Pierwsza Pomoc

Co to jest pierwsza pomoc? To proste zabiegi medyczne (np. unieruchomienie kończyny, zatrzymanie krwotoku), wykonywane na miejscu wypadku i w nagłych chorobach zagrażających życiu lub zdrowiu, przed przejęciem opieki nad chorym przez lekarza (Encyklopedia PWN). Czy każdy ma obowiązek udzielenia pierwszej pomocy? W zasadzie tak, gdyż art. 162 § 1 Kodeksu karnego mówi: kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Powyższy przepis oznacza, że w większości nagłych stanów, z jakimi mamy na co dzień do czynienia, powinniśmy udzielić takiej pomocy. Dotyczy to w szczególności takich sytuacji, kiedy nie istnieje niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia przez ratującego (np. katastrofa budowlana). W takich sytuacjach podejmowanie czynności ratowniczych może być bowiem niebezpieczne zarówno dla poszkodowanego, jak i dla osoby ratującej, która np. nie dysponuje odpowiednią wiedzą, umiejętnościami i sprzętem. Dlatego art. 162 § 2 Kodeksu karnego stanowi, że nie popełnia przestępstwa, kto nie udziela pomocy, do której jest konieczne poddanie się zabiegowi lekarskiemu albo w warunkach, w których możliwa jest niezwłoczna pomoc ze strony instytucji lub osoby do tego powołanej. Co to jest punkt pierwszej pomocy? Zgodnie z § 2 pkt 14 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia z dnia 26 września 1997 roku w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 129, poz.844), to - w zależności od wielkości zakładu pracy, rodzaju prowadzo­nej działalności i związanych z nią zagro­żeń - pomiesz­czenie lub wyodrębnione miej­sce o wystarczającej po­wierzchni, umoż­liwiającej wniesie­nie noszy, wyposażone w niezbędny sprzęt i inne środki do udzielania pierwszej pomocy. Co to jest system pierwszej pomocy? Zgodnie z § 44 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia z dnia 26 września 1997 roku w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 129, poz.844), pracodawca jest obowiązany za­pewnić pracownikom sprawnie funkcjonujący system pierwszej pomocy w razie wypadku oraz środki do udzielania pierwszej pomocy. W szczególności pracodawca powinien zapewnić: punkty pierwszej pomocy w wydziałach (oddziałach), w których wykonywane są prace powodujące duże zagroże­nia wy­padkowe lub wydzielanie się par, ga­zów albo pyłów szkodliwych dla zdrowia - wy­posa­żone w umywalki z ciepłą i zimną wodą oraz w nie­zbędny sprzęt i inne środki do udzielania pierwszej pomocy, apteczki w poszczególnych wydziałach (oddziałach) zakładu pracy.   Jakie są wymogi dotyczące punktów pierwszej pomocy? Ilość, usytuowanie i wyposażenie punktów pierw­szej pomocy i apteczek powinny być ustalone w porozu­mieniu z lekarzem sprawującym profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami, z uwzględnieniem rodzajów i nasilenia występujących zagrożeń. Obsługa punktów i apteczek, na każdej zmianie powinna być powierzana wyzna­czonym pracownikom, prze­szkolonym w udzielaniu pierw­szej pomocy. W punktach pierwszej pomocy i przy apteczkach, w widocznych miejscach, powinny być wywieszone in­strukcje o udzielaniu pierw­szej pomocy w razie wypadku oraz wykazy pracowników przeszkolonych w udzielaniu pierwszej pomocy. Punkty pierwszej pomocy i miejsca usytuowania apte­czek powinny być odpowied­nio oznakowane, zgodnie z Polską