PN-N-18001 / OHSAS-18001 Wydanie …

IPb - 2

INSTRUKCJA

Oceny Ryzyka Zawodowego

WYDANIE REJESTROWANE
Kopia nr	Otrzymujący

WYDANIE	A	B	C	D
DATA

Przedmiot instrukcji Przedmiotem niniejszej instrukcji są wytyczne i sposób postępowania przy identyfikacji i ocenie ryzyka zawodowego. Zakres stosowania instrukcji Niniejsza instrukcja ma zastosowanie we wszystkich komórkach organizacyjnych przedsiębiorstwa i dotyczy najwyższego kierownictwa oraz pracowników wchodzących w skład zespołu dokonującego oceny ryzyka zawodowego. Definicje Awaria - zdarzenie powstałe w wyniku niekontrolowanego rozwoju sytuacji w czasie eksploatacji materiałów, urządzeń lub instalacji, prowadzące do powstania, natychmiast lub z opóźnieniem, na terenie organizacji lub poza jej terenem, poważnego zagrożenia dla zdrowia ludzkiego i/lub środowiska, takie jak: duża emisja substancji szkodliwych lub niebezpiecznych, pożar, wybuch itp. Identyfikacja zagrożenia - proces rozpoznawania tego czy zagrożenie istnieje oraz definiowania jego charakterystyk. Narażenie - podleganie oddziaływaniu czynników niebezpiecznych, szkodliwych lub uciążliwych związanych z wykonywaniem pracy. Ocena ryzyka - proces analizowania ryzyka i wyznaczania dopuszczalności ryzyka. Ryzyko - kombinacja częstości lub prawdopodobieństwa wystąpienia określonego zdarzenia wywołującego zagrożenie i konsekwencji związanych z tym zdarzeniem. Ryzyko zawodowe - prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywana pracą powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy. Stanowisko pracy - przestrzeń pracy, wraz z wyposażeniem w środki i przedmioty pracy, w której pracownik lub zespół pracowników wykonuje pracę. Środki ochronne - środki ochrony zbiorowej, środki ochrony indywidualnej lub inne środki (techniczne lub organizacyjne), stosowane w celu ograniczenia ryzyka zawodowego. Zagrożenie - stan środowiska pracy mogący spowodować wypadek lub chorobę. Zagrożenie znaczące - zagrożenie mogące spowodować poważne i nieodwracalne uszkodzenie zdrowia lub śmierć, występujące w szczególności przy wykonywaniu prac szczególnie niebezpiecznych. Definicje stosowane w niniejszej procedurze są zgodne z normami PN-N-18001 i PN-N-18002.

Opis postępowania Dokumentowanie oceny ryzyka zawodowego. Ocena ryzyka zawodowego jest udokumentowana w zależności od rodzaju stanowiska pracy na formularzach stanowiących załączniki do procedury PB-4.3.2. W przypadku niezidentyfikowania zagrożenia lub czynnika szkodliwego wyszczególnionego w drukach rejestrów oceny ryzyka zawodowego rubryki niewypełnione wykreśla się jedną poziomą kreską. Przebieg oceny ryzyka zawodowego na stanowisku pracy. 4.2.1. Powołanie zespołu dokonującego oceny ryzyka zawodowego. Skład zespołu dokonującego oceny ryzyka zawodowego (zwany dalej zespołem) jest określony w procedurze PB-4.3.2 pkt. 6.1. 4.2.2. Zgromadzenie niezbędnych informacji. Członkowie zespołu mają prawo zwrócenia się do przedstawicieli wszystkich jednostek organizacyjnych oraz w uzasadnionych przypadkach do ekspertów zewnętrznych w celu uzyskania niezbędnych informacji związanych z oceną ryzyka zawodowego. Do oceny ryzyka zawodowego wykorzystywane są następujące informacje dotyczące: lokalizacji stanowiska pracy i/lub realizowanych na nim zadań; osób, pracujących na stanowisku, ze szczególnym uwzględnieniem tych osób, dla których ryzyko zawodowe może być większe od przeciętnego, takich jak np.: kobiety w ciąży, młodociani; stosowanych narzędzi, materiałów i wykonywanych operacji technologicznych; wykonywanych czynności oraz czasu i sposobu ich wykonywania przez osoby pracujące na stanowisku pracy; zidentyfikowanych zagrożeń i źródła ich powstawania w tym zagrożeń znaczących; możliwych skutków występujących zagrożeń; stosowanych środków ochronnych; wyników pomiarów czynników szkodliwych; wypadków i chorób zawodowych, występujących na analizowanym stanowisku pracy; wymagań przepisów prawnych i norm, odnoszących się do danego stanowiska pracy. Podstawowymi źródłami informacji wykorzystywanymi do oceny ryzyka zawodowego na stanowisku pracy są: dane techniczne o obiekcie lub procesie, otrzymane od producenta lub dostawcy; procedury technologiczne i instrukcje obsługi; rejestry wyników badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia na stanowiskach pracy.

