• MAKROEKONOMIA

EKONOMIA - to nauka badająca w jaki sposób ludzie organizują działania w sferze produkcji i

konsumpcji .

MAKROEKONOMIA- jest gałęzią ekonomi próbującą wyjaśnić jak i dlaczego z upływem czasu gospodarka rozwija się , podlega różnym wahaniom i zmianą .

Ogólny trend gospodarki jest wynikiem wolno działających firm mianowicie rosnącej liczby ludności i lepszych technologii .

RECESJA- okres spadku łącznej produkcji oraz innego rodzaju wahania wytrącające gospodarkę ze ścieżki wzrostu .

MAKROEKONOMIA stara się wyjaśnić te działania wykorzystując zasady analizy ekonomicznej .

Inną gałęzią ekonomi jest mikroekonomia która bada zachowania pojedynczych konsumentów , przedsiębiorstw i rynków .

Mikroekonomia różni się od makroekonomii pod dwoma względni :

1. Mikroekonomia zajmuje się bardziej różnicami między rynkami niż tym dlaczego gospodarka jako całość z biegiem czasu rozwija się i podlega wahaniom .

2. Makroekonomia wyjaśnia proces ustalania się zmiennych , które mikroekonomia traktuje jako

dane zmienne , te obejmujące dochód narodowy , poziom cen i stopy procentowe .

Makroekonomia wykorzystuje podstawowe idee mikroekonomii próbując wyjaśnić wzrost i

fluktuację / wahania / .Makroekonomia musi patrzeć na zachowania konsumentów i przedsiębiorstw ,

organizacji rynków pracy i przemysłu , funkcjonowanie rynków finansowych oraz machinacji rządu .

Makroekonomia zajmuje się :

1. Bada gospodarkę narodową jako całość lub jej główne komponenty .

2. Bada zachowanie się państwa jako podmiotu gospodarczego .

Przedmiot zainteresowania makroekonomii stanowi długookresowy wzrost gospodarczy i wahania

krótkookresowe .

Makroekonomia zajmuje się takimi problemami jak :

1. Wzrost produkcji dóbr i usług

2. Stopa inflacji

3. Stopa procentowa

4. Kursy walut

5. Deficyt handlowy

Makroekonomia stara się odpowiedzieć na następujące pytania :

1. Co określa ogólny poziom cen i jaki jest wskaźnik inflacji .

2. Co określa dochód narodowy i poziom produkcji .

3. Co określa zatrudnienie w gospodarce i poziom bezrobocia w danym kraju .

4. Jak polityka monetarna i fiskalna wpływa na ogólny poziom cen , dochodu , produkcji , zatrudnienia i poziom bezrobocia .

5. Co może uczynić rząd aby przeciwdziałać recesji , bezrobociu i inflacji .

• DO CZEGO PRZYDAJE SIĘ MAKROEKONOMIA

Makroekonomia jest istotna dla prowadzenia dobrej polityki ekonomicznej /gospodarczej /.

Wykorzystywana we właściwy sposób przez prowadzących politykę ma bardzo duży wpływ na poprawę dobrobytu w danym kraju , a w tym słabiej rozwiniętych gospodarczo: Afryka , Azja ,

czy Ameryka Łacińska oraz w nowo powstających gospodarstwach Europy Wschodniej .

Zastosowanie Makroekonomii :

1. Może pomóc polityką w podjęciu decyzji dotyczącej tego co należy uczynić w celu odsunięcia

niebezpiecznych recesji a gdy już ona wystąpi jak spowodować by była najkrótsza i

najłagodniejsza .

2. Może pomóc w utrzymaniu inflacji na niskim i stabilnym poziomie bez wywoływania

krótkookresowej niestabilności gospodarczej .

3. Mówi w jaki sposób istotne zmiany polityki wpływają na typy dóbr wytwarzanych w gospodarce .

4. Może pomóc polityką w przebrnięciu przez różne rządowe propozycje w zakresie wydatków i

podatków mających na celu zwiększenie długookresowego tempa wzrostu .

Dlaczego państwo ingeruje w gospodarkę - powody :

1. Wybory indywidualne niekoniecznie dotyczą dóbr korzystnych społecznie .

2. Procesy produkcji wywołują negatywne efekty zewnętrzne , które należy zlikwidować

/hałas , zanieczyszczenia / .

3. Dążenie do najwyższej racjonalności i maksymalnych efektów gospodarczych niekoniecznie

maksymalizuje dobrobyt społeczny .

4. Procesy gospodarcze odbywają się w warunkach niepewności , szczególnie nie omijają ich klęski

żywiołowe które trudno przewidzieć .

5. Reguły konkurencji uczciwej / polityka antymonopolowa / .

MIERNIKI MAKROEKONOMICZNE / rachunek dochodu narodowego /- służą do oceny sprawności

gospodarki .

Dwa systemy obliczania dochodu narodowego :

1. Metoda MPS /MATERIAL PRODUKT SYSTEM -system produkcji materialnej /- obejmuje

tylko produkcję materialną .

2. Metoda SNA / SYSTEM OF NATIONAL ACCOWNTS system rachunkowości narodowej /-

obecnie stosowana na całym świecie obejmuje produkcję dóbr materialnych i sfery usług .

Najważniejsze wskaźniki działalności gospodarczej państwa :

1. Miary poziomu i tempa ogólnej pozycji produkcji krajowej / PNB , PNN , PKB /

2. Miary siły nabywczej konsumentów przed opodatkowaniem i po nim - dochód narodowy DN,

dochód rozporządzalny lub dochody osobiste do dyspozycji DN=DO , dochody osobiste .

3. Miara trudności znalezienia pracy przez ludność - stopa bezrobocia .

4. Miara trudności wzrostu ogólnego poziomu cen w gospodarce - stopa inflacji .

PRODUKT NARODOWY BRUTTO /PNB / -stanowi pieniężny wyraz bieżącej wartości rynkowej

wszystkich dóbr i usług finalnych wytworzonych w gospodarce w danym okresie .

Dobra i usługi finalne są przeznaczone już dla ostatecznego użytkownika .

Dobra i usługi pośrednie są nabywane do dalszej obróbki czyli wytwarzania innych dóbr i usług .

PNB = PKB + DOCHODY NETTO z tytułu własności pracy za granicą

PRODUKT KRAJOWY BRUTTO / PKB / -stanowi miarę produkcji wytworzonej przez czynniki

wytwórcze zlokalizowane na terenie danego kraju niezależnie od tego kto jest ich właścicielem .

Dochody pracy z tytułu pracy za granicą są równe różnicy między dochodami obywateli danego kraju

uzyskanymi za granicą a odpływem dochodu z własności lub pracy należnych cudzoziemcy .

Cechy PNB :

1. Jest miernikiem całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju niezależnie

od kraju świadczenia usług przez czynniki produkcji .

2. Obejmuje tylko dobra i usługi wytworzone w ciągu jednego roku .

3. Z tych samych powodów wyłącza się z PKB obrót papierami wartościowymi , płatności

związane z zakupem akcji , obligacji nie związanych z regularnym przepływem w danym roku wytworzonych dóbr i usług .

4. Dotyczy tylko dóbr , które przeszły przez rynek .

5. Nie wlicza się transferów pieniężnych do PNB .

6. Nie uwzględnia miernikowych działalności oraz nieujawnionych działalności .

Wady PNB :

1. Nie ujmuje produkcji , która nie jest przeznaczona na rynek .

2. Nie ujmuje rezultatów gospodarki cieni / szara strefa , nielegalna działalność , legalna

działalność , która oszukuje czyli prowadzi dwie księgi / .

3. Nie ujmuje czasu wolnego .

4. Nie obejmuje renty konsumenta dotyczącej dóbr trwałych , które już posiadamy w

gospodarstwach domowych .

5. Ujmuje produkcję anty dóbr / wszystkich efektów zewnętrznych , hałas , zanieczyszczenia

a także broni , narkotyków , tytoniu , alkoholu .

Dobrobyt ekonomiczny netto - uwzględnia przy obliczaniu PNB miernikowe dobra i straty w celu ustalenia lepszej miary jakości życia i dobrobytu narodowego .Modyfikacje:

1. Odejmuje od PNB pewne nieuwzględnione koszty obniżenia życia , które pojawiają się wraz z

objętą w PNB .

2. Dodaje do PNB niektóre pozycje np. pracę w gospodarstwach domowych i czas wolny .

3. Wyklucza z PNB niektóre usługi pośrednie np. ochronę policyjną i przeciwpożarową .

PNN produkt narodowy netto / PNN= PNB- amortyzacja / - jest lepszym miernikiem wzrostu

Produkcji niż PNB i stanowi 89-92 % PNB .

Wyróżniamy dwa rodzaje PNB :

1. Nominalny PNB jest liczony w cenach bieżących . Wyróżnienie PNB w ujęciu nominalnym

służy ocenie tego co w danym roku wytworzono i co może być podzielone , nie może służyć

wzrostowi gospodarczemu w kolejnych latach .

2. Realny PNB liczony w cenach stałych przedstawia nam prawidłowy obraz rzeczywistych zmian

w gospodarce - uwzględnia wskaźnik inflacji .

Realny PNB = Nominalny PNB x 1000

Indeks cen

PKB jest lepszą miarą tego co dzieje się i jest ściśle związany z innymi miarami produkcji i

zatrudnienia . Pozwala na lepsze porównanie PKB w innych krajach .

Transakcje z zagranicą stają się coraz większą działalnością gospodarczą kraju - rosną zarówno wypłacone jak i otrzymywane przez dany kraj dochody z usług czynników produkcji . Na skutek tego PNB stawał się coraz mniej wiarygodnym wskaźnikiem mierzonym w danym kraju działalność

gospodarczą .

Metody obliczania produktu krajowego brutto :

1. Możemy obliczyć wydatki na dobra i usługi różnych podmiotów gospodarczych , gospodarstw

domowych , przedsiębiorstw państwowych i cudzoziemców .

2. Możemy obliczyć wielkość produkcji w różnych gałęziach produkcji , górnictwie , w

rolnictwie .

3. Możemy mierzyć całkowity dochód sumując płace i zyski uzyskane przez różne grupy

wytwarzające PNB .

całkowita wielkość wydatków = całkowita wielkość produkcji = całkowita

Ad 1 . sumowanie wydatków

PKB = C + I + G + Nx

C - wydatki konsumpcyjne

I - inwestycyjne

G - rządowych

Nx - export netto

C - obejmuje wydatki gospodarstw domowych na

1. Dobra konsumpcyjne trwałego np. telewizor , samochód , pralka .

2. Dobra konsumpcyjne nie trwałego użytku np. żywność , ubranie , benzyna .

3. Wydatki na usługi np. kształcenie , opieka medyczna , usługi fryzjerskie .

Wydatki związane z zakupem mieszkania są inwestycją .

I - inwestycje to suma wydatków przedsiębiorstw na fabryki , maszyny , zapasy oraz wydatków gospodarstw domowych na mieszkania .

Inwestycje

Inwestycje w kapitał trwały zapasy

/ zakup nowej fabryki , urządzeń domu / / to wszystko co przedsiębiorstwo potrzebuje aby

utrzymać produkcję w toku - krótkookresowe /

nie mieszkaniowe mieszkaniowe

/ budowle , fabryki /

budowle wyposażenie

/ samochód dostawczy . długopis

papier do ksera /

Makroekonomiczne inwestycje polegają jedynie na nabywaniu nowych domów , fabryk lub zapasów .

G - zapasy rządowe - oznaczają sumę wydatków rządu na produkty i usługi mogą dotyczyć np.:

szkolnictwa , budowy dróg oraz produkcji sprzętu wojskowego . Są one tylko częścią wydatków

państwa uwzględnionych w budżecie i nie zalicza się do nich takich pozycji jak zasiłki społeczne oraz

odsetki od długu publicznego .

gospodarstwo domowe wydatki konsumpcyjne na dobra trwałego użytku

SAMOCHÓD przedsiębiorstwo inwestycja

rząd wydatek rządowy

gospodarstwo domowe

DOM przedsiębiorstwo inwestycje / jest to wyjątek /

rząd

EXPORT NETTO

Export jest to dostarczanie dóbr i usług za granicę . Obliczając PKB import odejmujemy a export dodajemy do wydatków .

Całkowity export netto nazywany jest czasem saldem bilansu handlowego . Jeśli jest on dodatni

Mówimy o nadwyżce handlowej , jeśli ujemny mamy do czynienia z deficytem handlowym .

Pomiar PKB przez produkcję - wartość dodana . PKB możemy obliczyć dodając wartość dóbr i usług w różnych gałęziach . Musimy jednak uważać jednak aby nie obliczyć pozycji kilkukrotnie .

Aby zapobiec kilkukrotnemu liczeniu tych samych pozycji wprowadzono pojęcie wartości dodanej .

Wartość dodaną przedsiębiorstw nazywamy różnicę między przychodem tego przedsiębiorstwa

pochodzących ze sprzedaży jego produktu a sumą jaką ono musi zapłacić innym przedsiębiorstwom

za użyte przez siebie dobro pośrednie .

Pomiar przez sumowanie dochodów - metoda ta polega na sumowaniu płatności dochodowych

Wypłacanych właścicielom czynników produkcji za ich wykorzystanie w procesie produkcji .

Obejmuje wynagrodzenie pracowników , dochody właścicieli przedsiębiorstw , dochody osobiste z rent , zyski .

6.10.2001.

DOCHÓD NARODOWY - obejmuje całość dochodów wypłaconych za wykorzystanie czynników produkcji / kapitał , ziemia , praca / w określonym czasie ich właściciela .

Stąd dochód narodowy jest sumą procentów , rent i płac z punktu widzenia źródeł pochodzenia czynników produkcji . Dochodów narodowy jest dochodem z tytułu ich zaangażowania w procesie produkcji .

Z punktu widzenia przedsiębiorstw dochód narodowy jest kosztem zużycia tych czynników produkcji.

