ANALIZA FINANSOWA I ZARZĄDZANIE FINANSAMI
Konspekt wykładów
Spis treści :
Wstęp
Wykład I Formalne aspekty analizy finansowej
Źródła informacji , klasyfikacje i metody analiz
Przygotowanie sprawozdań do analizy finansowej
Inflacja w analizach finansowych
Zawartość raportów z analiz sprawozdań finansowych
Wykorzystanie technik komputerowych w analizach sprawozdań finansowych
Wykład II Rodzaje analiz finansowych
Analizy wstępne sprawozdań finansowych
analiza wstępną kapitału pracującego
analiza wstępna przepływu pieniężnego
Analiza wskaźnikowa - kryteria interpretacji wskaźników
zalety i wady analizy wskaźnikowej
wybrane analizy wskaźnikowe
wskaźniki Krajowej Izby Biegłych Rewidentów
porównawcza analiza wskaźnikowa
Metody syntetycznej oceny kondycji firmy
modele piramidalne
modele dyskryminacyjne
zmiany w syntetycznych ocenach kondycji przedsiębiorstwa
Wykład III Wybrane aspekty zarządzania finansami przedsiębiorstwa
Cele zarządzania finansami
Metodologia szacowania ryzyka i zmian w wartości firmy
analiza przyrostu wartości
korekta zysku operacyjnego i kapitału zainwestowanego w celu określenia wartości dodanej
ryzyko i miary ryzyka
Analiza finansowa w zarządzaniu przedsiębiorstwem
strategie kapitału pracującego a ryzyko i wartość firmy
modele optymalizacji zapasów a wartość firmy
Wpływ zarządzania należnościami na wartość firmy
Wstęp
Przedmiotem wykładu jest „Analiza sprawozdań finansowych i zarządzanie finansami”. Pojemność merytoryczna tego wykładu jest bardzo szeroka. Należy więc uściślić, że zamiarem proponowanych studiów podyplomowych jest zaznajomienie słuchaczy z najnowszymi tendencjami w metodach analiz finansowych i wykorzystaniem niektórych, wybranych , nowych metod do zarządzania finansami przedsiębiorstw, szczególnie małych i średnich firm.
W ostatnich latach notuje się wiele zmian i duży postęp w analizach sprawozdań finansowych przedsiębiorstw. Wynika to z wielu przesłanek:
zmian w rachunkowości pociągających zmiany w sprawozdawczości finansowej jednostek gospodarczych : nowe sprawozdania (np. zestawienie zmian w kapitale( funduszu ) własnym) i zmiany w sprawozdaniach już istniejących ( takie jak wersja bezpośrednia i pośrednia w sprawozdaniu z przepływu pieniężnego), nowe zasady wyceny, zmiany w pozycjach i układach sprawozdań,
zmian w standardach badania sprawozdań i obowiązujących standardach sprawozdawczości finansowej,
zmian w paradygmatach prowadzenia działalności gospodarczej , innych celów prowadzenia działalności gospodarczej,
opracowania nowych modeli optymalizacyjnych wartości firmy dla akcjonariuszy przez firmy konsultingowo- doradcze EVA, SVA, CVA, MVA, MBO,
stosowania nowych metod analizy całościowej i ewolucji tych metod,
analizowania coraz więcej nowych zmiennych obejmujących także pomiar ryzyka prowadzenia działalności gospodarczej,
zastosowania nowoczesnych metod statystycznych i technik komputerowych do wykrywania zależności ekonomicznych i prawidłowości zjawisk.
Te siedem wyżej wymienionych przemian skutkuje tym, że analizy stają się bardziej złożone , trafniej ujmują zależności przyczynowo skutkowe , nastawione są na ocenę ryzyka prowadzenia działalności gospodarczej, biorą pod uwagę w analizach i ocenach nowe kryteria i nowe wskaźniki.
Ad. P.1 G. Gołębiowski i A Tłaczała podają aż 11 niektórych najpoważniejsze zmiany w ustawie o rachunkowości wprowadzone nowelizacją ustawy w 2001r.
