkowy (m. sternocleidomastoideus):

Przyczep początkowy:

- część przyśrodkowa - rękojeść postka, ograniczają dół nadobojczykowy mniejszy

- część boczna - koniec mostkowy obojczyka. (fossa supraclavicularis minor)

Przyczep końcowy: boczna powierzchnia wyrostka sutkowatego kości skroniowej, boczny odcinek kresy karkowej górnej kości potylicznej.

Zgina głowę do tyłu przy obustronnym skurczu; pochyla głowę w tę samą stronnę, skręca twarz w stronę przeciwną, unosi bródkę przy jednostronnym skurczu.

Unerwienie: gałąź zewnętrzna XI, gałęzie splotu szyjnego C₂-C₃; unaczynienie: t. szyjna zewnętrzna, t. podobojczykowa.

23. Dół pachowy (fossa axillaris)

Pacha (axilla) - między tułowiem, a kończyną górną.

Dół pachowy (fossa axillaris) - wpuklone pole w pasze.

Granice:

- przód - fałd pachowy przedni (plica axillaris anterior) - m. piersiowy większy,

- tył - fałd pachowy tylny (plica axillaris posterior) - m. najszerszy grzbietu, m. obły większy.

Dół wyścielony skórą z włosami (hirci). Pod skóra - powięź pachowa z otworami dla naczyń

i nerwów.

Jama pachowa - powyżej dołu; w kształcie piramidy skierowanej wierzchołkiem

do obojczyka.

Granice:

- przód - mm. piersiowe wiekszy i mniejszy,

- przyśrodkowo - ściana klatki piersiowej pokryta przez m. zębaty przedni,

- tył - m. najszerszy grzbietu, m. obły większy, łopatka z m. podłopatkowym,

- bocznie - głowa i szyjka chirurgiczna kości ramiennej.

Zawartość:

- t. i ż. pachowa, powrózek

- pęczki i nerwy splotu ramiennego, naczyniowo-nerwowy

- naczynia chłonne, jamy pachowej

- węzły chłonne,

- tkanka tłuszczowa.

Powrózek naczyniowo-nerwowy:

- odcinek górny - między obojczykiem, a m. piersiowym mniejszym,

- odcinek środkowy - przykryty m. piersiowym mniejszym,

- odcinek dolny - poniżej brzegu dolnego m. piersiowego mniejszego.

Węzły chłonne pachowe (nodi lymphatici axillares) - przyjmują naczynia chłonne z kończyny górnej i większej części tułowia. Lokalizacja: wzdłuż powrózka naczyniowo-nerwowego, ściana przyśrodkowa i tylna jamy pachowej (a z resztą, sprawdź w atlasie :P).

24. Cechy mięśni mimicznych:

- płaskie, delikatne - czasem z jednego, dwóch włókien mięśniowych,

- brak powięzi (oprócz m. policzkowego),

- przyczepy w tkankach miękkich (skóra, tkanka podskórna)

lub jeden przyczep mi ękki, a drugi gładki,

- różna grubość i rozpiętość indywidualne rysy twarzy,

- grupują się wokół otworów twarzy - oczodół, jama ustna, jama nosowa, ucho zewnętrzne,

-wszystkie unerwione przez VII.

25. Okolica przednia szyi (regio colli anterior)

Granice:

- góra - podstawa żuchwy,

- bocznie - przedni brzeg m. mostkowo-obojczykowo-sutkowego,

- przyśrodkowo - płaszczyzna pośrodkowa.

Zawartość:

- część przyśrodkowa - kość gnykowa, krtań, tchawica, gardło, przełyk,

- część boczna - trójkąt podżuchwowy, trójkąt t. szyjnej.

Trójkąt podżuchwowy (trigonum submandibulare):

- góra - podstawa żuchwy,

- tył - brzusiec tylny m. dwubrzuścowego i m. rylcowo-gnykowy,

- przód - brzusiec przedni m. dwubrzuścowego,

- dół - m. żuchwowo-gnykowy, m. gnykowo-językowy.

Zawartość:

-ślinianka podżuchwowa (glandula submandibularis) z torebką łącznotkankową,

- węzły chłonne podżuchwowe,

- t. twarzowa i ż. twarzowa,

- XII,

- n. żuchwowo-gnykowy.

Trójkąt tętnicy językowej (trigonum arteriae lingualis) - tylno-dolna część trójkąta podżuchwowego.

Trójkąt tętnicy szyjnej (trigonum caroticum):

- przód - górny brzusiec m. łopatkowo-gnykowego,

- tył - m. mostkowo-obojczykowo-sutkowy,

- góra - m. dwubrzuścowy.

Zawartość:

- t. szyjna wspólna (a. carotis communis), dzieląca się na tt. szyjne wewnętrzną oraz zewnętrzną (aa. carotis interna et ex terna),

- żyła szyjna wewnętrzna (vena jugularis interna),

- X.

26. Część nosowa gardła (pars nasalis) = część górna (epipharynx) =

= jama gardłowo-nosowa (cavitas pharyngonasalis)

Oddzielona od części gardłowo-krtaniowej podniebieniem miękkim.

Zawartość:

- przód - nozdrza tylne (choanae) - łączą gardło z jamą nosową,

- ściana boczna - ujście trąbki słuchowej (ostium pharyngeum tubae auditivae),

fałd trąbkowo-podniebienny (plica salpingopalatina),

- tył - wał trąbkowy (torus tubarius), który przedłuża się ku dołowi w fałd trąbkowo-gardłowy (plica salpingopharyngea),

- dół - wał m. dźwigacza (torus levatorius),

- na wale trąbkowym - migdałek trąbkowy (tonsilla tubaria),

- ściana górna = sklepienie gardła (fornix pharyngis),

- granica ściany górnej i tylnej - migdałek gardłowy (tonsilla pharyngea).

Wszystkie migdałki tworzą pierścień chłonny Waldeyera.

27. Jama nosowa (cavitas nasi)

Zawartość:

- nozdrza przednie (nares),

- nozdrza tylne (choanes),

- przedsionek nosa (vestibulum nasi):

- góra - próg nosa (limen nasi),

- bok - fałd srzydłowy (plica alaris), siega tu skóra z włosami nozdrzy (vibrissae),

- góra -zachyłek końca nosa (recessus apicis nasi),

- jama nosowa właściwa (cavitas nasi propria):

- ściana dolna - z podniebienia kostnego: wejście do kanału przysiecznego (canalis incisivus),

- ściana górna - z kości nosowej, czołowej, sitowej, klinowej, zrębu chrzęstnego nosa

zewnętrznego,

- ściana przyśrodkowa = przegroda nosa (septum nasi) - z kości sitowej, lemiesza, grzebienia

nosowego, chrząstki przegrody nosa, podwójnej warstwy skóry,

- ściana boczna - z małżowin nosowych: dolnej (concha nasalis inferior), środkowej (concha nasalis media), górnej (concha nasalis superior) i, nie zawsze, najwyższej (concha nasalis suprema).

