Urządzanie lasu- oznacza działalność w toku, której pozyskuje się, gromadzi i przetwarza informacje źródłowe, o wielkości, stanie, strukturze i przestrzeni rozmiarów zasobów leśnych, o wielkości i strukturze zapotrzebowania na produkcyjne, ochronne i społeczne funkcje lasu. Przetwarza je na decyzje wprowadzające czasowe i przestrzenne uporządkowanie (ład) gosp. leśnego.

Urządzanie lasu jest dyscypliną nauki zajmującą sieorganizowaniem gospodarstwa leśnego poprzez sporządzenie planów prowadzenia gospodarki leśnej, wymaga to: poznania czynników produkcji leśnej(klimat,gleba, zapas leśny), określenia celó gosp. leśnego, wskazania sposobów(środków) realizacji celów.

UMIEJĘTNOŚCI URZĄDZENIOWE:

- znajomość metod inwentaryzacyjnych lasu (zebranie danych o strukturze lasu) ale i umiejętności wykonywania tej inwentaryzacji.

- Znajomość metod przetwarzania źródłowych informacji na decyzje na temat użytkowania i regeneracji lasu.

- Wiedza o funkcjonowaniu systemu: las- służba urządzeniowa- społeczeństwo- nauka.

Realia leśnictwa. Nowe wymogi - realizacja zapisów na temat trwałego - zrównoważonego rozwoju stała się kluczowym zadaniem polityki gosp. kraju, w tym resortu leśnictwa.

Trwały i zrównoważony rozwój lasów i leśnictwa oznacza zarządzanie i użytkowanie w taki sposób i w takim tempie aby, zachować je jako odnawialne zasoby naturalne nieuszczuplone w długim czasie, zachować ich różnorodność biol., prod.

Realizacja zasady trwałości lasu nakazuje kszt. Lasów najlepiej przyst. Do miejscowych warunków oraz wyk. Stałą zdolność do: - opt. pełnienia okr. funkcji, wielostronnego oddział na środowisko przyrodnicze, pozytywnego odział na war. Życia ludności przebywającej w tym środowisku.

Uwarunkowania urządzania lasu:

a) specyfika leśnictwa: wielofunkcyjnośc(produkcja, ochrona, usługi), wielkoobszarowość ( przec. wielkość n-ctwa >1500ha), uzależnienie od otoczenia (ryzyko), zróżnicowanie czynników produkcji. Długość cyklu produkcyjnego, nieoznaczoność dojrzałości produktu, niejednorodność produktu(plon)

b) istota relacji las-człowiek: brak ingerencji -las pierwotny, sterująca rola -las zagospodarowany, zakres ingerencji zależał od:poziomu rozwoju, rodzaju narzędzi. Dwie podst. formy ingerencji: cięcia, odnowienia. Po co cięcia: wzg. Ekonomiczne, zachowanie trwałości istnienia lasu, przyczyny przyrodnicze. Pytania: kiedy, ile, co, gdzie, jak ciąć.

c) cechy prod. leśnej:- czas produkcji nie jest równy czasu pracy -Duże uzależnienie od czynników przyrody;- Długoletni cykl produkcji- Duża powierzchnia, na której odbywa się produkcja; Konsekwencje wielkoobszarowości- :- kłopoty komunikacyjne- zróżnicowanie przyrodnicze, - trudności administrowania, - trudności nadzoru, - Utrzymywanie dużych zapasów produkcji na pniu; - Trudności w dokładnym określeniu wieku dojrzałości; - Czynnik produkcji (zapas) i produkt (przyrost bieżący) są trwale ze sobą związane i niemożliwe do rozdzielenia; - W czasie okresu produkcji następuje naturalny proces wydzielania się drzew - konieczność projektowania cięć przedrębnych, - przedmiotem uprawy są drzewa (rośliny długowieczne

TRZY ŹRÓDŁA INFORMACJI: - las (o jego stanie, potrzebach)

- społeczeństwo (decyzja up. Ministra proszę pozyskać 18 mln m3, lub z UE płyną decyzje- musicie mieć 2% rezerwatów lub macie niewłaściwy dobór gatunkowy), - nauka

a) informacja o wielkości i strukturze zasobów (jaka pow., jaki zapas- i jaka jest struktura wieku; jakie gatunki- z uwzględnieniem wieku; jaka kondycja jest tych gatunków)

b) informacje dotyczące zapotrzebowania społecznego (oczekiwanie ile w kraju trzeba drewna, jakie gatunki, ile potrzebnego drewna; ochrona przed erozją; zaspakajanie potrzeb estetycznych)

c) informacje dotyczące rozwiązywania problemów urządzeniowych; gdzie jak i z jakim natężeniem ciąć i odnawiać

d) decyzje urządzeniowe, że w tym gospodarstwie pozyskujemy tyle a tyle, lub jak jest to rozmieszczone w przestrzeni; jakie rębnie

e) inf. o up. za dużo młodych klas wieku, nie zakładamy kolejnych 3 P.N. bo to dużo kosztuje

f) wyartykułowanie rozwiązywania podstawowych problemów urządzeniowych lasu

Planowanie w leśnictwie- to przewidywanie wzajemnych relacji powiązań celów, warunków, środków i efektów e proc kierowania(zarządzania) wielofunkcyjnym gosp leśnym.

Rodzaje planów: przyrodnicze zagospodarowania lasu (skł. gat, rębnie itd.), plany z zakresu inżynierii leśnej ( infrastruktura itp.)

Podstawa opracowania planów: - ogólne wytyczne I i II KTG, obowiązujące zasady (instrukcje) tematyczne (IUL), dokumentacja inwentaryzacyjna, wyniki taksacji (wskaźniki gospodarcze), decyzje UL dot gosp przyszłej, miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, decyzje planu cięć użytkowania rębnego.

Ogólne zasady sporządzania planu: -obiekt urządzania( jest nim n-ctwo, albo obręb, okres obowiązywania planu- 10 lat, po 10latach potrzeba rewizji (okresowa- nie wydarzyło się nic, międzyokresowa- coś się stało w lesie ale nie było to bardzo szkodliwe i nadzwyczajna, np. huragan co wymaga sporządzenia aneksu do operatu), - ujednolicenie wykonawstwa( IUL, służby urządzeniowe BULiGL, - współpraca administracji leśnej BULiGL.

PUL powinien zawierać: -opis ogólny n-ctwA(tzw. elaborat), -opis taksacyjny wszystkiego co jest w n-ctwie, analiza gosp leśnej za ostatni okres, - zadania obligatoryjne z zakresu użytkowania głównego i pielęgnowania lasu,- zadania (kierunkowe) z zakresu ochrony, zalesień i odnowień, gosp łowieckiej, potrzeb w zakresie infrastruktury, - materiał kartograficzny( mapa gosp, tematyczne mapy przeglądowe)

Zakres i układ planu urządzania lasu: 1. dokumentacja danych inwentaryzacji lasu: -rejestr pow, opisy taksacyjne, mapy 2. Plany gospodarcze:- plan i mapa cięć, plan hod. Lasu, plan i mapa ochrony lasu, iine plany i mapy tematyczne, 3. Syntetyczny referat objaśniający a) elaborat: - dane hist, położenie(ogólno-adm, przyr-leś), stan posiadania, war przyr, war ekonom, aktualny stan lasu( TKLW, średni wiek i miąższość, b) analiza gosp przeszłej: użytkowanie, prace odnow-piel, ocena stanu odnowień, ocena efektów gosp., c) podst gosp przyszłej: podział gosp, przyjęte WR, przyjęty etat, podział na ostępy, omówienie planów gosp, prognoza zamiast stanu zasobów

Tryb sporządzania planu- Idea; przetworzenie inform źródłowych dot inwentaryzacji(stanu lasu) i regulacji(etat) na nformacje nowe w formie planu „życzliwego” dla n-czego(decyzje wykonawcze)

Decyzje ogólne (II KTG): -podział gosp, przedmiot hodowli, sposób zagospodarowania, rozmiar użytkowania, rozmiar i sposób odnow lasu

Szczególne decyzje wykonawcze: -plan cięc, - plan hodowli, -inne plany

Potrzeby wykonawcy planu: -znajomośc zasad polityki leśnej, rodzaje i ranga funkcji lasu, znajomośc zasad ochrony przyrody i lasu, znajomośc typologii leśnej, wiedza zakresu hod i użyt lasu, - wiedza urządzeniowo-leśna, zestawienie danych inwent, lasu, wytyczne KTG, podstawy informatyki (SIP,GIS, SILP),- TKLW

Podstawy organizacji przestrzennego ładu przestrzennego

Systemizacja lasu ma na celu:

• kształtowanie wewnętrznej struktury lasu, aby najlepiej przystosować drzewostany do warunków siedliskowych,

• wytworzenie budowy przestrzennej lasu, aby zabezpieczyć drzewostany przed czynnikami zewnętrznymi (przyrodniczymi).

Kształtowanie struktury wewnętrznej lasu ma na celu zapewnienie najlepszych warunków produkcji drewna, a przez to maksymalne wykorzystanie czynników produkcji.

Wyodrębnienie kategorii siedlisk leśnych i określenie dla nich składu gatunkowego (gospodarczy typ drzewostanu - kompromis między warunkami ekologicznymi a potrzebami gospodarczymi).