Informacji o analizowanym stanowisku mogą dostarczyć również: obserwacja zadań wykonywanych na stanowisku i poza stanowiskiem pracy; obserwacja przebiegu pracy (sprawdzenie, czy praca jest wykonywana zgodnie z ustalonymi instrukcjami i procedurami); wywiady z pracownikami; przegląd organizacji działań, których celem jest zapewnienie właściwych warunków pracy. 4.2.3. Identyfikacja zagrożeń występujących na stanowisku pracy Identyfikacja zagrożeń polega na szczegółowej analizie zebranych informacji w celu wykrycia występujących na danym stanowisku pracy zagrożeń. Metodą przyjętą jest analiza bezpieczeństwa pracy polegająca na: określeniu operacji wykonywanych na stanowisku pracy; ustaleniu listy podstawowych czynności wykonywanych podczas realizacji określonej operacji; określeniu zagrożeń związanych z wykonywaniem czynności. Przy ustalaniu listy czynności należy uwzględnić zarówno te, które są związane bezpośrednio z przebiegiem procesu produkcyjnego, jak i czynności przygotowawcze i zakończeniowe oraz związane z realizacją zadań wykonywanych okresowo, takich jak np.: obsługa komputera, przyjmowanie materiału, czyszczenie, korygowanie możliwych zakłóceń procesu produkcyjnego, awarie oraz ewentualnie konserwacja i najważniejsze naprawy. W przypadku stanowisk oznaczonych w schematach organizacyjnych symbolami T, A i E należy poddać analizie wszystkie czynności związane z wykonywaną na danym stanowisku pracą w tym obsługa komputera, czynności przygotowawcze, zakończeniowe oraz prace związane z realizacją zadań wykonywanych okresowo, takich jak np.: przemieszczanie się po terenie zakładu, czynności wykonywane poza stałym stanowiskiem pracy (prowadzenie różnego typu kontroli na wydziałach produkcyjnych, usuwanie usterek urządzeń lub sprzętu technicznego, wykonywanie pomiarów w terenie itp.).