Dlatego też dochód narodowy jest równy całkowitym kosztom produkcji dóbr i usług zawartych w produkcie narodowym netto . Możemy zapisać że : DN = PNN - podatki pośrednie ponieważ wynagrodzenia czynników produkcji są mniejsze od wpływów pieniężnych ze sprzedaży . Część tych wpływów stanowią podatki pośrednie , które trafiają do budżetu państwa .

DOCHODY OSOBISTE - stanowią całkowity dochód uzyskiwany przez obywateli przez opłaceniem podatku dochodowego .

DOCHÓD ROZPORZĄDZALNY - /dochód osobisty do dyspozycji/ - stanowią dochody osobiste pomniejszone o podatki osobiste / majątkowe , spadkowe / a także o kwotę opłat nie podatkowych .

Różnica między produktem krajowym brutto a dochodem narodowym :

• produkt krajowy brutto mierzymy w cenach zakupu towaru przez klientów

• dochód narodowy mierzymy w cenach uzyskanych przez przedsiębiorstwa ze sprzedaży produktów

Ceny te różnią się o wielkość podatku od sprzedaży i akcyzy .

RACHUNEK DOCHODU NARODOWEGO

PKB

+ dochody netto czynników produkcji

= PNB

- amortyzacja

= PNN

- podatki od sprzedaży i akcyza

- transfery przedsiębiorstw

- rozbieżności statystyczne

+ dotacje netto dla przedsiębiorstw państwowych

= DOCHÓD NARODOWY

- podatki dochodowe przedsiębiorstw

- składki na ubezpieczenia społeczne

- nierozdzielne zyski spółek akcyjnych

+ odsetki od długów zaciągniętych przez podmioty nie gospodarcze

+ płatności transferowe państwa i przedsiębiorstw

= dochód osobisty

- podatki osobiste

= dochód rozporządzalny

ZAGREGOWANY POPYT A ZRÓWNOWAŻONY POZIOM DOCHODU I PRODUKCJI

GOSPODARKA DOMOWA

STRUMIEŃ STRUMIEŃ STRUMIEŃ STRUMIEŃ

WYDATKÓW DÓBR I ZASOBÓB WYNAGRODZEŃ

NA DOBRA USŁUG PRODUKCJI ZA CZYNNIKI

I USŁUGI PRODUKCJI

PRZEDSIĘBIORSTWA

Przepływ wewnętrzny - przepływ zasobów rzeczowych

Przepływ zewnętrzny - przepływ zasobów finansowych

W najprostszej postaci obieg ten ilustruje funkcjonowanie gospodarki na którą składają się gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa . Jest to obieg gospodarki zamkniętej nie uwzględniającej wpływów państwa .

Gospodarstwa domowe kupują dobra wytwarzane przez przedsiębiorstwa natomiast sprzedają posiadane przez siebie czynniki produkcji przedsiębiorstw .

Dochody otrzymane ze sprzedaży czynników produkcji umożliwiają gospodarstwom domowym dokonywanie zakupów , z kolei przedsiębiorstwa otrzymują przychody ze sprzedaży wytworzonych produktów . Mogą kupować na rynkach czynników produkcji to co oferują gospodarstwa domowe .

Ponieważ nie uwzględniamy w modelu żadnych dopływów ani odpływów : gospodarstwa domowe wydają całe swoje dochody na rynku produktów i usług zaraz po ich otrzymaniu , natomiast przedsiębiorstwa sprzedają wszystkie swoje produkty gospodarstwom domowym zaraz po ich wyprodukowaniu .

Warunek równowagi dla tego modelu : A = Y

A - globalny popyt Y - globalna podaż

Przedstawiony model sugeruje że rozmiary działalności gospodarczej można mierzyć 3 sposobami :

1. Przez liczenie wartości wytworzonych dóbr i usług .

2. Przez liczenie wartości dochodów czynników produkcji .

3. Przez liczenie wartości rozmiarów wydatków na dobra i usługi .

II . MODEL ZŁOŻONY OKRĘŻNEGO OBIEGU WYDATKÓW

Jest bliższy rzeczywistości gospodarczej i uwzględnia istnienie rynków finansowych oraz występowanie obiegów dwóch rodzajów strumieni oszczędności i inwestycji .

GOSPODARSTWA DOMOWE

Q

WYNAGRODZENIE S ZA CZYNNIKI T WYDATKI NA DOBRA

PRODUKCYJNE / Y / I I USŁUGI / C /

R

G

X

PRZEDSIĘBIORSTWA

Nie cały dochód który otrzymujemy wydajemy .

„S” - OSZCZĘDNOŚCI spowodują że nie wszystkie dobra i usług zostaną sprzedane . Przedsiębiorstwa będą zmniejszały produkcję dostosowując ją do rozmiarów popytu to z kolei oznacza zmniejszenie zaopatrzenia firm na czynniki produkcji . Zmniejszają się więc dochody gospodarstw domowych a tym samym dalszemu ograniczeniu ulegnie globalny popyt .

Ten efekt odpływu oszczędności może być zrekompensowany dopływem inwestycji .

„I”- INWESTYCJE to zakup dóbr kapitałowych mogą mieć charakter zamierzony / przewidywane zakupy dóbr kapitałowych / lub niezamierzony gdy dobra wyprodukowane na sprzedaż nie znalazły nabywcy .

Dopływem są inwestycje tylko zamierzone .

Warunek równowagi : S = I

W modelu uwzględniamy :

1. Funkcjonowanie państwa jako podmiotu gospodarczego .

2. Istnienie gospodarki otwartej .

Ad. 1 Istnienie i funkcjonowanie rządu wymaga określonych środków finansowych i rząd uzyskuje je głównie z podatków .

„T” - PODATKI - stanowią odpływ siły nabywczej z obiegu . Z uzyskanych dochodów rząd może dokonywać zakupów dóbr i usług niezbędnych do realizowania określonej polityki gospodarczej i są to WYDATKI RZĄDOWE „G” .

„X” - EXPORT - jest dopływem do obiegu gdyż wyprodukowane w kraju towary za których wytworzenie zapłacono właścicielom czynników produkcji są wywożone za granicę .

Dochody uzyskiwane z tego tytułu są elementem globalnego popytu produktu zaś nie stanowią części globalnej podaży .

„Q” - IMPORT - jest odpływem gdyż gospodarstwa domowe wydają część swoich dochodów na zakup dóbr wytwarzanych poza granicą kraju co oznacza zmniejszenie popytu na dobra krajowe .

Warunek równowagi : A = C + I + G + R + Ix

Y = C + S + T

A = Y C + T + S = C + I + G + R + Nx Nx = x - q

S + T + Q = I + G + R + x

Zrównoważony poziom produkcji - założenia :

1. Ceny i stawki płac są stałe A = C + I + G + R + Nx

2. Globalny popyt konsumpcyjny zależy od odchodów rozporządzalnych , którym dysponują

gospodarstwa domowe w związku z tym wzrost dochodów powoduje wzrost popytu .

Cały otrzymany dochód gospodarstw domowych dzielą na części przeznaczone do konsumpcji i część przeznaczoną na oszczędności . Y = C + S

Ostateczny podział dochodu zależy od :

1. Krańcowej psychologicznej skłonności do konsumpcji /c / - jest to część dodatkowej jednostki

dochodów które gospodarstwa domowe pragną przeznaczyć na powiększenie konsumpcji .

2. Krańcowej psychologicznej skłonności do oszczędzania / s / - jest to część dodatkowej jednostki

Którą gospodarstwa domowe przeznaczają na powiększenie oszczędności

c + s = 1

Warunek : o c 1 funkcja konsumpcji będzie miała postać

C = c + cY

c- konsumpcja autonomiczna niezależna od dochodu rozporządzalnego

c i c - są stałe i dodatnie

Nachylenie prostej jest zawsze mniejsze niż 45

Linia 45 - C = Y - jest to hipotetyczna sytuacja w której cały dochód gospodarstw domowych jest konsumowany . Rzeczywisty przebieg planowanej przez gospodarstwa domowe konsumpcji wyraża linia : C = c + cY

Konsumpcja zależy od dochodów , wyższemu poziomu dochodów odpowiada wyższy poziom konsumpcji . Nachylenie prostej mówi nam jak zmienia się konsumpcja wraz ze zmianą dochodu .

Nachylenie prostej jest równe C .

Przy dochodzie Y = O cały dochód otrzymany na gospodarstwa domowe jest przeznaczany na

konsumpcje S = O .

Przy wielkości dochodu mniejszemu niż Y = O występuje zjawisko ujemnych oszczędności .

Oznacza to sytuację w której gospodarstwa domowe finansują bieżąco konsumpcję z oszczędności nagromadzonych wcześniej lub kredytu .

Zwiększeni rozmiarów dochodu ponad YO umożliwia gospodarstwom domowym przeznaczenie

części otrzymanego dochodu na oszczędności .

Y = C + S

S = Y - C

C = c + cY

S = Y - c - cY

S = - c + ( 1 - c ) x Y

S = - c + sY

FUNKCJA OSZCZĘDNOŚCI

FUNCJA INWESTYCJI

Drugim elementem globalnego popytu jest popyt inwestycyjny / zamierzony przez przedsiębiorstwa powiększeni dóbr / . Rozmiary popytu inwestycyjnego zależą od : przewidywalnego popytu na określone wyroby oraz od wysokości stopy procentowej . Natomiast nie ma żadnego związku między bieżącym poziomem produkcji a popytem inwestycyjnym . W związku z tym popyt jest wielkością niezależną od rozmiarów dochodu .

Wydatki i transfery rządowe- zależą bardziej od charakteru polityki prowadzonej przez rząd niż od wielkości dochodu można więc je potraktować jako wielkość autonomiczną stałą .

Mnożnik - informuje nas o tym co się będzie działo z dochodem narodowym gdy zmieni się popyt autonomiczny . Mnożnik to stosunek zmiany produkcji zapewniającej utrzymanie równowagi do powodującej ją zmianę popytu autonomicznego .

Obliczając wartość mnożnika dowiemy się ilo krotnie przyrasta dochód narodowy . W tym celu sumujemy przyrost produkcji , a następnie dzielimy przez wzrost inwestycji autonomicznych .

w gospodarce zamkniętej

Wartość mnożnika zależy od psychologicznej skłonności do konsumpcji . Im skłonność ta jest większa tym większa jest wartość mnożnika .

Opisane procesy mnożnikowe będą zachodzić wówczas , gdy będą istnieć wolne niewykorzystane zasoby czynników produkcji .

Procesy mnożnikowe mogą oddziaływać w przeciwnym kierunku czyli spadek inwestycji autonomicznych może wywołać wielokrotnie większy spadek dochodu narodowego .

• Mnożnik w gospodarce odwrotnej

Państwo - jako podmiot gospodarczy

Wydatki i transferu - wielkości autonomiczne

Podatek - stopa podatkowa / „t”/

Wartość podatków T = tY

Dochód rozporządzalny Yd = Y - T

Yd = Y - tY

Yd = Y ( 1- t )

• Ważne :

Mnożnik przy uwzględnieniu roli państwa będzie miał postać :

Im wyższa stopa podatkowa tym mniejsza jest wartość mnożnika .

HANDEL ZAGRANICZNY

Export = export autonomiczny X = x

Import Q = q + mY q - wartość autonomiczna krańcowa

skłonności do importu

m - chęć przeznaczenia przyrostu dochodu

zakup dóbr importowanych

Mnożnik przyjmie postać :

Efekt działania mnożnika będzie tym większy im mniejsza część dochodu będzie przeznaczona na zakup dóbr importowanych .

• PIENIĄDZ 21.10.2001

BARTER- jest to wymiana naturalna produktu na produkt , w handlu zagranicznym może być spowodowany brakiem wymienialnej waluty.

Towar który utrzymuje na stał pozycje ogólnego ewkiwalentu staje się pieniądzem .

Pierwszą formą pieniądza był pieniądz przedmiotowy to np. ziarna kakaowca u Asteków , jedwab

w Chinach , muszle , sól , perły w Afryce , skóry , siekierki żelazne , sól u Słowian .

Drugą formą pieniądza był pieniądz papierowy .

Pieniądz jest to rodzaj aktywów powszechnie akceptowanych jako środek płatniczy .

Rodzaje pieniądza :

1. Pieniądz przedmiotowy

2. Pieniądz towarowy / w XIX w / obejmuje złote i srebrne monety oraz kruszce szlachetne .

Przyczyny : - złoto występuje w ograniczonych ilościach

- jest trudny do wydobycia

- jest metalem miękkim

3. Pieniądz symboliczny papierowy : niski koszt wytworzenia , prawo nadaje mu wartość i czyni

akceptowanym środkiem płatniczym , w czasie inflacji traci wartość .

4. Pieniądz bezgotówkowy - zapisy na rachunkach bankowych należących do przedsiębiorstw ,

Firm oraz osób fizycznych .Wkłady uruchamiane są za pomocą czeków , kart płatniczych . Jest

Emitowany przez banki handlowe i nie jest prawnym środkiem płatniczym .

5. Pieniądz międzynarodowy i są nimi :

- SDR - specjalne prawa ciągnienia

- ECU

- EURO

SDR - jest to sztuczny międzynarodowy pieniądz kredytowy służący do rozrachunków między krajami członkowskimi międzynarodowego funduszu walutowego . Wprowadzono je w 1970 r i są

emitowane wyłącznie przez NFW jako dodatkowe aktywa rezerwowe .

Mechanizm emisji a następnie sprzedaż SDR jest metodą finansowania nierównowagi płatniczej . Są koszykiem 5 głównych walut państwa : dolar USA , marka , frank francuski , funt brytyjski , jen . W ograniczony sposób można wykorzystywać do zakupu kluczową walutę MFW i do niektórych innych mniej ważnych celów .

