PODSTAWY PRAWA CYWILNEGO:

I. Prawo cywilne - część ogólna

Pojęcie prawa cywilnego:

1. Przedmiot i status prawa cywilnego;

1. Prawo cywilne reguluje stosunki społeczne o doniosłości majątkowej oraz związane z nimi stosunki niemajątkowe.

2. Kryterium przedmiotu regulacji prawnej - prawo cywilne reguluje stosunki prawne o charakterze majątkowym oraz stosunki niemajątkowe.

3. Kryterium metody regulacji prawnej - w prawie cywilnym charakterystyczna jest metoda regulacji prawnej polegająca na równorzędności podmiotów uczestniczących w stosunkach cywilnoprawnych.

• W prawie administracyjnym podmiot, który jest organem administracji publicznej ma większe prawa od innych podmiotów - występuje władczo.

• Działania i procesy regulowane normami prawa cywilnego charakteryzuje brak bezpośredniego przymusu ze strony państwa. Władze państwowe podejmują działania w sferze cywilnoprawnej niemal wyłącznie na żądanie zainteresowanego podmiotu.

Zakres prawa cywilnego. Prawo cywilne a inne gałęzie prawa, kompleksowe regulacje prawne, dyscypliny naukowe i dydaktyczne;

1. Podział prawa cywilnego:

• Prawo publiczne:

• Stosunek publiczno-prawny:

• Pozycja prawna podmiotów nie jest równorzędna,

• Możliwość stosowania przymusu władczego,

• Prawo prywatne:

• Stosunek prywatno-prawny:

• Pozycja prawna podmiotów jest równorzędna,

• Brak możliwości stosowania przymusu władczego,

• Cechy:

• Dotyczy osób fizycznych,

• Dotyczy osób prawnych,

• Dotyczy jednostek administracyjnych posiadających zdolność prawną (ułomne osoby prawne),

Elementy związane i spokrewnione z prawem cywilnym:

• Prawo rodzinne (Kodeks rodzinny i opiekuńczy),

• Prawo własności intelektualnej (prawo autorskie, prawo własności przemysłowej),

• Prawo spółdzielcze,

• Prawo handlowe (Kodeks spółek handlowych),

• Normy związane z prawem cywilnym:

• Prawo wekslowe,

• Prawo czekowe,

• Prawo ubezpieczeń gospodarczych,

• Prawo papierów wartościowych, itp.,

• Dziedziny zawarte w prawie cywilnym:

• Prawo rolne,

• Prawo górnicze,

• Prawo wodne,

• Systematyka prawa cywilnego;

1. System podziału:

• Część ogólna ( normy wspólne),

• Prawo rzeczowe (normy dotyczące rzeczy),

• Prawo zobowiązań (prawa majątkowe względne),

• Prawo rodzinne,

• Prawo spadkowe,

• Prawo na dobrach niematerialnych,

• Zasady prawa cywilnego:

1. Zasady ogólne:

• Wyznaczają kierunek działań legislacyjnych,

• Wpływają na sposób wykładni prawa,

• Pozwalają na wyznaczenie kierunku działania w przypadku kolizji norm,

• Prawo nie działa wstecz - zasada retroakcji:

• Wynika z zasady demokratycznego państwa prawnego,

• Nie stosuje się regulacji prawnej wobec skutków, które zaszły w trakcie obowiązywania poprzedniego przepisu,

• Rodzaje:

• Zasada dalszego działania ustawy dawnej - skutki stosunku prawnego, które są silnie związane ze źródłem będą regulowane przepisami dotychczasowymi,

• Zasada bezpośredniego działania nowej ustawy - nowy przepis reguluje skutki zdarzeń wcześniejszych; skutki, które nastąpiły po wejściu w życie nowej ustawy,

• Zasada ochrony każdego człowieka w równej mierze (prawo nie tworzy preferencji, co do traktowania podmiotów):

• Kryteria uzyskania zdolności do czynności prawnych są takie same dla wszystkich podmiotów,

• Ograniczenia prawo cywilne stosuje w celu zrównania pozycji prawnej podmiotów,

• System ochrony dóbr osobistych,

• Pochodzi z Konstytucji RP. i aktów prawa międzynarodowego,

• Zasada pełnej i równej ochrony mienia i dziedziczenia po zmarłych,

• Pochodzi z Konstytucji RP.,

• Zasada zakazu nadużywania praw podmiotowych:

• Art.5 k.c.: „Nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony”.

• Zasada autonomii woli:

• Nawiązywanie i kształtowanie stosunków cywilno-prawnych poprzez czynności prawne, zwłaszcza umowy,

• Najczęściej pojawia się w zobowiązaniach,

• Pochodzi z aktów prawa międzynarodowego,

• Zasada ochrony zaufania podmiotów do składanych im oświadczeń:

• Sposób interpretacji intencji stron przez prawo,

• Ochrona przed intencjami nadawcy oświadczenia,

• Instytucja ciężaru dowodów:

• Art.6 k.c.: „Ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z tego faktu wywozi skutki prawne”.

• Fakt udowadnia nie ten, który mu zaprzecza, ale ten, który chce wywieść ze zdarzenia skutki prawne,

• Dowody:

• Dowód pośredni:

• Łatwiejszy sposób udowodnienia danego faktu,

• Wysunięcie takiego dowodu uzależnione jest od danego przypadku.

• Domniemanie prawne zwykłe i kwalifikowane

• Kwalifikowane - nie można podważyć i wysunąć przeciwdowodu,

• Zwykłe jest to np. domniemanie, iż w razie urodzenia dziecka domniemywa się, że urodziło się ono żywe,

• Domniemanie dobrej wiary - jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary domniemywa się dobrą wiarę

• Wyjątki:

• Notoria powszechna - sytuacje, fakty znane powszechnie, niewymagające udowodnienia,

• Notoria urzędowa - gdy sąd prowadzi pokrewne procesy może wykorzystywać na nich wiedzę zdobytą w trakcie obu tych procesów,

• Przyznanie - strony przyznają zaistnienie jakiegoś faktu,

• Domniemanie - z zaistnienia jednej okoliczności wywodzimy zaistnienie drugiej (fakt B wywodzimy z faktu A):

• Domniemanie prawne - prawo nakazuje wiązać fakt B z faktem A,

• Domniemanie faktyczne - proces logicznego rozumowania (sędzia przyjmuje na podstawie faktu A możliwość wystąpienia faktu B),

• Domniemanie wzruszalne - zdeterminowany sposób myślenia, możliwość dochodzenia tezy przeciwnej,

• Domniemanie niewzruszalne - ustawodawca zakazuje prezentowania faktów sprzecznych z domniemaniem,

Źródła prawa cywilnego:

1. Akty uznawane przez dany system za prawotwórcze,

2. Prawo stanowione:

1. Konstytucja RP (sformułowany zamknięty katalog źródeł prawa polskiego),

2. Ustawy:

• Kodeks Cywilny - trzon prawa cywilnego,

3. Ratyfikowane umowy międzynarodowe,

4. Rozporządzenia - nikła rola w prawie cywilnym,

5. Akty prawa miejscowego,

6. Akty prawa wspólnotowego,

• Prawo zwyczajowe (powszechnie przyjęta praktyka postępowania w danym miejscu i czasie):

1. Art. 56 k.c.: „Czynność wywołuje skutki nie tylko w niej wyrażone, lecz również te, które wynikają z ustawy, z zasad współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów”.

2. Art. 65 §1 k.c.: „Oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których założone zostało, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje”.

3. Zwyczaj - określony sposób postępowania, wykształcony przez stałą praktykę w pewnych kręgach społecznych.

4. Prawo zwyczajowe - wykształcone w toku długotrwałego stosowania w praktyce i usankcjonowane przez organy państwowe.

5. Zasady współżycia społecznego - określone zasady postępowania przyjęte w danym społeczeństwie, określają przede wszystkim granicę wykonywania praw podmiotowych.

• Klauzule generalne:

• Klauzula społeczno-gospodarczego przeznaczenia prawa,

• Normy określające treść stosunku prawnego, art.140 k.c.: „W granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może, z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy. W tych samych granicach może rozporządzać rzeczą”.

• Normy postępowania uzasadnione moralnie i zwyczajowo:

• Prawo nie chroni postępowania moralnie złego,

• Przepisy:

• Sankcjonujące przepisy sprzeczne z zasadami współżycia społecznego,

• Uzależniające zmianę lub powstanie prawnych obowiązków od oceny zdarzenia pod kątem zasady współżycia społecznego,

• Orzecznictwo sądowe:

1. Kształtuje sposób orzecznictwa niższych instancji,

Normy prawa cywilnego:

1. Przepis a norma prawna;

1. Przepis prawa: jednostki redakcyjne aktów prawa ≠ Norma: reguła postępowania wyrażająca nakaz, zakaz lub dozwolenie określonych zachowań, zawarta w przepisie prawa,

2. Budowa normy prawa cywilnego;

1. Hipoteza - określenie podmiotów i sytuacji objętych regulacją,

2. Dyspozycja - zakaz, nakaz lub dozwolenie na wypadek zaistnienia okoliczności z hipotezy,

3. Sankcja:

• Reakcja na wypadek naruszenia dyspozycji normy,

• Często zamieszczana w odrębnym przepisie,

• Często wspólna dla szeregu norm,

• Podział norm prawa cywilnego (wg. kryterium - stopień, w jakim norma ogranicza strony w kształtowaniu stosunków prawnych);

1. Bezwzględnie wiążące:

• Ustawodawca nie dopuszcza ustępstw,

• Art.58 §1 k.c.: „Czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba, że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy”,

• Względnie wiążące:

• Można od nich odstąpić,

• Występują przede wszystkim w prawie zobowiązań,

• Semiimperatywne:

• Wiążą w jedną całość elementy norm względnie i bezwzględnie wiążących,

• Służą ochronie słabszego podmiotu,

• Art.761³ k.c.: „§ 1. W braku odmiennego postanowienia umowy agencyjnej agent nabywa prawo do prowizji z chwilą, w której dający zlecenie powinien był, zgodnie z umową z klientem, spełnić świadczenie albo faktycznie je spełnił, albo też swoje świadczenie spełnił klient. Jednakże strony nie mogą umówić się, że agent nabywa prawo do prowizji później niż w chwili, w której klient spełnił świadczenie albo powinien był je spełnić, gdyby dający zlecenie spełnił świadczenie.