W nowelizacji Ustawy o rachunkowości z 27 sierpnia 2004r. przywrócono wycenę aktywów i pasywów w walutach obcych według kursu średniego NBP, ujęto rozliczenie transakcji akcjami własnymi w kapitale własnym . Jednostki które nie były objęte obowiązkiem badania sprawozdań zostały zwolnione z tworzenia rezerw z tyt. odroczonego podatku dochodowego
Zmiany w nowelizacji ustawy o rachunkowości z sierpnia 2004r. wprowadziły także regulacje odnośnie stosowania Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej.
Od 2005 r. podmioty , które
sporządzają jednostkowe sprawozdania oraz
ubiegają się o dopuszczenie do obrotu na GPW
emitują papiery wartościowe ,
które wchodzą w skład grupy dla których jednostka wiodąca sporządza skonsolidowane sprawozdania finansowe wg MSSF
mogą wybrać sporządzanie sprawozdania wg. MSSF.
Podmioty , które
sporządzają skonsolidowane sprawozdania oraz
ubiegają się o dopuszczenie do obrotu na GPW
które wchodzą w skład grupy dla których jednostka wiodąca sporządza skonsolidowane sprawozdania finansowe wg MSSF
mogą wybrać sporządzanie sprawozdania wg. MSSF.
Podmioty powyższe muszą w sprawozdaniu za 2005 r. przygotować bilans otwarcia na 1 stycznia 2004r.
Dla banków i firm, które przygotowują
skonsolidowane sprawozdania i
emitują papiery wartościowe dopuszczone do publicznego obrotu
sporządzanie sprawozdań wg MSSF jest obowiązkowe.
Jeśli są to wyjątkowo dłużne papiery wartościowe to obowiązek ten jest aktualny od 2007 r.
MSSF kładą większy nacisk na wycenę pozycji bilansowych według wartości godziwej co skutkuje poważnymi różnicami w zysku i kapitałach własnych oraz wskaźnikach obliczanych na podstawie danych bilansowych np. na wielkość EBIT, koszt kapitału własnego , zobowiązania / kapitał własny. Zmiany powyższe nie dotyczą sprawozdań małych i średnich firm ale raczej dużych . Pomimo to są one ciekawe i warte prześledzenia ze względu na to ze małe i średnie firmy mogą stać się kooperantami lub podwykonawcami dużych firm.
Zmiany w analizach dotyczą wprowadzania nowych mierników , akcentowania i obejmowania analizą nowych zjawisk . Wynika to z ewolucji w priorytetach biznesu , które trafnie i w sposób syntetyczny ujęli Herman i Szablewski na poniższym schemacie.
Ad. 3.
Ewolucja w priorytetach biznesu
Odchodzenie od Przechodzenie do
Strategii wzrostu strategii wzrostu wartości dla
akcjonariuszy i interesariuszy
Orientacji na produkt orientacji na klienta i jego priorytety
Mierników opartych na zysku mierników opartych o cash flow i
Wartości dodanej
Udziałów w rynku udziałów w migracji wartości
A. Herman, A Szablewski , Zarządzanie wartością firmy , Poltext, Warszwa 1999r.
Ewolucja w priorytetach biznesu wynika z celów wyznaczanych przez właścicieli , ale też narzuca zmiany w celach prowadzenia działalności gospodarczej i zmiany celów zarządzania finansami. Niebagatelny wpływ na powyższe przemiany mają zjawiska globalizacji , nasilającej się konkurencji. Analiza finansowa musi także ciągle dostosowywać się do potrzeb zmieniających się paradygmatów prowadzenia działalności gospodarczej.
Szerzej na temat celów działalności gospodarczej i celów zarządzania finansami firm we współczesnej gospodarce traktuje wykład III.