Kształtowanie struktury wewnętrznej odbywa się także przez odpowiednie zabiegi hodowlane (prowadnie leśno- hodowlane, sposoby zagospodarowania, rębnie).

model przestrzennej budowy lasu

Utworzenie odpowiedniego rozmieszczenia przestrzennego drzewostanów, ma zapewnić:

• trwałość lasu (trwałość produkcji),

• swobodny dostęp w celu wykonania zabiegów hodowlanych i gospodarczych w każdym drzewostanie (bez narażania sąsiedztwa na straty),

• ład administracyjny i organizacyjny.

W modelu budowy przestrzennej lasu uwzględnia się istnienie współzależności między sąsiadującymi drzewostanami. Zabiegi wykonane w jednym wyłączeniu wpływają na stan wyłączeń sąsiednich (tym bardziej im gwałtowniej zmieniane są warunki ekologiczne).

Metoda izolacji

Zabiegi w celu wytworzenia ścian ochronnych w każdym drzewostanie. Konieczne jest ich rozdzielenie pasem nie zalesionym.

Metoda spełnia wszystkie zadania stawiane wdowie przestrzennej lasu, ale powoduje straty produkcyjne (duży udział powierzchni nie zalesionej).

Metoda kierunku cięć

Współzależności sąsiadujących drzewostanów dotyczą m.in. zatrzymywania części opadów, światła słonecznego, wiatrów.

W metodzie kierunku cięć dąży się do wykorzystania dodatnich wpływów sąsiedztwa drzewostanów i wyeliminowania wpływów ujemnych.

Model przestrzennej budowy lasu wykorzystuje fakt, że oddziaływanie czynników meteorologicznych ma określony lub częsty kierunek względem stron świata.

Dążenie do uszeregowania drzewostanów, aby każdy drzewostan był cały czas zasłonięty od strony najbardziej niebezpiecznej przez drzewostan nieco młodszy. (Zmniejsza to niebezpieczeństwo destrukcji drzewostanów po usunięciu ich sąsiedztwa po wykonaniu cięć rębnych).

Uporządkowanie drzewostanów powstaje dzięki stosowaniu kierunku cięć przeciwnie do kierunku działania czynnika najbardziej niebezpiecznego (w danych warunkach).

Przestrzenne uszeregowanie drzewostanów, przy którym niebezpieczeństwo ich odsłaniania będzie minimalne, a będą istnieć korzyści wynikające z powiązania z drzewostanami sąsiednimi, nazywane jest uszeregowaniem prawidłowym (normalnym).

podstawy opracowania kierunku cięć

Kierunek cięć.

Zróżnicowany na dużym obszarze ¬na nizinach niekiedy różny w poszczególnych obrębach, na wyżynach i w górach różny w poszczególnych częściach obrębu.

Wrażliwość gatunków drzew wpływa na wybór najgroźniejszego czynnika i przyjęcie kierunku cieć:

• gatunki trudno odnawiające się, wrażliwe na czynniki mikrosiedliskowe - wybór kierunku cięć ze względu na potrzeby odnowienia,

• gatunki wrażliwe na wywalenie lub złamanie ¬wybór kierunku cięć ze względu na kierunek wiatrów,

• gatunki wrażliwe na zgorzele, oparzenia, pęknięcia mrozowe - wybór kierunku cięć ze względu na kierunek oświetlenia słonecznego.

Kierunek cięć jest ważny ze względów:

• hodowlanych (stworzenie odpowiednich warunków reprodukcji drzewostanów),

• ochronnych (zapewnienie odpowiedniego sąsiedztwa drzewostanów),

• gospodarczych (użytkowanie, zrywka ¬zwłaszcza w górach).

Aspekty hodowlane przy wyborze kierunku cięć:

• światło,

• ciepło i temperatura,

• opady.

Rozpatrując te czynniki kompleksowo najlepsze warunki kiełkowania i rozwoju młodych drzew gatunków:

• znoszących ocienienie, ale wrażliwych na przymrozki - istnieją na wystawach północnych i północno-zachodnich,

• nie znoszących ocienienia - istnieją na wystawie północno-wschodniej.

Z punktu widzenia hodowli lasu najlepszy kierunek cięć dla:

• jodły, buka, dębu, świerka - z pn- zachodu na pd- ¬wschód lub z północy na południe,

• sosny - z pn- wschodu na pd- zachód.

Aspekty ochronne przy wyborze kierunku cięć:

• zabezpieczenie przed wiatrami,

• zabezpieczenie (starszych drzewostanów) przed nadmiernym promieniowaniem (zgorzel, pęknięcia mrozowe).

Z punktu widzenia ochrony lasu najlepszy kierunek cięć:

• przeciwny do panujących wiatrów (niziny - gł. ze wschodu na zachód, góry gł. z północy na południe, ale liczne lokalne odstępstwa)

• ze względu na zgorzel i pęknięcia - z północy na południe (ewentualnie z pn- wschodu na pd- ¬zachód).

Częściowe zabezpieczenie przed gradacjami owadów jest możliwe przez stosowanie przerywanego układu cięć.

Aspekt gospodarczy przy wyborze kierunku cięć:

• sąsiedztwo drzewostanów nie powinno utrudniać zrywki (nie powinno się jej prowadzić przez młode drzewostany),

• w górach często konieczne rozwiązania kompromisowe (kierunek cięcia taki, aby zrywka była w dół stoku, przez drzewostany stare lub, ewentualnie, średniowiekowe).

Rozczłonkowanie obrębu na jednostki systemizacyjne.

Stosowanie odpowiedniego kierunku cięć, ale na dużej powierzchni utrudnia administrację i zabiegi gospodarcze - konieczność dokonania drobniejszego podziału.

Rozerwanie współzależności drzewostanów za pomocą metody izolacji - przez wprowadzenie pasów niezalesionych (linie gospodarcze = ostępowe).

Biologicznie uniezależnione pasy obrębu - pasy ostępowe, a w nich ostępy.

Ostęp - podstawowa jednostka systemizacji lasu; składa się z biologicznie powiązanych ze sobą drzewostanów; w ostępie obowiązuje jeden kierunek cięć; ostęp jest obiektem jednolitych działań gospodarczych (powiązanie czynności ze względów czasowych i przestrzennych; pożądany jeden sposób zagospodarowania i stosowanie jednej rębni).

Podział ostępów (ze względów orientacyjnych i administracyjnych) przy pomocy linii oddziałowych na oddziały. Oddziały nie są jednostkami gospodarczymi ani systemizacji lasu.

Ostęp może być:Pełny( Pełny prawidłowy, niepełny prawidłowy) Przejściowy(pełny, niepełny)

Zakłócenie budowy przestrzennej: -niewłaściwe sąsiedztwo d-stanów w ostępie, -wyst d-stanów tego samego wieku na większym (łącznym) obszarze

Środki usuwania nieprawidłowości: -wybór właściwego (zmiana) kierunku cięć, -przecięcie nowych lini podziału powierzchniowego, -podział zbyt szerokich ostępów, -przerwanie niewłaściwego sąsiedztwa d-stanow w ostepie (rozróby, oręby), -podział ostępu na kilka szeregów cięć (wręby), -przejściowa zmiana spos zagospodarowania (rębni)

Powiązanie ładu przestrzennego i czasowego

Normalność ładu przestrzennego. Ład czasowy musi być powiązany z ładem przestrzennym. Każda czynność gospodarcza w lesie może być przeprowadzona w terminie zgodnym z wymaganiami ładu czasowego i nie spowoduje to negatywnych następstw.

Indywidualizowanie w zakresie ładu czasowego prowadzi do wyeliminowania pojęcia kolei rębu. Indywidualizowanie w zakresie ładu przestrzennego do uwzględniania lokalnych warunków produkcyjnych.

Rozwiązania nieprawidłowości ładu przestrzennego: Kiedy za d-stanem rębnym przy obowiązującym kierunku cięć występuje I klasa wieku- możliwość lokalizacji zrębu jest swobodna. Kiedy II klasa(21-40lat)- lokalizacja zrębu możliwa, ale należy wyk rozróby lub oręby w d-stanie dojrzałym o szer.= wys d-stanu dojrzałego. Kiedy III-IV klasa(41-80lat)- lokalizacja zrębu w d-stanie dojrz stanowi zagrożenie dla dstanu osłanianego przez ten d-stan. Wymaga to indywidualnych rozwiązań. Kiedy występuje d-stan dojrzały, stosuje się wręby mające n acelu podział na nowe szeregi cięć w celu przyspieszenia użytkowania dużych pow d-stanów dojrzałych. Konieczność zapewnienia odpowiedniej budowy przestrzennej lasu ma największe znaczenie w zrębowym sposobie zagospodarowania, a najmniejsze w przerębowym.

15. PODSTAWY ORGANIZACJI ŁADU CZASOWEGO

Obliczenie i wybór rozmiaru użytkowania, takiego które zapewni największe korzyści gospodarcze i ciągłość użytkowania, jest podstawowym zadaniem urządzania lasu (regulacja użytkowania, określanie intensywności procesu produkcji towarowej).

Zagadnienia ładu czasowego dotyczą sposobów wyznaczania

wielkości produktu (= ilości użytków drzewnych pobieranych z lasu w procesie gospodarowania).

Czasowe uporządkowanie lasu prowadzi do wyznaczenia wysokości dochodów materiałowych przez określenie dojrzałości rębnej drzew (rzadziej), drzewostanów lub grupy drzewostanów (w danym gospodarstwie).