28. Zatoki przynosowe (sinus paranasales) - przestrzenie wypełnione powietrzem, wysłane błoną śluzową, stanowiące wypuklenia jamy nosowej.

Zatoka szczękowa (sinus maxillaris) - w trzonie szczęki,kształt trójściennej piramidy. Uchodzi przez lejek sitowy (infundibulum ethmoidale) do przewodu nosowego środkowego.

Zatoka czołowa (sinus frontalis) -w łusce kości czołowej. Zatoki prawa i lewa oddzielone przegrodą zatok czołowych (septum sinnum frontalium). Uchodzi do przewodu nosowego środkowyego.

Zatoki sitowe (sinus ethmoidales) - z komórek sitowych (cellulae ethmoidales) w obrębie błędnika sitowego.

- komórki sitowe przednie i środkowe (cellulae ethmoidales anteriores et mediae) - uchodzą

do przewodu środkowego,

- komórki sitowe tylne (cellulae ethmoidales posteriores) -uchodzą do przewodu nosowego górnego.

Zatoka klinowa (sinus sphenoidalis) - w trzonie kości klinowej. Zatoki oddzielone przegrodą zatok klinowych (septum sinuum sphenoidalium). Otwór zatoki klinowej (apertura sinus sphenoidalis) uchodzi do zachyłka klinowo-sitowego (recessus sphenoethmoidalis).

Unerwienie: nn. V₁, V₂, n. węchowy; unaczynienie: t. szczękowa, t. oczna.

29. Mięśnie krtani (mm. laryngis):

- mm. zewnętrzne:

- mm. nadgnykowe - unoszenie krtani,

- mm. podgnykowe - obniżanie krtani,

- m. zwieracz dolny gardła - ruch krtani ku tyłowi,

- mm. własne (wewnętrzne):

- mm. napinające więzadła głosowe,

M. pierścienno-tarczowy (m. cricothyroideus)

Przyczep początkowy: łuk chrząstki pierścieniowatej.

Przyczep końcowy: chrząstka tarczowata.

Napina więzadła głosowe.

- mm. rozwieracze szpary głośni,

M. pierścienno-nalewkowy tylny (m. cricoarytenoideus posteriori)

Przyczep początkowy: blaszka chrząstki pierścieniowatej.

Przyczep końcowy: wyrostek mieśniowy chrząstki nalewkowatej.

Rozszerza szparę głośni.

- mm. zwieracze szpary głośni,

M. pierścienno-nalewkowy boczny (m. cricoarytenoideus)

Przyczep początkowy: chrząstka pierścieniowata.

Przyczep końcowy: wyrostek mieśniowy chrząstki nalewkowatej.

Zbliża do siebie wyrostki głosowe.

M. tarczowo-nalewkowy (m. thyroarytenoideus)

Przyczep początkowy: chrząstka tarczowata.

Przyczep końcowy: chrząstka nalewkowata.

Zwęża, zamyka szparę głośni; zwęża szparę przedsionka; napina fałdy głosowe.

M. nalewkowy poprzeczny (m. arytenoideus transversus) - jedyny nieparzysty mięsień krtani.

Przyczepy: tylne i przyśrodkowe powierzchnie chrząstek nalewkowatych.

Zamyka szparę głośni.

M. nalewkowy skośny (m. arytenoideus obliquus)

Przyczep początkowy: wyrostek mięśniowy chrząstki nalewkowatej.

Przyczep końcowy: wierzchołek przeciwległej chrząstki nalewkowatej.

Zamyka szparę głośni.

- mm. zamykające wejście do krtani.

M. tarczowo-nagłośniowy (m. thyroepiglotticus)

Przyczep początkowy: chrząstka tarczowata.

Przyczep końcowy: chrząstka nagłośniowa.

Zamyka wejście do krtani.

M. nalewkowo-nagłośniowy (m. aryepiglotticus)

Przyczep początkowy: chrząstka nalewkowata.

Przyczep końcowy: chrząstka nagłośniowa.

Zamyka wejście do krtani.

Unerwienie: n. X; unaczynienie: tt. krtaniowe.

30. Migdałek podniebienny (tonsilla palatina)

Wielkość małej śliwki. Leży w zatoce migdałkowej. Przylega do m. zwieracza górnego gardła.

Na powierzchni przyśrodkowej są zatoki migdałkowe (sinus tonsillares).

Unerwienie: n. IX; unaczynienie: odgałęzienia tt. twarzowej, podniebiennej wstępującej,językowej, gardłowej wstępującej, podniebiennych mniejszych.

31. Ślinianka podjęzykowa (glandula sublingualis)

Leży pod błoną śluzową jamy ustnej właściwej. Nie posiada torebki. Budowa cewkowo-

-pęcherzykowa. Składa się z kilkunastu ślinianek podjęzykowych mniejszych. Z przodu odchodzi przewód większy ślinianki podjęzykowej (ductus sublingualis major), który dołącza się do przewodu podżuchwowego (ductus submandibularis) i uchodzą na mięsku podjęzykowym (caruncula sublingualis) z boku od wędzidełka (frenulum linguae).

Unerwienie: n. językowy, struna bębenkowa; unaczynienie: od t. podjęzykowej.

32. Gardło (pharynx) - budowa ogólna

Cewa długości 13-14cm. Od podstawy czaszki (guzek gardłowy, część podstawna kości potylicznej, dolna powierzchnia części skalistej, blaszka przyśrodkowa wyrostka skrzydłowatego) do chrząstki pierścieniowatej. Ściana przednia komunikuje się z jamą nosową, ustną i krtanią.

Podział gardła:

- sklepienie (fornix),

- część nosową (pars nasalis),

- część ustną (pars oralis),

- część krtaniową (pars laryngea).

33. Zęby (dentes)

Łuki zębowe, dwuszeregowe uzębienie (dentes lactei et permanentes), rodzaje zębów, budowa, powierzchnie, unerwienie (V₂, V₃), unaczynienie (tt. zębodołowe górne i dolne).

34. Chrząstki nosa:

- chrząstki nieparzyste:

- chrząstka przegrody nosa (cartilago septi nasi) - przylega do blaszki pionowej kości sitowej, lemiesza, grzebienia nosowego szczęki,

- chrząstki parzyste:

- chrząstka boczna nosa (cartilago nasi lateralis) - przylega do kości nosowej, wyrostka czołowego szczęki, chrząstki przegrody nosa, odnogi bocznej chrząstki skrzydłowej większej,

- chrząstka skrzydłowa większa (cartilago alaris major) - dwie odnogi: boczna (crus laterale), przyśrodkowa (crus mediale) przechodzące jedna w drugą w okolicy końca nosa,

- chrząstki skrzydłowe mniejsze (cartilagines alares minores) - 1-3 sztuki :),

- chrząstki nosowe dodatkowe (cartilagines nasales accessoriae) - małe, nieregularne płytki między chrząstką boczną nosa a odnogą boczną chrząstki skrzydłowej większej,

- chrząstka lemieszowo-nosowa (cartilago vomeronasalis) - niewielka, wąska, wydłużona chrząstka między chrząstką przegrody nosa a lemieszem.