• § 2. Jeżeli umowa zawarta pomiędzy dającym zlecenie i klientem ma być wykonywana częściami, agent nabywa prawo do prowizji w miarę wykonywania tej umowy.

• § 3. Roszczenie o zapłatę prowizji staje się wymagalne z upływem ostatniego dnia miesiąca następującego po kwartale, w którym agent nabył prawo do prowizji. Postanowienie umowy mniej korzystne dla agenta jest nieważne”.

• Obowiązywanie norm prawa cywilnego w czasie i przestrzeni;

• Wykładnia - proces myślowy, którego celem jest wyprowadzenie z przepisów prawa, normy prawnej jako reguły postępowania;

1. Wykładnia językowa - objaśnienie tekstu poprzez analizę słów i zwrotów,

2. Wykładnia logiczna - zasady wnioskowania logicznego, wyprowadzenie normy B z normy A,

3. Wykładnia systemowa - normę prawną wyprowadzamy z przepisu opierając się na jej miejscu w systemie prawa,

4. Wykładnia funkcjonalna - normę wywodzimy z założeń przypisywanych ustawodawcy,

Stosunek cywilnoprawny:

1. Pojęcie stosunku cywilnoprawnego;

1. Stosunek prawny to uregulowana normatywnie więź charakterze powinnościowym zachodząca między uznawanymi podmiotami prawa posiadającymi uprawnienia i obowiązki,

2. Stosunek cywilnoprawny to:

• Stosunek prawny unormowany przepisami prawa cywilnego,

• Stosunek prawny charakteryzujący się formalną równością i wzajemną autonomią podmiotów w nim uczestniczących,

• Grupa stosunków prawnych określonych normami prawa cywilnego,

3. Rodzaje:

• Jednostronne zobowiązujące - gdy jeden podmiot wyłącznie rozporządza uprawnieniami, natomiast na drugim uczestniku ciążą tylko zobowiązania

• Wzajemnie zobowiązujące - gdy każdy z podmiotów w nim uczestniczących zarazem dysponuje uprawnieniami i obciążony jest zobowiązaniami.

• Źródła stosunku cywilnoprawnego;

1. Zdarzenia cywilno-prawne - następujący stan faktyczny, z którym dyspozycja normy prawnej łączy powstanie, zmianę lub ustanie stosunku cywilno-prawnego,

• Podstawowa grupa zdarzeń cywilno-prawnych to:

• Czynności prawne,

• Orzeczenia sądów,

• Akty administracyjne,

• Elementy stosunku cywilnoprawnego;

1. Podmiot - osoby fizyczne i osoby prawne,

2. Przedmiot - to wszystko, na co skierowane są uprawnienia i obowiązki podmiotów danego stosunku cywilno-prawnego,

3. Treść (obowiązki i uprawnienia),

• Treść stosunku cywilnoprawnego tworzą wynikające z niego uprawnienia i obowiązki podmiotów tego stosunku.

Prawo podmiotowe:

1. Pojęcie prawa podmiotowego;

1. Uprawnienia występujące w danym stosunku cywilno-prawnym,

2. Prawem podmiotowym jest przyznana i chroniona przez normę prawną oraz wynikająca ze stosunku prawnego, sfera możności postępowania w określony sposób,

3. Prawo podmiotowe stanowi zespół funkcjonalnie powiązanych uprawnień występujących w określonym stosunku cywilno-prawnym,

4. Podmiot posiadający określone prawo podmiotowe dysponuje prawną możnością domagania się od innego podmiotu oznaczonego działania lub zaniechania,

5. Opisowe określenia:

• Sfera możności postępowania,

• Sfera wolności postępowania,

• Moc postępowania,

• Kompetencja działania,

• Prawo podmiotowe a uprawnienia. Pojęcie uprawnień i ich podział;

1. Uprawnienia to dozwolone formą prawną zachowanie uprawnionego,

2. Podział uprawnień:

• Uprawnienia bezpośrednie - umożliwiają realizację interesów prawnych podmiotu bez udziału podmiotów „trzecich”,

• Uprawnienia kształtujące - jedna strona może spowodować zawarcie, zmiany, ustanie stosunku prawnego,

• Roszczenia - uprawnienie wyraża się w możliwości żądania określonego postępowania od podmiotu, który ma obowiązek się dostosować,

• Zarzuty - prawa polegające na możliwości przeciwstawienia się roszczeniom innego podmiotu (wymaga aktywności podmiotu powołującego się na zarzuty),

• Podział praw podmiotowych;

1. Kryterium: charakter prawnie chronionego interesu uprawnionego:

• Prawa majątkowy - charakter ekonomiczny (prawa rzeczowe),

• Prawa niemajątkowy - charakter nieekonomiczny (prawa osobiste),

• Kryterium: skuteczność chronionego prawa wobec osób innych niż uprawniony:

• Prawa bezwzględne:

• Silna ochrona,

• Zakaz naruszenia praw podmiotowych,

• Nie można samodzielnie wydzielić tej grupy praw - prawa ustawowe,

• Każdy jest potencjalnym podmiotem tych praw,

• Prawa rzeczowe, osobiste,

• Prawa względne - skutkują jedynie w stosunku do ściśle określonych osób (np. najem, wierzytelność),

• Ten podział nie jest konsekwentnie realizowany, granice między tymi prawami zacierają się np. w:

• Zobowiązaniach realnych,

• Najmie,

• Kryterium: istnienie lub brak możliwości przeniesienia prawa z jednego podmiotu na drugi:

• Prawa przenoszalne - prawo własności, wierzytelność,

• Prawa nieprzenoszalne - prawa osobiste, niemajątkowe prawa rodzinne, służebność osobista, itp.,

• W podziale zawierają się również takie prawa jak:

• Prawa rozporządzalne,

• Prawa niepodlegające rozporządzeniu,

• Prawa dziedziczne,

• Prawa niepodlegające dziedziczeniu,

• Kryterium: samodzielność danego prawa podmiotowego:

• Prawa samoistne:

• Same w sobie służą ochronie interesów uprawnionego,

• Istnieją niezależnie od innych uprawnień,

• Prawa niesamoistne - pełnia rolę pomocniczą wobec praw samoistnych:

• Prawa akcesoryjne:

• Zabezpieczenie praw podmiotowych,

• Nie istnieją bez samoistnego prawa podmiotowego,

• Np. zastaw, hipoteka,

• Prawa związane:

• Ułatwienie korzystania z prawa samoistnego,

• Np. prawo własności budynków i urządzeń wzniesionych na gruncie oddanym do użytku wieczystego,

• Nabycie i utrata prawa podmiotowego;

1. Nabycie:

• Kryterium: następstwo prawne:

• Prawo pierwotne - bez względu na to czy prawo wcześniej istniało (np. zasiedzenie),

• Prawo pochodne - przeniesienie prawa na skutek np. dziedziczenia, sprzedaży,

• Kryterium: istnienie lub brak wcześniejszego istnienia danego prawa:

• Prawo konstytutywne:

• Nadanie uprawnionemu prawa, które wcześniej w zasadzie nie istniało,

• Dotyczy za równo nabycia pierwotnego jak i pochodnego,

• Np. zawłaszczenie rzeczy porzuconej, zasiedzenie, służebność gruntowa,

• Prawo translatywne:

• Uzyskanie prawa już istniejącego,

• Nabycie prawa w kształcie istniejącym,

• Występuje głównie w stosunku do prawa pochodnego,

• Np. sprzedaż (nowy właściciel korzysta z takich samych praw jak poprzedni),

• Kryterium: uzyskanie jednego skonkretyzowanego prawa czy całej grupy praw:

• Ogólne - np. dziedziczenie - uzyskanie przez spadkobiercę całości praw spadkodawcy,

• Szczególne - np. przeniesienie własności rzeczy - nabywca ma prawo tylko do tej konkretnej rzeczy,

• Utrata:

• Wygaśnięcie prawa:

• Następuje tylko w wypadkach podanych przez ustawę,

• Np. wierzytelności wygasają w skutek wykonania zobowiązania, prawa osobiste wygasają ze śmiercią uprawnionego,

• Wykonywanie prawa podmiotowego oraz jego nadużycie;

1. Wykonywanie prawa oznacza: czynienie ze swego prawa użytku i zmierza do zaspokojenia lub zabezpieczenia interesu podmiotu uprawnionego, następuje poprzez podejmowanie działań mieszczących się w sferze możności postępowania zakreślonej treścią prawa podmiotowego,

2. W celu wykonywania praw można posłużyć się innymi osobami,

3. Dobrowolność wykonywania prawa - z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie nikogo nie można zmusić do wykonywania przysługujących mu praw podmiotowych.

• Skutki zaniechania wykonywania prawa ograniczają się jedynie do wywołania negatywnych konsekwencji dotykających podmiot uprawniony.

• Nie wykonywane prawo podmiotowe może ulec przedawnieniu lub prekluzji.

• Może też dojść do nabycia tego prawa przez inną osobę na skutek zasiedzenia.

• Jedynie na gruncie prawa rodzinnego dopuszczone są wyraźne wyjątki od zasady dobrowolnego wykonywania praw podmiotowych.

• Rodzaje wykonywania prawa:

• Czynności faktyczne: np. wykorzystywanie samochodu do poruszania się nim,

• Czynności prawne:

• NIEZBĘDNE jest posiadanie zdolności do czynności prawnych lub przedstawicielstwo przedstawiciela ustawowego,,

• Np. uprawnienie właściciela do rozporządzania rzeczą,

• W sposób ciągły (prawo własności),

• Aktem jednorazowym (przyjęcie zapłaty za usługę).

• Nadużycie:

• W polskim prawodawstwie obowiązuje zakaz nadużywania praw podmiotowych,

• Art. 5. k.c.: „Nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.”