4.2.4. Ocena ryzyka zawodowego. Ocena ryzyka zawodowego pod kątem czynników mechanicznych, elektrycznych i termicznych oraz zagrożenia pożarem lub wybuchem i awarią. Przy oszacowaniu ryzyka zawodowego zgodnie ze skalą trójstopniową ciężkość szkodliwych następstw zagrożenia i prawdopodobieństwo ich wystąpienia określa się w oparciu o niżej wymienione wskazówki: Prawdopodobieństwo następstw (P): do mało prawdopodobnych (MP) zalicza się te następstwa zagrożeń, które nie powinny wystąpić podczas całego okresu aktywności zawodowej pracownika; do prawdopodobnych (P) zalicza się te następstwa zagrożeń, które mogą wystąpić nie więcej niż kilkakrotnie podczas okresu aktywności zawodowej pracownika; do wysoce prawdopodobnych (WP) zalicza się te następstwa zagrożeń, które mogą wystąpić wielokrotnie podczas okresu aktywności zawodowej pracownika. Ciężkość następstw (N): do następstw o małej szkodliwości (MN) zalicza się te urazy i choroby, które nie powodują długotrwałych dolegliwości i absencji w pracy (czasowa niezdolność do pracy do 28 dni); są to czasowe pogorszenie stanu zdrowia, takie jak niewielkie stłuczenie i zranienia, podrażnienia oczu, objawy niewielkiego zatrucia, bóle głowy itp.; do następstw o średniej szkodliwości (ŚN) zalicza się te urazy i choroby, które powodują niewielkie ale długotrwałe lub nawracające okresowo dolegliwości i są związane z okresami absencji powyżej 28 dni; są to np.: zranienia, oparzenia II stopnia na niewielkiej powierzchni ciała, alergie skórne, nieskomplikowane złamania, zespoły przeciążeniowe układu mięśniowo-szkieletowego (np.: zapalenie ścięgna) itp.; do następstw o dużej szkodliwości (DN) zalicza się te urazy i choroby, które powodują ciężkie i stałe dolegliwości i/lub śmierć; są to np.: oparzenia III stopnia, oparzenia II stopnia dużej powierzchni ciała, amputacje, skomplikowane złamania z następową dysfunkcją, choroby nowotworowe, toksyczne uszkodzenia narządów wewnętrznych i układu nerwowego w wyniku narażenia na czynniki chemiczne, zespół wibracyjny, zawodowe uszkodzenia słuchu, astma, zaćma itp. Prawdopodobieństwo Ciężkość następstw Mała Średnia Duża Mało prawdopodobne Małe Małe Średnie Prawdopodobne Małe Średnie Duże Wysoce prawdopodobne Średnie Duże Duże

Podczas szacowania poziomu ciężkości następstw i prawdopodobieństwa uwzględnia się zastosowaną profilaktykę organizacyjną, techniczną lub środki ochrony zbiorowej i indywidualnej. Przykładowe rodzaje czynników: mechaniczne: przemieszczające się maszyny oraz transportowane przedmioty, ruchome elementy, ostre, wystające lub chropowate elementy, spadające elementy, płyny lub gazy pod ciśnieniem, śliskie, nierówne powierzchnie, ograniczone przestrzenie (dojścia, przejścia, dostępy), położenie stanowiska pracy w odniesieniu do podłoża (praca na wysokości oraz w zagłębieniach), inne; elektryczne: bezpośrednie lub pośrednie dotknięcie elementów będących pod napięciem, zbliżenie do elementów pod wysokim napięciem (powyżej 1 kV), elektryczność statyczna, promieniowanie cieplne lub inne zjawiska, takie jak: wyrzucane roztopione cząstki, skutki chemiczne przy zwarciach, przeciążeniach itp., inne; termiczne: kontakt człowieka z obiektami o wysokiej temperaturze, kontakt człowieka z obiektami o bardzo niskiej temperaturze, przebywanie w bezpośredniej odległości od silnych źródeł promieniowania ciepła, inne; pożary i wybuchy: praca w strefach zagrożonych wybuchem, spawanie, obiekty elektryczne (iskry elektryczne, łuk elektryczny itp.), substancje chemiczne - łatwopalne ciecze lub ich pary, gorące gazy itp., otwarty płomień, inne; inne: narażenie na zmienne warunki atmosferyczne (podczas przemieszczania się), kontakt z substancjami chemicznymi (drażniącymi, żrącymi itp.), inne;

