II. Międzynarodowe i krajowe akty prawne w ochronie środowiska

1. Czego dotyczył raport U Thanta „Człowiek i jego środowisko” z 26.05.1969r.?

Raport U Thanta zatytułowany „Człowiek i jego środowisko” ukazał się 26.05. 1969 roku. Jego treść dotyczyła:

1. informacji na temat najpoważniejszych zagrożeń dla środowiska naturalnego, występujących w różnych regionach świata (identyfikacja i inwentaryzacja),

2. klasyfikacji tych zagrożeń, występujących w skali lokalnej, regionalnej, krajowej i międzynarodowej, przydatnej w polityce ochrony środowiska,

3. znaczenia zagadnień globalnych, które można rozwiązywać jedynie na drodze międzynarodowych porozumień i pod warunkiem, że narody wyrażają gotowość wspólnego działania dla wspólnego dobra,

4. potrzeby zwołania ogólnoświatowej konferencji ONZ nt. ochrony środowiska, dla której w

raporcie zawarto katalog podstawowych problemów, wymagających rozpatrzenia na forum

międzynarodowym.

2. Co dała światu w zakresie ochrony środowiska Konferencja Sztokholmska z 1972r.? W czerwcu 1972 roku odbyła się w Sztokholmie konferencja z udziałem przedstawicieli najwyższych władz ze 113 krajów, na której to ochrona środowiska podniesiona została do rangi podstawowej funkcji państwa. Owocem tej konferencji był zbiór 26 fundamentalnych zasad, znany pod nazwą „Deklaracji Sztokholmskiej w Sprawie Ochrony Środowiska” (16.06.1972.). Na konferencji tej powołano również do życia międzynarodową instytucję UNEP (United Nations Environmental Programm), jako wyspecjalizowaną agencję ONZ, posiadającą swoje organy, a zwłaszcza Radę Zarządzającą z siedziba w Genewie i Sekretariat Rady w Nairobi (Kenia). Do dziś aktualne zasady sformułowane w Deklaracji Sztokholmskiej stanowią wytyczne polityki ochrony środowiska, jaką powinny prowadzić państwa w skali lokalnej i we współpracy międzynarodowej, w zakresie rozwoju badań naukowych, rozwiązań prawnych i techniczno-organizacyjnych, kształcenia i dokształcania.

Zasada pierwsza: prawo człowieka nie tylko do wolności i równości, ale i do odpowiednich

warunków życia (ponoszenie odpowiedzialności za ochronę i poprawę środowiska naturalnego dla obecnych i przyszłych pokoleń)

Zasada druga: potrzeba ochrony zasobów naturalnych ziemi, obejmujących powietrze,

wodę, glebę, florę i faunę poprzez staranne planowanie przedsięwzięć gospodarczych i

odpowiednie zarządzanie zasobami

Dalsze zasady wskazują na potrzebę wstrzymania procesu zatruwania przyrody ekotoksynami, tak w skali lokalnej jak i globalnej

3. „Globalny program działań” (Agenda 21), co zawiera, przez kogo i kiedy został ustalony?

Został ustalony na drugiej ogólnoświatowej konferencji ONZ poświęconej ochronie środowiska, jaka odbyła się z udziałem liderów ze 179 państw w Rio de Janeiro, w czerwcu 1992 roku . W programowym dokumencie tej konferencji zatytułowanym „Globalny Program Działań”, oznaczanym też skrótem „Agenda 21” pomyślano już o potrzebach XXI wieku. Program ten zarysowuje ogólnoświatową strategię ONZ zrównoważonego rozwoju społeczno- gospodarczego, zgodnego z wymogami ochrony środowiska. Obszerny ten dokument (700 stron) definiuje zadania, a w wielu przypadkach określa również terminy ich realizacji w najważniejszych obszarach problematyki ekologicznej. W ujęciu przedmiotowym dotyczą one w szczególności:

1. Ochrony i wspomagania zdrowia człowieka.

2. Zrównoważonego rozwoju osiedli ludzkich.

3. Ochrony atmosfery.

4. Bezpiecznego wykorzystywania toksycznych substancji.

5. Gospodarowania odpadami stałymi i ciekłymi.

6. Racjonalnego gospodarowania gruntami.

7. Walki z niszczeniem lasów (ubytek lasów wynosi średnio 20 mln. ha w ciągu roku).

8. Zrównoważonego rozwoju terenów górskich, jako ważnego źródła wody i energii.

9. Ochrony i zagospodarowania zasobów słodkowodnych.

10. Ochrony i zagospodarowania mórz i oceanów (około 600.000 ton ropy zatruwa rocznie wody mórz i oceanów)

11. Zachowania różnorodności biologicznej.

12. Walki z pustynnieniem i suszą.

4. Polskie ustawodawstwo w zakresie ochrony środowiska (wymienić główne akty prawne).

W II RP w 1919 roku - Państwowa Zasadnicza Ustawa Sanitarna, określająca

podstawowe zasady ochrony środowiska i korzystania z jego dóbr.

Dwa lata później powołano Państwowy Zakład Higieny, funkcjonujący do dziś .

W latach następnych ukazało się w randze rozporządzenia prezydenta RP prawo przemysłowe (1927), akt prawny bardziej postępowy z punktu widzenia ochrony środowiska, niż obecnie obowiązująca ustawa o działalności gospodarczej.

W tym samym roku wydanych zostało jeszcze szereg innych rozporządzeń Prezydenta RP, a wśród nich rozporządzenie o zwalczaniu zaraźliwych chorób zwierzęcych, będące do dziś aktualną podstawą prawną do sprawowania nadzoru sanitarno weterynaryjnego.

Wraz z wieloma jeszcze innymi ustawami i rozporządzeniami, w całym

okresie II RP zbudowany został w Polsce komplementarny system aktów prawnych z zakresu

ochrony środowiska, nie ustępujący rozwiązaniom innych państw europejskich, a w niektórych dziedzinach nawet je wyprzedzający.

Przez długie lata po wojnie, a w niektórych przypadkach do dziś obowiązywały i obowiązują

nadal prawne podstawy ochrony środowiska, wykształcone w czasach II RP. Wiele powojennych aktów prawnych miało charakter nowelizacji ustaw przedwojennych, jak np.: nowelizacje prawa wodnego z 1962 i 1974 roku, ustawy o ochronie przyrody z 1949 i 1991 roku, ustawy o lasach z 1991 roku i wiele innych.

W wyniku pojawienia się dawniej nie znanych problemów ekologicznych, Sejm uchwalił

ustawy o zupełnie nowych treściach normatywnych, jak np.

- ustawa o prawie geologicznym (1960),

- ustawa o substancjach trujących (1963)

- ustawa o ochronie powietrza atmosferycznego (1966).

Raport UThana uświadomił konieczność zupełnie nowego, kompleksowego podejścia do problemów ochrony środowiska. Z tych potrzeb zrodziła się również w Polsce legislacyjna koncepcja, całościowego ujęcia podstawowej problematyki prawnej ochrony środowiska, która znalazła swój wyraz w ustawie z dnia 31 stycznia 1980 roku „O ochronie i kształtowaniu środowiska” (dalej w tekście określanej skrótowo przez ”uoś”). Od dnia wejścia w życie tej ustawy możemy mówić, nie jak dotychczas o prawnych podstawach ochrony środowiska w Polsce, lecz o istnieniu polskiego prawa ochrony środowiska.

W Polsce w ostatnich latach opracowano szereg aktów prawnych w randze ustaw i rozporządzeń. Problematyka ochrony przyrody znalazła też należne sobie miejsce

w Konstytucji RP, uchwalonej w 1997 roku. W związku z wejściem Polski do Unii Europejskiej wzrastała w latach 90-tych ubiegłego wieku liczba aktów prawnych (ustaw i rozporządzeń), dotyczących ochrony środowiska, osiągając maksimum na przełomie wieków. Po dostosowaniu naszego prawa do prawa UE liczba tych aktów zaczęła maleć i należy oczekiwać w najbliższych latach będzie ona systematycznie spadać. Najbliższe ustawy i rozporządzenia będą raczej tylko nowelizować nasz system prawny w tej dziedzinie.

Z ważniejszych, przyjętych przez Sejm w ostatnich kilkunastu latach, regulacji prawnych

dotyczących ochrony środowiska wymienić można ustawy:

- 1991 - O Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz. U. 91.77.335),

- 1994 - Lasy (Dz. U. 94.79.363)

- Badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U.