• Ochrona prawa podmiotowego;

1. System ochrony za pośrednictwem aparatu państwowego:

• Ochrona głównie sądowa,

• Podmiot uprawniony w razie zagrożenia zwraca się do sądu w celu realizacji możliwości korzystania z prawa,

• Rola Kodeksu postępowania cywilnego (funkcja służebna wobec k.c.):

• Rozpoznawanie spraw cywilnych przez sądy,

• Badanie praw podmiotowych i ich naruszeń,

• Wydanie oświadczenia,

• Postępowanie egzekucyjne:

• Następuje po orzeczeniu sądowym stwierdzającym prawo podmiotowe i jego przynależność,

• System egzekucji sądowej - np. komornik, grzywna, itp.,

• Ochrona własna uprawnionego - ochrona adekwatna do ataku (!):

• Ochrona konieczna (określone sytuacje):

• Ochrona doraźna - bezpośredni atak na uprawnionego lub jego prawo,

• Np. prawo posiadania - próby wymuszenia,

• Stan wyższej konieczności - charakter prewencyjny (ochrona przed naruszeniem prawa)

• Np. czyny niedozwolone i ochrona prawa posiadania,

• Dozwolona samopomoc - działanie podejmowane w celu przywrócenia do stanu wcześniejszego naruszonego dobra lub prawa,

• Np. prawo posiadania (odebranie zagarniętej rzeczy),

Podmioty stosunku cywilnoprawnego:

1. Zdolność prawna - zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków prawa cywilnego,

1. Nie podlega stopniowaniu,

2. Posiada ją każdy człowiek,

3. Nie można jej zbyć ani ograniczyć,

4. Osoby są sobie równe w zakresie zdolności prawnej,

2. Zdolność do czynności prawnych - prawnie zagwarantowana możliwość nabywania praw i obowiązków metodą własnych działań,

3. Osoby fizyczne - wg. k.c. i Konstytucji RP osoba fizyczna to człowiek, kwalifikowany (poprzez zdolność prawną) jako podmiot praw i obowiązków z zakresu prawa cywilnego,

1. Początek zdolności prawnej osoby fizycznej;

• Narodziny (akt urodzenia),

• Człowiek na skutek różnych zdarzeń cywilno-prawnych może stać się podmiotem praw i obowiązków (nie odbywa się to automatycznie),

2. Status cywilnoprawny dziecka poczętego - posiada warunkową zdolność prawną (np. może warunkowo odziedziczyć spadek),

3. Koniec zdolności prawnej osoby fizycznej;

• Śmierć uprawnionego (stwierdzenie zgonu - akt zgonu, stwierdzenie zgonu drogą sądową),

• Zdolność do czynności prawnych osoby fizycznej:

• Brak zdolności do czynności prawnych;

• Osoby od 0 do 13 roku życia,

• Osoby z całkowicie ograniczoną zdolnością do czynności prawnych,

• Powody ubezwłasnowolnienia:

• Choroba psychiczna,

• Niedorozwój umysłowy,

• Inne zaburzenia psychiczne (narkomania, alkoholizm),

gdy te czynniki uzasadniają całkowitego ubezwłasnowolnienia, przemawiają za koniecznością prowadzenia takiej osobie jej „życia prawnego”,

• Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie pozostaje pod opieką rodziców lub opiekuna państwowego,

• Czynności prawne dokonywane przez osobę bez zdolności do czynności prawnych:

• Co do zasady są nieważne,

• Wyjątkiem są codzienne, powszechne sprawy bieżące,

• Ograniczona zdolność do czynności prawnych;

• Osoby między 13 a 18 rokiem życia,

• Osoby z częściowo ograniczoną zdolnością do czynności prawych,

• Dotyczy tylko osoby pełnoletniej (tylko taką osobę można ubezwłasnowolnić częściowo),

• Powody ubezwłasnowolnienia częściowego:

• Choroba psychiczna,

• Niedorozwój umysłowy,

• Inne zaburzenia psychiczne (narkomania, alkoholizm),

gdy te czynniki nie uzasadniają całkowitego ubezwłasnowolnienia, przemawiają jedynie za koniecznością pomocy takiej osobie w jej „życiu prawnym”,

• Osoba ubezwłasnowolniona w toku postępowania o ubezwłasnowolnienie otrzymuje doradcę tymczasowego, natomiast po stwierdzeniu ograniczonej zdolności do czynności prawnych otrzymuje kuratora, chyba że pozostaje pod opieką rodzicielską,

• Czynności prawne dokonywane przez osobę z ograniczoną zdolnością do czynności prawnych:

• Aby były ważne, do ich dokonania niezbędna jest zgoda opiekuna prawnego (rodzic, przedstawiciel ustawowy),

• Gdy przed zawarciem umowy, opiekun prawy z jakiegoś powodu nie wyrazi zgody, umowa będzie ważna, gdy:

• Potwierdzi ją opiekun prawny,

• Potwierdzi ją sam zainteresowany po uzyskaniu zdolności do czynności prawych,

• Wyjątkiem są codzienne, powszechne sprawy bieżące,

• Osoba z częściowo ograniczoną zdolnością do czynności prawych może samodzielnie:

• Rozporządzać swoim zarobkiem (chyba że sąd opiekuńczy postanowi inaczej),

• Rozporządzać przedmiotami majątkowymi oddanymi jej do swobodnego użytku (otrzymuje wtedy całkowita zdolność do czynności prawnych w zakresie tej rzeczy),

• Pełna zdolność do czynności prawnych;

• Osoby od 18 roku życia niepodlegające ograniczeniu zdolności do czynności prawych,

• Osoby, które nie ukończyły 18 roku życia mogą warunkowo uzyskać pełną zdolność do czynności prawnych poprzez zawarcie małżeństwa),

• Indywidualizacja osoby fizycznej;

• Miejsce zamieszkania - miejscowość, w której dana osoba przebywa z zamiarem stałego pobytu,

• Stan cywilny:

• Związek małżeński lub jego brak (panna, kawaler, mężatka, żonaty, wdowa, wdowiec),

• Pozycja osoby fizycznej w rodzinie (pokrewieństwo, imię, nazwisko),

• Płeć:

• Prawo polskie przewiduje tylko dwa rodzaje płci (nie uznaje obojnaków):

• Kobieta,

• Mężczyzna,

• Dopuszcza się zmianę płci,

• Dobra osobiste osoby fizycznej oraz ich ochrona;

• Dobra osobiste:

• Brak definicji z k.c. i Konstytucji,

• Katalog jest otwarty (np. zdrowie, wolność, swoboda sumienia, nazwisko/pseudonim, itp.,),

• Własności psychofizyczne podmiotów prawa indywidualizujące daną osobę, decydując o jej niepowtarzalności,

• Ochrona dóbr osobistych:

• Wg. k.c. ochronie dóbr osobistych służą prawa podmiotowe osobiste,

• Zagrożenie - zachowanie zagrażające dobrom osobistym lub naruszające te dobra (w wypadku bezprawności działania naruszyciela):

• Wyłączenie bezprawności:

• Działanie w granicach prawa - zachowanie nie ma charakteru naruszenia,

• Prawnie dozwolona zgoda uprawnionego na działanie (nie każde działanie będzie tym wypadku „prawne” - np. eutanazja mimo przyzwolenia uprawnionego jest przestępstwem),

• Ochrona:

• Nakazanie działań naruszających cudze dobra - charakter prewencyjny,

• Środek ochrony następczej - zachowanie zmierzające do usunięcia skutków naruszenia,

• Zadośćuczynienie,

• Sąd nie ma obowiązku przyznania zadośćuczynienia,

• Gdy przyzna musi to być kwota adekwatna do wymiaru naruszenia,

• Odpowiedzialność deliktowa:

• Ustalenie bezprawności i winy (niezbędny element),

• Możliwość żądania ustalenia:

• Sąd orzeka czy dane prawo przysługiwało uprawnionemu, czy jest zagrożone i czy nastąpiło naruszenie,

• Osoby prawne:

1. Konstrukcja osób prawnych:

• Powstanie osób prawnych:

• Akty władzy państwowej - powołanie do życia osoby prawnej na mocy decyzji kompetentnego organu (sejm - ustawa - uniwersytet), występuje w Polsce,

• Model koncesyjny - powołanie osoby prawnej nie jest kompetencją władzy państwowej, wymagana jest jedynie zgoda konkretnego organu do powołania osoby prawnej,

• Model normatywny - określenie sposobu powoływania osób prawnych aktami normatywnymi (np. Kodeks spółek handlowych), występuje w Polsce,

• Wpis do odpowiedniego rejestru prowadzonego przez np. Krajowy Rejestr Sądowy,

• Indywidualizacja osób prawnych;

• Osobowość prawna,

• Funkcjonowanie osoby prawnej;

• Cechy:

• Wyodrębnienie strukturalne/organizacyjne - osobna samodzielna i zorganizowana jednostka,

• Wyodrębnienie majątkowe - wyodrębnienie masy majątkowej przysługującej osobie,

• Organy przejawiające wolę jednostki organizacyjnej,

• Przyznanie osobowości prawnej na mocy przepisów szczególnych,

• Model przedstawicielstwa - każda osoba prawna działa poprzez przedstawiciela (osoba fizyczna),

• Model oparty na teorii organów:

• Struktura organizacyjna i akty kreujące (statuty, akty założycielskie) formowane przez prawo,

• W ramach struktury muszą pojawić się organy określane przez akt założycielski posiadające opisaną strukturę i kompetencje,

• Powoływane organy składają się z osób fizycznych będących integralna częścią osoby prawnej,

• Ustanie osoby prawnej;

• Ex lege - upływ czasu, na który osoba prawna została powołana,

• Akt organu państwowego - likwidacja państwowej osoby prawnej,

• Wola organów osoby prawnej - rozwiązanie w skutek uchwały,

• Inkorporacja - przejęcie jednej osoby prawnej przez drugą,

• Unia osób prawnych - połączenie osób prawnych,

• Rodzaje osób prawnych;

• Art. 33. k.c.: „Osobami prawnymi są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną.”,

• Dobra osobiste osoby prawnej oraz ich ochrona;

• Dobra osobiste - prawo do swobody funkcjonowania, do nienaruszalności siedziby, itp.,

• Ochrona dóbr osobistych = ochrona dóbr osobistych osób fizycznych (te same środki),

• Istota dóbr osobistych osób prawnych ≠ istota dóbr osobistych osoby fizycznej,

• Jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną,

1. Ułomne osoby prawne nie posiadają:

• Osobowości prawnej,

• Ułomne osoby prawne posiadają:

• Zdolność prawną,

• Podmiotowość prawną,

• Ułomnymi osobami prawnymi są np. spółka partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna, wspólnota mieszkaniowa.