Przykładowe rodzaje zagrożeń i ich skutki: kłucie - przekłucie, przebicie, zakłucie, krwotok; cięcie - obcięcie, odcięcie, skaleczenie, krwotok; wplątanie, wciągnięcie lub pochwycenie - stłuczenie, pęknięcie, złamanie, zmiażdżenie; ścieranie - starcie, obtarcie; uderzenie - stłuczenie, obtarcie, pęknięcie, złamanie, krwotok wewnętrzny; zgniatanie - zgniecenie, zmiażdżenie; wytrysk cieczy pod wysokim ciśnieniem - uderzenie, poparzenie; poślizgnięcie - stłuczenie, skręcenie stawu, pęknięcie, złamanie, skaleczenie; upadek z wysokości - stłuczenie, pęknięcie, złamanie, skaleczenie, krwotok wewnętrzny; kontakt z substancjami chemicznymi - poparzenie, zatrucie, podrażnienie skóry lub oczu; kontakt z czynnikiem o wysokiej lub niskiej temperaturze - poparzenie, odmrożenie; praca z otwartym płomieniem - poparzenie, pożar, podrażnienie oczu; praca w strefach zagrożonych wybuchem - poparzenie, skaleczenie, uderzenie, pęknięcie, złamanie, zmiażdżenie, pożar; bezpośrednie lub pośrednie dotknięcie elementów będących pod napięciem - porażenie prądem, poparzenie łukiem elektrycznym. Inne zagrożenia W przypadku zidentyfikowania zagrożeń lub czynników szkodliwych nie wyszczególnionych w rejestrach (Załączniki 1 i 2 do procedury PB-4.3.2) wpisuje się je w rubryce „Inne”. Oszacowanie ryzyka zawodowego w takim przypadku jest prowadzone jak w pkt. a). Ocena ryzyka pod kątem takich czynników jak substancje chemiczne, zapylenie i natężenie hałasu. W przypadku czynników szkodliwych mierzalnych szacowanie ryzyka zawodowego przeprowadza się w oparciu o wielkości charakteryzujące narażenie. Wartość wielkości charakteryzującej narażenie Oszacowanie ryzyka zawodowego Pmax < P duże Pmax ≥ P ≥ 0,5 Pmax średnie P < 0,5 Pmax małe Pmax - wartość dopuszczalna wielkości charakteryzującej narażenie, czyli odpowiednia wartość NDS - najwyższego dopuszczalnego stężenia lub NDN - najwyższego dopuszczalnego natężenia czynnika (dla hałasu są to: LE - 85 dB, LEmax - 115 dB). 0,5 Pmax - połowa dopuszczalnej wielkości charakteryzującej narażenie (dla hałasu są to: LE - 82 dB, LEmax - 109 dB). P - wartość zmierzona.

W rejestrze oceny ryzyka zawodowego (Załączniki 1 i 2 do procedury PB-4.3.2) wpisuje się w odpowiedniej rubryce stosunek P do Pmax (np.: w przypadku wyniku pomiaru hałasu P = 83 dB w rubryce rejestru dotyczącej hałasu wpisuje się: Pmax ≥ P ≥ 0,5 Pmax; zaś przy P = 86 dB należy wpisać Pmax < P itp.) Ocena ryzyka pod kątem mikroklimatu Gorący Ryzyko WBGTz > WBGTo duże WBGTz ≤ WBGTo średnie WBGTz < WBGTo małe WBGT - wskaźnik obciążenia termicznego:WBGTz - wartość zmierzona, WBGTo - wartość odniesienia. W rejestrze oceny ryzyka zawodowego (Załączniki 1do procedury PB-4.3.2) wpisuje się we właściwej rubryce stosunek WBGTz do WBGTo odpowiednio jak w powyższej tabeli w zależności od poziomu WBGTz. Szacowanie poziomu oceny ryzyka - pod kątem takich czynników jak substancje chemiczne, zapylenie, natężenie hałasu i mikroklimat w przypadku wartości ekspozycji ośmiogodzinnej lub tygodniowej powyżej wartości NDS lub NDN. W odniesieniu do czynników mierzalnych, po dokonaniu wstępnej oceny w oparciu o wyniki pomiarów wg powyższych wytycznych uwzględnia się parametry ochronne stosowanych na stanowisku środków ochron indywidualnych. W takim przypadku wpisywany wynik oceny jest o stopień niższy niż wynikający ze wstępnej oceny za wyjątkiem ryzyka wstępnie ocenionego na poziomie „MAŁE”. W przypadku czynnika szkodliwego, jakim jest hałas weryfikacji oceny z uwzględnieniem środków ochrony indywidualnej dokonuje się każdorazowo, gdy wynik ekspozycji ośmiogodzinnej lub tygodniowej pracownika jest większy lub równy 80 dB.