Dlaczego SDR nie został powszechnie zaakceptowany :

1. Nie miały żadnej wartości wewnętrznej np. złoto

2. Nie były gwarantowane przez potężny rząd np. dolar

Z dnia 11.01.2001 1 SDR = 5,3779 zł

Z dnia 19.10.2001 1 SDR = 5,2174 zł

ECU - W 1979 r członkowie EWG wspólnie z Wielką Brytanią utworzyli europejski system walutowy a w jego ramach wspólną walutę ECU . Była to jednostka rozrachunkowa początkowo używana w niektórych transakcjach pomiędzy krajami EWG a później Unii Europejskiej . Jej wartość była ustalona na podstawie koszyka walut krajów członkowskich . Największy udział w koszyku miała marka niemiecka .

1 ECU = 3,6 ZŁ

EURO - w dniu 2,3 maja 1998 r przedstawiciele rządów Unii Europejskiej postanowili wprowadzić w życie z dniem 1.01.1999 r nową walutę międzynarodową EURO . Początkowo miała ona funkcjonować w transakcjach bankowych oraz za pośrednictwem kart kredytowych . W 2002 r politykę pieniężną tych państw w dużym stopniu przejmie utworzony Europejski Bank Centralny .

EURO wystąpiło ECU w stosunku 1: 1

11.10.2001 1 EURO = 3,8797

1. 1 EURO = 3,6891

Korzyści z wprowadzenia EURO :

• dla mieszkańców Unii Europejskiej pozbycie się problemu wymiany walut w czasie wyjazdów za

granicę

• łatwość w porównywaniu cen

• dla gospodarki Unii Europejskiej łatwość transferu kapitału

• wyeliminowanie problemów związanych z wahaniem kursów walutowych

Wymiary zasobów pieniężnych :

Płynność - jest to łatwość z jaką można zamienić jedne aktywa na drugie .

W zależności od stopnia płatności wyróżniamy różne miary zasobu pieniądza :

1. Miara M1 obejmuje : gotówkę , czeki podróżne , depozyty płatne na żądanie , obejmuje składniki

Najbardziej płynne .

2. Miara M2 obejmuje : M1 , depozyty oszczędnościowe , drobne depozyty terminowe , jednodniowe umowy odkupu , udziały w spółkach lokacyjnych na rynku pieniężnym , krótkoterminowe depozyty w walutach obcych .

3. Miara M3 najmniej płynne składniki zasobu obejmuje : M2 , duże depozyty terminowe , umowy odkupu , długoterminowe depozyty w walutach obcych , depozyty terminowe nie bankowych instytucji finansowych .

4. Grupa aktywów finansowych o dużym stopniu płynności zaliczamy : obligacje rządowe , akcepty

bankowe tj. polecenie zapłacenia przez bank określonej sumy w określonym czasie , używane głównie w handlu zagranicznym weksel handlowy , weksel handlowy , krótkoterminowe papiery wartościowe skarbu państwa .

Zakres poszczególnych miar zasobu pieniądza zależy od innowacji finansowych .

INNOWACJE zwiększyły ilość i różnorodność aktywów finansowych występujących w charakterze pieniądza lub jego substytutu . Zmieniają skład agregatów pieniężnych i komplikują prawidłowe określenie podaży pieniądza . Pojawia się obawa że w związku z tym skuteczność polityki pieniężnej może być ograniczona

Funkcje pieniądza :

1. Środek cyrkulacji i obiegu / środek wymiany / - pieniądz usprawnia wszelkie rodzaje transakcji

posługujemy się miarą M1 .

2. Środek tezauryzacji czyli magazyn wartości - pieniądz jest środkiem przechowywania siły

nabywczej w czasie , pozwala dokonywać zakupów w przyszłości . Tę funkcję pełnią również inne aktywa : akcje , obligacje , domy , biżuteria / M2 , M3 /

3. Miernik wartości albo jednostka rozrachunkowa czyli w nim są wyrażone ceny prowadzonego

rozliczenia .

4. Środek płatniczy albo środek odroczonych płatności pieniądz używany jest przy spłacie wszelkich

zobowiązań np. płace , pożyczki , podatki .

5. Pieniądz światowy spełnia wymienione wyżej funkcje z tym zastrzeżeniem że one do wymiany

międzynarodowej .

Cechy charakteryzujące pieniądz :

1. Podaż pieniądza musi być ograniczona .

2. Pieniądz musi być podzielny .

3. Pieniądz musi być łatwo przenośny .

4. Pieniądz powinien być trwały .

Wartość pieniądza .

Pieniądz kulkowy wartość swą czernie z przyczyn kulturowych i społecznych .

Pieniądz towarowy wartość była utożsamiana z pewnymi towarami . Wartość to waga tych towarów : złota , srebra .

• Siła nabywcza pieniądza - to jego zdolność do nabycia określonej ilości dóbr i usług . Wzrost cen powoduje zmniejszenie wartości jednostki pieniężnej tj. deprecjację pieniądza . Gdy ceny obniżają się wartość pieniądza rośnie czyli występuje jego aprecjacja .

• KURS WALUTOWY to :

• 1. Cena waluty obcej wyrażona w pieniądzu krajowym 1 dolar = x zł

• 2. Cena waluty danego kraju w walucie innego kraju 1 zł = y dolarów

• Jeżeli kurs danej waluty spada to mówimy o deprecjacji pieniądza , jeżeli waluta wzrasta to aprecjacja.

• DEWALUACJA - to obniżenie urzędowego kursu wymiany krajowego pieniądza w stosunku do walut obcych . Jest to podwyższenie kursu walut obcych wyrażonego w pieniądzu krajowym np. bank centralny zmienia kurs z 1 USA = 3,96 zł na 1 USA = 4,00 zł .

• REWALUACJA - oznacza podwyższenie urzędowego kursu wymiennego waluty krajowej .

• Zmian kursu waluty krajowej dokonuje Bank Centralny lub rząd .

• DENOMINACJA - jest to reforma pieniężna polegająca na anulowaniu obowiązującej jednostki pieniężnej i ustanowieniu nowej z reguły o zwiększonej sile nabywczej .

• 1995r. 10000 zł = 1 zł nowy

• PRAWO KOPERNIKA-GRESHAMA - działa gdy w obiegu były dwa rodzaje monet , zły pieniądz wypiera z obiegu pieniądz dobry .

• POPYT NA PIENIĄDZ J.M.KEYNES 1936 r.

• Jego teoria popytu na pieniądz wychodzi z założenia że ilość pieniądza na którą zostaje zgłoszony popyt jest określona przez porządaną wielkość rezerw gotówkowych czyli przez preferencje płynności podmiotów gospodarczych , a ta z kolei przez utrzymywane przez te podmioty aktywne i pasywne rezerwy gotówkowe .

• Rezerwy aktywne pieniądza składają się z części utrzymywanej dla celów transakcyjnych i przezornościowych .

• Wysokość rezerw gotówkowych utrzymywanych z motywów transakcyjnych zależy od obrotów gospodarstw domowych czy przedsiębiorstw / model transakcyjny / .

• Podmioty gospodarujące trzymują też pewną rezerwę gotówkową z powodu przezorności na wypadek nieprzewidzialnych zobowiązań płatniczych np. z tytułu napraw .

• Zasoby pieniężne dla celów transakcyjnych i przezornościowych są utrzymywane jako określona część dochodu dlatego popyt na gotówkę zależy od wysokości dochodu narodowego a pośrednio od poziomu cen .

• Rezerwy pasywne pieniądza składają się z zasobów portfelowych oraz spekulacyjnych .

• W zasobach portfelowych podmioty gospodarujące utrzymują pieniądz jako najbardziej płynną lokatę majątkową nie przynoszącą jednak odsetek .

• Popyt na pieniądz zależy od wysokości stopy procentowej .

• Zasoby pieniądza na cele spekulacyjne utrzymywane są przez podmioty gospodarujące z myślą o uzyskaniu zysków spekulacyjnych z lokaty środków lub ich wycofania . Podmioty gospodarcze będą dokonywać zmian wielkości zasobów spekulacyjnych w zależności od rynkowej stopy procentowej oraz oczekiwanych zmian jej poziomu .

• Jeśli stopa % spada popyt na pieniądz spekulacyjny rośnie i odwrotnie jeśli rynkowa stopa % rośnie popyt pieniądza spekulacyjnego maleje .

• PODSUMOWANIE

• Łącznie popyt na pieniądz jest sumą popytu transakcyjnego przezornościowego i portfelowego i zależy od :

• Poziomu realnego dochodu narodowego / im jest wyższy realny dochód narodowy tym większe jest zapotrzebowanie na pieniądz / .

• Poziom cen

• Wysokość stopy %

ILOŚCIOWA TEORIA PIENIĄDZA - twórca Fisher 1911 r.

Stworzył słynne równanie wymiany będące podstawą ilościowej teorii pieniądza .

MV = PQ

Globalne wydatki zagregowana wartość transakcji

Równanie to przedstawia związek między nominalną podażą pieniądza a masą wytworzonych dóbr i poziomem ich cen . Pod M. Występuje baza pieniężna lub monetarna czyli ilość pieniądza Banku Centralnego obejmujące rezerwy minimalne , rezerwy nadwyżkowe oraz obieg pieniądza gotówkowego . Jest ona określona mianem pieniądza wielkiej mocy .

M.- ilość pieniądza w obiegu - zasób pieniądza

V - prędkość z jaką pieniądz wydawany jest na wszystkie transakcje

P - cena

Q - ilość wytworzonych dóbr i usług

Założenia :

1. Podaż pieniądza jest określona przez władze monetarne zatem jest stała w analizie

2. V , Q są nie zależne od podaży pieniądza

Przy tych założeniach ilość pieniądza w równaniu wymiany może interpretować jako ilość pieniądza na którą zgłoszony jest popyt . Zatem równanie wymiany można zapisać jako funkcję popytu na p pieniądz . Q

MD = V x P

Fisher stwierdził że :

V - jest określona przez czynniki technologiczne i instytucjonalne jak stopień rozwoju systemu bankowego częstotliwość wpłat , długość okresu płatności , szybkość komunikacji i transportu . Te czynniki zmieniają się powoli i stopniowo w związku z tym V = const

Q - jest określone przez pełne zatrudnienie dostępnych zasobów : praca , ziemia , kapitał , stopień wykorzystania zasobu zmienia się stopniowo i powoli więc Q = const

Podsumowanie :

Ilościowa teoria pieniądza mówi że procentowy wzrost cen powoduje taki sam % wzrost popytu na pieniądz .

• BANKI I ICH FUNKCJE

Funkcje banku :

1. Transfer - polecenie wypłaty na rzecz osoby trzeciej odpowiednikiem dzisiejszym jest czek

Clearing - przepływ pieniądza z jednego banku do drugiegu , jeden ze sposobu transferu pieniędzy .

2. Depozyty - bank depozytowy .

3. Banki komercyjne - następuje kiedy połączono dwie wcześniej całkowicie oddzielne operacje .

Udzielanie pożyczek i przyjmowanie depozytów .

4. Kreacja depozytów - następuje w drodze udzielenia różnego rodzaju pożyczek . Istota procesu

polega na kreacji większej ilości zobowiązań płatnych na żądanie w porównaniu do tego co bank byłby w stanie wypłacić kiedy wszyscy klienci zgłosiliby się jednocześnie po odbiór depozytów kruszcowych , dotyczy pieniądza kruszcowego do 1914r.

Stabilność gospodarcza i zaufanie do banków poprawiły się z chwilą powstania Banku Centralnego .

Funkcje Banku Centralnego :

1. Jest bankiem banków

2. Prowadzi rozliczenie z rządem

3. Kontroluje krajową podaż pieniądza

4. Stabilizuje funkcjonowanie rynków finansowych

Z punktu widzenia Makro najważniejszą funkcją jest kontrolowanie podaży pieniądza .

Instrumenty kontroli podaży pieniądza :

1. Ustalenie poziomu stopy dyskontowej instrumenty

2. Operacje na otwartym rynku oddziaływujące na

3. Kontrola poziomu rezerw obowiązkowych banków handlowych płynność bankową

Ad.1

Stopa dyskontowa - jest to stopa procentowa stosowana przez Bank Centralny przy udzielaniu pożyczek bankom komercyjnym . Nie jest skutecznym instrumentem kontroli podaży pieniądza .

Zmiany stopy dyskontowej informują jedynie o intencjach władz co może mieć wpływ na postępowanie banków . Wady stopy dyskontowej :

1. Nie możemy zbyt często zmieniać tej stopy i dostosowywać jej do koniunktury gospodarczej

gdyż spowodowałoby to spadek zaufania do niej .

2. Władze publiczne dopuszczają często wyjątki w polityce pieniężnej np. kredyt preferencyjny .

3. Bank komercyjny cechuje duża niezależność finansowa od Banku Centralnego , są one w stanie wkalkulować ewentualną zwyżkę stopy dyskontowej w koszt kredytów udzielonych swoim klientom .

4. To międzynarodowy ruch kapitałów krótkoterminowych .

Ad. 2

Operacje otwartego rynku - stanowią przykład oddziaływania władz monetarnych na wysokość rezerw bankowych , ogólną sumę udzielonych kredytów , ilość pieniądza w obiegu .

Operacje otwartego rynku polegają na sprzedaży lub kupnie papierów wartościowych przez Bank Centralny . Operacje mogą być dokonywane w dowolnej skali . Jest to najskuteczniejszy instrument regulowania podaży pieniądza , warunkiem zaś jest istnienie odpowiednio rozwiniętego rynku papierów wartościowych .

Ad. 3

Rezerwy obowiązkowe - to ta część rezerw całkowitych znajdujących się w dyspozycji banków , która z mocą prawa nie może być wykorzystywana do tworzenia pieniądza przez udzielanie pożyczek.

Nie jest to skuteczny instrument regulowania podaży pieniądza .

Bank Centralny nie może zmieniać wskaźnika zbyt często gdyż zostanie zachwiana stabilność monetarna i ekonomiczna kraju . Duże znaczenie mają zmiany wskaźnika gdy kraj jest narażony na duże przepływy krótkoterminowych kapitałów międzynarodowych .