• UWAGA: spółka cywilna nie jest ułomną osobą prawną (nie posiada podmiotowości prawnej),

• Mogą:

• Funkcjonować w obrocie,

• Zaciągać zobowiązania,

• Korzystać z praw,

• Odpowiedzialność:

• Subsydiarna odpowiedzialność za zobowiązania.

• Art. 331. k.c.: „§ 1. Do jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną, stosuje się odpowiednio przepisy o osobach prawnych.

§ 2. Jeżeli przepis odrębny nie stanowi inaczej, za zobowiązania jednostki, o której mowa w § 1, odpowiedzialność subsydiarną ponoszą jej członkowie; odpowiedzialność ta powstaje z chwilą, gdy jednostka organizacyjna stała się

niewypłacalna.”

6. Przedsiębiorca;

1. To:

• Osoba fizyczna,

• Osoba prawna,

• Jednostka organizacyjna,

Prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową (Wg. ustawy o swobodzie działalności gospodarczej),

2. Firma:

• Przedsiębiorca działa pod firmą,

• Musi być ujawniona w specjalnym rejestrze (jak również jej zmiana czy przekształcenie osoby prawnej),

• Nie może wprowadzać w błąd co do:

• Osoby przedsiębiorcy,

• Przedmiotu działania przedsiębiorcy,

• Miejsca prowadzenia działalności,

• Firma osoby fizycznej:

• Imię i nazwisko osoby fizycznej (ewentualnie pseudonim, określenie wskazujące zakres lub miejsce działalności,

• Firma osoby prawnej:

• Zawiera określenie formy prawnej (ewentualne wskazanie zakresu lub miejsca działalności),

• Może zawierać nazwisko osoby fizycznej (tylko gdy ona lub w wypadku jej śmierci małżonek i dzieci, wydali na to zgodę),

• Można posługiwać się skrótem firmy,

• Firma może posiadać oddziały:

• Do nazwy firmy dodaje się słowo „oddział” i miejscowość,

• Firma jest niezbywalna (można jedynie upoważnić kogoś do korzystania z firmy gdy nie wprowadza to w błąd),

• Zagrożenie prawa do firmy:

• Podlega takiej samej ochronie jak ochrona dóbr osobistych,

• Konsument.

1. To: osoba fizyczna dokonująca czynności prawnej niezwiązanej z działalnością gospodarczą lub zarobkową,

• Ujęcie sytualistyczne - dana osoba nie jest konsumentem raz na zawsze,

• Rozróżnienie konsument ≠ przedsiębiorca:

• Przyznanie konsumentom szczególnej ochrony jako podmiotom nieprofesjonalnym,

Przedstawicielstwo:

1. Pojęcie przedstawicielstwa;

1. Czynności prawne dokonywane za pośrednictwem kogoś innego:

• Osoba inna niż strona stosunku dokonuje czynności prawnych (składa lub przyjmuje oświadczenie woli),

• Wyjątek - testament,

• Czynność dokonywana za pośrednictwem przedstawiciela rodzi skutki prawne bezpośrednio dla mocodawcy,

2. Przedstawiciel - podmiot zewnętrzny, prawnie samodzielny, działa jako on sam ale w imieniu i ze skutkiem dla reprezentowanego,

3. Cel ustanowienia przedstawicielstwa:

• Umożliwienie funkcjonowania w obrocie osobom nieposiadającym pełnej zdolności do czynności prawych,

• Usprawnienie obrotu,

• Przedstawicielstwo a instytucje o funkcjach zbliżonych;

Przedstawiciel	≠	Zastępca pośredni
podmiot zewnętrzny, prawnie samodzielny, działa jako on sam ale w imieniu i ze skutkiem dla reprezentowanego,
				dokonuje czynności w swoim własnym imieniu ale na odpowiedzialność reprezentowanego (podmiot ukryty),
				Posłaniec
				- nie składa własnego oświadczenia woli w cudzym imieniu, - nie działa jak organ osoby prawnej, - jedynie przenosi/przewozi cudze oświadczenie woli,

3. Przedstawicielstwo ustawowe a pełnomocnictwo;

1. Przedstawicielstwo ustawowe:

• Źródło umocowania - przepis ustawy, urzeczenie sądu (poparte ustawą),

• Ze źródła umocowania wynika również jego zakres,

• Cel - umożliwienie funkcjonowania w obrocie osobom nie posiadającym pełnej zdolności do czynności prawych,

• Przedstawicielem ustawowym może być:

• Kurator,

• Rodzic,

• Wspólnik spółki cywilnej,

• Pełnomocnictwo:

• Źródło umocowania - wola reprezentowanego, upoważnienie,

• Pełnomocnictwo:

1. Udzielenie pełnomocnictwa;

• Czynność prawna,

• Oświadczenie o pełnomocnictwie:

• Dowolna forma słusznie wyrażająca wolę mocodawcy

• Są sytuacje, których akt mocujący musi posiadać formę szczególną (np. kiedy czynność, dla której wykonania powołuje się pełnomocnika, wymaga formy szczególnej, pełnomocnictwa udziela się w tej samej formie),

• Rodzaje pełnomocnictwa;

• Pełnomocnictwo ogólne - czynności zwykłego zarządu, których celem jest zachowanie interesu i majątku reprezentowanego w stanie niepogorszonym,

• Udzielone na piśmie pod rygorem nieważności,

• Pełnomocnictwo rodzajowe - umocowanie do dokonania czynności określonego rodzaju,

• Pełnomocnictwo szczególne - umocowanie do wykonania danej, ściśle określonej czynności,

• Pełnomocnik nie może robić niczego co wykraczałoby poza zakres upoważnienia,

• Czynności prawne „z samym sobą”;

• Są zabronione,

• Osoba fizyczna nie może być jednocześnie reprezentantem i kontrahentem dla mocodawcy,

• Wyjątek - gdy taka czynność przysporzy mocodawcy korzyści lub gdy taka możliwość wynika z treści pełnomocnictwa,

• Substytucja;

• Ustanawianie mocodawcy kolejnych pełnomocników,

• Dozwolone gdy wynika z:

• Treści pełnomocnictwa,

• Ustawy,

• Treści stosunku prawnego, który jest podstawą pełnomocnictwa,

• Skutki działania pełnomocnika rzekomego;

• Pełnomocnik rzekomy - osoba podająca się za pełnomocnika, nie posiadającego pełnomocnictwa lub przekraczająca jego zakres,

• Skutki działania:

• Osoba reprezentowana:

• Decyduje czy potwierdzić umowę zawartą przez pełnomocnika rzekomego i nadać jej moc prawną (kontrahent może wyznaczyć termin na potwierdzenie) czy ją odrzucić nadając jej bezskuteczność zawieszoną,

• Umowa zawarta przez pełnomocnika rzekomego nie rodzi skutków prawnych aż do jej potwierdzenia przez mocodawcę,

• Kontrahent:

• Wyznacza termin reprezentowanemu w jakim ma ustosunkować się do umowy zawartej między pełnomocnikiem rzekomym a kontrahentem,

• Pełnomocnik rzekomy:

• Ponosi koszty kontrahenta związane z zawarciem umowy, która nie została potwierdzona prze mocodawcę,

• Naprawia szkody wynikłe dla kontrahenta,

• Czynności jednostronne - co do zasady nieważne, chyba że kontrahent wiedział o braku umocowania lub łatwo mógł się dowiedzieć,

• Ustanie pełnomocnictwa;

• Upływ czasu na jakie zostało wyznaczone,

• Na skutek wykonania czynności wyznaczonej w pełnomocnictwie,

• Na skutek wygaśnięcia stosunku podstawowego, na bazie którego powstało pełnomocnictwo,

• Na skutek śmierci:

• Mocodawcy (można zastrzec w pełnomocnictwie, że nie wygasa ono po śmierci mocodawcy),

• Pełnomocnika,

• Na skutek odwołania pełnomocnictwa,

• Na skutek utraty przez pełnomocnika zdolności do czynności prawnych,

• Prokura:

1. Pojęcie prokury;

• Szczególna postać pełnomocnictwa,

• Pełnomocnictwo udzielane przez przedsiębiorcę polegające na umocowaniu do czynności sądowych i pozasądowych związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa,

• W Polsce najszersze pełnomocnictwo (brak plenipotenta),

• Kwalifikacje podmiotowe:

• Mocodawca - podlegający wpisowi do rejestru przedsiębiorstw,

• Prokurent - osoba fizyczna z pełną zdolnością do czynności prawnych,

• Udzielenie prokury;

• Forma - pisemna pod rygorem nieważności,

• Zakres umocowania;

• Pochodzi z ustawy nie z umowy,

• Ustawa przyznaje prokurentowi bardzo szerokie kompetencje,

• Ograniczenia- prokura nie obejmuje (chyba że prokurent otrzyma pełnomocnictwo szczególne):

• Sprzedaż przedsiębiorstwa,

• Prawo zbycia nieruchomości,

• Oddanie przedsiębiorstwa w leasing lub dzierżawę,

• Obciążenie nieruchomości,

• Prokurent nie może udzielić dalszej prokury lub pełnomocnictwa ogólnego,

• Szczególne rodzaje prokury;

• Prokura samoistna/podzielna - prokurent dokonuje czynności sam bez innych osób,

• Prokura łączna - współdziałanie min. 2 prokurentów,

• Ustanie prokury (szczególne okoliczności);

• Odwołanie,

• Wykreślenie przedsiębiorcy z rejestru,

• Ogłoszenie

• Upadłości

• Likwidacji

• Przekształcenia przedsiębiorstwa,

• Śmierć prokurenta (śmierć mocodawcy nie powoduje ustania prokury),

Przedmioty stosunku cywilnoprawnego:

1. Rzeczy:

1. Pojęcie i podział rzeczy;

• Rzecz - coś wyodrębnione z przyrody w taki sposób, że stało się samoistnym dobrem,

• Charakter materialny,

• Rzecz ruchoma a nieruchomość:

• Rzecz ruchoma - to co nie jest nieruchomością,

• Nieruchomość - części powierzchni ziemskiej, grunty stanowiące odrębny przedmiot własności oraz budynki trwale z gruntem związane lub części takich budynków jeśli stanowią odrębny od gruntów przedmiot własności,

• Rzeczy oznaczone co do (ten podział przesądza o sposobie przenoszenia własności rzeczy):

• Tożsamości - cechy indywidualizujące rzeczy (konkretny samochód),

• Gatunku - cechy jedynie rodzajowe (tona zboża),

• Kryterium - czy w świadczeniu jako jego przedmiot może występować część rzeczy bez istotnej zmiany lub uszkodzenia rzeczy (części)?