Ocena ryzyka pod kątem obciążenia fizycznego Ocena przeprowadzana jest w oparciu o dwa czynniki: ­­stopień obciążenia monotypowością ruchów Liczba punktów Liczba powtórzeń stereotypowych ruchów na zmianę roboczą z obciążeniem poniżej 10 kg z obciążeniem powyżej 10 kg A B 1 poniżej 800 poniżej 300 2 800-1600 300-800 4 1600-3200 800-1600 6 powyżej 3200 powyżej 1600 stopień obciążenia statycznego Liczba punktów Pozycja ciała przy pracy Przykłady 1 siedząca niewymuszona praca biurowa stojąca niewymuszona, z możliwością okresowej zmiany na siedzącą ślusarz, stolarz siedząca lub stojąca na przemian z chodzeniem nadzór techniczny 2 siedząca wymuszona, nie pochylona bądź nieznacznie pochylona pisanie na maszynie, obsługa pras mechanicznych, stojąca nie wymuszona bez możliwości okresowej zmiany pozycji na siedzącą obsługa niektórych obrabiarek, malowanie stojąca wymuszona z możliwością zmiany pozycji na siedzącą motorniczy, suwnicowy 4 siedząca wymuszona bardzo pochylona dokładne prace ślusarskie, przy produkcji narzędzi stojąca wymuszona nie pochylona bez możliwości okresowej zmiany pozycji na siedzącą piaskowanie, obsługa niektórych obrabiarek stojąca wymuszona pochylona, niezależnie od możliwości zmieniania pozycji, klęcząca, w przysiadzie i inne nienaturalne pozycje obróbka drewna, spawanie, formowanie ręczne, ślusarz samochodowy Końcowa ocena ryzyka zawodowego związanego z obciążeniem fizycznym jest wynikiem sumy punktów wynikających ze stopnia obciążenia statycznego i stopnia obciążenia monotypowością wykonywanych przez pracownika ruchów. Suma punktów Ryzyko powyżej 4 duże 3 - 4 średnie 2 małe W rejestrze oceny ryzyka zawodowego (Załączniki 1do procedury PB-4.3.2) wpisuje się w odpowiedniej rubryce liczbę punktów i literę wynikającą z obciążenia monotypowością ruchów oraz charakteryzującą obciążenie statyczne, a także otrzymaną sumę punktów.

Ocena ryzyka pod kątem obciążenia psychicznego/organizacyjnego. Ocenę ryzyka dokonywana jest w oparciu listę czynników wpływających na stopień obciążenia psychicznego: Praca w krótkich cyklach (poniżej 90s) Monotonne i trudne zadania Zadania wymagające bardzo dużej koncentracji Praca podzielona na małe części Prace stawiające duże wymagania emocjonalne Praca pod presją czasu i terminów Na wydziale są pojedyncze stanowiska Często się zdarza, że organizacja pracy jest niewłaściwa Często się zdarza, że inne wydziały nie są właściwie przygotowane Niedostateczne wsparcie innych wydziałów Częste problemy ze sprzętem, maszynami, przyrządami itp. Brak regularnych konsultacji w pracy Niemożliwa lub utrudniona regulacja tempa pracy Utrudniona możliwość określenia własnych metod pracy Utrudniona możliwość wzajemnej pomocy pracowników Niedostateczna informacja na temat wyników pracy Brak czasu na krótkie pogawędki z kolegami Utrudniony kontakt z przełożonymi w razie problemów Brak możliwości kontaktów w celu przedyskutowania problemów Dużo konfliktów w pracy Niejasne cele, zadania lub nieustalone priorytety celów Praca pod presją konsekwencji błędu Intensywność konfliktów w pracy Stres związany z kontrolami zewnętrznymi nadzorowanej komórki organizacyjnej Stres związany z brakiem komfortu pewności pracy Inne W zależności od liczby czynników występujących jednocześnie ryzyko oceniane jest zgodnie z poniższą tabelą. Liczba czynników Ryzyko 12 i więcej duże 4 - 11 średnie 0 - 3 małe W rejestrze oceny ryzyka zawodowego (Załączniki 1 i 2 do procedury PB-4.3.2) wpisuje się w odpowiedniej rubryce numery zidentyfikowanych czynników z powyższej listy, a także łączną liczbę punktów.