Unerwienie: nn. VII (w. ruchowe), V₁, V₂ (w. czuciowe); unaczynienie: tt. oczna, twarzowa, podoczodołowa.

35. Ślinianka podżuchwowa (glandula submandibularis)

Budowa cewkowo-pęcherzykowata. Leży w trójkącie podżuchwowym. Torebka utworzona z blaszki powierzchownej powięzi szyi. Przewód ślinianki (ductus submandibularis) ma ok. 5cm długości i uchodzi na mięsku podjęzykowym razem z przewodem ślinianki podjęzykowej.

Unerwienie: n. językowy, struna bębenkowa; unaczynienie: od t. twarzowej.

36. Język (lingua):

- część przednia = trzon języka (corpus linguae) - wysuwalny; zakończony końcem języka (apex linguae):

- grzbiet języka (dorsum linguae) - powierzchnia górna,

- powierzchnia dolna (facies inferior linguae),

- brzeg języka (margo linguae) x2 :),

- część tylna = korzeń (nasada) języka (radix linguae) - niewysuwalna:

- powierzchnia górna - zwraca się do podniebienia miękkiego,

- boki - zwracają się do migdałków podniebiennych,

- tył - zwraca się do przedniej ściany krtani, tylnej gardła.

Granica między korzeniem a trzonem: bruzda krańcowa (kształt litery V szczytem zwróconej

do otworu ślepego języka (foramen cecum)).

Bruzda pośrodkowa języka (sulcus medianus linguae) - na środku grzbietu języka, nad przegrodą języka (septum linguae).

Budowa:

- błona śluzowa (tunica mucosa linguae):

- wędzidełko języka (frenulum linguae),

- brodawki: nitkowate (papillae filiformes), grzybowate (papillae fungiformes), liściaste

(papillae foliatae), okolone (papillae vallatae),

- mięśnie języka (mm. linguae):

- wewnętrzne:

- m. podłużny języka górny (m. longitudinalis superior),

- m. podłużny języka dolny (m. longitudinalis interior),

- m. poprzeczny języka (m. transversus linguae),

- m. pionowy (m. verticalis linguae),

- zewnętrzne:

- m. bródkowo-językowy (m. genioglossus),

- m. gnykowo-językowy (m. hyoglossus),

- m. rylcowo-językowy (m. styloglossus).

Unerwienie: XII (ruchowo); 2/3 n. językowy, 1/3 IX (czuciowo); 2/3 struna bębenkowa, 1/3 IX (smakowo); unaczynienie: t. językowa.

37. Dno jamy ustnej

Dno jamy ustnej właściwej stanowi przepona jamy ustnej (diaphragma oris), sięgająca ku tyłowi do ostatnich zębów trzonowych. Jest ona utworzona przez oba mięśnie żuchwowo-gnykowe

(mm. mylohyoide), oba mięśnie bródkowo-gnykowe (mm. geniohyoidei) i brzuśce przednie mięśni dwubrzuścowych (mm. digastrici). Pośrodkowo w okolicy podjęzykowej przebiega wędzidełko języka (frenulum linguae). Uchodzą tu przewody ślinianek podżuchwowej i podjęzykowej na mięsku podjęzykowym (caruncula sublingualis).

38. Jama krtani (cavitas laryngis):

- jama górna krtani (cavitas laryngis superior) = przedsionek krtani (vestibulum laryngis): nagłośnia, chrząstki nalewkowate,

- jama pośrednia krtani (cavitas laryngis intermedia): fałdy głosowe przedsionkowy i głosowy (plicae vestibularis et vocalis) + szpara głośni (rima glottidis) = głośnia (glottis),

- jama dolna krtani (cavitas laryngis inferior) - poniżej fałdów głosowych, przechodzi w tchawicę.

39. Chrząstki krtani (cartilagines laryngis):

- nieparzyste:

- nagłośniowa (cartilago epiglottica) - rusztowanie nagłośni; część górna - przednie ograniczenie wejścia do krtani, część dolna - szypuła (petiolus),

- tarczowata (cartilago thyroidea) - największa, tworzy na szyi wyniosłość krtaniową (prominentia laryngea). Z prawej i lewej blaszki (lamina dextra et sinistra). Na górze, w miejscu połączenia blaszek wcięcie tarczowe górne (incisura thyroidea superior),

- pierścieniowata (cartilago cricoidea) - między tarczowatą a tchawicą,

- parzyste:

- nalewkowate (cartilagines arytenoideae) - kształt trójściennych piramid: powierzchnie przednio-boczna, przyśrodkowa, tylna, podstawa chrząstki nalewkowatej, wierzchołek,

- rożkowate (cartilagines corniculatae) - leżą na wierzchołkach chrząstek nalewkowatych,

- klinowate (cartilagines cuneiformes) - leżą na fałdach nalewkowo-nagłośniowych.

40. Jama ustna właściwa (cavitas oris propria) - przestrzeń za wyrostkami zębodołowymi.

Granice:

- góra - podniebienie twarde i miękkie(palatum durum et molle),

- tył - łuk podniebienno-jezykowy (arcus palatoglossus),

- dół - przepona jamy ustnej (diaphragma oris).

Zawartość:

- mięsko podjęzykowe (caruncula sublingualis),

- ujścia przewodów ślinianek podżuchwowej i podjęzykowej,

- język (lingua).

Jama ustna właściwa łaczy się z gardłem przez cieśń gardzieli (isthmus faucium).

41. Mm. podniebienia miękkiego (mm. palatum molli):

- biegnące ku górze:

M. dźwigacz podniebienia miękkiego (m. levator veli palatyni)

Przyczep początkowy: dolna powierzchnia części skalistej.

Przyczep końcowy: rozcięgno podniebienne.

Podnosi i napina podniebienie. Zwęża ujście gardłowe trąbki słuchowej.

Unerwienie: IX, X, VII.

M. napinacz podniebienia miękkiego (m. tensor veli palatyni)

Przyczep początkowy: dół łódeczkowaty, kolec kości klinowej, trąbka słuchowa.

Przyczep końcowy: rozcięgno podniebienne.

Napina i unosi podniebienie miękkie.

Unerwienie: V₃.

M. podniebienno-językowy (m. palatoglossus)

Przyczep początkowy: rozcięgno podniebienne.

Przyczep końcowy: brzeg języka.

Obniża podniebienie miękkie.

Unerwienie: gałązki splotu gardłowego.

M. podniebienno-gardłowy (m. palatopharyngeus)

Część tarczowo-podniebienna (pars thyreopalatina)

Przyczep początkowy: chrząstka tarczowata.