• Rzeczy podzielne,

• Rzeczy niepodzielne,

• Części składowe:

• Nie może być odrębnym:

• Przedmiotem własności,

• Przedmiotem praw rzeczowych,

• Wszystko co nie może być bez uszkodzenia od rzeczy odłączone,

• Pozostaje w trwały związku z rzeczą,

• Składają się na istotę danej rzeczy,

• Przynależności (≠ części składowe):

• Odrębne rzeczy ruchome pozostające w związku z rzeczą główną,

• Potrzebne do korzystania z rzeczy głównej,

• Umożliwiające prawidłowe korzystanie z rzeczy głównej,

• Czynność prawa stosowana wobec rzeczy głównej skutkuje także wobec przynależności,

• Przynależnością:

• Nie jest rzecz będąca własnością innej osoby niż właściciel rzeczy głównej,

• Nie traci charakteru mimo braku faktycznego powiązania z rzeczą główną,

• Pożytki - dochody jakie przynosi rzecz lub prawo w toku normalnego użytkowania:

1. Pożytki rzeczy:

• Pożytki naturalne - płody rzeczy oraz inne od rzeczy części składowe jeśli zgodnie z zasadami gospodarki przynoszą dochód z rzeczy,

• Przysługuje osobie, która posiada/posiadała prawo do rzeczy w momencie odłączenia pożytku,

• Pożytki cywilne - dochody, które rzecz przynosi na podstawie stosunku prawnego,

• Należą się uprawnionemu w stosunku do czasu trwania jego prawa,

• Pożytki praw:

• Dochody jakie przynosi prawo zgodnie ze swoim społeczno-gospodarczym przeznaczeniem,

• Pieniądze:

1. Pojęcie:

• Rzecz specjalnego rodzaju, podlegająca regulacji odnoszącej się do rzeczy, ale z wyjątkiem wynikającym ze specyfiki pieniędzy,

• specyfika - miernik wartości, posiadający moc umarzania zobowiązań pieniężnych,

• Zobowiązania:

• Pieniężne ścisłe:

• Zasada walutowości - zobowiązania pieniężne w danym kraju muszą być wyrażane w walucie tego kraju,

• Zasada nominalizmu - przedmiotem świadczenia powinna być taka ilość jednostek pieniężnych jaka została ustalona w treści zobowiązania bez uwzględnienia spadku lub wzrostu wartości pieniądza na rynku,

• Zasada waloryzacji - konieczność uwzględnienia wartości rynkowej pieniądza,

• Zasada waloryzacji umownej:

• Kompromis między zasadą nominalizmu i waloryzacji,

• Odniesienie wartości świadczenia do innego miernika,

• Klauzule towarowe - świadczenie w towarze,

• Klauzule złota - inna waluta niż obowiązująca na danym obszarze,

• Klauzule indeksowe - odniesienie świadczeń pieniężnych do wybranych wskaźników ekonomicznych,

• Niepieniężne ze świadczeniem pieniężnym - zmiana świadczenia z rzeczy na pieniądz,

• Rolą pieniądza nie jest określenie wartości ale pełnienie funkcji świadczenia jako takiego,

• Papiery wartościowe - prawa inkorporowane do treści dokumentu:

1. Sytuacja, w której dokument wskazuje nie tyle osobę uprawnioną, co przesądza o istnieniu danego prawa,

2. Nie można ich kreować samodzielnie,

• Dobra niematerialne - dobra osobiste, dobra objęte prawem własności przemysłowej, energia,

• Przedsiębiorstwo;

1. Znaczenie podmiotowe - przedsiębiorstwo to szczególna osoba prawna, utworzona i działająca na podstawie ustawy o przedsiębiorstwach państwowych,

2. Znaczenie funkcjonalne - wyspecjalizowana sfera aktywności podmiotów prawa, z wiązana z ich funkcjonowaniem jako przedsiębiorstw,

3. Znaczenie przedmiotowe - PRZEDMIOT STOSUNKU CYWILNO-PRAWNEGO:

• Kompleks praw (obejmuje składniki materialne i niematerialne) ujęty w zorganizowany zespół (związek celowy),

• Przyczyny wyróżnienia znaczenia przedmiotowego:

• Przedsiębiorstwo jako całość może być przedmiotem obrotu,

• Czynność prawna mająca za przedmiot przedsiębiorstwo, obejmuje wszystkie elementy składowe wchodzące w jego skład,

• Ochrona wierzycieli podmiotu prowadzącego przedsiębiorstwo,

• Gospodarstwo rolne - tak jak przedsiębiorstwo w znaczeniu przedmiotowym,

• Mienie i majątek:

1. Mienie - własność i inne prawa majątkowe (aktywa),

2. Majątek - wszystkie prawa i obowiązki majątkowe (aktywa + pasywa),

Czynności prawne i inne zdarzenia cywilnoprawne:

1. Zdarzenia cywilnoprawne - pojęcie i klasyfikacja;

1. Zdarzenia cywilno-prawne to fakty, z którymi prawo cywilne wiąże skutki prawne w postaci powstania, zmiany lub ustania stosunku cywilno-prawnego,

2. Klasyfikacja:

• Działania:

• Działania zmierzające do wystąpienia z góry założonych skutków prawnych - działanie bezpośrednie i celowe,

• Oświadczenia woli,

• Konstytutywne orzeczenia sądowe,

• Decyzje administracyjne,

• Czyny - niezamierzone wystąpienie określonych skutków prawnych,

• Zdarzenia (w ścisłym tego słowa znaczeniu),

• Czynności prawne - pojęcie i podział;

1. Czynność prawna jest świadomym działaniem podmiotu (osoby fizycznej lub prawnej) podejmowanym dla wywołania skutków prawnych, a więc powstania, zmiany lub ustania stosunku prawnego.

• Zamiar wywołania skutków prawnych jest koniecznym elementem czynności prawnej.

• W każdej czynności, niezależnie od jej rodzaju, musi wystąpić, co najmniej jedno oświadczenie woli.

• Klasyfikacja:

• Ze względu na udział stron w ich kreowaniu:

• Czynności jednostronne - wystarczy oświadczenie woli jednej ze stron (np. testament),

• Umowy:

• Zgodne oświadczenia woli złożone przez wszystkie podmioty czynności,

• Nazywane czynnościami dwustronnymi, ale umowy mogą być wielostronne (np. umowa spółki cywilnej),

• Problem z ustaleniem przynależności uchwały:

• Oświadczenia wielu podmiotów wyrażone w tracie głosowania, traktowane są jako jedno oświadczenie woli organu, dopiero gdy kontrahent złoży zgodne oświadczenie woli z oświadczeniem organu mamy do czynienia z umową,

• Ze względu na wydanie lub nie wydanie rzeczy:

• Czynności konsensualne - samo złożenie oświadczenia woli, bez wydania rzeczy,

• Czynności realne:

• Oświadczenie woli i wydanie rzeczy,

• Skutkuje gdy zostanie dokonany wpis do rejestru (np. w księdze wieczystej) - ujawnienie prawa płynącego z rzeczy,

• Problem w podziale - wydanie rzeczy w czynności realnej wymaga bardzo często dokonania czynności konsensualnych, których przedmiotem jest jedynie zobowiązanie,

• Ze względu na moment wywołania skutków:

• Czynności między żyjącymi - inter vivos,

• Czynności na wypadek śmierci - mortis causa,

• Ze względu na skutek:

• Czynności zobowiązujące:

• Skutek: powstanie zobowiązania do spełnienia świadczenia,

• Chwila uzyskania skutku prawnego - moment spełnienia świadczenia,

• Może obejmować:

• Jedną stronę np. umowa darowizny (umowa dwustronna jednostronnie zobowiązująca),

• Obie strony np. umowa kontraktacji (umowa dwustronna dwustronnie zobowiązująca),

• Czynności rozporządzające:

• Skutek: przeniesienie, obciążenie, ograniczenie lub zniesienie istniejącego już prawa majątkowego,

• Chwila uzyskania skutku prawnego - moment dokonania czynności, efekt natychmiastowy,

• Czynności o podwójnym skutku:

• Skutek: zobowiązujący i rozporządzający,

• Chwila uzyskania skutku prawnego - automatycznie z chwilą dokonania czynności,

• Przysporzenia:

• Skutek: majątkowy (np. nabycie prawa, zwolnienie z obowiązku), korzystny dla jednego podmiotu czynności,

• Nadają roszczenie o wykonanie świadczenia przez drugi podmiot,

• Czynności kauzalne - ważność przysporzenia jest uzależniona od istnienia prawidłowej przyczyny prawnej,

• Causa (podstawa prawna):

• Causa obligandi vel acquirendi - podstawą prawną jest uzyskanie w zamian za przysporzenie, przysporzenia drugiej strony (wszystkie umowy wzajemne),

• Causa solvendi - przysporzenie w celu zwolnienia od istniejącego już zobowiązania,

• Causa donandi - przysporzenie jedynie w formie nieodpłatnej,

• Czynności abstrakcyjne - brak zależności między przysporzeniem a przyczyną prawną,

• Zobowiązania wynikające z weksla lub z czeku,

• Czynności upoważniające - umocowanie jednego podmiotu do działania w imieniu lub na rzecz innego podmiotu (np. pełnomocnictwo),

• Oświadczenie woli:

1. Istota oświadczenia woli;

• Art. 60 k.c.: „Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej (oświadczenie woli).”