Zmiana poziomu rezerw obejmuje w jednakowym stopniu wszystkie banki w kraju .

• Rodzaje polityki pieniężnej stosowanej przez Bank Centralny

• EKSPANSYWNA - miękka polityka pieniężna - polega na zwiększaniu podaży pieniądza poprzez obniżenie stopy dyskontowej , zakup wyemitowanych przez rząd papierów wartościowych na otwartym rynku obniżenie wskaźnika rezerw obowiązkowych .

• RESTRYKCYJNA - twarda - polega na zmniejszeniu podaży pieniądza przez podwyższenie stopy dyskontowej , sprzedaż publicznych papierów wartościowych i podwyższeniu rezerw wskaźnika obowiązkowych .

Bank Centralny oddziaływuje na podaż pieniądza w celu stabilizacji poziomu produkcji i zatrudnienia oraz wspierania rozwoju gospodarczego .

Przykład ekspansywny :

W okresie recesji charakteryzującej się spadkiem tempa wzrostu gospodarczego i wzrostem bezrobocia zalecana jest ekspansywna polityka pieniężna . Działania w celu zwiększenia podaży pieniądza powodują obniżenie w przynajmniej krótkim okresie stopy %. Wzrost podaży pieniądza i obniżenie podaży pieniądza zwiększają popyt globalny w konsekwencji inwestycje , zatrudnienie oraz poziom działalności gospodarczej .

Przykład restrykcyjny w Polsce :

Innego rodzaju działania podejmuje Bank Centralny gdy inflacja osiąga wysoki poziom . Uznając że jest ona spowodowana nadmierną kreację pieniądza Bank Centralny w celu jej opanowania zmniejsza stopę wzrostu podaży pieniądza stosując restrykcyjną politykę pieniężną . Jej konsekwencją jest obniżenie także rozmiarów inwestycji i produkcji oraz zatrudnienia .

• Instrumenty typu administracyjnego regulowania podaży pieniądza :

Racjonowanie kredytów - stosuje się kiedy inflacja jest bardzo wysoka a mimo to przedsiębiorstwa zaciągają kredyt po wysokiej stopie % , gdyż mogą przerzucić wzrost stopy % na ceny swoich wyrobów i mimo to nie tracą klientów.

Zaletą jest to że jest to bardzo skuteczna , natychmiastowa kontrola .

Wady racjonowania kredytów :

1. Uderza w przedsiębiorstwa małe i średnie .

2. Szkodzi konkurencji między bankami .

3. Negatywnie wpływa na stopę % - nie decyduje ona już o alokacji inwestycji .

Była długo stosowana we Francji .

Dlaczego obecnie nie stosuje się racjonalnego kredytowania :

1. Rozwój rynku finansowego .

2. Ruchy kapitałów międzynarodowych .

• Instrumenty specyficzne

Selektywna polityka kredytowa :

• kredyty preferencyjne

• subwencje

Polityka selektywna :

• nie może naruszać zasad globalnej polityki

• zadania muszą być tutaj nieliczne i jasno zdefiniowane

• zadania musza być okresowo weryfikowane

Skuteczność polityki pieniężnej :

Jest to najskuteczniejszy instrument jakim posługuje się rząd . Jest skuteczniejsza jeżeli połączona jest polityką budżetową / np. inflacja / .

Ograniczenia skuteczności polityki pieniężnej :

1. Konflikty celów - może zajść konflikt między celami wewnętrznymi np. inflacja i bezrobocie .

Konflikty między celami wewnętrznymi i zewnętrznymi np. stopa % .

2. Inne efekty niż zamierzaliśmy .

3. Nie elastyczność pewnych wydatków budżetowych i sztywność pewnych struktur gospodarczych :

- wzrost cen to wzrost dochodów

- na inflacji korzystają przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe

- wydatki niezależnie od polityki pieniężnej np. przemysł zbrojeniowy , na oświatę , policję

- ograniczona mobilność siły roboczej

4. Przynależność do międzynarodowych organizacji gospodarczych jak międzynarodowy fundusz

walutowy , bank światowy .

RYNEK KAPITAŁOWY I RYNEK PIENIĘŻNY 18.11.2001.

RYNEK FINANSOWY- obejmuje ogół transakcji związanych z przemieszczaniem kapitałów pieniężnych od podmiotów dysponujących wolnymi środkami pieniężnymi do podmiotów zgłaszających zapotrzebowanie na takie środki .

RYNEK FINANSOWY

RYNEK PIENIĘŻNY RYNEK WALUTOWY RYNEK KAPITAŁOWY

- krótkoterminowe lokaty

- kredyty BANKOWY PAPIERÓW

- bony WARTOŚCIOWYCH

- czeki

RYNEK PIENIĘŻNY- obejmuje transakcje związane z przemieszczaniem krótkoterminowych kapitałów bankowych w formie depozytów i kredytów bankowych jak również w postaci specjalistycznych instrumentów finansowych jak weksle , bony i certyfikaty pieniężne , czeki .

RYNEK WALUTOWY - umożliwia dokonywanie transakcji kupna i sprzedaży walut innych krajów , może być dokonywane w celach regulujących , w celach interwencyjnych .

RYNEK KAPITAŁOWY -pozwala na tworzenie i przepływ długoterminowych kapitałów , wykorzystywany w działalności gospodarczej a także na pokrywanie deficytu budżetowego .

RYNEK BANKOWY - obejmuje głównie długoterminowe lokaty i kredyty .

RYNEK PAIERÓW WARTOŚCIOWYCH - jest to zespół wszystkich osób dokonujących wzajemnych operacji związanych z przenoszeniem prawa własności papierów wartościowych na zasadach kupna-sprzedaży według uzgodnionych cen , kształtujących się pod wpływem popytu i podaży , przedmiotem obrotu są akcje , obligacje .

Funkcje rynku papierów wartościowych / korzyści / :

1. Rynek ten pozwala bankom na zwiększenie pieniądza kredytowego .

2. Budżetowi pozwala na finansowanie wydatków .

3. Posiadaczom wolnych środków finansowych umożliwia ich inwestowanie .

4. Przedsiębiorstwom stwarza możliwość uzyskania od licznych inwestorów znacznych kwot pieniężnych i przekształcenia ich w kapitał pozwalający na realizację różnych przedsięwzięć .

5. Posiadaczom papierów wartościowych umożliwia zamianę ich na gotówkę , którą można przeznaczyć na zakup innych papierów lub inne cele .

Rynek papierów wartościowych

RYNEK PIERWOTNY RYNEK WTÓRNY RYNEK POZA GIEŁDOWY

EMITENT GIEŁDA

BIURO MAKLERSKIE BIURO MAKLERSKIE INWESTORZY BIURO MAKLERSKIE

INWESTORZY

RYNEK PIERWOTNY - obejmuje operacje , które występują wyłącznie przy sprzedaży walorów przez

emitentów . Operacje te realizowane są jedynie w postaci emisji nowych walorów . Emisja może mieć charakter publiczny lub prywatny .

RYNEK WTÓRNY- umożliwia wymianę walorów między inwestorami bądź wymianę ich na gotówkę .

Stwarza on :

1. Szansę uzyskania korzyść wynikających ze wzrostu cen walorów .

2. Pozwala na łatwą zamianę struktury lokat .

3. Pozwala na odzyskanie gotówki .

Rynek pierwotny i wtórny mogą mieć formę rynku publicznego bądź prywatnego

RYNEK PUBLICZNY - jest to rynek regulowany przepisami prawa w celu zabezpieczenia inwestorów . Warunkiem dopuszczenia walorów do obrotu jest uprzednia weryfikacja ich solidności i zgodności z prawem . Muszą otrzymać zgodę Komisji Papierów Wartościowych . Oferta jest skierowana do znacznego okręgu nabywców .

RYNEK PRYWATNY - nie ma sformułowanego charakteru i transakcje obejmują emisję walorów nie dopuszczonych do publicznego obrotu , transakcje wtórne dokonywane między bankami , darowizny i wzajemne przekazywanie walorów np. w razie połączenia spółek .

RYNEK POZAGIEŁDOWY - jest to rynek walorów nie notowanych na giełdzie . Na rynku tym uzyskują notowania papiery nowo powstałych korporacji i jest to jedna z przesłanek do późniejszych starań o dopuszczenie danych walorów do obrotu na giełdzie .Dokonuje się tutaj obrotu papierami , które nigdy nie będą mogły wejść na giełdę np. ze względu na niski kapitał firmy , czy brak zabezpieczenia emitentów .

Niektóre z tych działają w formie zorganizowanej dokonują selekcji walorów .

Uczestnicy rynków papierów wartościowych :

1. EMITENT - reprezentuje zapotrzebowanie na kapitał . Jego aktywność zależy od koniunktury

gospodarczej , korzysta z pomocy wyspecjalizowanych banków np. bony inwestycyjne .

2. INWESTOR - nabywca papierów wartościowych , rodzaje :

- inwestor bierny ceni bezpieczeństwo lokat nie jest skłonny do ryzyka , nastawiony na stabilny

zysk np. nabywcy obligacji

- inwestor czynny - dokonuje częstych operacji kupna-sprzedaży w celu osiągnięcia zysku na

różnicach kursowych , interesują go transakcje spekulacyjne oraz papiery wartościowe

wysokiego ryzyka , na bieżąco obserwują kształtowanie się sytuacji ekonomicznej firm

- inwestor indywidualny - nabywa papier wartościowy na podstawie osobiście podejmowanych

decyzji korzystając ewentualnie z opinii doradców

- inwestorzy instytucjonalni - są to firmy i instytucję lokujące walory , kapitały powierzane im

w formie depozytów , składek ubezpieczeniowych , rent i tym podobnym , cechuje ich duży

profesjonalny i ich kategorii

a/ instytucje ubezpieczeniowe fundusze emerytalne i banki podejmują lokaty o dużym stopniu

bezpieczeństwa chroniące przed inflacją unikają operacji spekulacyjnych

b/ fundusze powiernicze / spółki akcyjne / wykorzystują kapitał powierzony przez indywidualnych

inwestorów , rodzaje funduszy powierniczych :

- fundusze agresywnego wzrostu uczestniczą w transakcjach spekulacyjnych / max straty , max

ryzyko /

- fundusze wzrostu unikają transakcji zbyt ryzykownych i nabywają akcje renomowanych firm

- fundusze zrównoważonego / umiarkowanego / wzrostu inwestują w akcje renomowanych firm

z różnych sektorów / np.Fidelia /

- fundusze równowagi lokują swoje kapitały częściowo w akcjach , częściowo w obligacjach ,

zależy to od koniunktury gospodarczej

- fundusze obligacji inwestują w obligacje , najniższe ryzyko i najniższe zyski

- fundusze sektorowe koncentrują swoją działalność w ściśle określonych sektorach gospodarki

np. kupują akcje i obligacje sektora energetycznego

• fundusze specjalistyczne inwestują w walory ściśle określonych przedsięwzięć

3. MAKLER - cechy zawód podlega licencjonowania , powinien zasługiwać na zaufanie , nie karany

nabywa i sprzedaje papiery wartościowe na rzecz klientów , zarządza cudzymi pakietami akcji , prowadzi doradztwo odnośnie lokowania , przechowuje papiery wartościowe .

4. BROKER / w Polsce / używa się dla określenia pośrednika w sferze ubezpieczeń , wybiera warianty ubezpieczeniowe najkorzystniejsze dla klienta a nie firmy ubezpieczającej .

5. MAKLER-DEALER - zawiera na giełdzie transakcje we własnym imieniu i na własny rachunek .

6. DOM MAKLERSKI / FIRMA MAKLERSKA / - pośredniczy w zakresie obrotu papierami

Wartościowymi , doradza odnośnie inwestowania .

GIEŁDĘ - stanowią odbywające się w odpowiednio zorganizowanej formie regularne spotkania osób zainteresowanych zakupem lub sprzedażą papierów wartościowych według kształtujących się na zasadzie popytu i podaży , które podawane są do publicznej wiadomości .

Rodzaje giełd :

• lokalne - obroty dotyczą walorów emitowanych na terenie danego kraju

• międzynarodowe - transakcje dokonywane są papierami emitowanymi za granicą

• światowe - dokonuje się szczególnie wysokich obrotów papierami wartościowym i operacje

dokonywane na takich giełdach z zwłaszcza występujące na nich tendencje kursowe wywierają wielki wpływ na inne giełdy a często sygnalizują przemiany koniunkturalne w gospodarce światowej

Giełdy są tworzone w formie :

1. Spółki akcyjnej np. Polska , USA

2. Organizacje publiczno - prawne

Zasady uczestnictwa na giełdach trybu dopuszczenia papierów do obrotu , funkcjonowania organów giełdy normowane są w statutach .

Uczestnicy giełdy :

Krąg osób uprawnionych do uczestnictwa w giełdzie jest ograniczony , ograniczenia mają zapewnić większą wiarygodność i solidność przeprowadzonych operacji giełdowych . Uczestnicy giełdy

to pośrednicy / maklerzy , brokerzy , domy maklerskie / oraz samodzielni uczestnicy / przedstawiciele banków oraz innych instytucji finansowych / . Osoby nie będące uczestnikami giełdy a pragnące

skorzystać z jej usług mogą to uczynić za pośrednictwem maklerów lub udzielić odpowiednich zleceń samodzielnym uczestnikom .

• Weryfikacja przed dopuszczeniem papierów wartościowych do obrotu na giełdę

Kryteria dopuszczenia :

1. Dopuszczenie papierów prywatnych emitentów do obrotu następuje dopiero po upływie pewnego

obrotu tymi papierami poza giełdą .

2. Emitent musi się legitymować odpowiednim kapitałem i zyskownością .

3. Wypuszczone walory powinny mieć masowy charakter i znajdować się w posiadaniu licznych

inwestorów .