Przyczep końcowy: podniebienie.

Część gardłowo-podniebienna (pars pharyngopalatina)

Przyczep początkowy: tylna ściana gardła.

Przyczep końcowy: haczyk skrzydłowy.

Część trzecia = m. trąbkowo-gardłowy (m. salpingopharyngeus)

Przyczep początkowy: ściana gardła.

Przyczep końcowy: chrząstka trąbki gardłowej.

Podnosi krtań i gardło.

Unerwienie: gałązki splotu gardłowego.

M. języczka (m. uvulae)

Przyczep początkowy: obie strony kolca nosowego tylnego.

Przyczep końcowy: koniec języczka.

Skraca jezyczek.

Unerwienie: splot gardłowy, VII.

Unaczynienie: tt. podniebienna wstępująca i zstępująca, t. gardłowa wstępująca.

42. Gruczoł tarczowy (glandula thyroidea) i gruczoły przytarczyczne (glandulae parathyroideae)

Gruczoł tarczowy - produkcja tyroksyny i trójjodotyroniny.

Budowa:

- płat prawy i lewy (lobus dexter et sinister),

- więzina gruczołu tarczowego (isthmus glandulae thyroideae),

- otoczona torebką.

Tarczyca leży w okolicy przedniej szyi.

Unerwienie: część szyjna pnia współczulnego (wł. współczulne), X (wł. przywspółczulne); unaczynienie: t. szyjna zewnętrzna, t. podobojczykowa.

Gruczoły przytarczyczne - cztery sztuki: dwie górne, dwie dolne. Przytarczyce otoczone własną torebką łącznotkankową. Tylna powierzchnia tarczycy. Produkcja parathormonu.

Unerwienie: część szyjna pnia współczulnego (wł. współczulne), X (wł. przywspółczulne); unaczynienie: t. szyjna zewnętrzna, t. podobojczykowa.

43. Połączenia krtani z otoczeniem - połączenia ciągłe w formie więzadeł.

1. Błona tarczowo-gnykowa (membrana thyrohyoidea) - między górnym brzegiem chrząstki tarczowatej a trzonem kości gnykowej,

2. Więzadło gnykowo-nagłośniowe (ligamentum hyoepiglotticum),

3. Więzadło językowo-nagłośniowe (ligamentum glossoepiglotticum) - biegnie od nasady jezyka

w fałdzie jezykowo-nagłośniowym pośrodkowym,

4. Więzadło pierścienno-tchawicze (ligamentum cricotracheale) - między chrząstką pierścieniowatą a pierwszą chrząstką tchawicy,

5. Więzadła rożkowo-gardłowe (ligamenta corniculopharyngea),

6. Więzadło pierścienno-gardłowe (ligamentum cricopharyngeum).

44. Przedsionek jamy ustnej (vestibulum oris)

Granice:

- od zewnątrz:

- wargi ust (labia oris),

- policzi (buccae),

- od wewnętrz:

- wyrostki zębodołe,

- zęby,

- góra:

- sklepienie przedsionka (fornix vestibuli).

Kształt podkowy. Komunikacja z jamą ustną właściwą dzięki szczelinie za ostatnimi zębami trzonowymi (spatium retromolare). Brodawka przyusznicza (papilla parotidea) - ujście przewodu brodawki przyuszniczej na wysokości drugiego zęba trzonowego górnego.

45. Ślinianka przyuszna (glandula parotidea) - duży pęcherzykowy gruczoł ślinowy.

Część powierzchowna - kształt trójkąta zwróconego podstawą do przewodu słuchowego zewnętrznego i łuku jarzmowego, wierzchołkiem do kąta żuchwy. Starsza.

Część głęboka - kształt pryzmatu. Leży w dole zażuchwowym. Młodsza.

Przewód przyuszniczy (ductus parotideus) - ok. 4cm, łaczy śliniankę z jamą ustną: biegnie równolegle do łuku jarzmowego, przebija m. policzkowy, uchodzi do przedsionka ust na brodawce przyuszniczej (papilla parotidea) na wysokości drugiego zęba trzonowego górnego.

Unerwienie: V₃ (wł. czuciowe i przywspółczulne), IX (wł. przywspółczulne przedzwojowe), splot otaczający t. skroniową powierzchowną (wł. współczulne); unaczynienie: t. skroniowa powierzchowna, t. szczękowa.

Śliniankę przyuszną przebija:

- t. szyjna zewnętrzna,

- ż. zażuchwowa,

- VII,

- liczne węzły i naczynia chłonne.

46. Pierścień Waldeyera - pierścień gardłowy chłonny.

Migdałki:

- podniebienny, tworzą wzdłuż cieśni gardzieli dolne

- językowy, półkole dokoła drogi pokarmowej układają się w formie nie domkniętego

- gardłowy, obejmują drogę oddechową pierścienia chłonnego

- trąbkowy. półkolem górnym

47. Część krtaniowa gardła (pars laryngea)

Łączy się z przedsionkiem krtani wejściem do krtani (aditus laryngis).

Zawartość:

- bok - zachyłek gruszkowaty (recessus piriformis), fałd gardłowo-nagłośniowy (plica pharyngoepiglottica),

- przód - fałd n. krtaniowego (plica n. laryngei).

48. Mm. gardła:

- mm. zwieracze gardła (mm. constrictores pharyngis),

M. zwieracz górny gardła (m. constrictor pharyngis superior)

Przyczep początkowy: haczyk skrzydłowy, blaszka przyśrodkowa wyrostka skrzydłowatego kości klinowej, szew skrzydłowo-żuchwowy.

Przyczep końcowy: szew gardłowy.

M. zwieracz środkowy gardła (m. constrictor pharyngis medius)

Przyczep początkowy: rogi większe i mniejsze kości gnykowej.

Przyczep końcowy: szew gardła.

M. zwieracz dolny gardła (m. constrictor pharyngis inferior)

Przyczep początkowy: chrząstki tarczowata, pierścieniowata, pierwsza tchawicza.

Przyczep końcowy: szew gardła.

Zwężają gardło.

- mm. dźwigacze gardła (mm. levatores pharyngis).

M. rylcowo-gardłowy (stylopharyngeus)

Przyczep początkowy: wyrostek rylcowaty kości skroniowej.

Przyczep końcowy: chrząstki tarczowata, pierścieniowata, nagłośnia.

M. podniebienno-gardłowy (m. palatopharyngeus)

Przyczep początkowy: tylna ściana części krtaniowej gardła, chrząstka tarczowata.

Przyczep końcowy: rozcięgno podniebienne, haczyk skrzydłowy.

Podnoszą gardło.

Unerwienie: IX, X (wł. ruchowe, czuciowe, przywspółczulne); unaczynienie: t. gardłowa wstępująca, tt. podniebienna wstępująca i zstępująca.