Dojrzałość rębna - stan drzewostanu (lub drzewa), w którym najlepiej spełnia on określony cel produkcji.

Wiek, w którym drzewostan (lub drzewo) najlepiej spełnia ten cel, nazywa się

wiekiem dojrzałości rębnej lub wiekiem rębności.

Cele produkcji wynikają z różnych czynników przyrodniczych i ekonomicznych i dlatego nie są wyznaczane jednoznacznie. Stąd wyznaczenie wieku rębności nie jest jednoznaczne.

Organizowanie ładu czasowego gospodarstwa leśnego może być prowadzone ze względu na:

- intensyfikację produkcji,

Jeżeli interesuje nas maksymalna intensywność produkcji i nie ma żadnych wymagań dotyczących równomierności dochodów, to dla każdego drzewostanu ustala się właściwy dla niego moment wyrębu (niezależnie od tego czy inne drzewostany osiągają dojrzałość rębną w tym samym wieku).

- równomierność dochodów.

Jeżeli z gospodarstwa leśnego mamy uzyskać równomierne dochody, to należy zrezygnować z indywidualnego określania wieku rębności dla poszczególnych drzewostanów. Zamiast tego należy wprowadzić jednolity okres produkcyjny dla drzewostanów danego gospodarstwa. Ten jednolity okres produkcyjny gospodarstwa nazywa się koleją rębu.

Regulowanie ładu czasowego ze względu na równomierność dochodów

Równomierności dochodów - wyznaczanie do pozyskania rocznie jednakowej miąższości użytków drzewnych.

Konieczne jest przyjęcie okresu, który zapewni trwałą równomierność dochodów. Tym okresem jest cacy okres produkcyjny (kolej rębu).

Kolej rębu jest podstawą regulowania równomierności dochodów.

Przyjęcie kolei rębu nie wystarcza do zapewnienia trwałej równomierności dochodów. Konieczne jest wytworzenie równomiernej struktury wiekowej drzewostanów obrębu.

Ze względu na różne warunki siedliskowe i związane z tym różne cele gospodarowania, sposoby zagospodarowania, rębnie, długości okresów produkcyjnych, konieczne jest podzielenie obrębu na mniejsze jednostki. Te jednostki to gospodarstwa.

Gospodarstwo leśne składa się z drzewostanów rosnących w zbliżonych warunkach siedliskowych, mających jednakowy cel produkcyjny, jedną kolej rębu, podobny sposób postępowania hodowlanego. Drzewostany te nie muszą bezpośrednio sąsiadować ze sobą.

Równomierność struktury wiekowej dotyczy poszczególnych gospodarstw.

Niezbędne definicje:

Wiek rębności - wiek, w którym drzewostan (lub drzewo) najlepiej spełnia postawiony cel produkcyjny.

Kolei rębu - średni wiek drzewostanów (gospodarstwa), w którym przeciętnie najlepiej spełniają określony cel produkcji.

Okres produkcji - liczba lat od powstania drzewostanu (lub drzewa) do osiągnięcia przez niego dojrzałości rębnej.

Wiek użytkowania (wiek wyrębu - wiek, w którym drzewostan (lub drzewo) rzeczywiście jest użytkowany.

Obecnie najczęściej równomierność dochodów jest ustalana w okresie, na jaki sporządzany jest plan urządzania lasu.

Jeżeli równomierność miałaby być trwała, to rozpatrywanym okresem jest kolej rębu. Jednak ustalenie kolei rębu nie gwarantuje równomierności dochodów. Jednym z najlepszych warunków spełnienia równomierności dochodów jest posiadanie równomiernej struktury wiekowej drzewostanów (struktury klas wieku).

Odstępowanie od indywidualnego wieku rębności dla poszczególnych drzewostanów jest niepożądane ze względu na intensywność produkcji.

Ustalenie kolei rębu wprowadza schematyzm w oznaczaniu dojrzałości drzewostanów i powoduje zmniejszenie efektywności gospodarowania.

Organizowanie ładu czasowego gospodarstwa leśnego jednocześnie ze względu na intensyfikację produkcji i równomierność dochodów jest praktycznie niemożliwe.

Regulowanie ładu czasowego ze względu na intensyfikację produkcji

O wielkości użytków drzewnych decyduje dojrzałość rębna drzewostanów (lub drzew).

Jeżeli drzewostany są użytkowane w roku ich dojrzałości to zapewniona jest pełna realizacja celu produkcyjnego (np. wydajności sortymentu) i pełne wykorzystanie czynników produkcji.

Wielkość, Stan i ocena zasobów leśnych.

Potrzeba oceny- rozpoznanie ilościowych i jakościowych cech różnych obiektów (obszarów) leśnych w układzie ogólno administracyjnym, regionalnym lub organizacyjnym LP.

Wymogi formalne- określenie wskaźników przydatnych do bezpośrednich porównań.

Cel- uzyskanie wiarygodnych inf. Dla potrzeb planowania(regulacji) gospodarki i produkcji w leśnictwie.

Zasoby leśne Polski na tle krajów Europy

Pow. Lasów: Polska 8,9 mln. ha, Rosja 886 mln ha, Szwecja 30,2 mln ha,

Lesistość; Polsak 29,4 %, Rosja 54,1%, Szwecja 74,1%

Pow. las. na 1 mieszk.: Polska0,23 ha, Rosja 6,01 ha, USA 1,09ha

Polska: lasy publiczne 83%/lasy prywatne 17%, UE 33%/67% Europa 47%/53%

Pozyskanie drewna i innych produktów: Pozyskanie ogółem/dr.użytkowe/na 1 mieszkańca(m3): Świat 3352/1587/0,26 USA 500/428/1,50 Polska 26/24/0,64 Rosja 158/106/0,43 Niemcy 49/47/055

Skład gatunkowy: Pow lasów w-g skł gat. igl/liść/mieszane Polska 67/15/18 Szwecja 79/6/15 Niemcy 56/25/19 Francja 27/64/9

Charakterystyka lasów Polski w-g RDLP

Powierzchnia: najniższą ma RDLP Kraków pon. 20000ha, RDLP W-wa na nieco ponad 20000ha, najwięcej ma Szczecin ok. 650000ha, Szczecinek, Białystok , Katowice, Olsztyn ok. 600 000ha

Zapas grubizny w 2003 wyniósł 1.5mld m3

Przeciętna zasobność (m3/ha grubizny brutto)- waha się od 190(Zielona Góra) do 250 (RDLP Kraków). Wahania wynikają z różnych składników gat, różnego wieku d-stanów. Średnio w LP zasobność wynosi ok. 220m3/ha

Struktura wiekowa: Przewaga d-stanów młodych do 60 lat.

Średni wiek wszystkich d-stanów 50 lat, państwowe 57 lata.

I kl.w.-12,6%; Zapas 0,8%

IIkl.w.- 21,8%; 14%

IIIkl.w.-23,8%; 26,1%

IVkl.w.-17,9%; 25,7%

Vkl.w.-11,5%; 18,2%

VIkl.w.-4,5%; 7,8%

VIIkl.w.-2,2%; 3,8%

KO,KDO,SP -4%; 3,4%

Pow leśna niezalesiona- 1,7%

Skład gat d-stanów odbiega w wielu miejscach od docelowego skł gat

Udział gatunków: So i Md 67,6%, Jd, Św, Dg 8,2%, Db, Js, Kl, Jw., Wz - 6,6%, Bk 4,9%, Brz - 6,3%, Ol 5,3%

Podsumowanie: - rozmieszczenie przestrzenne lasów w Polsce jest rozproszone( ok. 30 tyś kompleksów) co pogarsza wielofunkcyjne ich oddziaływanie, - na leśnej mapie Polski jest dużo obszarów słabo zalesionych(region Mazowsza w kierunku wielkopolski, łodzi i lublina), - w okresie po II wojnie pow lesna i zapas d-stanu wykazują stałą tendencję wzrostową, - intensywność użytkowania zasobów drzewnych przy obecnej strukturze klas wieku w LP zapewnia akumulację zapasu produkcyjnego wynoszącą 30-40% wielkości bieżącego przyrostu V rocznie,- w najbliższych 20-30 latach rozpatruje się wzrost użytkowania o 10-15%, -wciąż jeszcze dominują dziś w Polsce monokultury sosnowe mało odporne na szkodniki i warunki klimatyczne, - w strukturze własności lasów w Polsce dominują lasy publiczne (83%) pozostające prawie w całości w zarządzaniu LP, - w miarę proc starzenia się zmienia się struktura wiekowa i zwiększa się udział d-stanów dojrzałych przydatnych do użykowania rębnego, oznacza to możliwość wzrostu użytkowania w perspektywie najbliższych 20-30 lat o ok. 15-20%, - łączna ocena gospodarowania w lesie wielofunkcyjnym wymaga zastosowania pow-przestrzenych i strukturalnych wskaźników ilościowych oraz jakościowych cech zasobów leśnych, - obiektywizacja oceny stanu zasobów leśnych i stopnia realizacji zasad zrównoważonej gospodarki leśnej wymaga uwzględnienia kryt przyr-ekolog, społ-ekonomicznych i technicznych.