Pytania
1. Jakie występują przyczyny zmian w analizach finansowych?
2. W jakim kierunku następują zmiany w analizach finansowych?
Wykład I Formalne aspekty analizy finansowej
1. Źródła informacji , klasyfikacje i metody analiz
Analizy w przedsiębiorstwie można podzielić na analizy wstępne oraz rozwinięte , które bazują na różnych źródłach informacji :
Podstawowe źródła informacji wg. M . Jerzemowskiej to :
Materiały wewnętrzne Materiały zewnętrzne
Roczniki , informacje agencji
ratingowych, wywiadowni
gospodarczych
Materiały ewidencyjne Materiały pozaewidencyjne
Sprawozdawczość finansowa i rzeczowa plany długo i krótkoterminowe
System księgowy kosztorysy kalkulacje wstępne
Spisy inwentarzowe protokoły i wnioski pokontrolne
Dokumentacja produkcyjna sprawozdania zarządu i RN
Dokumentacja technologiczna protokoły z posiedzeń zarządu
Dokumentacja zatrudnienia informacje z wywiadów z
pracownikami kontrahentami i
klientami
Analizy wykonywane na potrzeby zarządzania przedsiębiorstwem oprócz analiz podstawowych sprawozdań finansowych obejmują także :
analizy ryzyka działalności przedsiębiorstwa
analizy zmian wartości przedsiębiorstwa
analizy efektywnościowe
Wyróżnia się
analizę ogólną i szczegółową
analizę: retrospektywną, bieżącą, prospektywną
analizę wewnętrzną i analizę otoczenia bliższego i dalszego
analizy na potrzeby wewnętrzne podmiotu i prezentowaną na zewnątrz
Analiza działalności przedsiębiorstwa
⇓
analiza otoczenia
⇓
analiza ekonomiczna
⇓ ⇓
analiza techniczno-ekonomiczna analiza finansowa
Analiza techniczno - ekonomiczna
analiza produkcji
zatrudnienia
płac
wydajności pracy
organizacji pracy
wyposażenia i gospodarki materiałowej
analiza jakości i postępu technicznego
Kryteria oceny zjawisk ekonomicznych i wskaźników finansowych
- wielkości planowane
- wyniki okresów poprzednich
- wyniki branżowe
Metody prezentacji całościowej oceny
metody dedukcji ogół ⇒ szczegół
metody indukcji szczegół ⇒ ogół
redukcji tezy dowodzenie wnioski
Zasady sporządzania analiz
Zasada obiektywności- Zasada koncentracji zagadnienia najistotniejsze
Zasada konkretności - Zasada zwięzłości
Zasada przejrzystości - Zasada kompleksowości
Zasada terminowości i aktualności
Roczne analizy ważne do 3 miesięcy
Kwartalne ważne do 1 miesiąca
Miesięczne ważne do 3 tygodni
Bieżące ważne do 1 tygodnia
Metody wykorzystywane w analizach
Metody dedukcyjne i indukcyjne, jakościowe i ilościowe, elementarne, funkcyjne, logiczne
Analizy porównawcze
Porównania do norm,
porównania do założeń planu lub prognozy,
porównanie do lat ubiegłych ,
porównanie do wyników branży ,
porównanie do firm najlepszych wzorowych
Analizy przyczynowo-skutkowe
Analiza kolejnych podstawień,
analiza podstawień krzyżowych
analiza logarytmowania,
analizy funkcyjne korelacji zjawisk, testy istotności
2. Przygotowanie sprawozdań do analizy finansowej
Przyczyny i skutki przekształcenia sprawozdań do wersji analitycznej
Podstawową przyczyną konieczności przekształceń sprawozdań finansowych do wersji analitycznej jest nadanie syntetycznego charakteru tym sprawozdaniom , zwiększenia przejrzystości sprawozdań w celu ułatwienia prowadzenia analizy , przeprowadzenia prawidłowej wstępnej analizy, polegającej na przedstawieniu struktury i dynamiki wielkości ujętych w sprawozdaniach a także oceny odchyleń od wartości planowanych .
Skutkiem wersji analitycznej sprawozdania jest adekwatne do rzeczywistości i najbardziej aktualne ujęcie pozycji sprawozdań w odpowiednim porządku , np. w bilansie, aktywa według wzrastającego stopnia płynności , pasywa według wzrastającego stopnia wymagalności. Następnie ulega zmianie układ sprawozdania z układu poziomego w układ pionowy oraz pominięte zostają pozycje szczegółowe i korygujące poprzez dokonanie korekt , np. wykazanie kapitału podstawowego pomniejszonego o należne wpłaty na kapitał podstawowy ( wartość ujemna).
Należy zwrócić uwagę, że przygotowanie sprawozdań do analizy finansowej polega na przekształceniu układu sprawozdań dla podmiotów , które posiadają obowiązek ich sporządzania , jak też utworzenie sprawozdań podstawowych dla podmiotów które nie mają takich obowiązków.