49. Połączenia stawowe chrząstek i błona włóknisto-sprężysta krtani

Połączenia stawowe chrząstek krtani:

- staw pierścienno-tarczowy (cricothyroidea) - między powierzchnią stawową rogu dolnego chrząstki tarczowatej, a powierzchnia stawową blaszki chrząstki pierścieniowatej;

więzadła: ww. rogowo-pierścienne przednie, boczne i tylne (ligamentum ceratocricoideum anterius, laterale et posterius),

- staw pierścienno-nalewkowy (cricoarytenoidea) - między powierzchnią stawową blaszki chrząstki pierścieniowatej, a powierzchnią stawową podstawy chrząstki nalewkowatej; więzadło pierścienno-

-nalewkowe tylne (ligamentum cricoarytenoideum posterius).

Aparat więzadłowy - błona włóknisto-sprężysta krtani (membrana fibroelastica laryngis)

Od chrząstki pierścieniowatej do nagłośniowej.

- część dolna = stożek sprężysty (conus elasticus) - między chrząstką pierścieniowatą a więzadłami głosowymi (ligamenta vocalia),

- część górna = błona czworokątna (membrana quadrangularis) - zaczyna się na chrząstce nagłośniowej, a kończy więzadłami przedsionkowymi.

50. Mm. języka:

- mm. wewnętrzne:

- m. podłużny górny (m. longitudinalis superior) - cała szerokość grzbietu języka,

- m. podłużny dolny (m. longitudinalis inferior) - dolna powierzchnia języka,

- m. poprzeczny języka (m. transversus linguae) - od przegrody do brzegów języka,

- m. pionowy języka (m. verticalis linguae) - od powierzchni dolnej ku górnej,

Zmieniają kształt języka.

- mm. zewnętrzne:

- m. bródkowo-językowy (m. genioglossus) - od guzka górnego kolca bródkowego żuchwy

w głąb języka,

- m. gnykowo-językowy (m. hyoglossus) - od kości gnykowej do brzegu języka,

- m. rylcowo-językowy (m. styloglossuss) - od wyrostka rylcowatego do brzegu języka.

Wpływają na położenie języka.

Unerwienie: XII (ruchowy!).

51. Nerw szczękowy (n. maxillaris) - n. czuciowy.

Przebieg:

- zatoka jamista ( gałąź oponowa środkowa (r. meningeus medius)),

- otwór okrągły,

- dół skrzydłowo-podniebienny.

Odgałęzienia:

- n. jarzmowy (n. zygomaticus):

- g. jarzmowo-skroniowa (r. zygomaticotemporalis) - skóra skroni i, mniej, czoła,

- g. jarzmowo-twarzowa (r. zygomaticofacialis) - skóra policzka,

- n. podoczodołowy (n. infraorbitalis):

- nn. zębodołowe górne (nn. alveolares superiores):

- gg. zębodołowe górne tylne (rr. alveolares superiores posteriores) -zęby trzonowe,

- g. zębodołowa górna środkowa (r. alveolaris superior medius) - dziąsła, zęby przedtrzonowe górne,

- gg. zębodołowe górne przednie (rr. alveolares superiores anteriores) - kły, zęby sieczne, dziąsła,

- gg. zwojowe (rr. ganglionares).

52. Nerw błędny (n. vagus - X) w odcinku szyjnym - n. mieszany.

Przebieg:

- otwór szyjny,

- część głowowa,

- część szyjna,

- część piersiowa,

- część brzuszna.

Część szyjna:

- gg. gardłowe (rr. pharyngei) - tworzy splot gardłowy z gg. IX,

- n. krtaniowy górny (n. laryngeus superior) - blona śluzowa krtani, m. pierścienno-tarczowy,

- gg. sercowe szyjne górne i dolne (rr. cardiaci cervicales superiores et inferiores) - dochodzą

do splotu sercowego,

- n. krtaniowy wsteczny (n. laryngeus recurrens) - mm. krtani oprócz m. pierścienno-tarczowego.

53. Tętnica szyjna (a. carotis externa) zewnętrzna - przebieg i główne odgałęzienia

Przebieg:

trójkąt t. szyjnej: przyśrodkowo ku przodowi i bocznie od t. szyjnej wewnętrznej kąt żuchwy krzyżuje się z n. twarzowym z tyłu od szyjki żuchwy.

Odgałęzienia:

- gałęzie przednie:

- t. tarczowa górna (a. thyroidea superior) - od k. gnykowej do gruczołu tarczowego; krtań,

- t. językowa (a. lingualis) - od k. gnykowej do końca języka; mm. k. gnykowej, język, nagłośnia, migdałek podniebienny, dno jamy ustnej, dziąsła, ślinianka podjęzykowa,

- t. twarzowa (a. facialis) - od trójkąta t. szyjnej do t. podżuchwowego i nosa; podniebienie miękkie, migdałek podniebienny, ślinianka podżuchwowa,

- gałęzie tylne:

- t. potyliczna (a. occipitalis) - odchodzi na wysokości t. twarzowej do tyłu do k. skroniowej; okolica potyliczna, małżowina uszna , m. mostkowo-obojczykowo-sutkowy, mm. karku, opona twarda,

- t. uszna tylna (a. auricularis posterior) - od powyżej t. potylicznej do małżowiny usznej; jama bębenkowa, komórki sutkowe, m. strzemiączkowy, okolica potyliczna,

- gałąź przyśrodkowa:

- t. gardłowa wstępująca (a. pharyngea ascendens) - od bocznej ściany gardła do podstawy czaszki; gardło, podniebienie miękkie, jama bębenkowa, opona twarda,

- gałęzie końcowe:

- t. skroniowa powierzchowna (a. temporalis superficialis) - od łuku jarzmowego

do sklepienia czaszki; okolice czołowa, skroniowa, oczodołowa, policzkowa, sklepienie czaszki, małżowina uszna, przewód słuchowy zewnętrzny,

- t. szczękowa (a. maxillaris) -od szyjki żuchwy do dołu skrzydłowo-podniebiennego; przewód słuchowy zewnętrzny, jama bębenkowa, mm. żwaczowe, staw skroniowo-żuchwowy, zęby, błona śluzowa jamy ustnej, warga górna, część mm. mimicznych, zatoka szczękowa, część jamy nosowej, dno oczodołu, powieka dolna, opona twarda, część gardła.

54. Tętnica podobojczykowa (a. subclavia) x2 o różnych przebiegach.

Przebieg:

- t. podobojczykowa prawa: łuk aorty pień ramienno-głowowy (truncus brachiocephalicus)

t. podobojczykowa prawa na wysokości stawu mostkowo-obojczykowego,

- t. podobojczykowa lewa: łuk aorty t. podobojczykowa lewa.