4. Emitenci muszą przekładać władzę giełdy sprawozdania z działalności .

5. Regulamin giełdy może określić sytuacji w którym eliminuje się z obrotu dopuszczone wcześniej

walory w razie ich pogorszenia .

Rodzaje operacji giełdowych :

1. Transakcje natychmiastowe - realizowane bezpośrednio po ich zawarciu nie później niż przed

upływem 1 do 2 dni po ich dokonaniu .

2. Transakcje terminowe - występują gdy między datą ich zawarcia i datą realizacji z góry określoną

występuje pewien świadomie wydłużony okres , uczestnicy uzgadniają wzajemnie ilość danego

papieru oraz cenę a także termin rozliczenia .

Zbywca prowadzi grę na zniżkę tj. przewiduje , że kurs danego waloru obniży się w przyszłości w stosunku do kursu ustalonego w mowie . Określa się go mianem niedźwiedzia / BEAR / . Drugi liczy że kurs zakupionych walorów w dniu likwidacji transakcji wzrośnie , gra na zwyżkę i jest określony mianem byka / BULL / .

INFLACJA

INFLACJA - to wzrost ogólnego poziomu cen a nie ceny pojedynczego lub niewielu towarów dokonujący się przy wciąż rosnącej ilości / podaży / pieniądza znajdującego się w obiegu co powoduje spadek jego wartości oraz niekontrolowaną redystrybucję dochodów i majątku .

Z a inflację nie uważa się jednorazowego ruchu cen w górę wywołanego :

1. wzrostu cen surowców z importu

2. eliminacją istniejących dotychczas dotacji

3. zmianą systemu podatkowego / VAT i akcyza /

Etymologia pojęcia inflacja :

Inflacje - inflare - oznacza wzdymać , nadmuchiwać i po raz pierwszy tego słowa użyto na określenie wzrostu cen w czasie amerykańskiej wojny domowej 1861-1865 .

Zjawisko odwrotne to deflacja - jest to spadek ogólnego poziomu cen w wyniku redukcji zasobów pieniądza . Utrzymujący się dłużej proces spadku cen prowadzi do ograniczenia produkcji , masowych zwolnień , wzrostu bezrobocia a w konsekwencji do dalszego spadku popytu i bankructwa np. światowy kryzys gospodarczy w latach 1929-1933 , USA w latach 1949-1945 - spadek cen rzędu 2%.

Zjawisko stachflacja charakteryzuje się tym , że jednocześnie występuje wysoka inflacja i wysokie bezrobocie i często jest spowodowane prze wstrząs podażowy np. podwojenie się cen ropy naftowej .

Zjawisko slumpflacja z bezrobociem i inflacją występuje recesja / spadający PKB / .

Szok podażowy - nagłe ograniczenie dostępności istotnych zasobów naturalnych lub czynników produkcji w wyniku zdarzeń naturalnych , decyzji politycznych lub umowy dostawców kontrolujących znaczną część podaży danego dobra np. ropy naftowej .

Inflacja nie zawsze objawia się wzrostem cen lecz może się pojawić w postaci niedoboru na rynku .

Klasyfikacja inflacji :

I . Ze względu na formę :

1. Inflacja otwarta / jawna , cenowa / wyraża się wzrostem cen występuje w krajach o gospodarce

rynkowej np. Francja , Niemcy , Polska .

2. Inflacja tłumiona / ukryta , stłumiona / charakteryzuje ją przymusowe oszczędności wywołane

niedostateczną podażą w stosunku do efektywnego popytu / jest to tz. luka inflacyjna / czyli występowanie nadwyżki globalnego popytu nad podażą . Ma miejsce kiedy administracyjna kontrola cen i płac nie dopuszcza do przerodzenia się nierównowagi rynkowej w wzrost cen i płac.

Poziom cen i kosztów pozostaje względnie stabilny natomiast nierównowaga gospodarcza objawia się pod postacią kolejek , sprzedaży spod lady , spekulacji , powstania czarnego rynku oraz różnych systemów rozdzielnictwa i reglamentacji .

Jako miernik inflacji ukrytej może służyć kształtowanie się cen na czarnym rynku lub zmiany kursu waluty krajowej w stosunku do innej waluty .

Ta forma była rozpowszechniona w systemie gospodarki nakazowo-rozdzielczej .

Inflacja tłumiona może się przekształcić w otwartą przez uwolnienie cen , odwrotny proces wymaga urzędowego zamrożenia cen .

II . Ze względu na natężenie rodzaje :

• inflacja pełzająca nie powoduje negatywnych skutków , ceny rosną w wolnym tempie 3-5% rocznie , w skali miesiąca wzrost cen nie przekracza 1% , gospodarka funkcjonuje normalnie , nie jest groźna dla stabilności gospodarki

• inflacja umiarkowana / krocząca / ceny rosną powoli 5-10 % w skali roku , nie występuje zniekształcenie relacji cenowych , ceny na ogół adekwatnie odzwierciedlają stopień względnej rzadkości dóbr , prawidłowo orientują producentów jak i nabywców przy podejmowaniu decyzji gospodarczych ludzie nie wyzbywają się oszczędności , rynek jest dostosowany do procesu powolnej inflacji , inflacja jest oczekiwana i uwzględniona w rachunku ekonomicznym

• inflacja galopująca wymyka się z pod kontroli państwa , wzrost cen 10-50% w skali roku , występuje istotne zniekształcenie relacji cenowych sygnały rynkowe dotyczące tego co warto w większej ilości produkować , a co w mniejszej i gdzie kierować zasoby inwestycyjne są nieprzejrzyste i mylące , inwestycje są lokowane po części przypadkowo , z kolei strony zgodnie z preferencjami nabywców końcowych , z drugiej nie koniecznie w dziedzinach , które gwarantują

duży zysk , obniża się efektywności procesów gospodarczych , przedsiębiorcy skracają horyzont

czasowy swoich decyzji , inwestując w przedsięwzięcia szybko rentujące i spekulacyjne , a nie

przedsięwzięcia ważne z punktu widzenia długofalowego wzrostu następuje obniżenie skłonności

do oszczędzania oraz lokowanie oszczędności w lokatach pewnych albo spekulacyjnie

atrakcyjnych np. walutach obcych , stanowi zachętę do zaciągania kredytu na możliwie długi

termin po stałej stopie %

• hiperinflacja wzrost cen od 50% wzwyż w skali roku bez górnej granicy , powoduje poważne

załamanie koniunktury oraz destabilizuje stosunki społeczno-polityczne , powoduje ucieczkę od kapitału za granicą , osłabia wiarygodność finansową wierzycieli , rodzimy kapitał wywozi swoje zasoby za granicę

Przyczyny inflacji mogą tkwić w polityce pieniężnej , kredytowej , budżetowej i inwestycyjnej w dysproporcjach gospodarczych , w spadku wartości waluty krajowej w stosunku do walut zagranicznych , we wzroście cen surowców , paliwa i energii na rynku światowym .

Przyczyny inflacji w Polsce tkwią :w strukturze gospodarki , strukturze produkcji i jej kosztach oraz proporcjach podziału dochodu narodowego .

Inflacja nie może zaistnieć bez nadmiernej emisji pieniądza , ale nie jest zjawiskiem czysto pieniężnym .

Klasyfikacja inflacji ze względu na czynniki jakie wywołały inflację :

1. inflacja popytowa

2. inflacja podażowa / kosztowa /

Ad. 1 inflacja popytowa / nabywców / występuje gdy całkowita wielkość planowanych wydatków wzrasta szybciej niż całkowita wielkość produkcji , czynniki : wzrost globalnego popytu może być spowodowany zwiększeniem się zapotrzebowania ze strony różnych podmiotów gospodarczych państwa , przedsiębiorstw , gospodarstwa domowych lub zapotrzebowania z zagranicy .

Wzrost popytu ze strony państwa może być spowodowany przez deficyt budżetowy .

Inflacja popytowa występuje najczęściej w okresie wojen , w krajach słabo rozwiniętych . Przeciwdziałania :

• ograniczenie wydatków rządowych

• zwiększenie podatku dochodowego

Ad. 2 inflacja podażowa - wyróżniamy 2 typy :

A/ inflacja spowodowana wzrostem kosztów

B/ inflacja wywołana dążeniem do wzrostu zysków

Ad. A inflacja spowodowana wzrostem kosztów / dostawców / - spowodowana jest podnoszeniem cen w wyniku rosnących kosztów produkcji . Przyczyny :

1. wzrost każdego ze składników kosztów np. wzrost płac , rent , surowców , importu , również

pochodzenia krajowego , wzrost narzuty na płace / ZUS / , a także innych składników kosztów / np.

dzierżawy , odsetek od kredytu /

2. wytwarzanie w nie optymalnej skali produkcji lub wysokie koszty stałe przy nie wykorzystanych

zdolnościach produkcyjnych

3. wzrost podatków

Dwa szczególne przypadki inflacji kosztowej :

Inflacja płacowa - przeforsowanie nadmiernych w stosunku do wydajności pracy żądań płacowych

związków zawodowych , powoduje wzrost kosztów wytwarzania , a to prowadzi

do wzrostu cen

Inflacja importowana - polega na przenoszeniu wzrostu cen z jednego kraju do innych krajów ,

występuje jeśli nie istnieją ograniczenia administracyjne w kształtowaniu się

kursów walutowych , wpływ wzrostu cen towarów importowanych na rozwój

inflacji , jest tym większa im poważniejszą rolę odgrywa w gospodarce handel

zagraniczny

Kto jest najbardziej narażony :

Ryzyko tego typu wystąpienia inflacji jest szczególnie duże dla krajów malejących trudności płatnicze o słabej walucie , zacofanych gospodarczo , rządy takich krajów zostają zmuszone do wprowadzenia administracyjnych ograniczeń importu i kontroli przepływu kapitału .

Inne przyczyny inflacji podażowej to wojny , kataklizmy , niepokoje polityczne , nieurodzaj w rolnictwie .

Przeciwdziałania :

• stała stopa procentowa

• stałe ceny kluczowych produktów

• podatki

Ad. B inflacja spowodowana chęcią zwiększenia zysków :

• monopole

• oligopole

Inflacja strukturalna występuje , gdy producenci nie mogą sprawnie zmienić struktury produkcji w odpowiedzi na zmiany struktury gospodarki tzn na zmiany popytu na produkty i zmiany technologii wytwarzania .

Zmiany w strukturze gospodarczej wywołują pojawienie się niedoborów , jeśli niedobór dotyczy produktu o istotnym znaczeniu dla gospodarki np. paliwo , stal wówczas wzrost jego ceny zostanie przeniesiony na ceny wielu innych dóbr .

Przyczyny : wzrost poziomu cen może dotyczyć zmiany popytu , zmian technologii produkcji , wprowadzenia innowacji , zmiany konkurencji .

Zapobieganie : program powinien popierać swobodę przenoszenia czynników produkcji i ludzi między różnymi gałęziami gospodarki narodowej .

Pomiar inflacji :

Inflację mierzy się skalą wzrostu cen , najczęściej stosowanym miernikiem jest CPI - indeks wzrostu cen dóbr konsumpcyjnych .

Indeks cen towarów konsumpcyjnych oblicza się dzieląc wydatki przeciętnego gospodarstwa domowego na zakup reprezentowanego koszyka dóbr w badanym roku przez analogiczne wydatki w roku przyjętym za bazowy .

Wynik zależy :

1. od wyboru dóbr

2. udziału poszczególnych dóbr w koszyku

3. wyboru okresu bazowego / wyjściowego /

4. czasu

5. zmian jakości towarów

Drugi miernik :

Deflator cen PKB obejmuje zmiany wszystkich wytworzonych w danym okresie dóbr i usług oprócz artykułów konsumpcyjnych , także towary inwestycyjne , surowce , produkty rolne .

Przyczyny inflacji według różnych koncepcji teoretycznych :

Inflacja popytowa :

teoria monetarna inflacji twórcą jest Milton Friedman

MU = PQ

Przyczyną inflacji jest zbyt duża ilość pieniądza w obiegu oraz błędna polityka pieniężna państwa - jest to analiza długookresowa .

Według J.KEYNES inflacja ma miejsce , gdy łączny popyt w gospodarce przewyższa możliwości jego zaspokojenia , elementem popytowej teorii inflacji jest koncepcja liki inflacyjnej - analiza krótkookresowa .

Według KEYNESA zapobiec można inflacji przez :

• zachęcenie ludności do oszczędzania

• wzrost podatków

• administracyjne kontrole cen i dochodów

INFLACJA KOSZTOWA :

1. koncepcje inflacji płacowej , teoria J. MICKSA związki zawodowe wymuszają podwyżkę - rosną ceny .

2. teoria cen administracyjnych przyczyny w polityce cenowej wielkich korporacji

Obie koncepcje połączył J.K.GALBRAITH który sformułował teorię procesu inflacyjnego , podzielił gospodarkę na dwa sektory :

1. planujący : zdominowany przez wielkie korporacje i silne związki zawodowe

2. rynkowy w którym przeważają przedsiębiorstwa małe , średnie działające w wolno

konkurencyjnych

Walka z inflacją według GALBRATHA :

Polityka restrukcyjna pieniężna i podatkowa jest nieskuteczna w walce z inflacją , gdyby była skuteczna doprowadziłaby do załamania gospodarczego .

Proponuje zastosowanie kontroli płac i cen wobec sektora planującego / jest to polityka dochodowa /.