95.2.4)

- 1995 - Ochrona gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. 95.16.78)

- 1996 - Utrzymanie czystości i porządku w gminach (Dz. U. 96.132.622)

- 1997 - Odpady (Dz. U. 97.96.592)

- Klasyfikacja odpadów (Dz. U. 97.162.1135).

5. Jakie występują sprzężenia (społeczeństwo - państwo - przemysł) w generowaniu proekologicznych zachowań?

6. Co wymusza włączenie problematyki ekologicznej do systemu zarządzania firmą? Omówić strategie.

W niedalekiej przyszłości wszystkie dziedziny funkcjonowania przedsiębiorstw będą silniej musiały uwzględniać aspekty ochrony środowiska. Będzie to wynikiem szeregu uwarunkowań:

- wzrostu świadomości ekologicznej społeczeństw (w szczególności młodego pokolenia),

- mnożącej się liczby aktów prawnych o restrykcyjnym wręcz charakterze,

- gotowości płacenia przez klientów wyższej ceny za wyroby proekologiczne,

- dyskryminowania technologii zanieczyszczających środowisko oraz procesów energo- i materiałochłonnych,

- konieczności dbania o image firmy, w celu pozyskiwania sympatii klientów,

- konieczności dostosowania się do wymogów UE i konwencji międzynarodowych

Uwzględnienie w ogólnej strategii firmy działań mających na celu ochronę środowiska będzie zatem jednym z zasadniczych uwarunkowań dla rozwoju firmy. W sprawach dotyczących środowiska nie wystarczają zatem strategie pasywne, sprowadzające się do wybiórczego przestrzegania tylko koniecznych przepisów, a nawet godzenia się na płacenie kar za zatruwanie środowiska. Nie gwarantują przedsiębiorstwu pomyślnej przyszłości również strategie defensywne, polegające na wycofaniu z rynku wyrobów zagrażających środowisku i rezygnacji z technologii nie spełniających wymogów ekologicznych. Dla wszystkich przedsiębiorstw, które poważnie myślą o swojej przyszłości, podstawą działań w zakresie ochrony środowiska muszą być strategie ofensywne i innowacyjne, skierowane na:

- stałą modernizację procesów technologicznych pod kątem ich zagrożenia dla środowiska,

- budowaniu „kultury ekologicznej” wśród załogi (szkolenie),

- nadawaniu wytwarzanym produktom walorów proekologicznych (podatność do recyklingu),

- szukaniu nowych produktów i technologii ich wytwarzania.

7. Scharakteryzować normę EMAS, czego dotyczy, na co kładzie akcenty.

(Brytyjska norma BS7750 (British Standards), opublikowana w 1992 roku, dotycząca elementów systemu EMS (Environmental Management System) zarządzania środowiskowego w przedsiębiorstwie. System tego rodzaju umożliwia firmom określenie i opracowanie procedur służących ustaleniu środowiskowej polityki i jej celów oraz sposobu ich osiągania w zgodności z innymi celami przedsiębiorstwa. W odróżnieniu od późniejszych norm, BS ogranicza się do sektorów produkcyjnych, wydobywania surowców, gospodarki energetycznej i zarządzania odpadami. )

Korzystając z doświadczeń brytyjskich(Brytyjska norma BS7750), od 23 czerwca 1993 roku, z myślą o obszarze obowiązywania obejmującym wszystkie kraje Unii Europejskiej, opublikowano normę EEC 1836/93, znaną pod kryptonimem EMAS (Eco-Mamagement and Audyt Scheme), zawierającą wytyczne umożliwiające przedsiębiorstwom o dowolnym profilu działalności gospodarczej osiągnięcie i prezentowanie swojej przyjaznej środowisku działalności. Norma EMAS jest podobna do BS i tak jak ona stawia wysokie wymagania przedsiębiorstwom. Jej charakter jest restrykcyjny, wzorowany na ustawodawstwie niemieckim. Zasadniczym celem EMAS jest promowanie ciągłego rozwoju pro środowiskowej działalności. Firmy chcące uzyskać certyfikat EMAS muszą wykazać się efektywną polityką w zakresie ochrony środowiska, utworzeniem systemów realizacji tej polityki, które regularnie audytowane będą dostarczały opinii publicznej obiektywnych informacji o prowadzonych działaniach proekologicznych. Zarówno BS jak i EMAS nie chronią przedsiębiorstwa przed kontrolą i egzekwowaniem kar przez instytucje i urzędy stojące na straży przestrzegania obowiązującego w danym kraju prawa odnoszącego się do spraw ochrony środowiska. Fundamentalnym natomiast aspektem obu regulacji jest to, że przewidują one zintegrowanie środowiskowego zarządzania z innymi stosowanymi w przedsiębiorstwie systemami zarządzania, np. z systemem zarządzania jakością