Normą, i łatwo dostępne [patrz: § 44 ust. 2 - 5 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia z dnia 26 września 1997 roku w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 129, poz.844)]. Jednocześnie, zgodnie z § 41 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia z dnia 26 września 1997 roku w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 129, poz.844), pracodawca jest obowiązany udostępnić pracownikom, do stałego korzysta­nia, aktualne instrukcje bezpieczeń­stwa i hi­gieny pracy dotyczące [...] między innymi instrukcję bhp [...] udzielania pierwszej pomocy. Instrukcja taka powinna być zrozumiała dla pracowników. Czy szkolenie z zakresu udzielania pierwszej pomocy jest obowiązkowe? Tak. Jest ono częścią szkolenia okresowego w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy. Jednocześnie, zgodnie z cytowanymi powyżej przepisami, każdy pracodawca, u którego istnieje obowiązek zorganizowania punktu pierwszej pomocy, powinien zapewnić, by na każdej zmianie był obecny pracownik przeszkolony w udzielaniu pierwszej pomocy. Mimo, że z przepisów nie wynika, iż każdy pracownik powinien być przeszkolony z udzielania pierwszej pomocy, warto pamiętać, że szkolenie takie jest i może być bardzo przydatne. ramowy program szkolenia udzielania pierwszej pomocy Jakie wymogi powinny spełniać apteczki pierwszej pomocy? Często w zakładach pracy pracodawcy, zamiast apteczek zgodnych z przepisami o Polskich Normach, stosują apteczki samochodowe. Oznakowanie: obecnie istnieje zakaz stosowania oznakowania apteczek pierwszej pomocy w znak czerwonego krzyża, jest to bowiem znak zastrzeżony i zgodnie z prawem, PCK może wystąpić na drogę prawną o naruszenie praw do zastrzeżonego znaku graficznego. Apteczka pierwszej pomocy powinna być oznakowana białym krzyżykiem na zielonym tle oraz posiadać znak CE   Wyposażenie: wyposażenie apteczki pierwszej pomocy powinno odpowiadać rodzajowi zagrożeń występujących na danym stanowisku lub stanowiskach pracy. Przykładowe wyposażenie apteczki biurowej: opaska dziana 4 m x 10 cm (4 szt.), opaska dziana 4 m x 4 cm (4 szt.), zestaw plastrów z opatrunkiem (1 op.), wata 50g. (1 op.), kompres gazowy 5 x 5 x 3 (1 op.), kompres gazowy 9 x 9 x 3 (1 op.), kompres gazowy 7 x 7 (1 op.), gaza opatrunkowa 0.25 m (1 szt.), nożyczki do użytku przy pierwszej pomocy (1 szt.), woda utleniona (1 szt.), tabletki przeciwbólowe (1 op.), opaska elastyczna (1 szt.), plaster z opatrunkiem (1 szt.), maseczka do sztucznego oddychania (1 szt.), rękawice lateksowe jednorazowe (4 szt.)   Jakie konsekwencje może ponieść pracodawca, który nie zapewnia systemu pierwszej pomocy? W zależności od tego, w jakich okolicznościach dojdzie do wykrycia nieprawidłowości. Zgodnie z art. 283 § 1 Kodeksu pracy: Kto, będąc odpowiedzialnym za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy albo kierując pracownikami, nie przestrzega przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, podlega karze grzywny, która obecnie wynosi do 5 tysięcy złotych. W przypadku, gdy pracownik ulegnie wypadkowi przy pracy, konsekwencje prawne z tytułu braku systemu pierwszej pomocy mogą być bardziej dotkliwe - łącznie z postępowaniem karnym i kosztownymi odszkodowaniami, a nawet rentą na rzecz poszkodowanego lub jego rodziny (spadkobierców).