Społeczno-ekonomiczne skutki inflacji :

1. kwalifikuje rachunek ekonomiczny i powoduje nieoptymalną alokację zasobów

2. osłabia skłonność do oszczędzania i powoduje ucieczkę w dobra rzeczowe

3. dewaluacja waluty

4. ucieczka kapitału za granicę

5. następuje transfer dochodów od pożyczkodawców do pożyczkobiorców

Kto traci na inflacji :

1. grupy ludności otrzymujące stałe dochody i dysponujące mniejszą siłą przetargową

2. pracownicy , których płace rosną wolniej niż stopa inflacji

3. emeryci , renciści

4. pracownicy najemni oraz inni odbiorcy świadczeń społecznych

5. lepiej zarabiający

6. przedsiębiorcy

7. banki i towarzystwa ubezpieczeniowe

8. nabywcy obligacji

Na inflacji zyskuje :

1. właściciele dóbr rzeczowych

2. właściciele majątków / ziemi , budynków /

3. dłużnicy

Przed stratami inflacji chroni :

1. lokowanie pieniędzy w dobra trwałe

2. lokowanie pieniędzy w walutach o stabilnym kursie

Inflacja sprzyja kombinacją i spekulacją .

INFLACJA INERCYJNA / oczekiwana / - jest to stopa inflacji , która jest oczekiwana i jest wbudowana w umowy i porozumienia nieformalne , również jest uwzględniona w polityce budżetowej i pieniężnej . Zjawisko inercyjności inflacji powoduje , że ma ona tendencję do utrzymania się przez dłuższy czas .

Polityka przeciwdziałania inflacji :

1. polityka dochodowa polega na oddziaływaniu na dochody , płace i ceny

a/ śledzenie decyzji płacowo-cenowych i przestrogi , opinie publiczne ma wpływ na te decyzje

b/ ustala nieobowiązkowe normy wzrostu płac i cen

c/ metoda marchewki - ustala się normy wzrostu dochodów i zachęca przedsiębiorstwa do

kształtowania płac i cen poniżej normy

d/ metoda kija - przedsiębiorstwa które przekraczają normy muszą zapłacić dodatkowy podatek

e/ bezpośrednia kontrola dochodów polegająca na zamrożeniu płac , a czasem i cen na krótki okres

walka z inflacją - jej instrumenty :

indeksacja płac jest to proces dostosowania poziomu płac do wzrostu cen i kosztów utrzymania / podstawa jest miernik CPJ / , przedłuża trwanie inflacji w czasie

2. polityka pieniężna - restrukcyjna polityka pieniężna

- racjonowanie kredytów

- bank centralny musi być ustawowo niezależny od rządu i nie wolno mu pokrywać deficytu

- emisje dodatkowych pieniędzy

- utrzymanie stałego kursu walutowego

3. polityka budżetowa :

- przeciwdziałanie deficytu budżetowego

- ograniczenie wydatków na cele socjalne

- wzrost podatku dochodowego

Najlepszy rezultat daje połączeni polityki pieniężnej z budżetową .

4. polityka płacowa - ograniczenie roli związków zawodowych

5. polityka cenowa - polega stymulowaniu rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw , stwarzanie

warunków do uczciwej konkurencji , utrudnianie powstania monopolu , wzmacnianie pozycji użytkowników , stwarzanie odpowiednich nam prawnych , ustalenie tych samych reguł gry dla wszystkich podmiotów

1.12.2001

W 1958r. Philips opublikował teorię , Że istnieje zależność między stopą inflacji a stopą bezrobocia .

Stosowanie tej polityki w latach 70 towarzyszyło zjawisko stakflacji . Wyjaśnieniem tego zjawiska zajął się M.Friediyan i udowodnił , że długookresowa zależność między inflacją a bezrobociem ma kształt pionowy .

W długim okresie nie istnieje wybór między inflacją a bezrobociem .

Wnioski :

1. Wymienialność / trade off / między inflacją a bezrobociem może istnieć tylko w krótkim okresie .

2. W długim okresie wymienialność nie istnieje , długookresowa krzywa Philipsa przyjmuje postać

pionowej prostej przecinającej oś odciętych w punkcie określonym naturalną stopą bezrobocia .

3. Jedynie przy stopie bezrobocia równej jej naturalnemu poziomowi możliwy jest stabilny poziom

Inflacji , wyższe lub niższe bezrobocie oznacza przyhamowanie lub przyśpieszenie procesów inflacyjnych .

4. W długim okresie rzędy mogą wybierać między okresowo tylko niższym bezrobociem i ulegającym coraz większemu przyśpieszeniu tempem inflacji .

5. Pionowy kształt długookresowej krzywej nie wyklucza możliwości , że np. przy wystąpieniu szoków podażowych również krótkookresowa krzywa może przybrać postać pionową lub nawet pozytywnie nachyloną .

BEZROBOCIE : w ujęciu ekonomicznym

Bezrobotni to ludzie w wieku zdolności do pracy mający ta zdolność ale z różnych powodów nie mogący znaleźć pracy . Bezrobotni są częścią ludności w wieku produkcyjnym .

LUDNOŚCI W WIEKU PRODUKCYJNYM / Lp /

ZASOBY SIŁY ROBOCZEJ / Sr / BIERNI ZAWODOWO / NSr /

/ aktywni zawodowo/ / emeryci , renciści /

ZATRUDNIENI / Z / BEZROBOTNI / B /

Zasoby siły roboczej to osoby w wieku produkcyjnym , które są zdolne do pracy i gotowe do jej podjęcia .

Współczynnik aktywności zawodowej : Az = Sr - zasoby siły roboczej

Lp - ludność w wieku produkcyjnym

1. Wartość współczynnika zależy np. od płacy im większa płaca - więcej osób chce tą pracę .

2. Wykształcenia

3. Model rodziny

4. Możliwości znalezienia pracy

Siła robocza / Sr / jest sumą zatrudnionych i bezrobotnych .

Sr = Z + B -- B = Sr - Z

B = Az x Lp - Z - tak się liczy bezrobocie

Wskaźnik stopy bezrobocia B

B = Sr x 100 / % /

Metody pomiaru bezrobocia :

I . Metoda wykorzystywana w statystyce organizacji pracy

1. bezrobotni to osoby zdolne do pracy i gotowe do jej podjęcia

2. pozostające bez pracy i nie uczące się w szkołach z wyjątkiem szkół wieczorowych i zawodowych

3. zarejestrowane w urzędzie pracy , jeżeli ukończył 18 lat , nie ukończył 60- kobiety , 65 - mężczyźni

4. nie nabyły praca do emerytury wojskowej / wojskowi /

5. nie są właścicielami , posiadaczami gospodarstwa rolnego

6. nie prowadzą poza rolniczej działalności gospodarczej

II. Metoda wykorzystywana w badaniach aktywności ekonomicznej ludności / BAEL / do bezrobotnych zalicza się osoby spełniające trzy warunki jednocześnie

1. w okresie badanego tygodnia nie pracowały nawet godzinę

2. aktywnie poszukują pracy

3. są gotowe podjąć pracę w badanych lub następnym tygodniu

Bezrobocie - zasoby i strumienie na rynku pracy

ZASOBY ZATRUDNIENIA / Z /

ZASOBY BEZROBOCIA / B /

ZASOBY OSÓB NIENALEŻĄCYCH DO SIŁY ROBOCZEJ / NSr /

Strumień 1 obejmuje :

• osoby zwolnione w ramach zwolnień grupowych

• zwolnione w trybie indywidualnym

• odchodzące dobrowolnie

Strumień 4 obejmuje :

• absolwenci szkół

• osoby , które ponowiły starania ale bezskutecznie

Strumień 3 obejmuje :

• przechodzenie na emeryturę i rentę

• osoby zniechęcone poszukiwaniem pracy

Wielkość zasobów bezrobocia można opisać równaniem :

Nb - napływ do zasobów bezrobocia

Ob - odpływ zasobów bezrobocia

B = Nb - Ob

Zależy od napływów i odpływów bezrobocia

Rodzaje bezrobocia :

Bezrobocie frekcyjne - jest to bezrobocie nieuniknione , występujące w każdym typie gospodarki

rynkowej .Aby je obniżyć potrzebna jest informacja o rynku pracy / szybka / , likwidacja zasiłków dla bezrobotnych również zmniejszyłoby bezrobocie frekcyjne .

Bezrobocie dobrowolne - występuje gdy określona liczba osób nie chce podjąć pracy z powodu nie odpowiadających warunków lub innych względów.

Bezrobocie sezonowe - wahania z produktu , występujące z powodów naturalnych np. rolnictwo , budownictwo , transport.

Te trzy formy to bezrobocie nieuniknione albo normalne . Wynosi od 3- 4,5 % to przyjmuje się że jest pełne zatrudnienie , równowaga między popytem a podażą .

Bezrobocie przymusowe ma miejsce , gdy określona liczba osób poszukuje pracy , chce pracować przy jakiejkolwiek pracy , ale nie może znaleźć pracy .

Niewystępowanie bezrobocia przymusowego oznacza istnienie ogólnej równowagi na rynku pracy przy przewadze popytu nad podażą siły roboczej .

Bezrobocie chronione - dotyczy osób , które z różnych powodów np. stan zdrowia , przeszłość polityczna nie mają szans w warunkach konkurencji na otrzymanie pracy , gdy ją utracą z przyczyn niezależnych od siebie .

Bezrobocie strukturalne - powstaje w rezultacie niedopasowania struktury podaży siły roboczej do popytu w aspekcie kwalifikacyjnym , zawodowym i regionalnym .

Inne powody to :

• nierównomierny wzrost gospodarczy

• brak kapitału

• złe proporcje w rozmieszczaniu zasobów produkcyjnych w gospodarce

• postęp technologiczny

• międzynarodowy podział pracy

Może mieć charakter trwały gdyż likwidacja wymaga długiego okresu czasu .

Przeciwdziałaniu bezrobociu strukturalnego :

• hamowanie procesu postępu technicznego i technicznego

• kształcenia , przeszkalanie pracowników

Bezrobocie naturalne = bezrobocie frekcyjne + bezrobocie strukturalne

Bezrobocie nieefektywnego popytu / inaczej kensistowskie / - powstaje jako wynik niedostatecznego popytu na dobra , które mogą być wytwarzane przy pełnym wykorzystaniu siły roboczej . Liczy się je różnicą między liczbą osób poszukujących pracy a liczbą stanowisk pracy . Bezrobocie to zajmuje się zmianami struktury produkcji , powodującymi przesunięcie popytu z jednych na inne rodzaje prac . Tłumaczy się je ceną , którą trzeba zapłacić za obniżenie inflacji .

Bezrobocie koniunkturalne albo cykliczne - powstaje gdy popyt globalny maleje a ceny i płace nie przystosowują się dostatecznie szybko , aby mogło być przywrócone pełne zatrudnienie . Wiąże się z cyklem koniunkturalnym rozwoju gospodarczego i pojawia się szczególnie w fazie recesji .

Bezrobocie płacowe lub klasyczne - powstaje na skutek zbyt wysokich płac / żądania związków zawodowych / .

Bezrobocie ukryte - czyli nie występujące w statystykach . Pojawia się najczęściej na wsi i często nazywane jest agrarnym .

Krzywa D - krzywa popytu na płacę

Krzywa S - krzywa podaży pracy

Punkt A - punkt równowagi

Krzywa Nz - ilość osób poszukujących pracy

przy określonej płacy

odcinek A - B - bezrobocie naturalne

odcinek C - D - bezrobocie przymusowe

TEORIA KLASYCZNA

Stanowisko klasyczne :

• na rynku zawsze występuje tendencja stanu równowagi - utrzymywania go

• zjawisko bezrobocia tłumaczy ograniczeni swobodnego mechanizmu rynkowego

• za bezrobocie odpowiedzialne są związki zawodowe

• bezrobocie traktują jako bezrobocie dobrowolne

Polityka ograniczenia bezrobocia według klasyków polega na

• likwidacji ograniczeń swobodnego działania mechanizmu rynkowego

• osłabienia pozycji związków zawodowych

• zwiększeniu elastyczności płac

• usprawnieniu funkcjonowania rynku pracy

Aktywna ingerencja państwa nie jest potrzebna .

TEORIA KEYSISTOWSKA

Punkt A - stan równowagi - wszyscy mają pracę

1. B - bezrobocie przymusowe

• przyczyny bezrobocia KEYNS upatruje w niewystarczającym popycie na towary

• bezrobocie ma charakter przymusowy

• keysiści odrzucają twierdzenie neoklasyków , że obniżki płac są w stanie obniżyć bezrobocie bo:

a/ nierealny jest postulat obniżek płac przy istnieniu silnych związków zawodowych

b/ obniżki płac zmniejszają dochody pracowników i ich wydatki konsumpcyjne , co prowadzi do dalszego ograniczenia produkcji i zatrudnienia

• Keysiści wysuwaj postulat konieczności aktywnej ingerencji państwa w procesy gospodarcze w celu zwalczania bezrobocia

Aby obniżyć bezrobocie należy:

• skumulować popyt na towary za pomocą :

a/ instrumentów budżetowych

b/ instrumentów pieniężnych

Skutki bezrobocia :

• wypłacanie zasiłków

• utrata możliwości zwiększenia produkcji

• utrata kwalifikacji siły roboczej

Bezrobocie może być powodem :

• rozpadu rodzin

• alkoholizmu

• pogarszaniu się stanu zdrowotnego społeczeństwa

Zalety bezrobocia - pozytywne skutki :

• dbałość o solidne wykonywanie pracy

• wysoka wydajność pracy i dyscyplina

Przeciwdziałanie negatywnym skutkom bezrobocia wymaga prowadzenia aktywnej polityki społecznej i zatrudnienia .