Zasady ilościowej i jakościowej oceny zasobów

1. Podstawy ilościowej i jakościowej oceny zasobów:

a)wskaźniki pow- przestrzenne: - wskaźnik lesistości; L=(Ples/Pcałk)*100, - wskaźnik koncentracji kompleksów leśych (K); K=∑ki= k1+k2+k3+…kn, wskaźnik ki pojedynczego kompleksu leśnego: ki=pfi2/100, ki-wsk poj komp. leś , pfi- udział komp. i ogólnej pow Leś danego obiektu [%] pfi=(pi/∑pi)*100, przy czym ∑pfi=100. Im liczba kompleksów większa tym wskaźnik będzie malał(chyba,że jeden z kompleksów będzie dominował pod wzgl pow),

b) Syntetyczne wskaźniki strukturalne; - średni wiek d-stanów Wśr=∑wi*pi/∑pi[lat], wi-wiek d-stanów w obiekcie „i”, pi- pow obiektu „i”, służy do porównań różnych obiektów w różnych strukturach, - średnia zasobność d-stanów Zśr= ∑mij/∑pij=Mj/∑Pj [m3/ha], mij-suma zapasu d-stanów obiektu „j”, pij- suma pow d-stanów w obiekcie „j', Mi- ogólny zapas d-stanu obiektu „j”

2. Jakościowa ocena zasobów

Podstawowe problemy: a)ustalenie zbioru cech (wielka różnorodność), b) ustalenie wzorców, c) problem wagowania cech, czyli wyróżnienia cech najważniejszych, określenia stopnia istotności, zagadnienie rekompensaty. Wyróżniamy dwie grupy metod: - eksperckie(czasochłonny),- analityczne

Cele i zakres jakościowej oceny zasobów: -cel doraźny(diagnostyczny), -cel strategiczny(prognostyczny),- kryteria oceny, przyr-ekolog, spł-ekonom, techniczne są coraz bardziej złożone.

Ocena walorów przyrodniczo-leśnych- orientacyjna liczebność gat roślin, zwierząt i grzybów: gat sporadyczne, rzadkie, częste, pospolite, gat rzadki do 10 stanowisk, gat pospolity 50-100 stanowisk.

Stopień zagrożenia: gat silnie zagrożone, zagrożone, nie zagrożone, ekspansywny

Bogactwo gat (1 gat,2,3,4-i więcej)

Budowa pionowa: 1-,2-,3-pietrowe, o budowie przerębowej, KO,KDO

Ekologiczna ocena stanu lasów: -formy aktualnego stanu siedliska: Z-zniekształcone, N- naturalne, Z- zdegradowane, - zgodnośc skł gatunkowego

Formy degeneracji ekosystemu leśnego: -borowacenie(pinetyzacja -nadmierny rozw So i Św), - monotypizacja (ujednolicenie gat) dla kompleksów >200ha, neofityzacja (sztuczna uprawa lub wnikanie obcych gat drzew i krzewów)

Ocena jakości d-stanów w taksacji lasu

Ocena uszkodzeń d-stanów: Kryteria: -stan koron drzew (defoliacja przebarwienia), - uszkodzenia pedów wierzchołkowych i bocznych, -uszkodzenia pni i korzenie bocznych(obniżenie jakości technicznej) Przedziały uszkodzeń; 0-do 10% uszkodzeń, 1-uszk. Słabe(11-25%), 2-uszk średnie(26-60%), 3- uszk silne(>60%)

Jakość hodowlana upraw: określa się 2-cyfrowo, a)stopień pokrycia:1->90%, 2-71-90%, 3-50-70%, 4- <50% halizna, b)przydatność hodowlana; 1- wady pojedyncze, 2-wady do 20%, 3- wady do 30%, 4-wady pow 30%

Jakośc hodowlana młodników i d-stanów starszych- określana 2-cyfrowo na podstawie cech zdrowotności i cech wzrostu i rozwoju

Jakość techniczna- określa się w d-stanach przeznaczonych do użytkowania rębego na podstawie kryteriów pozwalających na prognozowanie struktury sortymentowej pozyskania.

Konsekwencje oceny jakości zasobów

a)doraźne(diagnostyczne)- ocena efektów wyk określonych zabiegów hod i ochr(wymiar materiałowy i ekonom), -typowanie d-stanów do przekształcenia lub przebudowy, war przyjęcia wykonania okr pracy

b)prognostyczne; -podst nowoczesnych syst motywacji, - element oceny jakości gospod w lesie wielofunk oraz realizacji zasad trwałego i zrównoważonego rozwoju leśnictwa

PROCES PRODUKCJI PODSTAWOWEJ {produkcja biologiczna- zasobów leśnych}

jest ciągły i długotrwały, zależy przede wszystkim od sił przyrody.

Finalnym produktem jest miąższość nagromadzonej w lesie tej części zapasu na pniu, która ze względu na walory techniczne lub stan biologiczny zostaje uznana za dojrzałą do cięcia.

Całość leśnego zapasu na pniu jest środkiem produkcji (nazywany leśnym zapasem produkcyjnym).

Reprodukcja w procesie produkcji podstawowej polega na odnawianiu lasu. Najlepiej gdyby była to reprodukcja rozszerzona- rozbudowywana struktura pionowa, dobry materiał genetyczny itp.

PROCES PRODUKCJI TOWAROWEJ {produkcja drewna, czyli moment pobrania plonu z lasu}

jest skokowy krótkotrwały.

Produktem w procesie produkcji towarowej jest drewno, środkiem produkcji jest ogół narzędzi i urządzeń do pozyskiwania i wywozu drewna.

Reprodukcja w procesie produkcji towarowej polega na odtwarzaniu zużytych narzędzi, maszyn i urządzeń.

jest to proces trwający kilka, kilkanaście tygodni, proces ten jednak ma też charakter płynności.

W każdym z tych procesów zadania urządzania lasu są odmienne (tabela):

- pobieranie informacji o lesie - proces produkcji podstawowej,

- podjęcie decyzji urządzeniowych - częściowo proces produkcji towarowej (rozmiar użytkowania), częściowo proces produkcji podstawowej (rozmiar odnowień).

4. CZYNNIKI PRODUKCJI W GOSPODARSTWIE LEŚNYM:

- klimat,- gleba,- zapas drzewny (zapas produkcyjny), - praca,

- maszyny, narzędzia i warunki pracy.

Klimat

Czynniki klimatyczne (szerokość geograficzna, wysokość n.p.m., odległość od zbiorników wodnych, układy baryczne, prądy morskie). Warunki klimatyczne (wynikają z określonego typu klimatu - temperatura, długość okresu wegetacyjnego, ilość i częstotliwość opadów, wilgotność powietrza).

Analiza warunków klimatycznych jest wykorzystywana przy ustalaniu składu gatunkowego, sposobów zagospodarowania, rodzajów rębni.

Gleba

Rośliny drzewiaste, w porównaniu do roślin w uprawie rolnej, wymagają mniej składników mineralnych i mają mniejsze wymagania w stosunku do fizycznych właściwości gleby.

Żyzność gleby ma bardzo duży wpływ na jakość i wielkość produkcji drewna.

Gleba + klimat = siedlisko

Gleba jest specyficznym środkiem produkcji - w racjonalnie prowadzonym gospodarstwie nie ulega zużyciu.

Zapas produkcyjny

Zróżnicowane tempo przyrostu - pojedynczego drzewa, drzewostanu (gł. jednowiekowego).

Jeżeli drzewostan potraktujemy jako sumę pewnej liczby drzew a bieżący przyrost miąższości drzew jako przyrost miaższości drzewostanu to suma miąższości drzew na których przyrost ten się odłożył jest zapasem produkcyjnym drzewostanu. Wielkość użytków przedrębnych może być rózna i zależy od takich czynników jak : gatunek drzewa, siedlisko i sposób ( intensywność pielęgnowania) drzewostanów.

Miąższość drzewostanu głównego i suma miąższości drzew wypadających do danego wieku to całkowita (sumaryczna) produkcja drzewostanu.

Najważniejsze cechy gospodarstwa leśnego ze względu na zapas produkcyjny:

- utrzymywanie dużych zapasów produkcyjnych.

- łączenie się plonu (bieżącego przyrostu miąższości) z zapasem produkcyjnym, stąd regulowanie pobierania użytków drzewnych jest skomplikowane i wymaga specjalnych metod,

- trudność określenia dojrzałości rębnej drzewostanów - stwarza trudności w organizacji gospodarstwa leśnego,

- wypadanie drzew w drzewostanie w ciągu całego procesu produkcji,

- przyrost miąższości drzew jest stymulowany przez cięcia.

- niezależnie od sposobu zagospodarowania i intensywności pielęgnacji d-stanu jego całkowita produkcja (CPR) jest taka sama i zależy tylko od siedliska i skł gat.

- przyrost z prześwietlenia, warunkami są wiek, gat( światłożądny, cienoznośny0, siedlisko.

Praca

Praca wykorzystywana pośrednio - szkolenie, oddziaływanie (informacja).

Praca wykorzystywana bezpośrednio w gospodarstwie leśnym:

- organizacja

- administracja

- ochrona lasu

- pozyskanie drewna

- odnowienie lasu

Zapotrzebowanie na pracę w gospodarstwie leśnym jest w poszczególnych sezonach dość równomierne.