Jak udzielać pierwszej pomocy

ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA W Polsce największym problemem dotyczącym udzielania pierwszej pomocy, jest brak wiedzy i umiejętności w tym zakresie. Polacy nie umieją udzielać pierwszej pomocy. Jest to bardzo poważne zaniedbanie, którego konsekwencją między innymi są „niepotrzebne” zgony osób, którym gdyby udzielono na czas pomocy, mogłyby nadal żyć. Zgodnie z art. 162 § 1 Kodeksu karnego, nieudzielenie człowiekowi znajdującemu się w poło­żeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeń­stwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu pomocy, w przypadku, gdy nie ma zagrożenia dla ratującego lub innej osoby niebez­pieczeństwa utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozba­wienia wolności do lat 3. Nie popełnia przestępstwa, kto nie udziela pomocy, do której jest konieczne poddanie się zabiegowi lekarskiemu albo w warunkach, w których możliwa jest niezwłoczna pomoc ze strony instytucji lub osoby do tego powołanej. REANIMACJA A RESUSCYTACJA Terminów reanimacja i resuscytacja używa się często w języku potocznym zamiennie, jako równoznacznych określeń zabiegów ratunkowych mających na celu przywrócenie funkcji życiowych. Czynnikiem różnicującym te pojęcia jest stan świadomości chorego. Jeżeli w wyniku czynności ratowniczych, oprócz przywrócenia krążenia, oddychania i czynności układu nerwowego, choremu wraca świadomość, to jest to stan reanimacji. Jeżeli zaś uzyskamy tylko przywrócenie podstawowych funkcji życiowych, bez powrotu świadomości, to jest to stan resuscytacji. Występuje on wtedy, gdy czynności ratownicze zostały podjęte po upływie dłuższego okresu czasu od momentu zaniknięcia objawów życia. Najważniejsze czynniki mające decydujący znaczenie dla ratowania, to: czas, w jakim podjęto czynności ratujące życie od momentu zatrzymania krążenia, stan zdrowia pacjenta przed zatrzymanie krążenia, stan pacjenta w chwili przystąpienia do ratowania i jego potencjalna zdolność do przeżycia wiedza i umiejętności ratującego stan psychiczny udzielającego pomocy warunki otoczenia (atmosferyczne, teren itp.). Dla zwiększenia prawdopodobieństwa powodzenia działań ratunkowych specjaliści medycyny ratunkowej ustalili proste i jasne zasady postępowania reanimacyjnego obowiązujące na całym świecie. A (Airway) - zapewnić drożność górnych dróg oddechowych Nieprzytomnego chorego ułożyć płasko na plecach na twardym i równym podłożu. Usunąć ciała obce (kęsy pokarmu, sztuczna szczęka, krew, śluz, wymiociny itp.) z jamy ustnej: głowę ratowanego układa się na bok i odciąga kąciki ust w dół, tak aby ewentualne wydzieliny wypłynęły na zewnątrz, palcem lub chusteczką mechanicznie oczyszcza się jamę ustną. Odgiąć do tyłu głowę ratowanegoratownik jedną rękę podkłada pod szyję chorego i unosi jego kark do góry, drugą ręką uciska okolicę czołową i maksymalnie odgina głowę ku tyłowi - jest to podstawowy zabieg udrażniający drogi oddechowe. Utrzymać taką pozycję chorego. B (Breathe) - prowadzić skuteczną wentylację czyli sztuczne oddychanie Najskuteczniejszą metodą sztucznego oddychania jest metoda usta-usta. Wentylację należy prowadzić od chwili stwierdzenia bezdechu do powrotu oddychania lub przyjazdu karetki pogotowia.Zacisnąć nos chorego, wdmuchiwać do jego ust swoje powietrze wydechowe, obserwować ruchy oddechowe klatki piersiowej i słuchać szmeru powietrza opuszczającego drogi oddechowe ratowanego.Przy prawidłowej wentylacji klatka piersiowa unosi się i opada zgodnie z prowadzoną wentylacją, a powietrze wydechowe wydobywa się z ust z charakterystycznym szumem zaraz po zaprzestaniu wdechu.Wykonuje się 12-15 wdechów na minutę. Sprawdzać tętno na dużych tętnicach. C (Circulate) - prowadzić pośredni masaż serca Przed rozpoczęciem masażu serca należy wykonać silne uderzenie pięścią w dolną część mostka, następnie sprawdzić czy nie powróciło tętno i dopiero jeśli go nie ma rozpocząć masowanie.Pośredni masaż serca czyli przez powłoki klatki piersiowej polega na rytmicznym uciskaniu odpowiednio ułożonymi dłońmi na wysokości 1/3 dolnej powierzchni mostka (nie uciskać wyrostka mieczykowatego!). Mostek w miejscu ucisku musi się ugiąć 3-5 cm. Potrzeba do tego znacznej siły rzędu ok. 20 kg. Ratownik klęczy na podłożu przy ratowanym tak, aby jego barki znajdowały się ponad mostkiem ratowanego, ręce ma wyprostowane w łokciach, dłonie ułożone jedna na drugiej i ucisk na mostek wywiera dłoniową powierzchnią nadgarstka. Gdy reanimację prowadzi jedna