4.2.5. Działania wynikające z oceny ryzyka zawodowego. Działania te są organizowane zgodnie z procedurą PB-4.3.2. Ogólne zasady oraz metody likwidacji lub ograniczenia zagrożeń występujących na stanowiskach pracy są następujące: eliminacja źródeł niebezpiecznych i szkodliwych czynników. Realizowane jest to przez: dobór nieszkodliwych surowców (lub zastępowanie bardziej szkodliwych mniej szkodliwymi surowcami), półfabrykatów i innych materiałów stosowanych w produkcji; dobór procesów technologicznych oraz maszyn i urządzeń nie stwarzających zagrożeń czynnikami fizycznymi, chemicznymi i biologicznymi; unieszkodliwianie odpadów. ograniczenie oddziaływania tych czynników poprzez odsunięcie człowieka z obszaru ich oddziaływania. Realizowane jest to przez: zastąpienie człowieka przez roboty; mechanizację, automatyzację (zdalne sterowanie i obserwowanie procesu); optymalne rozmieszczenie lub wydzielenie uciążliwych urządzeń; zapewnienie właściwego transportu surowców, półfabrykatów, wyrobów oraz odpadów eliminujących zagrożenie fizyczne, chemiczne i biologiczne; stosowanie sygnalizatorów stanów niebezpiecznych lub uniemożliwienie wejścia człowieka w strefę zagrożenia. ograniczenie oddziaływania na człowieka czynników niebezpiecznych i szkodliwych poprzez osłonięcie strefy narażenia. Należy przy tym wziąć pod uwagę: stosowanie odpowiednich kubatur budynków czy pomieszczeń, stosowanie środków ochrony przed przenikaniem emitowanych czynników (np. zabezpieczenie przed przenikaniem promieniowania, stosowanie materiałów dźwiękoizolacyjnych itp.); hermetyzację procesów produkcyjnych przed wydostawaniem się w otoczenie człowieka: gazów, par cieczy, cieczy i ciał stałych (pyłów); stosowanie zbiorowych środków ochronnych w pomieszczeniach oraz na stanowiskach pracy (osłony, ekrany, obudowy, izolacje, wentylacja, klimatyzacja). ograniczenie wpływu tych czynników poprzez zastosowanie ochron osobistych: dobór i właściwe stosowanie ochron osobistych, w zależności od istniejących zagrożeń; odpowiednie przechowywanie i konserwację ochron osobistych; zasady przydziału ochron osobistych; stosowanie znaków nakazu stosowania ochron. ograniczenie zagrożeń człowieka czynnikami niebezpiecznymi i szkodliwymi przez dobór pracowników, właściwą organizację pracy oraz oddziaływanie na bezpieczne zachowanie pracowników. Bierze się tutaj pod uwagę: przestrzeganie przeciwwskazań zdrowotnych lub zatrudnienia na danym stanowisku; przestrzeganie obowiązku zatrudnienia pracowników o właściwych kwalifikacjach zawodowych; dobór psychologiczny pod kątem wykonywanych czynności, prac; działania organizacyjne w procesie pracy (przerwy w pracy, rotacja, skrócony czas pracy); szkolenia, system kar i nagród, wpływ kierownictwa na zachowania pracowników; ostrzeganie o zagrożeniach i zakazie wykonywania pewnych czynności (sygnały bezpieczeństwa, znaki i barwy bezpieczeństwa).

Schemat oceny ryzyka zawodowego oraz wynikające z niej działania NIE TAK

Dokumenty związane PB-4.3.2 - Procedura identyfikacji zagrożeń i oceny ryzyka zawodowego. Rozdzielnik Zmiana Data Podstawa zmiany

Opracował:		Sprawdził:		Zatwierdził:
Data:		Data:		Data:

	INSTRUKCJA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO	IPb - 2
				Wydanie	Strona	Stron
					1	12

Identyfikacja zagrożeń

Oszacowanie

ryzyka zawodowego

Wyznaczenie dopuszczalności ryzyka zawodowego

Opracowanie planu działań korygujących i/lub zapobiegawczych

Realizacja planu

Okresowe przeprowadzenie oceny ryzyka zawodowego

Zebranie informacji potrzebnych do oceny ryzyka zawodowego

Czy są potrzebne działania korygujące i/lub zapobiegawcze

Analiza ryzyka zawodowego

Ocena ryzyka zawodowego

---