(QMS = Quality Management System), finansami, produkcją itp. w jeden globalny i

spójny system zarządzania przedsiębiorstwem.

8. Norma ISO 14000, założenia, czego dotyczy, czym różni się od normy EMAS?

Ogólnie, wymagania stawiane przez normę ISO 14000 można określić jako bardziej łagodne

w porównaniu ze standardami BS i EMAS. Norma ISO 14000 wymaga np. tylko identyfikacji

znaczących aspektów środowiskowych, powiązanych z działalnością zakładu. Nie wymaga,

a jedynie sugeruje, aby program zarządzania środowiskowego miał narzucone ramy

czasowe. Nie odnosi się ona również do działalności środowiskowej kooperantów i dostawców. Norma nie wymaga również szczegółowego przeglądu środowiskowego ani obligatoryjnego raportowania celu, zadań środowiskowych i wyników kontroli ich realizacji oraz aktualnego stanu.

Normy ISO 14000, wzorowana na opracowanych wcześniej i szeroko stosowanych normach ISO 9000, oparte są na tych samych czterech założeniach:

- dobrowolności stosowania przez przedsiębiorstwa (norma nie jest obligatoryjna),

- dążeniu do ciągłego doskonalenia (poprawy),

- uniwersalności strukturalnego systemu (EMS), przystosowanego do powszechnego zastosowania, niezależnie od wielkości i rodzaju przedsiębiorstwa,

- możliwości kontroli i sprawdzenia funkcjonowania systemu

9. Geneza powstania normy ISO 14000.

Organizacja ISO (Internationale Standard Organisation) powołała Strategiczną Grupę d/s. Środowiska (SAGE), której powierzono opracowanie międzynarodowych norm zawierających standardy w zakresie zarządzania środowiskowego, oceny

przedsiębiorstw pod względem ich środowiskowej polityki i działalności, a także środowiskowej oceny wytwarzanych produktów. W ramach tej grupy utworzony został w roku 1993Komitet Techniczny ISO/TC 207 „Environmental Management System” (EMS), który zlecił opracowanie normy ISO serii 14000 sześciu podkomitetom. Normy te, podobne do norm ISO 9000, określają standardy zarządzania, a nie standardy działalności. Pierwsza z tej serii norma ISO 14001, która pojawiła się jesienią 1996 roku, zawiera główne wymagania w zakresie rozwoju i wdrożenia EMS, jakie muszą być spełnione przy występowaniu o certyfikację.

10. Cele i korzyści z wdrożenia systemu zarządzania środowiskowego według normy ISO 14000.

Korzyści ekologiczne

Celem zasadniczym wprowadzania SZŚ jest osiąganie określonych korzyści ekologicznych.

Zaliczyć do nich należy:

 poprawa czystości środowiska,

 racjonalne korzystanie z zasobów naturalnych (zachowywanie zasobów),

 lepsze warunki pracy dla pracowników,

 zwiększenie bezpieczeństwa ekologicznego,

 przyczynianie się do wzrostu świadomości ekologicznej społeczeństwa,

 pozytywne oddziaływanie w zakresie ochrony środowiska na strony zainteresowane (poddostawców,

kooperantów, klientów).

Wzrost konkurencyjności firmy

Najważniejsze jednak korzyści, mające obecnie coraz większe znaczenie, odnoszą się do

wzrostu konkurencyjności przedsiębiorstwa. Sprowadzają się one bowiem do następujących

kwestii:

 certyfikat ISO 14001 jest ważnym atutem marketingowym,

 przewagi konkurencyjnej wobec firm bez SZŚ,

 dobrych stosunków z otoczeniem firmy i władzami lokalnymi (public relation),

 uwiarygodnienia starań organizacji o ochronę środowiska (image).