osoba to na 2 wdmuchnięcia powietrza przypada 30 uciśnięć. Gdy jest dwóch ratowników to 1 wdmuchnięcie przypada na 5 uciśnięć. ZATRZYMANIE KRĄŻENIA Przyczyny: Zatrzymanie krążenia może zostać spowodowane chorobą mięśnia sercowego, utratą dużej ilości krwi lub rozległym urazem ogólnym.Najczęstszą przyczyną jest zawał serca. Na dalszych miejscach plasują się: wady zastawkowe serca, kardiomiopatia przerostowa, zaburzenia rytmu serca, zaburzenia wodno-elektrolitowe i równowagi kwasowo-zasadowej, zatrucia, urazy (szczególnie klatki piersiowej i ośrodkowego układu nerwowego), porażenie prądem. Rozpoznanie: U chorego, który nie reaguje na potrząsanie i głośne polecenia, należy sprawdzić tętno na dużych tętnicach to jest szyjnych lub udowych.Niewyczuwalne tętno jest wystarczającym dowodem na zatrzymanie krążenia. W takim przypadku szukanie jeszcze innych jego objawów (oglądanie źrenic, ocena sinicy czy bladości skóry itp.) jest karygodną stratą czasu.Utrata przytomności występuje po 10-12 sekundach od zatrzymania krążenia, ustanie oddychania po ok. 20 sekundach.Chory, który doznał nagłego zatrzymania krążenia, bezpośrednio po utracie przytomności może dostać napadu drgawek. Jest on z reguły krótkotrwały. Chroniąc głowę pacjenta przed urazem trzeba poczekać do ustąpienia drgawek i następnie sprawdzić tętno na dużych tętnicach. Najlepszym miejscem badania tętna są tętnice szyjne zewnętrzne. Biegną one na szyi, tuż obok krtani po stronie prawej lub lewej. Tętnice udowe sprawdzamy w pachwinach.   Słowniczek ratownika ALS (Advanced Life Support) - zaawansowane czynności podtrzymujące życie (defibrylacja, EKG, farmakologia) Astma oskrzelowa - zespół chorobowy wywołany zwężeniem dróg oddechowych spowodowane skurczem oskrzeli, obrzękiem błony śluzowej i nadprodukcją wydzieliny przez gruczoły śluzowe BLS (Basic Life Support) - podstawowe czynności podtrzymujące życie obejmujące udrożnienie dróg oddechowych, podtrzymanie oddychania i krążenia CPR (Cardiopulmonary Resuscitation) - resuscytacja krążeniowo-oddechowa Hiperglikemia - śpiączka cukrzycowa spowodowana zbyt dużą ilością węglowodanów lub obiążeniem psychicznym Hipoglikemia - niedocukrzenie występujące u cukrzyków Hipotermia - znaczne oziębienie ciała; patrz: przechłodzenie i odmrożenie ILCOR (International Liaison Committee on Resuscitation) - Międzynarodowy Wspólny Komitet ds. Resuscytacji skupiający przedstawicieli Narodowych Komitetów do Spraw Resuscytacji z: Europy, Kanady, Stanów Zjednoczonych, Ameryki Łacińskiej, Afryki Południowej, Australii i Nowej Zelandii. Zadaniem jego jest m.in. opracowanie ujednoliconych i uproszczonych algorytmów dotyczących postępowania w stanach zagrożenia życia Reanimacja - zespół czynności ratunkowych (oddech zastępczy, masaż serca, elektroterapia, farmakoterapia), mających na celu utrzymanie lub przywrócenie transportu tlenu do tkanek, w wyniku których u poszkodowanego powróciła spontaniczna czynność serca, spontaniczna (lub wspomagana) czynność oddechowa i czynność ośrodkowego układu nerwowego (mózgu) - powrót świadomości Resuscytacja - zespół czynności ratunkowych (oddech zastępczy, masaż serca, elektroterapia, farmakoterapia), mających na celu utrzymanie lub przywrócenie transportu tlenu do tkanek, w wyniku których u poszkodowanego powróciła spontaniczna czynność serca i spontaniczna (lub wspomagana) czynność oddechowa Rękoczyn Heimlicha - zwany tłocznią brzuszną lub uciśnięciami nadbrzusza ma za zadanie symulowanie kaszlu. Rękoczyn Sellicka - polega na uciśnięciu chrząstki pierścieniowatej, która przesunięta ku tyłowi powoduje zamknięcie światła przełyku. Wykonuje go jeden z ratowników, podczas gdy drugi prowadzi sztuczną wentylację. Chrząstka pierścieniowata leży poniżej chrząstki tarczowej, która u mężczyzn tworzy (oczywiście chrząstka tarczowa) tzw. jabłko Adama. Nacisk na nią nie może być duży, gdyż utrudni to oddech, a ma jedynie "zamknąć" przełyk, który jest "miękki". Najlepiej chwycić obustronnie krtań poniżej jabłka Adama i nacisnąć (gdy poszkodowany leży) z małą siłą, która jest zależna od budowy ciała ofiary. Rękoczyn ten zapobiega wdmuchiwaniu powietrza do żołądka i następczej aspiracji treści żołądka do płuc. Skala AVPU - skala oceny stanu nieprzytomności popularna w krajach anglosaskich. Skala Glasgow (Glasgow Coma Scale - GCS) - skala oceny stanu nieprzytomności. Wstrząs - dysproporcja między zapotrzebowaniem a zaopatrzeniem w tlen poszczególnych narządów na skutek ostrej niewydolności krążenia.