Odgałęzienia:

- t. kręgowa (a. vertebralis) - rdzeń kręgowy, tylna część mózgowia,

- t. rdzeniowa przednia (a. spinalis anterior) - rdzeń i jego opony,

- t. rdzeniowa tylna (a. spinalis posterior) - rdzeń kręgowy i jego opony,

- t. móżdżku tylna dolna (a. cerebelli inferior posterior) - rdzeń przedłużony i móżdżek,

- t. piersiowa wewnętrzna (a. thoracica interna):

- t. mięśniowo-przeponowa (a. musculophrenica) - przepona, mm. boczne brzucha,

- t. nadbrzuszna górna (a. epigastrica superior),

- pień tarczowo-szyjny (truncus thyrocervicalis):

- t. tarczowa dolna (a. thyroidea inferior) - gruczoł tarczowy i krtań,

- t. nadłopatkowa (a. suprascapularis) - mm. okolicy dołu podgrzebieniowego,

- t. poprzeczna szyi (a. transversa colli),

- t. szyjna wstępująca (a. cervicalis ascendens) - mm. szyi i karku,

- pień żebrowo-szyjny (truncus costocervicalis):

- t. szyjna głęboka (a. cervicalis profunda) - mm. karku,

- t. międzyżebrowa najwyższa (a. intercostalis suprema) - 1. i 2. przestrzeń międzyżebrowa.

55. Unerwienie skórne kończyny górnej:

- obręcz kończyny górnej:

- okolica naramienna - nn. supraclaviculares (plexus cervicalis),

n. cutaneus brachii lateralis superior (n. axillaris),

- ramię:

- strona przyśrodkowa - n. cutaneus brachii medialis (plexus brachialis),

- strona boczna bliższa - n. cutaneus brachii lateralis superior (n. axillaris),

- strona boczna dalsza - n. cutaneus brachii lateralis inferior (n. radialis),

- strona grzbietowa - n. cutaneus brachii posterior (n. radialis),

- przedramię:

- strona przyśrodkowa - n. cutaneus antebrachii medialis (plexus brachialis),

- strona boczna - n. cutaneus antebrachii lateralis (n. musculocutaneus),

- strona grzbietowa - n. cutaneus antebrachii posterior (n. radialis),

- ręka:

- dłoń od strony promieniowej - n. medianus,

- dłoń od strony łokciowej - n. ulnaris,

- grzebiet od strony promieniowej - n. radialis,

- grzbiet od strony łokciowej - n. ulnaris,

- palce:

- dłoniowo:

- 2,5 palca - n. medianus,

- 2,5 palca - n. ulnaris,

- grzbietowo:

- 2,5 palca - n. radialis,

- 2,5 palca - n. ulnaris.

56. Nerw pośrodkowy (n. medianus)

Przebieg:

jama pachowa

korzeń przyśrodkowy (radix medialis) - C₈-Th₁

korzeń boczny (radix lateralis) - C₅-C₇

dół łokciowy kanał nadgarstka nn. dłoniowe wspólne palców (nn. digitales palmares communes)

Odgałęzienia:

- dół łokciowy i przedramię:

- gg. mięśniowe (rr. musculares) - mm. zginacze przedramienia oprócz m. zginacza łokciowego nadgarstka,

- n. międzykostny przedni przedramienia (n. interosseus antebrachii anterior) - błona międzykostna przedramienia, kości i stawy nadgarstka,

- g. dłoniowa (r. palmaris),

- ręka:

- gg. mięśniowe (rr. musculares) - m. odwodziciel krótki, m. przeciwstawiacz,

- nn. dłoniowe wspólne palców (nn. digitales palmares communes) - skóra 2,5 palca,

- g. łącząca z n. łokciowym (r. communicans cum nervo ulnari).

57. Nerw twarzowy (n. facialis - VII) - n. ruchowy (wł. zmysłowo-wydzielnicze są n. pośredniego)

Przebieg:

- jądro n. VII (nucleus nervi facialis),

- otwór słuchowy wewnętrzny,

- kanał n. twarzowego w części skalistej k. skroniowej,

- otwór rylcowo-sutkowy,

- ślinianka przyuszna: gałąź górna i dolna splot przyuszniczy (plexus parotideus),

- mm. mimiczne twarzy.

Odgałęzienia:

- n. strzemiączkowy (n. stapedius) - m. strzemiączkowy (m. stapesius),

- n. uszny tylny (n. auricularis posterior) - mm. ucha zewnętrznego,

- g. dwubrzuścowa (r. digastricus),

- g. rylcowo-gnykowa (r. stylohyoideus) - m. rylcowo-gnykowy (m. stylohyoideus).

58. Łuki tętnicze ręki:

- łuk dłoniowy głęboki (arcus palmaris profundus) - zakończenie t. promieniowej, biegnie poprzecznie przez śródręcze do zespolenia z g. głęboką t. łokciowej; odchodzą tt. dłoniowe śródręcza (aa. metacarpeae palmares) ku palcom na mm. międzykostnych II, III i IV przestrzeni międzykostnej,

- łuk dłoniowy powierzchowny (arcus palmaris superficialis) - zakończenie t. łokciowej, leży

na ścięgnach mm. zginaczy palców; odchodzą tt. dłoniowe wspólne palców (aa. digitales palmares communes) ku mm. glistowatym palców II, III i IV, dalej dzielą się na po dwie tt. dłoniowe własne palców (aa. digitales palmares propriae).

59. Nerw językowo-gardłowy (n. glossopharyngeus - IX) - n. mieszany.

Przebieg:

- rdzeń przedłużony,

- otwór szyjny,

- zwój górny,

-zwój dolny,

- nasada języka.

Odgałęzienia:

- n. bębenkowy (n. tympanicus) - tworzy z nn. szyjno-bębenkowymi plot bębenkowy (plexus tympanicus); błona śluzowa jamy bębenkowej, komórek sutkowych, trąbki słuchowej,

- n. skalisty mniejszy (n. petrosus minor) - ślinianka przyuszna, gruczoły policzkowe,

- g. zatoki szyjnej (r. sinus carotici),

- gg. gardłowe (rr. pharyngei) - m. zwieracz górny gardła,

- g. m. rylcowo-gardłowego (r. m. stylopharyngei),

- gg. migdałkowe (rr. tonsillares) - migdałek, cieśń gardzieli,

- gg. językowe (rr. linguales) -włókna czuciowe, smakowe, przywspółczulne gruczołów nasady języka.

Włókna:

- ruchowe - mm. gardła,

- smakowe - 1/3 języka (brodawki okolone i liściaste),

- czuciowe - 1/3 języka, łuki podniebienne, jama bębenkowa, trąbka słuchowa, ściany gardła,

- wydzielnicze (przywspółczulne) - ślinianka przyuszna, gruczoły policzkowe.

60. Tętnica promieniowa (a. radialis) - odgałęzienie t. ramiennej; czuć jej tętno.

Przebieg:

- zgęcie łokciowe,

- wyrostek rylcowaty kości promieniowej,

- grzbiet ręki.

