Strongylozy koniowatych

Strongyloidoza	Strongylidoza	Trichostrongyloza
węgorczyca	strongyloza
Strongyloidosis	Strongylidosis	Trichostrongylosis
węgorki	słupkowce

Pasożyty wewnętrzne koni

1. Glista

2. Owsiki

3. Węgorki

4. Tasiemce (Anoplocephala spp. I Paranoplocephala spp.)

5. Larwy gza końskiego, najcześciej Gasterophilus intestinalis

6. Nicienie

1. Słupkowce duże (Strongylus spp.)

2. Słupkowce małe (Cyathostominae)

Systematyka słupkowców koni

Rodzina Strongylidae

Podrodzina Strongylidae

Rodzaj Strongylus (3 gat)

Rodzaj Craterostomum (1 gat)

Rodzaj Triodontophorus (3 gat)

Podrodzina Cyathostominae (Trichoneminae) (25 gat)

Strongylus equinus

• Samiec dł 2,5-3,5 cm, sz, ok. 1mm

• Szczecinki kopulacyjne równej długości - 3mm

• Samica- dł 4-4,5cm sz. Ok. 2mm

• Jajo 85x50µm (wydalone zawiera blastomery)

• Opochwione larwy III stadium mają 980 µm dł

• Jelito zbudowane z 16 komórek

• Otwór gębowy otoczony wieńcem listewek

• Zewnętrzny - 42-80

• Wewnętrzny - 42-50

• Na dnie torebki gębowej 2 pary ostrych zębów (4 zęby)

• Torebka gębowa kulista

• Umiejscowienie - jelito grube

Strogynus edentatus - Alfortia edentatus

• Samiec dł 2,0-2,6 cm, sz, ok. 1,6mm

• Szczecinki kopulacyjne równej długości - 1,9mm

• Samica- dł 3-4,5cm sz. Ok. 2mm

• Jajo 74x45µm

• Opochwione larwy III stadium mają 790 µm dł

• Jelito zbudowane z 20 niewyraźnych komórek

• Otwór gębowy otoczony wieńcem listewek

• Zewnętrzny - 55-75

• Wewnętrzny - 80

• Brak zębów w torebce gębowej

• Umiejscowienie - jelito grube

Strongylus vulgaris

• Samiec dł 1,5 cm, sz, ok. 1mm

• Szczecinki kopulacyjne równej długości - 2,1mm

• Samica- dł 2cm sz. Ok. 1,4mm

• Jajo 70x40µm

• Opochwione larwy III stadium mają 1020 µm dł

• Jelito zbudowane z 32 komórek

• Otwór gębowy otoczony wieńcem listewek

• Zewnętrzny - 17-20

• Wewnętrzny - 17-18

• Na dnie torebki gębowej para zębów płatowatych

• Umiejscowienie - jelito ślepe, okrężnica

Klucz do do rozpoznawania larw nicieni koniowatych (roboczy)

Długość larwy w µm	Liczba komórek jelita	Rodzaj pasożyta
1000 790 780	32 20 16	S. vulgaris S. edentatus S. equinus
800	8	Cyathostominae

Różnicowanie larw inwazyjnych Strongyloidae wg.Soulsby

Rodzaj/gatunek słupkowca	Liczba komórek p.pok	Kształt komórek	Larwa Wielkość, kształt
Cyathostominae	8	trójkatne	różna
Gyalocehalus capitis	12	prostokatne	Średniej wielkości
Strongylus equinus	16	Prostokątne, niewyraźne	Długa, cienka, ogon z małym trójpłatowym wyrostkiem
Strongylus edentatus	18-20	Wydłużone, wyraźne	Mała, cienka, ogon tępy bez wyrostka
Triodontophorus spp.	18-20	Regularne, wyraźne	Średniej długości, szeroki, ogon prosty
Strongylus vulgaris	32	prostokątne	Długa, szeroka, przełyk krótki

Rozwój słupkowców dużych jest identyczny dla 3 gatunków w I fazie (trwa ok. 1 tydzień)

Koń wydala

• Do środowiska zewnętrznego

• Jajo (w nim larwa I stadium - rabditoidalna)

• Opuszcza skorupkę

• 2x linieje

• Larwa III stadium - inwazyjna (otoczona pochewką)

• Zarażenie na pastwisku lub stajni per os larwa III stadium

• Trafiają do jelita cienkiego lub grubego linieją, tracą pochewkę

Strongylus equinus rozwój

• Ze światła jelita grubego wnikają w ścianę jelita

• Tworzą guzki i linieją

• Część larwy IV stadium odbywa wędrówkę w ścianie jelita

• Część wędruje do wątroby (tu mogą żyć kilka tygodni)

• Później dostają się do trzustki, gdzie linieja (L5)

• Powracają do jelita grubego i dojrzewają płciowo

• Okres prepatentny 8,5-9 mcy

Strongylus edentatus rozwój

• Ze światła jelita larwy wnikają do naczyń krwionośnych

• Docierają do wątroby tu 3 linka

• Larwy IV stadium wędrują pod otrzewną ścienną

• Powstają guzki w których ponownie linieją (4)