Obniżenie kosztów funkcjonowania

Niemałe korzyści można również osiągnąć poprzez obniżenie kosztów przedsiębiorstwa.

Możliwości te wynikają z:

 ujawnienia i wykorzystania potencjału oszczędnościowego, tkwiącego w zmniejszeniu zużycia

energii i materiałów,

 stosowania oszczędnych procesów,

 redukcji kosztów usuwania odpadów,

 niższych opłat związanych z korzystaniem z zasobów środowiska,

 niższych stawek ubezpieczeniowych w związku ze zmniejszeniem ryzyka.

Poprawa funkcjonowania organizacji

Wdrożenie systemu zarządzania środowiskiem poprawia również ogólne funkcjonowanie

firmy poprzez:

 usprawnienie zarządzania organizacją (planowanie, ustalanie celów i zadań oraz programów),

 zorganizowany sposób przekazywania informacji i komunikowania,

 istnienie zapisów umożliwiających przeprowadzanie analiz i ocen,

 regularne audyty wewnętrzne umożliwiające szybkie wykrycie słabych miejsc,

 audyt certyfikujący (oraz nadzorujący) umożliwiający niezależną, obiektywną ocenę skuteczności

funkcjonowania SZŚ przez kompetentnych audytorów jednostki certyfikującej,

 stosowanie nowoczesnych rozwiązań przyczyniających się do rozwoju organizacji,

 zadowolenie pracowników.

Zmniejszenie ryzyka

Korzyści można też znaleźć w obszarze tzw. zmniejszonego ryzyka. Osiąga się je przez:

 unikanie szkód i wypadków,

 minimalizowanie odpowiedzialności za wyrób,

 unikanie procesów sądowych związanych ze szkodami ekologicznymi,

 spełnienie wymagań prawnych,

 większą wiarygodność wobec zainteresowanych stron,

 ułatwiony dostęp do preferencyjnych kredytów i funduszy ekologicznych,

 ciągłą identyfikację słabych miejsc i ich systematyczne eliminowanie

11. Wymagania stawiane przez normę ISO 14000 i cztery podstawowe jej założenia.

Ogólnie, wymagania stawiane przez normę ISO 14000 można określić jako bardziej łagodne

w porównaniu ze standardami BS i EMAS. Norma ISO 14000 wymaga np. tylko identyfikacji

znaczących aspektów środowiskowych, powiązanych z działalnością zakładu. Nie wymaga,

a jedynie sugeruje, aby program zarządzania środowiskowego miał narzucone ramy

czasowe. Nie odnosi się ona również do działalności środowiskowej kooperantów i dostawców. Norma nie wymaga również szczegółowego przeglądu środowiskowego ani obligatoryjnego raportowania celu, zadań środowiskowych i wyników kontroli ich realizacji oraz aktualnego stanu.

Normy ISO 14000, wzorowana na opracowanych wcześniej i szeroko stosowanych normach ISO 9000, oparte są na tych samych czterech założeniach:

- dobrowolności stosowania przez przedsiębiorstwa (norma nie jest obligatoryjna),

- dążeniu do ciągłego doskonalenia (poprawy),

- uniwersalności strukturalnego systemu (EMS), przystosowanego do powszechnego zastosowania, niezależnie od wielkości i rodzaju przedsiębiorstwa,

- możliwości kontroli i sprawdzenia funkcjonowania systemu

12. Omówić łańcuch pętli działań według normy ISO 14000.

Podstawowymi elementami systemu zarządzania środowiskiem wg normy ISO 14001 są:

- Polityka środowiskowa

- Planowanie

- Wdrożenie i funkcjonowanie

- Sprawdzanie i działania korygujące

- Przegląd dokonywany przez kierownictwo

Norma zawiera wymagania, które można poddać obiektywnemu przeglądowi i ocenie dla

potrzeb certyfikacji. Stosowanie jej jest uzasadnione gdy organizacja (przedsiębiorstwo, firma) chce zademonstrować i zapewnić klientów, że ma wdrożony skuteczny system zarządzania środowiskiem. System ten zakłada wprowadzenie niekończącego się łańcucha (pętli) działań mających na celu ciągłe doskonalenie zarządzania środowiskiem i włączenia w te działania wszystkich osób danej organizacji (p. rys. 2.3). Analogicznie jak system zarządzania jakością, wchodzi on głęboko w całość zarządzania i jest mocno sformalizowany