• Oświadczenie woli jest skutkiem czynnego zachowania się podmiotu,

• Milczenie nie jest przez polskiego ustawodawcę uznawane za oświadczenie woli (traktowane jako odrębne zdarzenie cywilno-prawne),

• Klasyfikacja oświadczeń woli ze względu na adresata:

• kierowane do ściśle określonej osoby,

• kierowane do sprecyzowanego kręgu podmiotów,

• adresowane do ogółu,

• nie wymagające aprobaty otoczenia (np. testament),

• Składanie oświadczeń woli;

• Art. 61 k.c.:

• „§ 1. Oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią. Odwołanie takiego oświadczenia jest skuteczne, jeżeli doszło jednocześnie z tym oświadczeniem lub wcześniej.„

• „§ 2. Oświadczenie woli wyrażone w postaci elektronicznej jest złożone innej osobie z chwilą, gdy wprowadzono je do środka komunikacji elektronicznej w taki sposób, żeby osoba ta mogła zapoznać się z jego treścią.”

• Odwołanie oświadczenia woli jest skuteczne wtedy kiedy doszło:

• Przed oświadczeniem woli,

• Razem z oświadczeniem woli,

• Art. 62 k.c.: „Oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, nie traci mocy wskutek tego, że zanim do tej osoby doszło, składający je zmarł lub utracił zdolność do czynności prawnych, chyba że co innego wynika z treści oświadczenia, z ustawy lub z okoliczności.”

• Wykładnia oświadczeń woli;

• Główna zasada wykładni oświadczeń woli zawarta została w art. 65 § 1 k.c. „Oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których złożone zostało, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje.”

• Forma czynności prawnych:

1. Swoboda formy - odwołanie do art.60 k.c. (wolę można wyrazić w każdy sposób, który bezsprzecznie informuje o zamiarze składającego oświadczenie woli),

2. Formy szczególne - rodzaje, sposób dochowania, skutki niedopełnienia;

• Rodzaje form:

• Zwykła forma pisemna:

• Najczęściej stosowana forma,

• Do jej zachowania wystarczy złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie obejmującym treść oświadczenia woli,

• Podpis musi pozwalać na identyfikację składającego oświadczenie woli,

• Dokument może być sporządzony dowolnie i na dowolnym nośniku gwarantującym jego odtworzenie,

• Do dokumentów elektronicznych stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące dokumentów analogowych,

• Dokument elektroniczny wymaga podpisu elektronicznego, spełniającego warunki uznania go za bezpieczny podpis weryfikowany przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu :),

• Osoba składająca takie oświadczenie woli musi umieć pisać i czytać,

• Ewentualnie przy braku tych umiejętności ustawodawca przewiduje zastępcze postacie podpisu,

• Osoba nie umiejąca pisać, ale umiejąca czytać:

• Podpis przy pomocy tuszowego odcisku palca składającego + dopisane przez inną osobę imię i nazwisko składającego + podpis tej osoby,

• Podpis składa osoba inna niż składający oświadczenie - podpis jest poświadczony albo notarialnie albo przez wójta/burmistrza/prezydenta, starostę, marszałka województwa itp.,

• Osoba nie mogąca czytać (bez względu na umiejętność pisania):

• Oświadczenie w formie pisemnej zwykłej w formie aktu notarialnego,

• Zastosowanie którejś z form pisemnych kwalifikowanych wyczerpuje wymóg złożenia oświadczenia w formie pisemnej zwykłej,

• Formy pisemne kwalifikowane:

• Forma pisemna z datą pewną (urzędowe poświadczenie daty) - zwykła forma pisemna została uzupełniona o urzędowe poświadczenie daty (dokonuje notariusz),

• Czynność ma datę pewną również w sytuacjach:

• W wypadku stwierdzenia dokonania czynności w jakimkolwiek dokumencie urzędowym - od daty dokumentu urzędowego,

• W razie umieszczenia na obejmującym czynność dokumencie jakiejkolwiek wzmianki przez organ państwowy, jednostki samorządowej lub notariusz - od daty wzmianki,

• W razie śmierci jednej z osób podpisanych na dokumencie - od daty śmierci tej osoby,

• Forma pisemna z urzędowym poświadczeniem podpisu (forma z podpisem notarialnie poświadczonym),

• Notariusz (w nie których wypadkach wójt/burmistrz/prezydent lub bank) dokonuje poświadczenia własnoręczności złożonego podpisu,

• Akt notarialny:

• Notariusz spisuje treść oświadczenia woli, sprawdza tożsamość osób biorących udział, sprawdza zgodność aktu z prawem,

• Przed podpisaniem notariusz odczytuje akt w celu sprawdzenia czy wyraża słusznie wolę stron i czy jest dla nich zrozumiały,

• Formy te są ustawione wg. „stopnia zaawansowania”, każda kolejna spełnia wymogi wyznaczone dla wcześniejszej i może ją zastąpić,

• Skutki niedochowania:

• Forma zastrzeżona pod rygorem nieważności:

• Nie zachowanie formy powoduje bezwzględną nieważność czynności prawnej,

• Zwykłej formy pisemnej dotyczy to tylko wtedy gdy ustawodawca wyraźnie zastrzegł taki warunek, natomiast wszystkich form kwalifikowanych dotyczy to zawsze bez potrzeby umieszczenia tego w przepisie,

• Art.76 k.c.: „Jeżeli strony zastrzegły w umowie, że określona czynność prawna między nimi powinna być dokonana w szczególnej formie, czynność ta dochodzi do skutku tylko przy zachowaniu zastrzeżonej formy. Jednakże gdy strony zastrzegły dokonanie czynności w formie pisemnej, nie określając skutków niezachowania tej formy, poczytuje się w razie wątpliwości, że była ona zastrzeżona wyłącznie dla celów dowodowych.”

• Forma zastrzeżona dla celów dowodowych:

• Służy stwierdzeniu dokonania czynności prawnej,

• Jej niezachowanie nie powoduje nieważności czynności prawnej (skutki procesowe),

• Nie ma zastosowania w stosunkach między przedsiębiorcami,

• Dotyczy jedynie formy pisemnej zwykłej zastrzeżonej w ustawie,

• Art. 73 k.c.:

• „§ 1. Jeżeli ustawa zastrzega dla czynności prawnej formę pisemną, czynność dokonana bez zachowania zastrzeżonej formy jest nieważna tylko wtedy, gdy ustawa przewiduje rygor nieważności.

• § 2. Jeżeli ustawa zastrzega dla czynności prawnej inną formę szczególną, czynność dokonana bez zachowania tej formy jest nieważna. Nie dotyczy to jednak wypadków, gdy zachowanie formy szczególnej jest zastrzeżone jedynie dla wywołania określonych skutków czynności prawnej.”

• Mimo niezachowania formy pisemnej zastrzeżonej dla celów dowodowych dowód ze świadków i przesłuchania stron będzie dopuszczalny kiedy:

• obie strony wyrażą na to zgodę,

• żąda tego konsument w sporze z przedsiębiorcą,

• fakt dokonania czynności prawnej będzie uprawdopodobniony za pomocą pisma, pochodzącego od dowolnej osoby,

• Forma zastrzeżona dla wywołania określonych skutków prawnych:

• Wynika wyraźnie z przepisu,

• Nie powodu nie ważności czynności prawnej,

• Forma następczych czynności prawnych:

• Dotyczy dążenia do modyfikacji zawartej już umowy lub do zakończenia powstałego stosunku cywilno-prawnego,

• Art.77 k.c.:

• „§ 1. Uzupełnienie lub zmiana umowy wymaga zachowania takiej formy, jaką ustawa lub strony przewidziały w celu jej zawarcia.

• § 2. Jeżeli umowa została zawarta w formie pisemnej, jej rozwiązanie za zgodą obu stron, jak również odstąpienie od niej albo jej wypowiedzenie powinno być stwierdzone pismem.

• § 3. Jeżeli umowa została zawarta w innej formie szczególnej, jej rozwiązanie za zgodą obu stron wymaga zachowania takiej formy, jaką ustawa lub strony przewidziały w celu jej zawarcia; natomiast odstąpienie od umowy albo jej wypowiedzenie powinno być stwierdzone pismem.”

• Pismo potwierdzające:

• dotyczy zawarcia umowy między przedsiębiorcami,

• Treść czynności prawnych:

1. Elementy treści czynności prawnych;

• Postanowienia przedmiotowo istotne - elementy konieczne:

• Charakteryzują istotę czynności,

• Bez tych postanowień czynność może nie dojść do skutku,

• Określone przez ustawodawcę w celu regulacji podstawowego mechanizmu działania czynności,

• Postanowienia podmiotowo istotne:

• Wybór rodzaju czynności prawnej,

• Postanowienia o charakterze fakultatywnym,

• Najbardziej charakterystyczne przykłady to warunek i termin,

• Elementy nieistotne:

• Dotyczy skutków „ubocznych”, wywołanych przez czynność,

• Warunek ( Art.89 k.c. „Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych albo wynikających z właściwości czynności prawnej, powstanie lub ustanie skutków czynności prawnej można uzależnić od zdarzenia przyszłego i niepewnego.”);

• Klasyfikacja:

• Warunek zawieszający - jeżeli czynność ma wywoływać skutki dopiero po zaistnieniu zdarzenia przyszłego i niepewnego,

• Warunek rozwiązujący - jeżeli po wystąpieniu zdarzenia przyszłego i niepwnego czynność ma przestać wywoływać skutki,

• Warunek dodatni i ujemny - w zależności od tego czy dany warunek ma wystąpić,

• Warunek zależne i niezaeżne od woli stron,

• Warunki mieszane,

• Art.93 k.c.:

• „§ 1. Jeżeli strona, której zależy na nieziszczeniu się warunku, przeszkodzi w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego ziszczeniu się warunku, następują skutki takie, jakby warunek się ziścił.