• Larwy V stadium powracają do jelita grubego tą samą drogą

• W jelicie dojrzewają płciowo

• Okres prepatentny ok. 5 mcy (10-11,5 mca)

Strongylus vulgaris rozwój

• Ze światła jelita wnikają do ściany jelita i linieją

• Jako larwy IV stadium dostają się do tętniczek

• Wędrują pod błonę wew naczyń pod prąd krwi do aorty

• Wędrujące larwy powodują powstanie zakrzepów przyściennych, w których linieja

• Po rozpuszczeniu zakrzepów (L5) są spłukiwane do naczyń j.grubego, skąd wnikają do ściany jelita i tworzą guzki

• W nich przebywają ok. 1 mca

• Później przedostają się do światła jelita i dojrzewają płciowo

• Okres prepatentny ok. 6,5 mca

Słupkowce małe - Cyathostominae

• Samce dł -0,5-1,5 cm

• Samice dł - do 2cm

• Otwór gębowy otoczony listewkami

• Na dnie torebki gębowej mogą mieć zęby

• Torebka gębowa zwykle cylidryczna

• Jajo owalne o przezroczystej skorupce 78-143 x 36-75 µm

• Umiejscowienie - jelito grube (okrężnica)

Obecnie mamy 13 rodzajów słupkowców małych

W Europie z 9 rodzajów występuje 27 gatunków

W Polsce z 13 rodzajów - 25gatunkón

• Cyathostomum catinatum 80%

• Cylicocyclus nassatus 72%

• Cylicostephanus goldi 60%

• Cylicostephanus longibursatus 54%

• Coronocyclus coronatus 46%

• Cylicostephanus calicatus 44%

• Cylicocyclus leptostomum 40%

Najczęściej w inwazji stwierdza się 5-6 gatunków, które stanowią 80-90% ogółu osobników u jednego żywiciela

Artykuł J.Gawor, Medycyna Wet 2005 61 (12), 1344-1346

Sposoby zarażenia się koni pasożytami wewnętrznymi

1. Droga pokarmowa

1. Zjedzenie z trawą lub pobranie z wodą inwazyjnych larw (słupkowce, węgorki, owsiki) lub jaj (glista)

2. W przypadku inwazji gza, larwy zlizywane z kończyn

2. Źródło zakażenia

1. Chory koń

2. Środowisko = trawa i woda

1. Larwy słupkowców zachowują żywotność przez kilka miesięcy, mogą też zimować

2. Jaja glisty mogą być aktywne przez kilka lat

Wpływ pasożytniczych nicieni na żywiciela

Słupkowce duże

• Pobieranie krwi

• Uszkodzenie wątroby, trzustki, otrzewnej

• Zakrzepy w tętnicy krezkowej tylnej

• Ogólne osłabienie i anemia

Słupkowce małe

• Dorosłe osobniki nie wydaja siębyć patogenne (odżywiaja się wymoczkami i bakteriami treści jelita grubego)

• Larwy uszkadzają ścianę jelita, dochodzi do zapalenia, a nawet perforacji

Glista

• Odjadanie

• Uszkodzenie błony śluzowej dwunastnicy

• Zatkanie światła jelita (kłęby glist)

• Alergia

• Uszkodzenie wątroby i płuc przez wędrujące larwy

Objawy kliniczne

• Inwazje wielogatunkowe

• Przebieg choroby cięższy u źrebiąt

• Choroba ma przebieg przewlekły lub podostry

• Forma larwalna

• Forma imaginalna

• Wychudzenie

• Zmienny apetyt

• Anemia

• Zaburzenie ze strony ukł pok

• Kolki

Przewaga strongylus equinus

• Zapalenie wątroby

• Zapalenie trzustki

• Podwyższona temperatura wewnętrzna

• Wychudzenie

• Morzyska

Przewaga strongylus edentatus

• Zapalenie otrzewnej

• Podwyższona temperatura wewnętrzna

• Przyśpieszone tętno

• Anemia

• Bóle brzucha

Przewaga strongylus vulgaris

• Morzyska zatorowo-zakrzepowe

• Wzdęcia

• Gwałtowne bóle brzucha

• Anemia

• Nagła śmierć

Zmiany anatomopatologiczne

• Dotyczą głównie jelita ślepego i okrężnicy

• Ogniska zapalne, martwicze

• Guzki robacze z larwami lub serowate

• Naloty włókniste na wątrobie i trzustce

• Wybroczyny na wątrobie

• Zakrzepy, tętniaki, zatory

Rozpoznanie

• Badanie kliniczne

• Wywiad o przebiegu choroby z właścicielem zwierzęcia

• Badanie laboratoryjne kału

• Flotacja

• Larwoskopia - identyfikacja gatunków

• Gdy choroba występuje u źrebiąt

• Kres prepatentny trwa średnio 6-9 mcy

• Należy wtedy badać konie dorosłe

• sekcja

Rozpoznanie różnicowe

• choroby przewodu pokarmowego

• nieodpowiednia (zła) karma

• nieodpowiednia (zła) pielęgnacja zwierząt

• nadmierna eksploatacja zwierząt

• ostre zęby

Zapobieganie

• okresowe odrobaczanie koni (przed okresem pastwiskowym i po)