Korygowanie sprawozdania finansowego do wersji analitycznej polega na pominięciu pozycji szczegółowych oraz korygujących tzn . ze znakiem minus. Ponadto przygotowanie sprawozdań w wersji analitycznej wymaga obliczenia nowych zmiennych , które bezpośrednio w sprawozdaniu nie występują, np. wielkości nadwyżki finansowej , zysku operacyjnego przed odsetkami i opodatkowaniem( tzw. EBIT), zysku operacyjny przed odsetkami pomniejszonego o amortyzację i podatek ( tzw. NOPAT) , kapitałów zainwestowanych
Przekształcenia sprawozdań do wersji analitycznej :
Przekształcenia bilansu
Aktywa
przeniesienie należności krótkoterminowych od jednostek powiązanych i od pozostałych jednostek o terminie spłaty wydłużonym powyżej 12 miesięcy do należności długoterminowych z zaznaczeniem jakości tych należności
oprócz przedstawienia należności długoterminowych ogółem , przedstawienie dodatkowo wyodrębnionych należności długoterminowych od jednostek powiązanych
oprócz przedstawienia należności krótkoterminowych ogółem, , wyodrębnienie dodatkowo należności krótkoterminowych od jednostek powiązanych i należności krótkoterminowych z tytułu dostaw i usług
dodanie wskaźników dynamiki i struktury , oraz wartości odchyleń w ostatnim analizowanym okresie
Pasywa
skorygowanie kapitału podstawowego o należne lecz nie wniesione wkłady na kapitał podstawowy
skorygowanie kapitału własnego z tytułu wyniku finansowego i nierozliczonego wyniku finansowego z lat ubiegłych przeznaczonych na dywidendy , nagrody , premie i powiększenie o te kwoty zobowiązań krótkoterminowych
przeniesienie zobowiązań krótkoterminowych od jednostek powiązanych i od pozostałych jednostek z tytułu dostaw i usług , których termin wymagalności przekroczył 12 miesięcy do zobowiązań długoterminowych z zaznaczeniem jakości tych zobowiązań
określenie kapitału stałego jako sumy kapitału własnego oraz rezerw i zobowiązań długoterminowych
określenie kapitałów zainwestowanych tzn. kapitałów własnych i zobowiązań długo i krótko terminowych oprocentowanych lub w sposób uproszczony (pasywa - zobowiązania krótkoterminowe nieoprocentowane)
dodanie wskaźników dynamiki i struktury , oraz wartości odchyleń w ostatnim analizowanym okresie
Przekształcenia rachunku zysków i strat do wersji analitycznej
określenie wyniku z pozostałej działalności operacyjnej
określenie wyniku z działalności finansowej
w układzie porównawczym rachunku zysków i strat przeniesienie zmiany stanu produktów do kosztów działalności operacyjnej , a koszty rodzajowe pomniejszone o zwiększenie stanu produktów lub zwiększone o zmniejszenie stanu produktów .
wykazanie amortyzacji jako kosztu zużycia środków trwałych
przedstawienie sumy wyniku na działalności operacyjnej i amortyzacji
przedstawienie zysku netto skorygowanego przed opodatkowaniem i po opodatkowaniu wartości EBIT i NOPAT.