13. Polityka środowiskowa według normy ISO 14000.

Polityka środowiskowa jest to deklaracja organizacji dotycząca jej intencji i zasad odnoszących się do ogólnych efektów działalności środowiskowej, określająca ramy i cele tych działań. W myśl wymagań normy, politykę ekologiczną danej organizacji musi zdefiniować kierownictwo najwyższego szczebla, które przy jej ustalaniu powinno wziąć pod uwagę aby:

 była ona odpowiednia do charakteru, skali i rodzaju oddziaływań ekologicznych, wynikających ze stosowanych technologii czy świadczonych usług, a także dotyczących samego produktu,

 wykazywała zaangażowanie w ciągłe usprawnianie procesów i minimalizację zanieczyszczeń(odpadów),

 określała ramy czasowe dla wyznaczania i przeprowadzania okresowych przeglądów celów

i zadań ekologicznych,

 była dokumentowana, wdrożona i kontynuowana oraz przekazywana do wiadomości

wszystkim pracownikom i społeczeństwu.

Mając na uwadze przewidziane w normie ISO 14000 weryfikowanie przez zewnętrznego

audytora wypełnienie zobowiązań podjętych w deklaracji, wymagania polityki ekologicznej

powinny uwzględniać możliwości ich osiągnięcia przez organizację. Cele tej polityki, jak i

osiągane wyniki powinny być komunikowane i udostępnione pracownikom, społeczeństwu i

wszystkim zainteresowanym stronom

14. Planowanie w pętli działań według normy ISO 14000.

Norma ISO obliguje organizację do ustanowienia programów osiągania celów i realizacji

zadań. Mają one najczęściej charakter harmonogramów, które dla poszczególnych zadań określają osoby (zespoły) odpowiedzialne za ich realizację, za przeznaczone środki i terminy realizacji.

Planowanie ma zatem na celu sformułowanie planu działania zmierzającego do realizacji

polityki środowiskowej. Przy opracowywaniu planu wdrożenia polityki środowiskowej danej

organizacji powinno wziąć się pod uwagę:

 Aspekty środowiskowe. Polega to na identyfikowaniu wpływu na środowisko wynikającego

z działalności, z cech produktów lub usług świadczonych przez daną firmę. Jest to proces,

który musi uwzględniać przeszłe, aktualne i potencjalne przyszłe oddziaływanie organizacji

na środowisko. Liczba zidentyfikowanych aspektów środowiskowych powinna być

możliwie jak największa, każdy z nich dokładnie opisany pod względem potencjału zagrożenia, by móc na tej podstawie określić hierarchię ważności i kolejność realizacji przedsięwzięć proekologicznych.

 Wymagania prawne i inne. Dla zachowania zgodności z przepisami, organizacja powinna

sobie przyswoić wymagania prawne odnoszące się do jej działalności, wytwarzanych przez

nią produktów, czy świadczonych usług. Jeżeli zewnętrzne normy nie odpowiadają potrzebom organizacji lub nie istnieją, to należy opracować i stosować własne kryteria i priorytety, które w połączeniu z normami zewnętrznymi pomagają w opracowaniu zadań i celów.

 Cele i zadania. Cele i zadania muszą być zgodne z polityką środowiskową i uwzględniać

zidentyfikowane wpływy ekologiczne, jak i wnioski z przeglądów środowiskowych. Ważną

rzeczą jest, aby po ustaleniu zadań i celów określić wymierne wskaźniki działalności

ekologicznej, które mogą służyć za podstawę systemu ocen działalności ekologicznej.

Przykładowymi wskaźnikami mogą być: ilość zużytych surowców i energii na jednostkę

produkcji, wielkość emisji CO2, NOx, procent zawróconych do ponownego przerobu odpadów, wielkość inwestycji na ochronę środowiska itp.