Ułożenia

Ułożenie na wznak

Stosowanie:
w przypadkach, gdy nie ma konieczności zastosowania jednego ze specjalnych ułożeń. Jest wymagane podczas:

• sztucznego oddychania

• masażu serca

• napadu padaczki.

Sposób ułożenia:

Choremu należy podłożyć pod głowę cienką poduszkę lub złożone w kostkę ubranie (np. koszulę), układając jego ręce wzdłuż ciała. Nogi powinny być wyprostowane.

 

 

Ułożenie na boku (pozycja bezpieczna albo boczna ustalona)

Stosowanie:

u każdego nieprzytomnego oddychającego samoistnie i mającego prawidłową akcję serca
pozycja ta zapobiega zatkaniu się dróg oddechowych

Sposób ułożenia:

1) bliższą rękę zginamy i układamy ją w pod kątem 90o
2) dalszą nogę zginamy w kolanie, przesuwając ją tak, aby nie oderwała się od ziemi
3) dalszą rękę, zewnętrzną stroną dłoni, przykładamy do policzka
4) trzymając rękę przy policzku i za kolano, poszkodowanego przechylamy ostrożnie na bok
5) po przewróceniu poszkodowanego na bok, zgiętą nogę układamy pod kątem 90o i lekko odchylamy głowę do tyłu, tak, aby poszkodowany mógł swobodnie oddychać
6) po ułożeniu poszkodowanego należy przykryć folią przeciwwstrząsową lub kocem, zapobiegając w ten sposób wychłodzeniu się organizmu (patrz wstrząs)

 

 

Ułożenie na wznak z wałkiem pod kolanami

Stosowanie:

w zranieniach jamy brzusznej i bólów brzucha

Sposób ułożenia:
poszkodowanego ostrożnie układamy na plecach, podkładając pod jego kolana wałek lub np. zwinięty koc
nie wyjmować przedmiotów tkwiących w ciele rannego, zwłaszcza w jamie brzusznej! Może to doprowadzić do większego uszkodzenia tkanek i krwotoku wewnętrznego
można lekko unieść tułowie.

 

 

Ułożenie przeciwwstrząsowe

Stosowanie:

przy podejrzeniach wstrząsu
w omdleniach
podejrzenie udaru mózgu

Sposób ułożenia:

Poszkodowanego należy ostrożnie ułożyć na plecach, z nogami uniesionymi na wysokość 30-40 cm (nie robimy tzw. świecy!).

Uwaga!
Pozycji przeciwwstrząsowej nie należy stosować przy:

• złamaniach miednicy

• uszkodzeniach czaszkowo mózgowych

• uszkodzeniach klatki piersiowej i brzucha.

 

 

Ułożenie z uniesionym tułowiem

Stosowanie:

lekka duszność
urazy czaszkowo-mózgowe, którym nie towarzyszy utrata przytomności

Sposób ułożenia:

chorego należy objąć obiema rękami za plecy, pod łopatkami, i podciągnąć jego tułów podciąga w górę, na około 30-40o, podkładając pod jego plecy koce lub poduszki
Pozycja ta ułatwia swobodne oddychanie

 

 

Ułożenie półsiedzące

Stosowanie:

zawał serca lub jego podejrzenie, tylko w sytuacji, gdy chory jest przytomny
ciężka duszność (astma) lub zranienia w obrębie klatki piersiowej

Sposób ułożenia:

nogi chorego powinny być wyprostowane
podciągamy jego tułów do siebie, opierając go plecami np. o ścianę i podkładając pod jego plecy poduszkę lub wałek albo zwinięty koc.
Pozycja ta ułatwia swobodne oddychanie i nie obciąża układu krwionośnego

---