W stosunku do powierzchni leśnej zapotrzebowanie na siłę roboczą jest małe (ok. 1-2 osoby na 100 ha)

Czynniki kształtujące wielkośc zapasu w procesie produkcji podstawowej; -zewnętrzne; wyst gat drzew(ich amplituda ekologiczna i wł biologiczne), uwarunkowania wzrostowo-rozwojowe(żyzność siedlisk, wiek), oddziaływanie otoczenia, - wewnętrzne; zabiegi tech.-gosp, cięcia pielęgnacyjne

Zapas jako przedmiot inwentaryzacji- od zawsze ważna cecha w inwentaryzacji lasu, odgrywa duża rolę pośrednią przy podziale lasu poprzez elementy taksacyjne. Bez wiarygodnych danych inwentaryzacji na temat wielkości stanu, struktury, przestrz rozmieszczenia zapasu nie ma możliwości poprawnej regulacji użytkowania lasu. Istnieje potrzeba różnicowania poziomu dokładności oznaczania wielkości i struktury zapasu rosnącego, stosownie do znaczenia(roli) jaką zapas rosnący i jego cechy odgrywają w procesie regulacji rozmiaru użytkowania.

Zapas jako narzędzie planowania i regulacji użytkowania lasu: jest dynamicznym i aktywnym czynikiem produkcji, nie zużywa się(ulega odtworzeniu), jest ważnym narzędziem sterowania w gosp leśnej, stos szybko reaguje na przeprowadzone zabiegi powodujące: zwiększenie wydajności, poprawę jakości produktu, przyspieszenie czasu realizacji celów produkcyjnych.

Hipoteza:Istnieje związek pomiędzy wielkością, stanem i strukturą zapasu rosnącego a możliwościa pełnienia przez las określonej funkcji.

Specyfika lasu jako przedmiotu inwentaryzacji: -jakośc informacji decyduje o trafności decyzji, -zozoność pomiarów(zmienność, duża liczba cech),- wzajemna korelacja niektórych cech(możliwość obniżenia pracochłonności, komplikacja obliczeń i interpretacji wyników), -wielkoobszarowość (nie jest możliwy pełny pomiar), -problem ilościi lokalizacji punktów pomiarowych, -konieczność wyboru techniki pomiaru (określenia) cech do oceny funkcji pozaprodukcyjnej (rekreacja, zadania ochronne)

Sprzeżenia inwentaryzacji z naukami leśnymi: -dendrometria i metody pomiaru drzew i d-stanów, ETO-metody przetwarzania informacji, Fotogrametria(teledetekcja) - zdalne badanie obszarów lesnych, -geodezja- doskonalenie sprzętu i metod, - produkcyjność - met Bad wzrostu i rozwoju lasu oraz zmian zasobów, - Statystyka- teoria racjonalizacji zbioru informacji

Obszary zastosowań inwentaryzacji: -urządzanie lasu - przetwarza inf na ramowe(kierunkowe) decyzje w planowaniu długo- i średniookresowym, -hod lasu, planowanie roczne, -ekonomika leśnictwa, racjonalizacja gospodarki, org przedsiębiorstw leśnych, - użytkowanie lasu- org i doskonalenie techniki pozyskiwaniadrewna, -inżynieria leśna, planow systemu udostępnienia lasu i jego adaptacji w aspekcie wielofunkcyjnym, - ochrona lasu,ekologia, rzecz utrzymania lasu i możliwości jego wielostronnych świadczeń

Zakres zapotrzebowania na informacje; -warunki glebowo-siedliskowe(klimatycze),- strefy wegetacyjno wzrostowe(środowiskowe), -wielkość, struktura, stan, rozmieszczenie zasobów drzewnych(leśnych), -infrastruktura(war odpoczynku), uszkodzenia(zwierzyna, przemysł), -stosunki wodne, -walory ochronne.

Prognoza zmian: -wzrost znaczenia danych o środowisku, -potrzeba informacji na temat biomasy, -wzrost znaczenia obiektywnej oceny dynamiki zmian i kontroli skutków określonych działań gospodarczych.

Rys historyczny;- uświadomienie potrzeby, - okres stosowania tabel zasobności, -klasyczne pow próbne, -inwentaryzacja wielkoobszarowa.

11. KLASYCZNE SYSTEMY INWENTARYZACJI LASU

(ZRĘBOWY SPOSÓB ZAGOSPODAROWANIA)

Do roku 1979 w Polsce stosowano system klasyczny. Obecnie włącza się elementy systemu klasycznego.

KLASYCZNY SYSTEM INWENTARYZACJI LASU:

• taksacja wzrokowa (podział lasu na drzewostany, ustalenie wieku i oszacowanie cech taksacyjnych, zaprojektowanie zabiegów gospodarczych),

• uzupełniające pomiary zapasu leśnego na pow klasycznych(wielk pow zależy od wielk d-stanu)

Najważniejsze szacowane cechy taksacyjne drzewostanów:

 skład gatunkowy,

 wiek,

 zasobność (=miąższość na 1 ha)

 zapas (=miąższość całego drzewostanu).

OCENA KOŃCOWA:

• niewielka przydatność wzrokowej taksacji do szacowania zasobności pojedynczych drzewostanów,

• niewielka przydatność do szacowania zapasu obrębu (gospodarstw), bo błąd systematyczny nie ulega zmniejszeniu w wyniku powtarzania pomiarów,

• zapas obrębu (gospodarstwa oblicza się przez sumowanie zapasu drzewostanów, ale zapas drzewostanów określa się różnymi metodami ¬pełny pomiar w rębnych (niepotrzebny tak dokładny), m. pomiarowo-szacunkowa w średniowiekowych (problem trafności wyboru powierzchni próbnej), m. szacunkowa w młodych (mała dokładność),

• nie jest możliwe oszacowanie błędu, jakim obarczona jest ocena zapasu obrębu (gospodarstwa) (ocena możliwa tylko teoretycznie - przy stosowaniu doskonalszej metody - co jest nierealne),

• nie jest możliwe porównanie wyników kolejnych inwentaryzacji urządzeniowych, a więc nie jest możliwa kontrola zmian, jakie zachodzą pod wpływem przyrostu, ubytków (użytkowania) i dorostu drzew oraz w rezultacie zabiegów hodowlanych np. takich których celem jest wzrost produkcyjności lasu,

• wielkość użytków rębnych określona bardzo dokładnie (ale przez 10 lat zachodzą zamiany).

- stosunkowo łatwy do zorganizowania,

- nie wymaga wielu prac przygotowawczych,

- wystarcza proste wyposażenie,

- wymaga rutyny, talentu, odpowiedzialności i sumienności (ocena składu gatunkowego, zadrzewienia, wybór miejsc założenia powierzchni próbnych).

10. METODY INWENTARYZACJI LASU

Obecnie stosowane metody:

• szacunkowe,

• pomiarowe,

• pomiarowo-szacunkowe,

• reprezentacyjne (statystyczne).

Konieczność zebrania danych o wielkości i strukturze zasobów leśnych. Dokładność zebrania informacji decyduje o trafności decyzji gospodarczych.

Inwentaryzacja lasu

jest zadaniem trudnym. Wynika to ze złożoności pomiarów dendrometrycznych, zmienności rozmieszczenia drzew. Z powodu wielkoobszarowości gospodarstwa leśnego nie jest możliwy pełny pomiar - stąd ograniczenie do niewielu pomiarów (np. d i h) lub pomiar obszaru lasu wokół wylosowanych punktów.

Konieczność pomiaru dużej liczby cech. Niektóre cechy są ze sobą skorelowane - umożliwia to zmniejszenie nakładu prac pomiarowych, ale utrudnia prace obliczeniowe. Konieczność wyboru niektórych cech do charakterystyki stanu lasu (najbardziej przydatne lub (i) łatwo dostępne do pomiaru).

Obecnie także nowy typ trudności wynikający z doboru i techniki pomiaru cech do opisu pozaprodukcyjnych funkcji lasu.

Rozległość i złożoność lasu były przyczyną opracowania wzrokowej (szacunkowej) oceny zasobów leśnych. (Metody pomiarowe można zastosować na niewielkim obszarze lub (i) do określenia niewielkiej liczby cech).

Niekompletność pomiarów i określanie cech z przybliżeniem jest źródłem błędów. Błędy: przypadkowe (losowe) lub systematyczne.

BŁĄD ŚREDNI.

Mamy z nim do czynienia przy badaniu zbiorowości. Nie wyróżnia się znaku. Przedział ufności wokół średniej może być obliczony wprost ze zbioru danych opisujących wartości badanej cechy - jest funkcją liczby tych elementów. Błędu średniego nie można wyeliminować, ale można osiągnąć jego zmniejszenie do stopnia żądanej dokładności.

BŁĘDY ZAWINIONE

Mają charakter systematyczny - błędna teoria, błędna metoda, wadliwy przyrząd, źle wykonany pomiar. Jego wykrycie i usunięcie jest możliwe przez kontrolny pomiar (ponowny lub z zastosowaniem lepszego przyrządu). Nie jest możliwe jego zmniejszenie przez zwiększenie liczby pomiarów.

Obiekt i cel inwentaryzacji:

1. Inwent. wielkoobszarowa, granice obiektu(geograficzne, polityczne,administracyjne), cel;-dane dla planowania ogólnego(szczebel kraju, region), ocena realizacji celów rządowych(ponadlokalnych)

2. Inwentaryzacja okresowa(urządzeniowa), obiekt: zasoby leśne n-ctwa, ekosystemy leśne, zasoby d-stanów(gospodarstwa), cel; dane do opracowań planów urządzeniowych lasu oraz oceny stanu i zmian zasobów drzewnych(leśnych)

3. Inwentaryzacje specjalne: obiekt: określony doraźnie, cel: zebranie inf. Na dany temat( stan zdrow lasu, wyst użytkow ubocznych, infrastruktura, stopień penetracji, uszkodzenia.