• § 2. Jeżeli strona, której zależy na ziszczeniu się warunku, doprowadzi w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego do ziszczenia się warunku, następują skutki takie, jakby warunek się nie ziścił.”

• Termin;

• Art. 111. k.c.:

• „§ 1. Termin oznaczony w dniach kończy się z upływem ostatniego dnia.

• § 2. Jeżeli początkiem terminu oznaczonego w dniach jest pewne zdarzenie, nie uwzględnia się przy obliczaniu terminu dnia, w którym to zdarzenie nastąpiło.”

• Art. 112. k.c.: „Termin oznaczony w tygodniach, miesiącach lub latach kończy się z upływem dnia, który nazwą lub datą odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było - w ostatnim dniu tego miesiąca. Jednakże przy obliczaniu wieku osoby fizycznej termin upływa z początkiem ostatniego dnia.”

• Art. 113. k.c.:

• „§ 1. Jeżeli termin jest oznaczony na początek, środek lub koniec miesiąca, rozumie się przez to pierwszy, piętnasty lub ostatni dzień miesiąca.

• § 2. Termin półmiesięczny jest równy piętnastu dniom.”

• Art. 114. k.c.: „Jeżeli termin jest oznaczony w miesiącach lub latach, a ciągłość terminu nie jest wymagana, miesiąc liczy się za dni trzydzieści, a rok za dni trzysta sześćdziesiąt pięć.”

• Art. 115. k.c.: „Jeżeli koniec terminu do wykonania czynności przypada na dzień uznany ustawowo za wolny od pracy, termin upływa dnia następnego.”

• Art. 116. k.c.:

• „§ 1. Jeżeli skutki czynności prawnej mają powstać w oznaczonym terminie, stosuje się odpowiednio przepisy o warunku zawieszającym.

• § 2. Jeżeli skutki czynności prawnej mają ustać w oznaczonym terminie, stosuje się odpowiednio przepisy o warunku rozwiązującym.”

• Zawieranie umów:

1. Oferta i jej przyjęcie - w trybie ofertowym do zawarcia umowy dochodzi poprzez złożenie oferty i jej przyjęcie,

• Oferta:

• Strony:

• Składający ofertę - oferent,

• Adresat oferty - oblat,

• Oferta - oświadczenie woli zakwalifikowane jako oferta gdy:

• Określa istotne postanowienia umowy,

• Wyraża stanowczą wolę zawarcia umowy,

• Zawiera postanowienia umożliwiające dojście umowy do skutku - postanowienia przedmiotowo istotne,

• Treść oferty - treść minimalna,

• Art. 71 k.c.: „Ogłoszenia, reklamy, cenniki i inne informacje, skierowane do ogółu lub do poszczególnych osób, poczytuje się w razie wątpliwości nie za ofertę, lecz za zaproszenie do zawarcia umowy” ale art. 543. k.c.: „Wystawienie rzeczy w miejscu sprzedaży na widok publiczny z oznaczeniem ceny uważa się za ofertę sprzedaży.”

• Oferta może być skierowana do jednej osoby lub do kręgu adresatów,

• Skutki złożenia oferty:

• Powoduje „stan związania” oferenta,

• W okresie „związania” oblat może doprowadzić do przyjęcia oferty poprzez proste przyjęcie oferty, a oferent nie może temu zapobiec,

• W tym stanie oferent traci wpływ na zawarcie umowy,

• Ze względu na kłopotliwość tego stanu dla oferenta, jest on ograniczony - może być wpisany w treść oferty,

• Nie można jednak znieść tego stanu całkowicie,

• W wypadku pojawienia się w ofercie zastrzeżenia o zniesieniu „stanu związania” uznaje się, że stan ten występuje i jest nieograniczony czasowo,

• W wypadku braku określenia w ofercie okresu związania wg. k.c. uznaje się:

• Oferta złożona w obecności drugiej strony albo za pomocą środka bezpośredniego porozumiewania się na odległość przestaje wiązać, gdy nie zostanie przyjęta NIEZWŁOCZNIE,

• Oferta złożona w inny sposób przestaje wiązać z upływem czasu, w którym składający ofertę mógł w zwykłym toku czynności otrzymać odpowiedź wysłaną bez nieuzasadnionego opóźnienia,

• Prawo podmiotowe kształtujące lub umowa jako dwustronna czynność prawna - kompetencja oblata do przyjęcia oferty,

• Oświadczenie woli o przyjęciu oferty jest oświadczeniem komplementarnym w stosunku do oferty,

• Przyjęcie oferty:

• Oświadczenie woli oblata = oświadczenie woli oferenta,

• Wszelkie zmiany i uzupełnienia w oświadczeniu woli oblata uznaje się za nową ofertę,

• Zamiana ról - oblat staje się oferentem, oferent oblatem,

• Zamiana jednorazowa - gdy dochodzi do kolejnych zmian w oświadczeniu woli, mamy do czynienia nie z ofertą, ale z negocjacjami,

• Złożenie oferty:

• Gdy doszło do adresata w taki sposób, że mógł zapoznać się z jego treścią,

• Oświadczenie woli o przyjęciu oferty jest zbędne gdy:

• Według ustalonego zwyczaju lub

• Treści oferty, oświadczenie woli o przyjęciu oferty nie jest wymagane, szczególnie gdy oferent zażądał natychmiastowego wykonania umowy (umowa dochodzi do skutku gdy oblat przystąpi do wykonania umowy),

• Oświadczenie woli o przyjęciu oferty:

• W sposób wyraźny,

• W sposób dorozumiany,

• Chyba że ustawodawca zastrzegł formę szczególną,

• Sama oferta może wyznaczać sposób jej przyjęcia,

• Oferent nie może decydować o skutkach milczenie oblata:

• Przyjęcie oferty poprzez milczenie może nastąpić jedynie gdy strony wcześniej ustaliły taki skutek, oraz gdy takie postanowienie wynika z przepisów prawa (Art. 682 k.c.: „Jeżeli przedsiębiorca otrzymał od osoby, z którą pozostaje w stałych stosunkach gospodarczych, ofertę zawarcia umowy w ramach swej działalności, brak niezwłocznej odpowiedzi poczytuje się za przyjęcie oferty”),

• Moment przyjęcia umowy: art. 70k.c.:

• § 1. W razie wątpliwości umowę poczytuje się za zawartą w chwili otrzymania przez składającego ofertę oświadczenia o jej przyjęciu, a jeżeli dojście do składającego ofertę oświadczenia o jej przyjęciu nie jest wymagane - w chwili przystąpienia przez drugą stronę do wykonania umowy.

• § 2. W razie wątpliwości umowę poczytuje się za zawartą w miejscu otrzymania przez składającego ofertę oświadczenia o jej przyjęciu, a jeżeli dojście do składającego ofertę oświadczenia o jej przyjęciu nie jest wymagane albo oferta jest składana w postaci elektronicznej - w miejscu zamieszkania albo w siedzibie składającego ofertę w chwili zawarcia umowy.

• Aukcja i przetarg;

• Od roku 2003:

• Przetarg ustny to aukcja,

• Przetarg pisemny to przetarg,

• Mimo różnicy w nazewnictwie jest to jeden sposób zawierania umów,

• Tryb tzn. przetargowy (aukacja, licytacja, przetarg ustny, przetarg pisemny, przetarg sensu stricto),

• Tryb przetargowy to postępowanie o charakterze eliminacyjnym, zmierzające do wyboru najlepszego kontrahenta,

• Wg. k.c. jest to niezależny tryb zawierania umów,

• Klasyfikacja:

• Fakultatywne,

• Obligatoryjne,

• Nieograniczone - dostępne dla każdego zainteresowanego,

• Ograniczone - warunki przystąpienia może spełnić jedynie krąg podmiotów,

• Otwarte - zaproszenie skierowane jest do nieokreślonego kręgu adresatów,

• Zamknięte - zaproszenie jest skierowane imiennie do adresatów,

• Negocjacje;

• Przed rokiem 2003 - rokowania,

• Terminów: negocjacje, rokowania i pertraktacje można używać zamiennie,

• Brak definicji w k.c.

• Wg. A. Łuszpak-Zając: negocjacje można określić jako sytuację targu, w której strony rezygnują ze swoich początkowych stanowisk w zakresie niezbędnym do osiągnięcia zgodności składanych oświadczeń woli,

• cechą charakterystyczną jest duża aktywność podmiotów,

• Zawarcie umowy:

• Art. 72 § 1 k.c.: „Jeżeli strony prowadzą negocjacje w celu zawarcia oznaczonej umowy, umowa zostaje zawarta, gdy strony dojdą do porozumienia co do wszystkich jej postanowień, które były przedmiotem negocjacji.”

• Problematyka culpa in contrahendo (odpowiedzialność za winę w kontraktowaniu):

• Art. 72 § 2 k.c.: „Strona, która rozpoczęła lub prowadziła negocjacje z naruszeniem dobrych obyczajów, w szczególności bez zamiaru zawarcia umowy, jest obowiązana do naprawienia szkody, jaką druga strona poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy.”

• Samodzielna podstawa odpowiedzialności (szczególny typ czynu niedozwolonego),

• Wg. tego przepisu strona, która zawiniła jest zobowiązana do naprawienia szkody - tzn. ujemnego interesu umowy,

• Celem prowadzenia negocjacji dla pozoru może być np. zamiar uzyskania informacji,

• Wady oświadczenia woli:

1. Pojęcie:

• Wady oświadczenia woli - nieprawidłowości, które zaistniały w całym toku składania oświadczenia woli, które ustawodawca uznał za doniosłe (przyznanie konsekwencji, nawet w postaci unicestwienia oświadczenia),

• Brak świadomości i swobody;

• Polega z reguły na złożęniu oświadczenia woli w sytuacji, kiedy stan psychiczny podmiotu, istniejący w momencie podejmowania decyzji lub wyrażania przez niego woli, wyłączał świadomośc lub swobodę postępowania tego podmiotu.