• kwaterowe użytkowanie pastwisk (zmieniać co 5-6 dni)

• zapewnić higiene wodopojów

• przestrzeganie higieny w stajniach

• odrobaczać źrebięta co 4-6 tyg do 1 roku ich życia

Leczenie

• Helmindazol - nie zwalcza form larwalnych

• Pyrequan - winian pyrantelu - nie zwalcza form larwalnych

• Panacur- fenbendazol - zwalcza larwy

• Rintal - febantel - zwalcza larwy

• Valbazen - albendazole - zwalcza larwy

Słupkowce duże - uwagi

• Długi okres rozwoju larw w organizmie żywiciela (migracje larw trwają 5-7 miesięcy

• Specyficzna sezonowość

• Larwy inwazyjne mogą przezimować i do zarażenia dojdzie wczesną wiosną

• Stadia larwalne S. vulgaris w tętnicach krezkowych pojawiają się po 3-4 miesiącach od zarażenia

• Więc morzyska pod koniec lata (sierpień- wrzesień)

• Natomiast niedokrwistość wywołana pasożytowaniem w okrężnicy postaci dorosłych (hematofagi) dopiero w grudniu-styczniu

• Jeśli będzie opóźnienie w zarażeniu objawy anemii wystąpią pod koniec zimy i wiosną

• W ostatnich latach słupkowce duże występują rzadziej ze względu na regularne stosowanie leków

Słupkowce małe - uwagi

• Zjawisko wstrzymywania w rozwoju (hipobioza) larw w błonie śluzowej okrężnicy w zimie, co daje wiosenno-letni szczyt wydalania jaj z kałem

• Cykl rozwojowy słupkowców małych jest krótki 8-10 tygodni, okres patentny (jaja w kale od zarażenia) 6-8 tygodni

• Jeślinie odrobaczymy koni dochodzi do nagromadzenia larw, których większość pozostanie w bł śluzowej okrężnicy do wiosny następnego roku

• Może wystąpić tzw. Zespół larwalnej cjatostominozy objawiający się zaburzeniami perystaltyki i wchłaniania

Skuteczność odrobaczania i długotrwałość efektu tego zabiegu zależy od:

• Specyfiki rozwoju pasozyta w żywicielu

• Wrażliwości poszczególnych stadiów rozwojowych na substancje czynną zastosowanego preparatu

• Inwazji słupkowców małych nie można całkowicie zlikwidować, ponieważ jest mała skuteczność preparatów przeciwko stadiom larwalnym w śluzówce okrężnicy

• Nawet najnowszej generacji antyhelmityk - moksydektyna ma skuteczność na poziomie 60%

• Odrobaczanie koni u których stwierdza się poniżej 200 jaj słupkowców/1g kału uważa się za nie właściwe, prowadzi do selekcji w kierunku oporności

• Stąd nie odrobaczymy wszystkich koni w stajni

• Istotne jest wykonanie badania koproskopowego

• Ogranicza to koszty?

• W celu zapobiegania lekooporności należy stosowac preparaty zamienne, co roku z innej grupy (w tym samym roku można wielokrotnie ten sam)

• Ważne jest właściwe dawkowanie wg masy ciała, zwłaszcza u młodych koni

• Błędnie wyliczona masa ciała np. o 20% obniża efekt leczenia

• U źrebiąt stosujemy leki bezpieczne np. iwermektyne a nie fosforoorganiczne

• W stadnym, pastwiskowym stadzie leki można stosować co 10 tygodni, szczególnie jeśli zwierzęta korzystają cały sezon z jednego pastwiska

• Sposób podania - duża efektywność - tubostrzykawka

• Nie odrobaczamy na tzw wszelki wypadek

• Uwaga na oporność na preparaty benzimidazolowe

• Klacze ciężarne nie stosujemy środków benzimidazolowych w I trymestrze ciąży

• Amermektyny i prazikwantel duży margines bezpieczeństwa - można przedawkować nawet 3x

• Leki w iniekcji nie podajemy u konie, ponieważ inna farmakokinetyka leku, mogą powstawać związki toksyczne i uszkodzenia narządów wewnętrznych

• Koprofagia jest przyczyną występowania jaj słupkowców a kale źrebiąt od pierwszych dni od urodzenia i jest uznanym źródłem inwazji słupkowców na pastwiskach dla młodych koni w przypadku nie odrobaczania koni dorosłych

• Jednorazowe badanie koproskopowe nie jest miarodajną oceną stopnia intensywności stopnia inwazji małych u koni

---