Kierunki doskonalenia metod inwentaryzacji: -wzrost znaczenia planowania i kontroli w lesie wielofunkcyjnym (ocena dynamiki zmian), -zapotrzebowanie na nowe inf (przyrost, zniekszt, degras, defoliacja, stab, inne walory), -preferowanie naturalnego, półnaturalnego kier hod lasu (zróżnicowanie i obniżenie się pow d-stanu), - następuje rozwój techniki i technologii, która znajduje zastosowanie w urządz lasu.

Aktualne pytania: jakie pow.:kołowe czy relaskopowe?, stałe czy czasowe?, pożadany zakres prac: jakie cechy mierzyć, z jaką dokładnością, na jakim poziomie org? Co nabyć podstawową jednostką inwentaryzacji lasu?: d-stan, grupa d-stanu, podklasa/klasa wieku, obręb/n-ctwo?

Planowanie kosztów robót

Sprzężenia: dokładnośćpracochłonośćkoszty

14.STATYSTYCZNO-MATEMATYCZNY SYSTEM INWENTARYZACJI I KONTROLI LASU

Inwentaryzacja z wykorzystaniem metody reprezentacyjnej.

Doskonalszy system od metod klasycznych:

• w zakresie teorii oparte o gruntowne podstawy naukowe,

• prace terenowe polegają tylko na wykonywaniu pomiarów, pomiary są sprawdzalne i powtarzalne - mogą być odtwarzane i kontrolowane,

• możliwe jest oszacowanie stopnia dokładności, z jakim określa się wyniki inwentaryzacji,

• miarą stopnia dokładności jest błąd średni, którego wielkość zależy od liczby wykonywanych pomiarów czyli od wielkości próbnego zbioru elementów,

• rozmiar prac inwentaryzacyjnych może być regulowany odpowiednio do stopnia żądanej dokładności lub środków przeznaczonych na wykonanie inwentaryzacji.

Pierwsze zastosowanie - inwentaryzacje wielkoobszarowe (od lat dwudziestych XX wieku).

Teoretyczne podstawy metody statystyczno-matemat:

1.określenie średniej generalnej na podstawie próby:

2. wyznaczenie wielkości próby

3.obliczenie błędów

4.rodzaj pow. Próbnych, wielkośc w zalezności od klasy wieku d-stanu

5. losowośc wyk. pomiarów, póba powinna być wybrana losowo oraz powinna buć odpowiednio liczna

6. Zasady wykonania pomiarów ,pomiary prowadzi się od północy zgodnie z kierunkiem wskazówek zegara, dłuższe ramię ma być skierowane w trakcie pomiaru do środka koła

7. Potrzeba stratyfikacji lasu (warstwowania) ,podział lasu na jednostki, które będą w miarę jednorodne.A-tradycyjny (d-satnowy), B- grupowy d-stanów, podstawą grupowania d-stanów są określone cechy jak siedlisko, wiek, struktura, zadrzewienie, jakość

Ocena metody stat-matematycznej

Zalety: -bazuje na podstawach naukowych(teoria prób), -obniżenie nakładu pracy(i kosztów), -znajomość dokładności wyników, - możliwość różnicowania dokładności, -możliwośc ustalenia zakresu prac(środki, pożądana dokładnośc), -zwiększona dokładnośc w stos do metod tradycyjnych(pow łączone z wyboru), -możliwość powtarzania(odtwarzania) i kontroli pomiarów, -jednolity spos postępowania, -szybki spos przetwarz danych, -obiektywizacja określenia ważnych elem taksacyjnych(jakość, uszkodzenia)

Wady: -podstawową jednostką nie może być d-stan(wyjątkowo może gdy pow wyłączenia jest b. mała),- sprzeczności w tworzeniu grup stratyfikacyjnych(możliwe duże i możliwie jednorodne), -ścisłe przestrzeganie zasad wyk. Pomiaró na pow. Próbnych (gdyż one się potęgują przy przeliczaniu na pow całego d-stanu).

Powierzchnie relaskopowe

Sposób wyk pomiarów: - adres leśny, nr pow relaskopowej, gatunek i piętro, dla gat określało się: pierśnice 2 drzew, wys 1 drzewa. Podstawowa zasada pomiaru:

pierśnicowe pole przekroju drzew w próbie oblicza się na podstawie liczby drzew spełniających „warunek relaskopu":

Ogólna ocena: - zastrzeżenia praktyki odnośnie wiarygodności danych, wysoka dokładność dla obrębu III i IV klas wieku, za mała dokładność w V i starszych klasach wieku oraz KO i KDO, mało wiarygodne dane dla d-stanów, zwiększenie dokładności informacji o d-stanie powoduje poważny wzrost kosztów. Wyniki inwentaryzacji z zastosowaniem pow relaskopowych zaniżają wyniki określenia zasobności. Poza tym podają błędy w określaniu zadrzewienia.

Metoda inwent zapasu obrębu IUL 2003:

Ogólna koncepcja:A. szacowanie zapasu d-stanów w czasie taksacji, B.Inwentaryzacja zasobów obrębu met. Reprezentacyjną, C.wyrównanie miąższości szacowanej (d-stany) i obliczonej (w-wy gat-wiekowe) przy pomocy równań regresji

Etapy metody reprezentacyjnej (faza B.): a) ustalenie zbioru d-stanów objętych pomiarem i tworzenie warstw: dane źródłowe z SILP:symbol d-stanu(oddz,podorz), pow, inf o gat. głownym, wiek gat głównego. Każdy d-stan zaliczyliśmy do jednej z podklas wieku, dodatkowo tworzymy grupy Ko i KDO. W ramach każdej z wymienionych klas tworzymy grupy d-stanów ze wzgl na gat główny. Obliczamy pow. Każdej warstwy wiekowo-gat

b)obliczenie liczby prób dla obrębu: N=400+A/50 +1000 * P/A, A-pow obrębu, P-łączna pow d-stanów o złożonej budowie,

c)Rozdzielenie próby na warstwy(proporcjonalnie do wieku-stadia rozwojowego i pow warstwy

d)Przydział próby (warstwa, d-stan)

e)lokalizacja pow próbnych w terenie

f)Realizacja prac pomiarowych

g)kontrola jakości wykonania prac

Równomierność użytkowania - postulat zachowania co roku równych dochodów materiałowych i finansowych:

• Podstawa regulowania - wyznaczenie kolei rębu,

• Warunek spełnienia - odpowiednia struktura lasu (model lasu normalnego - układ klas wieku, przyrost, zapas, etat),

• Konsekwencje - straty gospodarcze w lesie

• rzeczywistym.

Intensyfikacja produkcji - postulat pełnego wykorzystania możliwości produkcyjnych siedlisk i drzewostanów:

- Warunki - ustalenie wieku rębności drzewostanów (wycinanie w tym wieku),

- Konsekwencje - brak równomierności.

Łagodzenie sprzeczności - potrzeba kompromisu obydwu zasad.

36. INWENTARYZACJA WIELKOOBSZAROWA

Cele inwentaryzacji wielkoobszarowej:

• dostarczenie aktualnych danych do prowadzenia polityki leśnej w skali kraju lub regionu (geograficznego lub administracyjnego),

• kontrolowanie skutków działalności gospodarczej i naturalnych zmian w lesie w wyznaczonym okresie,

• poznanie warunków przyrodniczych i warunków produkcji leśnej, w tym zróżnicowania przestrzennego tych warunków.

Jednostkami inwentaryzacyjnymi (interpretacyjnymi) są: .

• lasy całego kraju lub regionu,

• wyodrębniona grupa drzewostanów łącznie traktowana w skali kraju, rzadziej regionu. (np. lasy górnoreglowe, drzewostany na północnych stokach gór)

W inwentaryzacji wielkoobszarowej poszczególne drzewostany nie są przedmiotem zainteresowania. Celem jest uzyskanie syntetycznego, często złożonego, obrazu lasów na dużym obszarze.

ETAT UŻYTKOWANIA RĘBNEGO

ETAT UŻYTKOWANIA - ilość drewna ustalona do pozyskania zgodnie z przyjętymi zasadami (możliwością do pozyskania w danym okresie gospodarczym) w wyniku użytkowania lasu, czyli prowadzenia w lesie cięć.

W zależności od wieku drzewostanów, sposobu i celu pobierania użytków, cięcia mogą mieć charakter rębny, przedrębny lub przygodny.

UŻYTKI RĘBNE- pozyskiwane są w drzewostanach uznanych za dojrzałe do wyrębu zgodnie z przyjętą koleją rębu i ustalonym sposobem zagospodarowania (rodzajem rębni):

Etat użytków rębnych może być ustalany zarówno w jednostkach powierzchniowych (ETAT POWIERZCHNIOWY) jak i miąższościowych (ETAT MIĄŻSZOŚCIOWY).

Przy RĘBNI ZUPEŁNEJ podstawowym kryterium jest stan dojrzałości rębnej drzewostanów,

Przy RĘBNIACH GNIAZDOWYCH lub CZĘŚCIOWYCH - potrzeby hodowlane drzewostanów (względy odnowieniowe).