• Art.82 k.c.: „Nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby nawet przemijającego, zaburzenia czynności psychicznych.”

• Pewne podobieństwo do ubezwłasnowolnienia,

• Pozorność;

• Może zaistnieć tylko przy współdziałaniu obu stron czynności prawnej,

• Polega na złożeniu oświadczenia woli drugiej stronie, za jej zgodą, wyłącznie dla pozoru,

• Art.83 k.c.:

• „§ 1. Nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności.

• § 2. Pozorność oświadczenia woli nie ma wpływu na skuteczność odpłatnej czynności prawnej, dokonanej na podstawie pozornego oświadczenia, jeżeli wskutek tej czynności osoba trzecia nabywa prawo lub zostaje zwolniona od obowiązku, chyba że działała w złej wierze.”

• W sytuacjach gdy strony nie chcą aby czynność prawna wywoływała skutki prawne,

• W sytuacjach gdy pod pozorem dokonania jednej czynności prawnej dokonują drugiej, która nie wynika z treści złożonych oświadczeń,

• Osoba trzecia możę skutecznie nabyć prawo na podstawie pozornej czynności prawnej gdy spełnia 2 warunki:

• Legitymuje się dobrą wiarą,

• Dokona czynności odpłatnej,

• Błąd;

• Przyczyną powstania tej wady jest mylne wyobrażenie, podmiotu składającego oświadczenie o rzeczywistości,

• Aby był wadą oświadczenia woli musi dotyczyć treści czynności prawnej,

• Elementy wyodrębnione z kategorii błędu:

• Pomyłka - rozbierzność między podjętym aktem woli a jego przejwem,

• Błąd w czystym tego słowa znaczeniu - daltonista kupujący zielony sweter w przekonaniu, że jest on różowy,

• Podstęp;

• Kwalifikowana postać błędu,

• Niedkiedy traktowany jako odrębna wada,

• Art. 86. k.c.: „§ 1. Jeżeli błąd wywołała druga strona podstępnie, uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu może nastąpić także wtedy, gdy błąd nie był istotny, jak również wtedy, gdy nie dotyczył treści czynności prawnej.

• Świadome wprowadzenie kogoś w błąd, w celu skłonienia go do złożenia oświadczenia woli,

• Nie musi dotyczyć treści czynności prawnej,

• Art. 86. k.c.: § 2. Podstęp osoby trzeciej jest jednoznaczny z podstępem strony, jeżeli ta opodstępie wiedziała i nie zawiadomiła o nim drugiej strony albo jeżeli czynność prawna była nieodpłatna.

• Aby powołać się na błąd musi być on istotny art.84 k.c.: „§ 2. Można powoływać się tylko na błąd uzasadniający przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści (błąd istotny).”

• Subiektywna istotność - postrzeganie rzeczywistości przez osobę popełniającą błąd,

• Obiektywna istotność - prawidłowa/rozsądna ocena rzeczywistości,

• Groźba;

• Owiadczenie złożone świadomie, ale pod wpływem przymusu psychicznego,

• Art.87 k.c.: „Kto złożył oświadczenie woli pod wpływem bezprawnej groźby drugiej strony lub osoby trzeciej, ten może uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia, jeżeli z okoliczności wynika, że mógł się obawiać, iż jemu samemu lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste lub majątkowe.”

• Oświadczenie zostaje wymuszone poprzez stworzenie stanu obawy,

• Musi być bezprawna i poważna (realna),

• Wyzysk i jego kwalifikacja;

• Art.388 k.c.: „§ 1. Jeżeli jedna ze stron, wyzyskując przymusowe położenie, niedołęstwo lub niedoświadczenie drugiej strony, w zamian za swoje świadczenie przyjmuje albo zastrzega dla siebie lub dla osoby trzeciej świadczenie, którego wartość w chwili zawarcia umowy przewyższa w rażącym stopniu wartość jej własnego świadczenia, druga strona może żądać zmniejszenia swego świadczenia lub zwiększenia należnego jej świadczenia, a w wypadku gdy jedno i drugie byłoby nadmiernie utrudnione, może ona żądać unieważnienia umowy.”

• Przesłanki:

• Obiektywna - rażąca dysproporcja świadczeń stron umowy,

• Subiektywna - wyzyskiwanie przez jedną stronę umowy szczególnego położenia, w jakim znajduje się jej kontrahent (przymusowe położenie drugiej strony),

• Stwarza zagrożenie dla dóbr danej osoby (dotyczy również dóbr osobistych),

• Nie musi być stałe, wystarczy że pojawiło się w momencie zwierania umowy,

• Kategorie zawarte w wyzysku:

• Niedołęstwo - wynika z patologicznch zmian o charakterze psychicznym lub fizycznym, powodujące uzależnienie osoby od otoczenia,

• Niedoświadczenie - brak zdolności przewidywania skutków prawnych zawieranych umów,

• Rażący stopień - przewyższenie wartości jednego świadcznia przez wartość drugiego,

• Sankcje wadliwych czynności prawnych - rodzaje i skutki.

1. Nieważność:

• Nazywana bezwzględną,

• Czynność dotknięta tą sankcją nie wywołuje żadnych skutków prawnych,

• Konwalidacja - „uzdrowienie” czynności objętej sankcją nieważności, przez ustawodawcę (np. art.14 § 2 k.c.: „Jednakże gdy osoba niezdolna do czynności prawnych zawarła umowę należącą do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, umowa taka staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych.”),

• Konwersja - przyjęcie, że nieważna czynność prawna danego typu, może zostać uznana za ważną czynność prawną innego rodzaju jeśli spełni wymogi właściwe dla tej drugiej czynności,

• Wzruszalność:

• Nazywana względną nieważnością,

• W wypadku tej sankcji dokonane czynności są skuteczne,

• Zniweczenie z mocą wsteczną - uznanie czynności za nieważną od początku,

• Bezskuteczność zawieszona:

• Dotyczy umów, do których slkuteczności prawo wymaga zgody osoby trzeciej, a zgody tej brak,

• Czynności jednostronne bez zgody sa bezwzględnie nieważne,

• Umowy bez zgody noszą nazwę czynności niezupełnych/kulejących - nie wywołują skutków do ewentualnego potwierdzenia,

• Bezskuteczność względna:

• Istota - możliwość zażądania uznania czynności prawnej za bezskuteczną w stosunku do określonych podmiotów z zachowaniem jej skuteczności wobec innych (np. art.59 k.c.: „W razie zawarcia umowy, której wykonanie czyni całkowicie lub częściowo niemożliwym zadośćuczynienie roszczeniu osoby trzeciej, osoba ta może żądać uznania umowy za bezskuteczną w stosunku do niej, jeżeli strony o jej roszczeniu wiedziały albo jeżeli umowa była nieodpłatna. Uznania umowy za bezskuteczną nie można żądać po upływie roku od jej zawarcia.”).

Przedawnienie roszczeń i terminy zawite:

1. Istota przedawnienia: pojęcie, przedmiot, skutek,

1. Przedawnienie polega na zaistnieniu skutków niekorzystnych dla uprawnionego na skutek zaniechania wykonywania prawa podmiotowego przez czas w ustawie określony.

2. Przedawnienie w zwykłej postaci powoduje jedynie niemożność dochodzenia danego roszczenia.

3. Art.117 § 1 k.c.: „Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu.”

• Przedmiot: roszczenia cywilno-prawne majątkowe,

4. Po upływie terminu przedawnienia zobowiązany moż epodnieśc zarzut przedawnienia, jednkaże roszczenie nie wygasa, przybierając formę roszczenia niezupełnego/naturalnego - roszczenie istnieje, ale nie można go dochodzić i wyegzekwować,

• Terminy przedawnienia: długość, sposób obliczania, zawieszenie, wstrzymanie zakończenia biegu, przerwanie biegu przedawnienia:

1. Termin przedawnienia zaczyna bieg od dnia wymagalności roszczenia.

2. Typowy czas przedawnienia wynosi 10 lat, a przy świadczeniach okresowych i wywodzących się z działalności gospodarczej - 3 lata (Art. 118. k.c.: „Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata.”).

3. W pewnych okolicznościach bieg terminu przedawnienia może ulec zawieszeniu na czas trwania przeszkody, przewidzianej w prawie, uniemożliwiającej dochodzenie roszczenia. Po ustaniu przeszkody dalszy bieg podejmowany jest z zaliczeniem czasu, jaki upłynął od rozpoczęcia biegu terminu do chwili jego zawieszenia.

• Art. 121k.c.: „Bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu:

• co do roszczeń, które przysługują dzieciom przeciwko rodzicom - przez czas trwania władzy rodzicielskiej;

• co do roszczeń, które przysługują osobom nie mającym pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko osobom sprawującym opiekę lub kuratelę - przez czas sprawowania przez te osoby opieki lub kurateli;

• co do roszczeń, które przysługują jednemu z małżonków przeciwko drugiemu - przez czas trwania małżeństwa;

• co do wszelkich roszczeń, gdy z powodu siły wyższej uprawniony nie może ich dochodzić przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju - przez czas trwania przeszkody.”

• Art. 123 § 1 k.c.: „Bieg przedawnienia przerywa się:

• przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia;

• przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje.”

• Terminy zawite:

1. Inna odmiana dawności, tzw. prekluzja,

2. Brak generalnych przepisów określających zakres ich zastosowania,

3. Dotyczą wszelkich odmian prawa podmiotowego,

4. Na skutek upływu terminu zawitego, skutek wygasa,

5. Upływ terminu zawitego uwzględnia się z urzędu,

6. Nie stosuje się zawieszania i przerwania biegu terminu,

---