Odgałęzienia:

- t. wsteczna promieniowa (a. recurrens radialis) - mm. boczne przedramienia i ramienia, sieć stawowa łokcia,

- g. nadgarstkowa dłoniowa (r. carpeus palmaris) - m. nawrotny czworoboczny, nadgarstek,

- g. dłoniowa powierzchowna (r. palmaris superficialis) - grzbiet ręki, mm. kłębu.

61. T. ramienna (a. brachialis) - przedłużenie t. pachowej; czuć jej tętno (bruzda przyśrodkowa).

Przebieg:

- ścięgno m. piersiowego większego,

- dół łokciowy (t. łokciowa, t. promieniowa).

Odgałęzienia:

- t. głęboka ramienia (a. profunda brachii) - sieć stawowa łokcia,

- t. poboczna łokciowa górna (a. collateralis ulnaris superior) - sieć stawowa łokcia,

- t. poboczna łokciowa dolna (a. collateralis ulnaris inferior) - sieć stawowa łokcia.

62. Tętnica łokciowa (a. ulnaris) - odgałęzienie t. ramiennej.

Przebieg:

- dół łokciowy,

- m. zginacz łokciowy nadgarstka,

- dłoń.

Odgałęzienia:

- t. wsteczna łokciowa (a. recurrens ulnaris) - mm. ramienia i przedramienia, sieć stawowa nadgarstka,

- t. międzykostna wspólna (a. interossea communis) - sieć grzbietowa nadgarstka, mm. prostowniki przedramienia, skóra, sieć grzbietowa nadgarstka, sieć stawowa łokcia,

- g. nadgarstkowa dłoniowa (r. carpeus palmaris) - stawy i więzadła dłoniowej strony nadgarstka,

- g. nadgarstkowa grzbietowa (r. carpeus dorsalis) - sieć grzbietowa nadgarstka.

63. Pętla szyjna (ansa cervicalis) - ruchowe (!) ogałęzienie splotu szyjnego.

- korzeń górny (radix superior) - C­₁-C₂; biegnie z XII; mm. proste głowy przedni i boczny, m. tarczowo-gnykowy, m. bródkowo-gnykowy,

- korzeń dolny (radix inferior) - C₂-C₃; łączy się w pętlę z korzeniem górnym.

64. Nerw żuchwowy (n. mandibularis - V₃) - n. mieszany.

Przebieg:

- dół środkowy czaszki,

- otwór owalny,

- dół podskroniowy (g. przednia - wł. ruchowe, g. tylna - wł. czuciowe).

Odgałęzienia:

- g. oponowa n. żuchowego (r.meningeus n.mandibularis) - czuciowa; komórki sutkowe,

- g. przednia = nerw żwaczy (n.masticatorius):

- n. żwaczowy (n. massetericus) - ruchowy; m. żwacz,

- nn. skroniowe głębokie (nn. temporales profundi) - ruchowe; m. skroniowy,

- n. skrzydłowy boczny (n. pterygoideus lateralis) - ruchowy; m. skrzydłowy boczny,

- n. skrzydłowy przyśrodkowy (n. pterygoideus medialis) - ruchowy; m. skrzydłowy przyśrodkowy, m. napinacz podniebienia miękkiego, m. napinacz błony bębenkowej,

- n. policzkowy (n. buccalis) - czuciowy; przedsionek ust (czuciowo i wydzielniczo), m. policzkowy, kącik ust,

- g. tylna:

- n. uszno-skroniowy (n. auriculotemporalis) - czuciowy; okolica skroniowa, ściany przewodu słuchowego, błona bębenkowa, skóra małżowiny usznej, ślinianka przyuszna,

- n. językowy (n. lingualis) - czuciowy; brzeg języka, cieśń gardzieli, tylna część dna jamy ustnej, migdałek podniebienny, błona śluzowa dna jamy ustnej, językowa strona dziąseł zębów przednich, ślinianka podjęzykowa, błona śluzowa rzonu języka,

- n. zębodołowy dolny (n. alveolaris) -m. żuchwowo-gnykowy, brzusiec przedni m. dwubrzuścowego, skóra okolicy podbródka i bródki, zęby żuchwy, skóra i błona śluzowa wargi dolnej.

65. Żyła szyjna wewnętrzna (vena jugularis interna) - zbiera krew z jamy czaszki, twarzy,

narządów szyi.

Przebieg:

- zatoka esowata,

- otwór szyjny,

- opuszka żyły szyjnej górnej,

- m. łopatkowo-gnykowy,

- staw mostkowo obojczykowy,

- kąt żylny - połączenie z żyłą podobojczykową.

Dopływy:

- zatoki opony twardej mózgowia,

- ż. potyliczna (v. occipitalis),

- żż. gardłowe (vv. pharyngeae),

- żż. tarczowe górne (vv. thyroideae superiores),

- ż. twarzowa (v. facialis).

66. Nerw dodatkowy (n. accesorius - XI) - n. ruchowy.

- korzenie czaszkowe (radices craniales),

Przebieg:

- jądro dwuznaczne (nucleus ambiguus),

- bruzda grzbietowo-boczna rdzenia przedłużonego,

- korzenie rdzeniowe (radices spinales).

Przebieg:

- komórki grzbietowo-bocznej części słupa przedniego szyjnego odcinka rdzenia kręgowego,

- otwór wielki,

- czaszka,

- pień n. dodatkowego,

- otwór szyjny.

Odgałęzienia:

- g. wewnętrzna (r. internus) - mm. gardła, serce,

- g. zewnętrzna (r. externus) - m. czworoboczny, m. mostkowo-obojczykowo-sutkowy.

67. T. twarzowa (a. facialis) - odgałęzienie t. szyjnej zewnętrznej.

Przebieg:

- trójkąt tętnicy szyjnej,

- trójkąt podżuchwowy,

- m. żwacz,

- kąt ust,

- boczna strona nosa.

Odgałęzienia:

- szyjne:

- t. podniebienna wstępująca (a. palatina ascendens) - podniebienie miękkie, migdałek podniebienny,

- g. migdałkowa (r .tonsillaris) - migdałek podniebienny,

- gg. gruczołowe (rr. glandulares) - ślinianka podżuchwowa,

- t. podbródkowa (a. submentalis) - bródka,

- twarzowe:

- t. wargowa dolna (a. labialis inferior) - warga dolna,

- t. wargowa górna (a. labialis superior) - warga górna,

- t. kątowa (a. angularis) - grzbiet nosa.

68. T. podjęzykowa (a. sublingualis) - odgałęzienie t. językowej.

Przebieg:

- przedłużenie t. językowej,

- m. gnykowo-językowy,

- dno jamy ustnej,

- ślinianka podjęzykowa,

- przewód ślinianki podżuchwowej.

Unaczynia:

- gruczoł podjęzykowy,

- dziąsła dolnych zębów.