DO KLASY DRZEWOSTANÓW RĘBNYCH (R) zalicza się te, które w ciągu najbliższego okresu (z reguły 20-letniego; przy Kr =< 70 lat - 10-letniego) osiągać będą kolejno wiek równy kolei rębu.

ZA DRZEWOSTANY PRZESZŁORĘBNE (R+1) uznaje się te, których aktualny wiek jest wyższy od kolei rębu.

DO DRZEWOSTANÓW BLISKORĘBNYCH (R-1) zalicza się te, które są o jedną klasę wieku (20 lat) w przypadku Kr >= 90 lat ; lub o jedną podklasę wieku (10 lat) - w przypadku Kr <= 80 lat, młodsze od drzewostanów rębnych.

kolei rębu (Kr ) wynosi 80 lat

drzewostany przeszłorębne w wieku: 81 lat i starsze;

drzewostany rębne w wieku: 61 - 80 lat - IV kl. w.;

drzewostany bliskorębne w wieku: 51-601at - Ill b kl:w.;

K_r= 70 lat

drzewostany przeszłorębne w wieku: 71 lat i starsze;

drzewostany rębne w wieku: 61 - 70 lat - IVa kl. w.;

drzewostany bliskorębne w wieku: 51-60 lat - Ill b kl.w.;

K_r = 100 lat

drzewostany przeszłorębne w wieku: 101 lat i starsze;

drzewostany rębne w wieku: 81 -100 lat - V kl. w.;

drzewostany bliskorębne w wieku: 61-80 lat - IV kl. w.

W GOSPODARSTWIE ZRĘBOWYM

• WEDŁUG DOJRZAŁOŚCI DRZEWOSTANÓW:

- z zapasu drzewostanów ostatniej klasy wieku (rębnych i starszych);

• z zapasu drzewostanów dwu ostatnich klas wieku (bliskorębnych i starszych);

- z zapasu drzewostanów trzech ostatnich klas wieku

(przy kolei rębu 120 lat i więcej);

• WEDŁUG ZRÓWNANIA ŚREDNIEGO WIEKU,

• WEDŁUG ZAPASU DRZEWOSTANÓW ŹLE PRODUKUJĄCYCH.

ETAT OPTYMALNY- ustala się z przedziału etatów z dojrzałości z ostatniej i z dwóch ostatnich klas wieku.

JEST TO ETAT BLIŻSZY ETATOWI ZRÓWNANIA,

lub ETAT ZRÓWNANIA, jeżeli mieści się w przedziale określonym etatami dojrzałości.

ETAT optymalny jest jednocześnie etatem maksymalnym.!!!

• WEDŁUG ZAPASU DRZEWOSTANÓW W KLASIE ODNOWIENIA

Jest to iloraz zapasu drzewostanów w KO przez połowę okresu odnowienia powiększoną o 5 lat. Przy okresie odnowienia wyższym od 30 lat zapas drzewostanów w KO należy dzielić przez 30. Etat ten służy wyłącznie do porównania z planowanym użytkowaniem drzewostanów w KO.

Podstawą do. ustalenia etatu w wymiarze miąższościowym jest suma potrzeb hodowlanych drzewostanów określona w toku prac taksacyjnych i zweryfikowana podczas rozplanowania cięć przy respektowaniu ładu przestrzennego.

Przyjęty etat nie powinien być niższy od wysokości użytkowania wynikającego z potrzeb odsłaniania młodego pokolenia (z uwzględnieniem również niezbędnych cięć inicjujących jego powstanie) oraz pełnienia przez lasy funkcji pozaprodukcyjnych.

Przyjęty etat zgodnie z w/w zasadami powinien zostać przyjęty również wówczas gdy jest on wyższy niż etat optymalny.

W GOSPODARSTWIE PRZERĘBOWO- ZRĘBOWYM

• WEDŁUG DOJRZAŁOŚCI DRZEWOSTANÓW:

Obliczany jest podobnie jak dla gospodarstw zrębowych, z tym że:

- przy obliczaniu etatu z ostatniej klasy wieku do zapasu (lub powierzchni) dodajemy zapas (lub powierzchnię) drzewostanów w klasie odnowienia (KO), natomiast mianownik wzoru powiększamy o połowę okresu odnowienia

- przy obliczaniu etatu z dwóch ostatnich klas wieku do zapasu (lub powierzchni) dodajemy zapas (lub powierzchnię) drzewostanów w KO i klasie do odnowienia (KDO). Mianownik wzoru powiększamy o połowę okresu odnowienia.

• WEDŁUG ZRÓWNANIA ŚREDNIEGO WIEKU

Obliczamy w ten sam sposób jak dla gospodarstw zrębowych, nie uwzględniając powierzchni drzewostanów w KO i KDO. Otrzymaną wielkość etatu powiększamy o 10-letni spodziewany przyrost zasobów w KO i KDO. (obliczamy go przez pomnożenie zapasu drzewostanów w KO i KDO przez_0,13).

• WEDŁUG ZAPASU DRZEWOSTANÓW ŹLE PRODUKUJĄCYCH

• WEDŁUG POTRZEB HODOWLANYCH

Stanowi sumę miąższości drzew przewidzianych we wskazaniach gospodarczych do użytkowania rębnego w najbliższym 10-leciu zgodnie z potrzebami wynikającymi z funkcji lasów, stanu hodowlanego drzewostanów, stopnia zaawansowania odnowienia oraz porządkowania ładu przestrzennego.

PLANOWANIE DRZEWOSTANÓW DO WYRĘBU (LOKALIZACJA ETATU)

Kwalifikowanie drzewostanów do użytkowania rębnego w gospodarstwie zrębowym i przerębowo-zrębowym powinno odbywać się z zachowaniem ostępowego porządku cięć w następującej kolejności:

• drzewostany źle produkujące;

• drzewostany w KO

• drzewostany niezależnie od klasy wieku, jeżeli ich wyrąb jest dyktowany potrzebą zapewnienia ładu przestrzennego (rozręby, oręby);

• drzewostany wyżywicowane i żywicowane;

• drzewostany przeszłorębne;

• drzewostany rębne.

Przy ustalaniu kolejności kwalifikowania drzewostanów do użytkowania rębnego należy stosować dostępne metody optymalizacyjne, które powinny uwzględniać obok dojrzałości technicznej i potrzeb hodowlanych również PRZYROST, JAKOŚĆ TECHNICZNĄ i HODOWLANĄ DRZEWSTANÓW, ich POWOŻENIE W OSTĘPIE.

DLA GOSPODARSTW ZRĘBOWYCH etat użytków rębnych ustala się na podstawie obliczeń według następujących zasad:

a) WEDŁUG DOJRZAŁOŚCI DRZEWOSTANÓW

*) z zapasu drzewostanów ostatniej klasy wieku (rębnych i starszych),

- w rozmiarze powierzchniowym

.. ..

- w rozmiarze miąższościowym

**) z zapasu drzewostanów dwóch ostatnich klas wieku (bliskorębnych, rębnych i starszych).

- w rozmiarze powierzchniowym

- w rozmiarze miąższościowym

Określenie i przyjęcie etatów cięć użytkowania głównego

Użytki główne dzielą się na:

użytki rębne,

użytki przedrębne.

Użytki rębne

Użytki rębne dzielą się na:

a) zaliczone na poczet przyjętego etatu,

b) nie zaliczone na poczet przyjętego etatu.

Użytki rębne zaliczone na poczet przyjętego etatu obliczane są i przyjmowane dla poszczególnych gospodarstw w obrębie leśnym; suma etatów przyjętych dla gospodarstw stanowi etat przyjęty dla obrębu leśnego, zaś suma etatów obrębów leśnych - etat przyjęty dla nadleśnictwa.

Użytki rębne nie zaliczone na poczet przyjętego etatu, obejmują:

-uprzątnięcie płazowin,

-uprzątnięcie nasienników, przestojów i przedrostów (nie zaliczonych do wartościowych dla hodowli lasu),

-usunięcie drzew z innych przyczyn, w tym:

w wyniku poszerzenia linii podziału powierzchniowego, pasów przeciwpożarowych (lub dróg pożarowych),

w wyniku wyłączenia gruntów leśnych z produkcji po orzeczeniu zmiany uprawy leśnej na inny rodzaj użytkowania,w wyniku pozyskiwania drzew z zadrzewień.

4. W celu obliczenia etatu użytków rębnych zestawia się, dla obrębu leśnego, powierzchniową i miąższościową tabelę klas wieku według gospodarstw i grup gatunków panujących o tym samym wieku rębności, a także sporządza się wykazy: drzewostanów zakwalifikowanych do przebudowy w najbliższym 10.leciu, drzewostanów w KO i drzewostanów w KDO (tabela nr VI oraz wykazy nr nr 3, 4 , 5 - wg wzorów zamieszczonych w części VII niniejszej instrukcji).

Etaty oblicza się jako etaty miąższościowe w m³ grubizny brutto. Dla gospodarstwa zrębowego oblicza się również etaty powierzchniowe.