15. Wdrażanie i funkcjonowanie w pętli według normy ISO 14000.

Skuteczne wdrożenie systemu zarządzania środowiskowego (SZŚ) wymaga przygotowania

środków i mechanizmów wspomagających, w zależności od poziomu organizacyjnego i technicznego,

na jakim znajduje się organizacja. Powinno się przy tym określić:

 Strukturę SZŚ i odpowiedzialność personalną za realizację zadań wynikających z przyjętej polityki ochrony środowiska. Kierownictwo powinno zapewnić środki niezbędne do jej wdrożenia i nadzór nad SZŚ.

 Zakres niezbędnego szkolenia, podnoszenia świadomości i kompetencji. Troska ta dotyczy

nie tylko własnej załogi, ale objąć nią trzeba również pracowników obcych firm wykonujących pracę na terenie danej organizacji oraz firm kooperujących.

 Komunikowanie. Norma ISO 14001 wymaga aby organizacja ustanowiła i utrzymywała

procedurę komunikowania wewnętrznego i zewnętrznego w odniesieniu do aspektów środowiskowych i SZŚ. Formy mogą przy tym być różne: roczne sprawozdania, publikacje,

internet, organizowanie otwartych dni, a wewnętrznie poprzez komunikaty na tablicach

ogłoszeń, biuletyny, pocztę elektroniczną.

 Sposób dokumentowania SZŚ. Organizacja powinna ustanowić i systematycznie prowadzić

dokumentację w formie zapisu na papierze lub na nośnikach elektronicznych, opisującą

funkcjonowanie podstawowych elementów SZŚ. Choć norma ISO 14001 nie wymaga, jak

w przypadku normy ISO 9000, prowadzenia księgi zarządzania środowiskiem, to w praktyce

jest ona często sporządzana, co poprawia przejrzystość dokumentacji i usprawnia system.

Dokumentacja powinna być czytelna, datowana i przechowywana w uporządkowany

sposób przez określony czas. Charakter dokumentów może być różny, w zależności od

wielkości i złożoności organizacji. Wygodnym i nowoczesnym sposobem prowadzenia i

nadzorowania dokumentacji dotyczącej zarządzania środowiskowego jest korzystanie ze

specjalistycznych programów komputerowych.

 Sterowanie operacyjne. Organizacja powinna określić te operacje i działania, które są związane ze zidentyfikowanymi, w przypadku danego zakładu, aspektami środowiskowymi.

Sterowanie operacyjne koncentruje się zazwyczaj na trzech kategoriach działań:

- na działaniach zapobiegających zanieczyszczaniu i chroniących zasoby naturalne,

- codzienne działania menedżerskie, zapewniające zgodność realizowanych procesów z

wymaganiami wewnętrznymi i zewnętrznymi,

- strategicznych działaniach będących wynikiem przewidywania i reagowania na zmieniające

się wymagania odnośnie ochrony środowiska.

 Sytuacje awaryjne. Organizacja powinna ustanowić i utrzymać procedury identyfikowania

potencjalnie możliwych wypadków i sytuacji awaryjnych oraz sposób reagowania na awarie

mogące spowodować zagrożenie dla środowiska. Plany postępowania na wypadek zagrożeń i awarii powinny zawierać między innymi: listę osób odpowiedzialnych, szczegóły

dotyczące odpowiednich służb, informacje w kwestii łączności wewnętrznej i zewnętrznej,

oraz rodzaju działań podejmowanych w przypadku poszczególnych zagrożeń, informacje o

niebezpiecznych materiałach, plany szkoleń.

16. Przeglądy dokonywane przez kierownictwo w pętli według normy ISO 14000.

Najwyższe kierownictwo organizacji powinno, z określoną przez siebie częstotliwością

dokonywać przeglądu SZŚ w celu zapewnienia by system ten był zawsze odpowiedni i efektywny.

Efektem przeglądu powinna być modyfikacja polityki ekologicznej i ulepszanie SZŚ

uwzględniające: wyniki audytu, zmieniające się uwarunkowania zewnętrzne (np. prawne) oraz zaangażowanie firmy w ciągłe ulepszanie. Podobnie jak w przypadku audytów, norma nie określa częstotliwości przeglądów, ale większość jednostek certyfikujących wymaga aby były one przeprowadzane najmniej raz w roku.