Wiąże się to z rozwiązywaniem w odpowiedni sposób takich kwestii jak :

• gwarantowana płaca minimalna

• minimum socjalne

• wymiar i rodzaje rent i emerytur , zasiłków rodzinnych dla bezrobotnych , chorobowych

• wymiaru czasu pracy

• zakres i odpłatność opieki zdrowotnej

• dostępność edukacji

• tworzenie miejsc pracy w sektorze publicznym

• subsydiowanie zatrudnienia w sektorze prywatnym

Zakres i formy polityki społecznej i zatrudnienia zależą od :

• tradycji danego społeczeństwa

• osiągniętego poziomu rozwoju

• dynamiki wzrostu gospodarczego

• podziału dochodu narodowego

• siły i aktywności związków zawodowych oraz związków pracodawców

• władzy państwowej

Polityka zatrudnienia :

I . Aktywna

II. Pasywna

I . Aktywna polityka państwa na rynku pracy - rodzaje :

1. makroekonomiczna - polega na wykorzystywaniu instrumentów budżetowych pieniężnych w celu redukcji bezrobocia , instrumentu te są skierowane na stymulowanie globalnego popytu na towary w przypadku teorii kensistowskiej lub stwarzaniu producentom korzystnych warunków rozwijania produkcji w przypadku teorii neoklasycznej

2. mikroekonomiczna - obejmuje takie elementy jak :

• subwencjonowanie płac - zależą od liczby zatrudnionych , od liczby nowo przyjętych pracowników i w zależności od regionu

• publiczne programy zatrudnienia - roboty publiczne

• pożyczki dla przedsiębiorstw w celu tworzenia nowych miejsc pracy oraz pożyczki dla bezrobotnych w celu podjęcia działalności gospodarczej na własny rachunek

• tworzenie nowych wolnych stref gospodarczych albo stref aktywności gospodarczej

• szkolenie zawodowe umożliwiające bezrobotnym zmianę kwalifikacji oraz ich zdobywania

• usługi pośrednictwa pracy świadczone przez biura pracy

II . Pasywna polityka zatrudnienia - formy :

1. Zasiłki dla bezrobotnych

2. Jednorazowe odszkodowania dla osób zwolnionych z pracy

3. Dodatki związane z wcześniejszym przechodzeniem na emeryturę

4. Przedłużanie okresu kształcenia

5. Wprowadzenie obowiązkowej służby wojskowej

6. Wysyłanie kobiet na urlop związany z wychowaniem dzieci

Bezrobocie i inflacja łącznie wywołują :

• redystrybucję dochodu narodowego na rzecz warstw lepiej usytuowanych

• spadek oszczędności inwestycyjnych

• wzrost różnych form tezauryzacji

• spadek wydajności pracy wywołana zmniejszeniem się poziomu płacy realnej

• KONIUNKTURA GOSPODARCZA

To całokształt wskaźników życia gospodarczego , które charakteryzują sytuacje ekonomiczne danego sektora , regionu , kraju czy świata . W języku potocznym jest synonimem stanu gospodarczego .

Podstawowym zagrożeniem w gospodarce rynkowej jest niedostateczny popyt / pogorszenie koniunktury , spadek popytu / .

WAHANIA CYKLICZNE - są to powtarzające się w określonym rytmie mniej lub bardziej regularnie zmiany wielkości makroekonomicznych .

Periodycznie powtarzające się wahania istotnych składników życia gospodarczego nazywamy cyklem koniunkturalnym i mogą to być wahania globalnego popytu lub poziomu ogólnej działalności gospodarczej . Najważniejszą cechą cyklu jest rytmiczność .

Rodzaje wahań występujących w gospodarce :

1. WAHANIA SEZONOWE- wynikają ze stałych zmian pór roku /np. rolnictwo , budownictwo/ mają źródła w czynnikach instytucjonalnych np. wzrost popytu na papier w okresie wyborów .

Wahania sezonowe mogą wpływać na przebieg cyklu koniunkturalnego oraz same podlegać jego

wpływom .

2. WAHANIA PRZYPADKOWE - są nieregularne i nie cykliczne powodowane są czynnikami losowymi np. wojna , klęska , strajki lub zmianami polityki państwa , mogą zmieniać przebieg wahań cyklicznych .

3. POLITYCZNE CYKLE KONIUNKTURALNE - /cykle wyborcze i prezydenckie/ powstają gdy rząd wpływa na aktywność gospodarczą i wywołuje dodatkowe wahania .

4. CYKLE REGIONALNE - dotyczą rozwoju poszczególnych części kraju , regionu .

5. CYKLE SPECJALNE - / np. świńskie / są to odbywające się z pewną regularnością wahania produkcji żywca wieprzowego , przebiegają niezależnie od ogólnych wahań koniunktury i mają swój własny mechanizm .

6. TRENDY - czyli tendencje długookresowe są to stałe /zwyżkowe, zniżkowe lub na niezmienionym poziomie / ruchy czynników osobowych i rzeczowych w jakiejś dziedzinie gospodarczej . Zwyżkowe trendy następują najczęściej w wyniku rozwoju sił wytwórczych tz wzrostu poziomu wiedzy , kwalifikacji zatrudnionych , postępu technicznego . Trend jest przejawem długookresowej zmiany jakiejś zmiennej ekonomicznej np. PKB . Przebieg trendu zakłócony jest bieżącą sytuacją ekonomiczną . Mniejsze wahania o różnej amplitudzie i zmiennej

intensywności w ramach ogólnego trendu określa się mianem cykli koniunkturalnych .

7. CYKL JUGLARA - przyczyny cyklicznego falowania gospodarczego upatrywał w zjawiskach pieniężno - kredytowych . Jego zdaniem kryzys był następstwem ograniczenia expansji kredytowej banków w okresie rozkwitu , okres jednego cyklu wynosi według niego od 7 do11 lat . Cykl o tej długości nazywamy cyklem klasycznym lub cykl Juglara .

8. CYKL KITCHINA - na podstawie analizy wskaźników pieniężnych sformułował stwierdzenie o występowaniu w gospodarce cykli krótkich o przeciętnym okresie 3,5 roku . Jego zdaniem jednakże co 2 lub 3 cykl ma większą amplitudę i dlatego powstaje wrażenie występowania cykli o dłuższych okresach 7-11 lat . Wśród teoretyków panuje pogląd że występowanie cykli krótszych jest spowodowane zmianami w zapasach natomiast cykle dłuższe Juglara zależą od inwestowania w maszyny i urządzenia .

9. CYKLE DŁUGIE KONDRATIEWA - czyli zmiany podstawowych wielkości ekonomicznych w horyzoncie czasowym wynoszącym kilkadziesiąt lat . Długość fal mierzona między punktami szczytowymi wynosi 58 i 45 lat , a między dolnymi 61 i 45 lat .Składają się z 5 faz : ożywienia , szybszego wzrostu , dojrzałości , nasycenia i recesji .

10. CYKLE SUPER DŁUGIE / van EWIJKA / super długi cykl gospodarczy 150 do 160 letni . Składa się z 70 letniego wzrostu produkcji i 85-90 spadku aktywności produkcji . Tworzą go lata 1760 do 1915/1920 po przełomie rozpoczął się drugi .

Cechy i przebieg cyklu koniunkturalnego

Klasyczny cykl koniunkturalny składa się z 4 faz .

Odcinek A , B - faza kryzysu

Odcinek B , C - faza depresji

Łącznie te fazy określa się jako faza recesji .

Odcinek C , D - faza ożywienia , poprawy

Odcinek D , E - faza rozkwitu - prosperity

Łącznie od C do E - faza ekspansji

1. KRYZYS - oznacza załamanie gospodarcze , objawia się nadprodukcją , spadają ceny a w ślad za nimi stopa zysku , ogranicza się więc produkcję , spadek produkcji do póki nie zostaną sprzedane lub zlikwidowane nadmierne zapasy towarowe a poziom bieżącej produkcji nie dostosuje się do aktualnego poziomu popytu . Zmniejszająca się rentowność doprowadzi do bankructwa słabszych przedsiębiorstw . Rozmiary inwestycji w skali gospodarki są niższe od faktycznego zużycia środków trwałych . Ograniczone są one znacznie silniej niż produkcja ze względu na trudności w zdobyciu kapitału i na brak perspektyw zysku . Tempo załamania gospodarczego może być przyspieszone przez :

- politykę kredytową banków

- panikę giełdową

2. DEPRESJA - dno kryzysu charakteryzuje się ona zahamowaniem spadku produkcji a także stabilizacją zatrudnienia , cen , zysku i stopy zysku . Gospodarka osiąga równowagę na najniższym poziomie . W tej fazie rentowne są tylko przedsięwzięcia o najniższych kosztach produkcji . Stwarza to sprzyjające warunki dla postępu technicznego i wykorzystania w produkcji nowych technologii i urządzeń.

3. OŻYWIENIE - jest wyjściem z depresji i charakteryzuje się wzrostem produkcji która osiąga po pewnym czasie poziom z przed kryzysu . Zwiększający się popyt na dobra inwestycyjne prowadzi do wzrostu ich cen i poprawy rentowności produkcji . Zwiększa się zatrudnienie a w wyniku tego popyt . Poprawa warunków rozwoju produkcji korzystnie wpływa na poziom zysku i stopy zysku .

4. ROZKWIT - szczyt koniunkturalny , boom - jest to ostatnia faza cyklu , której wszystkie istotne wielkości gospodarcze tj. produkcja , zatrudnienie , płace , ceny , inwestycje , stopa zysku osiągają poziom wyższy od poziomu z przed kryzysu a więc każdy następny kryzys zaczyna się na poziomie znacznie wyższym od poprzedniego . Dynamika podstawowych wielkości ekonomicznych jest zróżnicowana najszybciej rosną ceny dóbr inwestycyjnych , słabszą dynamikę wykazują ceny dóbr konsumpcyjnych i płace , Ta nierównomierność rozwoju narusza warunki równowagi . Wzrost cen środków produkcji i płac oraz wykorzystanie przestarzałych maszyn i urządzeń w celu sprostowania rosnącego popytowi oznacza wzrost kosztów . Pod wpływem popytu na kredyt rośnie stopa % . W ten sposób w fazie rozkwitu pojawiają się przesłanki kryzysu ekonomicznego nadprodukcji .

PODSUMOWANIE :

Współczesne państwo podejmuje próby przeciwdziałania stratom gospodarczym powstającym w toku cykli koniunkturalnych . Próby te nie likwidują cykli koniunkturalnych ale zmieniają jego przebieg .

Interwencja państwa powoduje ograniczenie amplitudy wahań oraz zmniejszenie dolegliwości społecznych powodowanych kryzysem .

• TEORIA CYKLU KONIUNKTURALNEGO teoria cykli KENSA według niego cykliczny rozwój jest prawidłowością a przyczyny wahań tkwią w wahaniach rozmiarów inwestycji , które z kolei uwarunkowane są zmianami krańcowej wydajności kapitału / w tej fazie niska jest stopa % / .

KEYNS posługuje się pojęciem mnożnika inwestycyjnego mówiącego o tym ile razy większe jest ogólny przyrost dochodu od powodującego go przyrostu wydatków na inwestycje .

Wartość mnożnika inwestycyjnego zależy od krańcowej psychologicznej skłonności do konsumpcji a więc od tego jaką część przyrostu dochodu ludności zechce wydać na powiększenie konsumpcji .

INTERWENCJONIZM PAŃSTWOWY - to polityka czynnego oddziaływania państwa na gospodarkę narodową , pojawił się już w okresie pierwszej akumulacji kapitału XVI w - XVIII w okres menkartylizmu .

Protekcjonizm - państwo zakłada manofaktury , reguluje warunki płacy i pracy , wprowadza przymus pracy , budowano infrastrukturę ekonomiczną / porty , statki / . Popieranie wszelkich form agresji .

Sytuacja zmieniła się w XVIII wówczas angielscy ekonomiści ADAM SMITH I DAVID RICARDO zaczęli głosić zasady liberalizmu gospodarczego - I nazywał się lesseferyz . Domagali się wolności handlu zagranicznego i pełnej swobody dla wewnętrznej działalności gospodarczej . Rola państwa według tych poglądów sprowadza się do zabezpieczenia własności oraz zapewnieniu ładu i porządku publicznego / „ państwo jest nocnym stróżem „ / . Te zasady panowały w XIX w i I dziesięcioleciach XX w z wyjątkiem 2 wojny światowej .

Dopiero wielki kryzys gospodarczy z lat 1929-1933 r wymusił aktywną rolę państwa w gospodarce mającą na celu złagodzenie następstw kryzysu . Pierwsze posunięcia różnych rządów miały charakter empiryczny a teoretyczną podstawę stworzył angielski ekonomista JOHN KEINS w 1936 r. w pracy pod tytułem „ Ogólna rola zatrudnienia procentu i pieniądza „ .

Główne cele interwencjonizmu :

1. Dążenie do osiągnięcia wysokiej stopy wzrostu gospodarczego przy możliwie pełnym zatrudnieniu i wykorzystaniu nowoczesnych czynników wzrostu .

2. Ograniczeniu wahań cen .

3. Utrzymaniu zrównoważonego bilansu płatniczego i ustabilizowanie kursu walut .

4. Rozwiązanie problemów ekonomicznych .

5. Reagowanie na globalne procesy gospodarcze w tym zwłaszcza tendencji gospodarki narodowej .

Interwencjoniz jest jedną z głównych przyczyn deformacji cyklu koniunkturalnego po 2 wojnie światowej .

Cykl we współczesnym kapitalizmie ma tylko 2 fazy :

1. Spadkową czyli recesję - faza łączy kryzys i depresję , nie musi charakteryzować się spadkiem

poszczególnych wskaźników działalności gospodarczej . Jej objawem może być brak wzrostu czy nawet zwolnienie tempa wzrostu .

2. Zwyżkową czyli ekspansję - łączy ożywienie i rozkwit .

12.01.2002

Modyfikacja cyklu spowodowała nowe zjawiska ekonomiczne . Dawnym fazom spadkowym towarzyszył spadek cen a zwiększający się stopniowo popyt sprawił samoczynne wejście w fazę ożywienia . Obecnie procesy monopolizacji umożliwiające administracyjne stanowienie cen doprowadziły do tego , że ceny wykazują tendencję rosnącą . Wpływ państwa i monopoli na przebieg cyklu przedłuża fazę spadkową oraz skraca fazę ekspansji i ogranicza ich dynamikę . Łagodzenie przebiegu cyklu osłabia tempo wzrostu gospodarczego a także dynamikę rozwojową systemu rynkowego .