69. Splot ramienny (plexus brachialis) - budowa ogólna:

- powstaje z połączenia C_5-8 i Th₁,

- pień górny (truncus superior) - z C_5-6,

- pień środkowy (truncus medius) - z C₇,

- pień dolny (truncus inferior) - z C₈ i Th₁,

- każdy pień ma gałąź przednią i tylną,

- gg. tylne - pęczek tylny (fasciculus posterior):

- n. pachowy (n. axillaris),

- n. promieniowy (n. radialis),

- gg. przednie pnia górnego i środkowego - pęczek boczny (fasciculus lateralis):

- korzeń boczny n. pośrodkowego (radix lateralis n. mediani),

- n. mięśniowo-skórny (n. musculocutaneus),

- g. przednia pnia dolnego - pęczek przyśrodkowy (fasciculus medialis)

- korzeń przyśrodkowy n. przyśrodkowego (radis medialis n. mediani),

- n. łokciowy (n. ulnaris),

- n. skórny przyśrodkowy ramienia (n. cutaneus brachii medialis),

- n. skórny przyśrodkowy przedramienia (n. cutaneus antebrachii medialis).

70. Nerw przeponowy (n. phrenicus) - n. ruchowy; odgałęzienie splotu szyjnego; z gałęzi brzusznych C_3-5.

Przebieg:

- splot szyjny,

- m. pochyły przedni,

- osklepek opłucnej,

- korzeń płuca,

- przepona (prawy n. przeponowy) i koniuszek serca (lewy n. przeponowy).

Odgałęzienia:

- gg. opłucnowe (rr. pleurales) - osklepek, opłucne śródpiersiowa i przeponowa,

- gg. osierdziowe (rr. pericardiaci) - osierdzie,

- gg. grasicze (rr. thymici) - grasica,

- gg. przeponowo-brzuszne (rr. phrenicoabdominales) - przepona.

71. Nerw oczny (n. ophthalmicus - V₁) - n. czuciowy; odgałęzienie n. trójdzielnego.

Przebieg:

- zatoka jamista,

- szczelina oczodołowa górna,

- oczodół.

Odgałęzienia:

- n. łzowy (n. lacrimalis):

- g. górna - powieka górna, spojówka bocznego kąta oka,

- g. dolna - gruczoł łzowy,

- n. czołowy (n. frontalis):

- n. nadoczodołowy (n. supraorbitalis) - zotoka czołowa, skóra czoła, spojówka powieki górnej,

- n. nadbloczkowy (n. supratrochlearis) - skóra powieki górnej, nasada nosa, spojówka przyśrodkowego kąta oka,

- n. nosowo-rzęskowy (n. nasociliaris):

- g. łącząca ze zwojem rzęskowym (r. communicans cum ganglio ciliari) - zwój rzęskowy,

- nn. rzęskowe długie (nn. ciliares longi) - rogówka, twardówka, naczyniówka, ciało

rzęskowe, tęczówka,

- nn. sitowe przedni i tylny (nn. ethmoidalis anterior et posterior) - zatoka sitowa i klinowa,

jama nosowa, grzbiet nosa,

- n. podbloczkowy (n. infratrochlearis) - powieka górna, woreczek łzowy, nasada nosa.

72. Tętnica szczękowa (a. maxillaris) - odgałęzienie tetniczy szyjnej zewnętrznej.

Przebieg:

- szyjka żuchwy,

- dół skrzydłowo-podniebienny.

Część żuchwowa (pars mandibularis) - przewód słuchowy zewnętrzny, staw skroniowo-żuchwowy,

jama bębenkowa, zęby żuchwy, opona twarda.

- t. uszna głęboka (a. auricularis profunda),

- t. bębenkowa przednia (a. tympanica anterior),

- t. zębodołowa dolna (a. alveolaris inferior),

- t. oponowa środkowa (a. meningea media).

Część skrzydłowa (pars pterygoidea) - mm. żwaczowe, błona śluzowa jamy ustnej, mm. mimiczne.

- t. żwaczowa (a. masseterica),

- tt. skroniowe głębokie (aa. temporales profundae),

- gg. skrzydłowe (rr. pterygoidei),

- t. policzkowa (a. buccalis).

Część skrzydłowo-podniebienna (pars pterygopalatina) - zatoka szczękowa, zęby szczęki, jama

nosowa, jama bębenkowa, gardło, dno oczodołu, powieka dolna, warga górna.

- t. zębodołowa górna tylna (a. alveolaris superior posterior),

- t. podoczodołowa (a. infraorbitalis),

- t. podniebienna zstępująca (a. palatina descendens),

- t. kanału skrzydłowego (a. canalis pterygoidei),

- t. klinowo-podniebienna (a. sphenopalatina).

73. Nerw promieniowy (n. radialis) - odgałęzienie splotu ramiennego C₅-Th₁.

Przebieg:

- jama pachowa,

- bruzda n. promieniowego k. ramiennej,

- dół łokciowy.

Odgałęzienia:

- ramię:

- n. skórny tylny ramienia (n. cutaneus brachii posterior) - część górna skóry ramienia,

- n. skórny tylny przedramienia (n. cutaneus antebrachii posterior) - skóra przedramienia,

- gg. mięśniowe (rr. musculares) - m. trójgłowy, m. łokciowy,

- przedramię:

- g. głęboka (r. profundus) - prostowniki przedramienia, błona międzykostna, kości przedramienia, stawy ręki,

- g. powierzchowna (r. superficialis) - część boczna grzbietu ręki, 2,5 palca strony bocznej.

74. Gałęzie czuciowe splotu szyjnego:

- n. potyliczny mniejszy (n. occipitalis minor) - C₂-C₃; boczna część kk. potylicznej i skroniowej,

- n. uszny wielki (n. auricularis magnus) - C₃; małżowina uszna,

- n. poprzeczny szyi (n. transversus colli) - okolica przednia szyi,

- nn. nadobojczykowe (nn. supraclaviculares) - C₃-C₄; okolica przednia szyi, klatka piersiowa, kąt mostka, fałd pachowy przedni, bark, grzebień łopatki, wyrostek barkowy.

75. Nerw łokciowy (n. ulnaris)

Przebieg:

- pęczek przyśrodkowy splotu ramiennego C₈-Th₁,

- jama pachowa,

- bruzda n. łokciowego k. ramiennej,

- strona przednia przedramienia.

Odgałęzienia:

- przedramię:

- gg. mięśniowe (rr. musculares) - m. zginacz łokciowy nadgarstka, m. zginacz głęboki palców,

- g. grzbietowa ręki (r. dorsalis manus) - skóra strony łokciowej 2,5 palca,

- g. skórna dłoniowa (r. cutaneus palmaris) - skóra kłębu V palca,

- ręka:

- g. głęboka (r. profundus) - mm. kłębu V palca oprócz m. dłoniowego krótkiego,

mm. międzykostne, III i IV m. glistowaty, m. przywodziciel kciuka, m. zginacz krótki kciuka,

- g. powierzchowna (r. superficialis) - skóra strony łokciowej 2,5 palca.

1

m. ręki

---