Przeglądy powinny być dokumentowane raportami, które zawierają odpowiednie wnioski

prowadzące do ciągłego doskonalenia SZŚ. Treść raportu powinna być przekazywana do zainteresowanych

komórek organizacyjnych wewnątrz organizacji, a także stanowić podstawę do

przygotowania informacji na zewnątrz organizacji.

17. Uzyskiwanie certyfikatu normy ISO 14000.

Zakład chcący uzyskać certyfikat normy ISO 14000 dla opracowanego przez siebie SZŚ,

musi się zwrócić o nadanie takiego certyfikatu do jednej z renomowanych firm. Procedura

obejmuje:

 Złożenie wniosku o przeprowadzenie audytu certyfikującego,

 Wstępną ocenę dokumentów systemu,

 Zaplanowanie audytu (istnieje możliwość przeprowadzenia audytu wstępnego),

 Przeprowadzenie właściwego audytu certyfikującego,

 Zawarcie umowy o nadzór nad systemem wraz z przyznaniem na trzy lata certyfikatu,

 Coroczne audyty nadzorujące,

 Ewentualny audyt powtórny po upływie trzech lat.

18. Omówić korzyści wynikające z wdrożenia normy ISO 14000

Korzyści ekologiczne

Celem zasadniczym wprowadzania SZŚ jest osiąganie określonych korzyści ekologicznych.

Zaliczyć do nich należy:

 poprawa czystości środowiska,

 racjonalne korzystanie z zasobów naturalnych (zachowywanie zasobów),

 lepsze warunki pracy dla pracowników,

 zwiększenie bezpieczeństwa ekologicznego,

 przyczynianie się do wzrostu świadomości ekologicznej społeczeństwa,

 pozytywne oddziaływanie w zakresie ochrony środowiska na strony zainteresowane (poddostawców,

kooperantów, klientów).

Wzrost konkurencyjności firmy

Najważniejsze jednak korzyści, mające obecnie coraz większe znaczenie, odnoszą się do

wzrostu konkurencyjności przedsiębiorstwa. Sprowadzają się one bowiem do następujących

kwestii:

 certyfikat ISO 14001 jest ważnym atutem marketingowym,

 przewagi konkurencyjnej wobec firm bez SZŚ,

 dobrych stosunków z otoczeniem firmy i władzami lokalnymi (public relation),

 uwiarygodnienia starań organizacji o ochronę środowiska (image).

Obniżenie kosztów funkcjonowania

Niemałe korzyści można również osiągnąć poprzez obniżenie kosztów przedsiębiorstwa.

Możliwości te wynikają z:

 ujawnienia i wykorzystania potencjału oszczędnościowego, tkwiącego w zmniejszeniu zużycia

energii i materiałów,

 stosowania oszczędnych procesów,

 redukcji kosztów usuwania odpadów,

 niższych opłat związanych z korzystaniem z zasobów środowiska,

 niższych stawek ubezpieczeniowych w związku ze zmniejszeniem ryzyka.

Poprawa funkcjonowania organizacji

Wdrożenie systemu zarządzania środowiskiem poprawia również ogólne funkcjonowanie

firmy poprzez:

 usprawnienie zarządzania organizacją (planowanie, ustalanie celów i zadań oraz programów),

 zorganizowany sposób przekazywania informacji i komunikowania,

 istnienie zapisów umożliwiających przeprowadzanie analiz i ocen,

 regularne audyty wewnętrzne umożliwiające szybkie wykrycie słabych miejsc,

 audyt certyfikujący (oraz nadzorujący) umożliwiający niezależną, obiektywną ocenę skuteczności

funkcjonowania SZŚ przez kompetentnych audytorów jednostki certyfikującej,

 stosowanie nowoczesnych rozwiązań przyczyniających się do rozwoju organizacji,

 zadowolenie pracowników.

Zmniejszenie ryzyka

Korzyści można też znaleźć w obszarze tzw. zmniejszonego ryzyka. Osiąga się je przez:

 unikanie szkód i wypadków,

 minimalizowanie odpowiedzialności za wyrób,

 unikanie procesów sądowych związanych ze szkodami ekologicznymi,

 spełnienie wymagań prawnych,

 większą wiarygodność wobec zainteresowanych stron,

 ułatwiony dostęp do preferencyjnych kredytów i funduszy ekologicznych,

 ciągłą identyfikację słabych miejsc i ich systematyczne eliminowanie

---