Instrumenty i formy interwencjonizmu :

1. Bezpośrednia

2. Pośrednia

Wśród metod wywierania wpływu państwa na gospodarkę przeważają środki pośrednie stosowane najczęściej w okresie prosperity , natomiast w okresie kryzysu podejmowane są środki bezpośrednie .

Ad.1 Do bezpośrednich środków interwencjonizmu zalicza się występowanie państwa w charakterze uczestnika procesów gospodarczych tj przedsiębiorców . Podstawowym przejawem bezpośredniej działalności gospodarczej państwa jest powstanie i rozwój własności państwowej a także podejmowanie własnych decyzji czy też organizowanie robót publicznych . Wymienione środki bezpośrednio wpływają na koniunkturę gospodarczą i przeciwdziałają jej załamaniu .

Ad.2 Do czynników pośrednich środków interwencjonizmu zalicza się :

• ustawodawstwo antymonopolowe

• ingerencja państwa w dziedzinie kształtowania cen

• opodatkowanie dochodów

• stopę dyskontową

• manipulowanie kursem walut

• występowanie państwa na rynku w charakterze nabywcy

BUDŻET PAŃSTWA - roczny plan przychodów i wydatków państwa . Jest on podstawowym elementem finansów publicznych . Oprócz nich w skład wchodzą i budżety samorządowe władz lokalnych i inne np. fundusze celowa .

Budżety samorządowe władz lokalnych są uchwalane przez władze samorządowe odpowiednich szczebli terenowych odpowiadających strukturze administracyjnej kraju .

Fundusze celowe są to fundusze ustawowe których przychody pochodzą z dochodów publicznych a wydatki są przeznaczone na realizację określonych zadań np. fundusz ubezpieczeń społecznych .

Funkcje budżetu państwa :

1. REDYSTRYBUCYJNA - rozdzielcza - polega na regulowaniu dochodów podmiotów gospodarczych . Budżet jest narzędziem redystrybucji dochodów osiągniętych przez właścicieli zasobów czynników produkcji . Budżet przejmuje część tych dochodów i przeznacza na rzecz dochodów , które ich nie osiągają lub osiągają w stopniu niewystarczającym . Takie podmioty to instytucje , które świadczą nieodpłatnie usługi społeczne np. szkoły państwowe , jak i osoby fizyczne zmuszone z różnych przyczyn korzystać z zasiłków socjalnych .

2. STABILIZACYJNA - wynika z interwencjonizmu państwa w gospodarkę , którego celem jest zapewnienie zrównoważonego wzrostu gospodarczego . Z budżetem wiąże się funkcjonowanie dwóch tz. automatycznych stabilizatorów gospodarczych które oddziałują na poziom i zmiany popytu w gospodarce społecznej i system podatku progresywnego .

3. ALOKACYJNA - pełniąc tą funkcje budżet dokonuje rozdziału zasobów w gospodarce między różne działy gospodarki . Kieruje zasoby tam gdzie nie mogły by trafić w inny sposób np. wyłącznie sam mechanizm rynkowy nie zapewnił by oczekiwanego przez społeczeństwa poziomu produkcji dóbr i usług np. szkolnictwo .

4. STYMULACYJNA - polega na tym , że za pomocą narzędzi budżetowych państwo wywołuje lub wzmacnia zjawiska i zachowania pozytywne z punktu widzenia interesów natomiast zniechęca do działań niekorzystnych w danym okresie np. tworzenie infrastruktury technicznej na terenach zacofanych , ulgi inwestycyjne na obszarach dotkniętych silnym bezrobociem .

5. KONTROLNA - realizowana jest poprzez bieżącą obserwację tempa wysokości oraz tytułów wpływów i wydatków budżetowych a następnie porównywanie z założonymi w budżecie .

Zasady konstruowania budżetu :

1. Zasada rocznego okresu

2. Zasada jedności - oznacza że w jednym dokumencie umieszcza się planowane dochody i wydatki i zakłada się ich ogólne przeznaczenie .

3. Zasada kompletności - oznacza że mają być ujęte wszystkie dochody i wydatki

4. Zasada jawności - polega na tym , że w budżecie nie mogą się znaleźć pozycje niejasne pod względem podmiotowym lub przedmiotowym

5. Zasada specjalizacji - nakłada obowiązek grupowania dochodów i wydatków według przyjętych kryteriów : przedmiotowego i podmiotowego

6. Zasada równowagi budżetowej - wydatki muszą się równać dochodom

DOCHODY BUDŻETOWE - wszelkie wpłaty na rzecz budżetu . Kryteria :

I. Kryterium prawne dzieli dochody na :

• bezzwrotne i zwrotne

• odpłatne i nieodpłatne

• przymusowe i dobrowolne

II . Kryterium według rodzaju dochodów wyróżnia się :

• podatki

• opłaty

• cła

• inne dochody

PODATEK - jest to świadczenie pieniężne jednostronnie ustalone , bezzwrotne , nieodpłatne o charakterze ogólnym , przymusowym , pobierane przez państwo lub inny związek publiczno-prawny .

Funkcje podatków :

1. fiskalna - podatki są głównym źródłem wpływów budżetowych

2. redystrybucyjna - polega na tym , że podatki kształtują wysokość dochodów i majątek podatnika

3. bodźcowa - może być realizowana poprzez zmiany obciążeń podatkowych

Rodzaje podatków według przedmiotu opodatkowania :

1. dochodowe

2. majątkowe

3. obrotowe

Ad 2.

Są płacone z tytułu posiadania majątku , przyrostu majątku lub wzrostu jego wartości np. podatek spadkowy , podatek od nieruchomości .

Ad. 3

Przedmiotem jest obrót z tytułu sprzedaży towarów oraz ich import : VAT , akcyza .

Kryterium przerzucalności podatku dzieli podatki na :

• pośrednie

• bezpośrednie / podatek dochodowy /

SKALA PODATKOWA - to zbiór uporządkowanych rosnąco lub malejąco stawek % znajdujących zastosowanie do różnej wielkości podstawy obliczania podatku i wyróżniamy :

1. skala progresywne - to szereg coraz wyższych stawek podatkowych przyporządkowanych wyższym podstawą podatkowym

2. skala regresywna - charakteryzuje się malejącymi stawkami podatkowymi w miarę wzrostu podstawy podatkowej

3. skala degresywna - kolejnym niższym podstawą podatkowym są przyporządkowane niższe stawki podatkowe

OPŁATY - jest jednostronnie określonym bezzwrotnym i odpłatnym świadczeniem pieniężnym o charakterze ogólnym pobieranym na podstawie aktów normatywnych od osób fizycznych i prawnych . Uiszcza się je w zamian za określone czynności urzędowe np. opłaty skarbowe lub za korzystanie z usług częściowo odpłatnych .

CŁO - to podatek nakładany na towary przekraczające granicę celną określonego państwa . Pełnią funkcję fiskalną oraz szereg funkcji gospodarczych np. ochrona rynku krajowego przed napływem tańszych towarów zagranicznych .

INNE WPŁYWY BUDŻETOWE to :

1. dochody z majątku państwa

2. emisji papierów wartościowych - bony , obligacje

3. odsetki z tytułu lokowania wolnych środków pieniężnych - spadku , zapisów , darowizn

WYDATKI BUDŻETOWE -to środki wydatkowane w ramach gospodarki budżetowej państwa .

I. Kryterium przedmiotu wydatkowania :

1. wydatki na działalność niezbędną do funkcjonowania państwa i są to wydatki na administrację

publiczną , wojsko , policję , sądownictwo

2. wydatki socjalno-kulturalne - oświata , kultura , nauka , służba zdrowia

3. wydatki na obsługę długu publicznego

4. wydatki na gospodarkę - roboty publiczne , dotacje do przedsiębiorstw , subwencje exportowe

II. Kryterium celu :

1. Bieżące - służące finansowaniu bieżącej działalności państwowej i są wydatki na utrzymanie administracji państwowej : policja , oświata , emerytury , zasiłki dla bezrobotnych

2. Inwestycyjne - są przeznaczone na tworzenie majątku trwałego w formie nowych szkół , szpitali , teatrów , administracji państwowej

• Nierównowaga budżetowa i jej skutki dla gospodarki

Czynniki wpływające na równowagę budżetową to czynniki :

• ekonomiczne

• organizacyjne

• techniczne

• polityczne

• społeczne

• psychologiczne

Wśród czynników ekonomicznych po stronie dochodów wymienia się rozmiary działalności gospodarczej , system podatkowy , rodzaje zwolnień podatkowych , zaciąganie kredytów i pożyczek przez państwo .

Po stronie wydatków czynników ekonomicznych to :

1. zakres spełnionych przez państwo funkcji i przyjęte koncepcje finansowania wydatków określających stopień odpłatności obywateli

2. rozmiary i struktura zatrudnienia w sektorze publicznym

3. poziom i dostępność ubezpieczeń społecznych

NADWYŻKA BUDŻETOWA - oznacza że dochody państwa w okresie roku budżetowego są wyższe od wydatków .

DEFICYT BUDŻETOWY - wydatki przewyższają dochody . Może być efektem zamierzonym .

Przyczyny deficytu budżetowego :

1. niezaplanowane wydatki

2. rzeczywiste dochody niższe od zaplanowanych

3. niski poziom produktu krajowego lub zmniejszający się

4. nieodpowiednia stopa podatkowa

5. niesprawność aparatu egzekwującego podatki

6. luki w prawie podatkowym

7. zasięg szarej strefy

Zależność dochodów podatkowych budżetu od wysokości stopy podatkowej ilustruje krzywa LAFFERA .

Finansowanie deficytu budżetowego :

1. zaciąganie kredytów w bankach komercyjnych

2. emisja obligacji skarbowych i bonów skarbowych

3. dodruk pieniądza

4. podwyższenie podatków

5. sprzedaż części majątku publicznego

6. kredyty zagraniczne

DŁUG PUBLICZNY - jest to całkowita kwota zadłużenia państwa z tytułu zaciągniętych pożyczek oraz innych form działalności w wyniku których państwo jest zobowiązane do wypłaty pewnych kwot pieniężnych np. odszkodowań z tytułu wywłaszczenia .Dzieli się na :

1. Dług krajowy - obejmuje zobowiązania państwa wobec podmiotów państwowych oraz tych zagranicznych , które zakupiły skarbowe papiery wartościowe wyemitowane na rynku krajowym .

2. Dług zagraniczny - jest efektem zaciągniętych przez państwo kredytów w bankach zagranicznych lub międzynarodowych instytucjach finansowych .

POLITYKA BUDŻETOWA - oznacza decyzje rządu dotyczące wydatków i podatków . Cele polityki budżetowej :

1. walka z bezrobociem

2. walka z inflacją

3. wzrost gospodarczy

4. równowaga bilansu płatniczego

5. efektywny podział zasobów ekonomicznych

6. ochrona środowiska

Do instrumentów polityki budżetowej zalicza się :

1. wydatki rządowe

2. podatki

polityka budżetowa obejmuje politykę podatkową wydatków rządowych , deficytu i długu publicznego . Rodzaje :

1. Ekspansywna - łagodna - charakteryzuje się wzrostem wydatków budżetowych

2. Restrukcyjna - twarda - charakteryzuje się ich ograniczeniem wydatków

PASYWNA POLITYKA BUDŻETOWA - istotna rolę w niej odgrywają automatyczne stabilizatory kultury . Są to środki budżetowe , które podnoszą całkowicie wydatki w okresach recesji i obniżają je w okresach ekonomicznej ekspansji bez specjalnej ingerencji państwa . Uruchomienie ich nie wymaga decyzji władz administracji , jednak ich ustanowienia np. określenie opodatkowania , zasad i trybu przyznawania zasiłków , subwencjonowanie rolnictwo itp. Jest zadaniem państwa .

• Automatyzm polega na tym , że po zatwierdzeniu zaczynają działać bez konieczności wprowadzenia częstych korekt a siła i zakres ich działania zależą od poziomu aktywności gospodarczej . Zalicza się do nich :

• podatki

• zasiłki dla bezrobotnych oraz socjalne

• wypłaty dywident

• programy pomocy dla wybranych dziedzin gospodarki

Te wymienione stabilizatory są w stanie zmniejszyć amplitudę wahań cyklicznych o około 1/3 . Ich zaleta to szybkość reakcji na wahania koniunktury , słabość to :

• nie zapewniają zrównoważonego wzrostu

• nieskuteczne w rozwiązywaniu struktur gospodarczych

• mechaniczny charakter na zmiany popytu globalnego

• w okresie recesji nie tworzą nowego popytu lecz hamują spadek istniejącego

WNIOSEK :

...................

Do istniejącej sytuacji gospodarczej i rezygnacji z prób aktywnego jej kształtowania .

AKTYWNA POLITYKA BUDŻETOWA - wykorzystuje się stabilizatory dyskrecjonalne - to celowe i arbitralne decyzje państwa , wywołujące określone zmiany dochodów i wydatków budżetu .

Polityka ta polega na świadomym interwencjonizmie wymagającym każdorazowo podejmowania decyzji .

Słabości - decyzje wymagają zmiany legislacyjnych dlatego skutki tych decyzji osiągane są z opóźnieniem .

Trzy rodzaje opóźnień :

1. rozpoznawcze opóźnienie - jest to czas jaki upływa między pojawieniem się problemu a momentem poznania że zaistniał

2. administracyjne - jest to czas który upływa pomiędzy uznaniem zaistniałego problemu a podjęciem działań na rzecz jego rozwiązania

3. legislacyjne - to czas jaki upływa między wprowadzeniem interwencyjnych środków polityki budżetowej a odczuciem skutków ich oddziaływania

Negatywne efekty ekspansywnej polityki budżetowej :

1. wypychanie sektora prywatnego przez państwa

2. zachwianie równowagi w bilansie handlowym państwa

3. zbyt aktywna polityka budżetowa zapewniająca obfite transfery na cele socjalne zmniejsza aktywność członków społeczeństwa

---