Dla gospodarstwa specjalnego etatu nie oblicza się. Wielkość planowanego użytkowania rębnego dla tego gospodarstwa, wynika z sumy stwierdzonych na gruncie potrzeb hodowlanych drzewostanów, realizowanych w postaci różnych form użytkowania rębnego, zapewniającego ciągłe spełnianie przez nie funkcji, dla których zostały wyłączone, w tym:

-w rezerwatach przyrody, zgodnie z planem ochrony rezerwatowej, a w rezerwatach projektowanych w uzgodnieniu z Wojewódzkim Konserwatorem Przyrody,

-w wyłączonych drzewostanach nasiennych oraz drzewostanach zachowawczych, zgodnie z planem zagospodarowania tych drzewostanów,

-w strefach ostoi zwierząt objętych ochroną gatunkową, w uzgodnieniu z Wojewódzkim Konserwatorem Przyrody,

-na powierzchniach doświadczalnych placówek naukowo-badawczych, w porozumieniu z przedstawicielami tych placówek,

-w pozostałych drzewostanach, na podstawie zakresu spełnianych wielostronnych funkcji oraz stanu lasu.

-Sumaryczna wielkość użytków rębnych, zaprojektowanych w gospodarstwie specjalnym na okres obowiązywania planu urządzenia lasu, nazywana jest etatem z potrzeb hodowlanych i ochronnych w tym gospodarstwie.

-Podobnie jak dla gospodarstwa specjalnego, nie oblicza się etatu dla gospodarstwa przerębowego, w którym wielkość planowanego użytkowania głównego (zarówno rębnego jak i przedrębnego wynika z potrzeb hodowlanych określanych indywidualnie dla każdego drzewostanu.

Dla gospodarstw: O, GZ, GPZ, oblicza się roczne etaty wg dojrzałości drzewostanów, a dla gospodarstw GZ i GPZ również roczne etaty według zrównania średniego wieku.

Etaty wg dojrzałości drzewostanów oblicza się w dwóch wersjach:

z miąższości drzewostanów ostatniej klasy wieku (rębnych i starszych),

- z miąższości drzewostanów dwóch ostatnich klas wieku (bliskorębnych i starszych).

W zależności od przyjętego wieku rębności głównych gatunków drzew, do drzewostanów rębnych i bliskorębnych, zalicza się - dla celów obliczenia etatu wg dojrzałości - drzewostany następujących klas i podklas wieku:

-Roczne etaty według dojrzałości drzewostanów oblicza się dzieląc miąższości drzewostanów ostatniej lub dwu ostatnich klas wieku, przez wskaźniki zestawione poniżej:

-Dla gospodarstw O i GPZ do w/w wskaźników dodaje się połowę przyjętego okresu odnowienia; średni okres odnowienia dla danego gospodarstwa przyjmowany jest podczas I KTG, na podstawie okresów odnowienia określonych w Zasadach hodowli lasu.

- Przy obliczaniu etatu z ostatniej klasy wieku, do miąższości tej klasy dodaje się miąższość drzewostanów w klasie odnowienia, natomiast przy obliczaniu etatu z dwu ostatnich klas wieku, do miąższości tych klas dodaje się miąższości drzewostanów w klasie odnowienia i w klasie do odnowienia.

-Etat według zrównania średniego wieku oblicza się łącznie dla całego gospodarstwa, bez uwzględniania gatunków i wieków rębności,

- W gospodarstwach GZ i GPZ określa się tzw. etat optymalny. Etat ten mieści się pomiędzy etatami obliczonymi z ostatniej i dwóch ostatnich klas wieku, przy czym w zależności od wielkości etatu zrównania średniego wieku, jest równy:

mniejszemu z etatów dojrzałości, jeżeli etat zrównania jest niższy od mniejszego z etatów dojrzałości,

większemu z etatów dojrzałości, jeżeli etat zrównania jest wyższy od większego z etatów dojrzałości,

etatowi zrównania, jeżeli mieści się on w przedziale określonym etatami wg dojrzałości drzewostanów.

- Dla każdego gospodarstwa określa się, na okres obowiązywania planu urządzenia lasu, etat z potrzeb hodowlanych drzewostanów w tym gospodarstwie. Etat ten wynika z sumy miąższości drzew przewidzianych we wskazaniach gospodarczych do użytkowania rębnego, zgodnie z potrzebami wynikającymi z funkcji lasów, stanu hodowlanego drzewostanów, stopnia zaawansowania odnowień podokapowych oraz z konieczności zachowania odpowiedniego ładu przestrzennego i czasowego w ostępach lub jednostkach kontrolnych.

- dla gospodarstwa przebudowy określa się etat wg potrzeb przebudowy, który stanowi sumę etatów obliczonych dla poszczególnych drzewostanów zaliczonych do gospodarstwa; orientacyjne etaty roczne dla każdego drzewostanu oblicza się w wykazie drzewostanów zakwalifikowanych do przebudowy w najbliższym 10.leciu (wzór nr 3 zamieszczony w części VII niniejszej instrukcji).

- gospodarstwach, w których występują drzewostany w KO i w KDO określa się etaty według okresów uprzątnięcia, jako sumy takich etatów ustalonych dla poszczególnych drzewostanów zaliczonych do KO lub do KDO; orientacyjne etaty roczne dla każdego drzewostanu oblicza się w wykazach drzewostanów w KO oraz drzewostanów w KDO (wzór nr 5 i wzór nr 6, zamieszczone w części VII niniejszej instrukcji).

Przy przyjmowania etatu dla poszczególnych gospodarstw należy kierować się następującymi wytycznymi:

- W gospodarstwie specjalnym (S) oraz przerębowym (GP) przyjmuje się etat z potrzeb hodowlanych (uwzględniający funkcje lasu i stan drzewostanów). Podkreśla się, że użytkowanie w drzewostanach o budowie przerębowej w całości zalicza się do użytkowania rębnego.

-W gospodarstwie lasów ochronnych (O) przyjmuje się etat z potrzeb hodowlanych, przestrzegając zasady by nie nastąpiło nadmierne nagromadzenie drzewostanów o złym stanie zdrowotnym lub sanitarnym. Etat z potrzeb hodowlanych podlega porównywaniu z wyliczonymi etatami wg dojrzałości, lecz tylko dla sformułowania odpowiednich wniosków wynikających z takiego porównania; na okres obowiązywania planu urządzenia lasu przyjmuje się etat z potrzeb hodowlanych.

-W gospodarstwie zrębowym w lasach gospodarczych (GZ) przyjmuje się - z reguły - etat optymalny. Jeżeli jednak etat ten różni się znacznie od etatu z potrzeb hodowlanych (wyrażającego możliwości lokalizacji cięć rębnych), to o przyjęciu wielkości etatu (optymalnego lub z potrzeb hodowlanych) decyduje II KTG.

-W gospodarstwie przerębowo-zrębowym w lasach gospodarczych (GPZ) przyjmuje się - z reguły - etat z potrzeb hodowlanych, bacząc by nie odbiegał znacznie od optymalnego. W przypadku znacznych różnic pomiędzy etatem optymalnym a etatem z potrzeb hodowlanych, weryfikuje się rozplanowanie cięć rębnych. Decyzje o wysokości przyjętego etatu podejmuje II KTG. W GPZ przyjęty etat nie może być niższy niż obliczony wg okresów uprzątnięcia w KO i KDO.

-W gospodarstwie przebudowy (R) przyjmuje się etat z potrzeb hodowlanych, bacząc by nie odbiegał znacznie od etatu wg potrzeb przebudowy. W przypadku znacznych różnic pomiędzy etatem wg potrzeb przebudowy a etatem z potrzeb hodowlanych, decyzję o wysokości przyjętego etatu podejmuje II KTG.

-Obliczone i przyjęte miąższościowe etaty użytkowania rębnego zestawia się w tabeli XIV, której wzór zamieszczony jest w części VII niniejszej instrukcji.

-Etat miąższościowy grubizny netto, to suma miąższości netto drzewostanów lub ich części, ujętych w wykazie projektowanych cięć rębnych (wzór nr 6, zamieszczony w części VII niniejszej instrukcji), w ramach etatu miąższościowego brutto. Miąższość netto należy obliczać jako iloczyn miąższości brutto i współczynników redukcyjnych, podanych w poniższej tabeli:

Współczynniki redukcyjne służące do przeliczenia miąższości brutto na miąższość netto

W drzewostanach znacznie odbiegających od przeciętnych, tj. bardzo krzywych i zbieżystych, o zwiększonej grubości kory lub uszkodzonych, w których część surowca drzewnego na pniu uległa zgniliźnie, można zastosować obniżone współczynniki redukcyjne miąższości brutto na netto. Współczynniki takie, określane przez taksatora na etapie prac urządzeniowych, w porozumieniu z nadleśniczym, podlegają przyjęciu podczas II KTG (na podstawie doświadczeń z lat ubiegłych).

Do tak obliczonej miąższości netto dodaje się 5% miąższości z tytułu spodziewanego przyrostu drzewostanów do chwili ich wyrębu. Uzyskuje się w ten sposób miąższościowy etat grubizny netto użytków rębnych zaliczonych na poczet przyjętego etatu.

-Miąższość grubizny netto użytków rębnych zaliczonych na poczet przyjętego etatu, powiększa się o miąższość grubizny netto użytków rębnych nie zaliczonych na poczet przyjętego etatu (określaną na podstawie danych, zawartych w opisach taksacyjnych). Tak ustalona suma użytków rębnych na okres obowiązywania planu zatwierdzana jest jako wielkość maksymalna

c

f

d

a

Na

Las (gospodarstwo leśne)

Urządzanie

lasu

b

e

Społeczeństwo

---