wykazanie podziału zysku na wypłaty dywidendy i zysk zatrzymany
dodanie wskaźników dynamiki i struktury , oraz wartości odchyleń w ostatnim analizowanym okresie
W sprawozdaniach z przepływu pieniężnego i w zestawieniach zmian w kapitałach własnych przekształcenia do wersji analitycznej zależą od potrzeb szczegółowości analizy a najczęściej polegają na dodaniu wskaźników struktury i dynamiki , które pozwalają na przeprowadzenie wstępnej analizy tych sprawozdań
3. Inflacja w analizie finansowej
Ważną kwestią przy analizie sprawozdań i wykrywaniu prawidłowości w układzie wieloletnim jest doprowadzenie danych do porównywalności . Najpoważniejszym zjawiskiem zakłócającym prawidłową analizę i wnioskowanie są zmiany cen. W analizach typu ex ante ważną dodatnią oceną efektywności gospodarowania jest pomiar zachowania kapitału i zachowania majątku , przejawiający się w dodatniej realnej dynamice kapitału i realnej dynamice majątku. Również planowanie działalności operacyjnej a także prognozy wyników i nadwyżek gotówkowych wymagają odniesienia się do wpływu inflacji na wartości realne w przyszłości. Problem inflacji jest także uwzględniany w ocenach efektywnościowych, w których musi brane być pod uwagę ryzyko, wynikające między innymi z niespodziewanych zmian w poziomie inflacji . Celem tej części wykładu jest zaprezentowanie podstawowych przyczyn eliminacji inflacji z danych sprawozdawczych przy analizie dynamiki zjawisk ze zwróceniem uwagi na metody eliminacji inflacji w zależności od przyjętej metodologii przedstawiania dynamiki zjawisk (wyrażanie wartości pozycji sprawozdawczych w cenach z wybranego roku bazowego lub w cenach z roku poprzedniego) oraz przy zastosowaniu różnych wskaźników inflacji
Dynamikę zjawisk można prezentować za pomocą:
stopy wzrostu danej analizowanej zmiennej w czasie obliczanej jako :
Wn-Wn-1
stopa wzrostu = ---------------------- *100% nazwane inaczej tempem wzrostu, który
informuje o ile % wzrosły wielkości badane
Wn-1
Lub wskaźników wzrostu:
Wn
wskaźnik wzrostu =--------------------------*100% zwanymi wskaźnikami dynamiki,
informujące ile razy nastąpił wzrost
Wn-1
Istnieje zależność pomiędzy tymi dwoma miernikami.
Stopa wzrostu = wskaźnik wzrostu - 1
Lub
Stopa wzrostu = wskaźnik wzrostu - 100%, jeśli są wyrażone w %.
Stopy wzrostu i wskaźniki można obliczać w stosunku do jednej podstawy np. wyznaczonego roku np. 2000r. lub
za pomocą wskaźników łańcuchowych w stosunku do danych z roku poprzedzającego
Powyższe stopy wzrostu i wskaźniki dynamiki oblicza się w wartościach nominalnych, tzn. uwzględniając także zmiany cen .
Jednak dla celów głębszej analizy porównawczej w czasie , określania dynamiki wielkości sprawozdawczych np. dynamiki wartości majątkowych , kapitałowych w bilansie , dynamiki wartości sprzedaży , kosztów , wyniku finansowego w sprawozdaniu zysków i strat itd. najlepiej jest operować wielkościami realnymi a nie nominalnymi tzn. wielkościami stóp wzrostu i wskaźników dynamiki po wyeliminowaniu inflacji. Taka operacja jest niezbędna, gdy inflacja w danej gospodarce przybiera wysokie wartości ale również w tedy, gdy inflacja przybiera bardzo różne wartości w różnych państwach , sektorach, branżach , co bardzo utrudnia analizy porównawcze w skali międzynarodowej, sektorowej .
Drugim ważnym elementem analiz jest określanie ryzyka działalności firmy , które to wymaga miedzy innymi określenia kosztu kapitału, finansującego podmiot gospodarczy. W celu określenia możliwości wzrostowych podmiotów gospodarczych niezbędne jest określanie i analiza realnego kosztu kapitału w tym także realnego kosztu kapitału obcego .
Eliminacja inflacji w badaniu dynamiki zjawisk oraz badaniu ryzyka służy kilku podstawowym celom :
1.sprowadzeniu do porównywalności danych historyczny sprawozdawczych w celu prawidłowej oceny porównawczej zjawisk w poszczególnych okresach w przedsiębiorstwie,
2. sprowadzeniu do porównywalności dynamiki zjawisk badanych na różnych obszarach o różnej inflacji w celu porównań międzynarodowych, branżowych ,
3. zbudowaniu podstaw poprawnej, ostrożnej prognozy zjawisk finansowych i sprawozdań finansowych w celu wyceny przedsiębiorstwa w cenach stałych ,
4. wykonaniu prognoz długookresowych działalności przedsiębiorstwa w celu pozyskania finansowania , oceny przedsięwzięć gospodarczych,
5. ocenie realnej wartości kapitałów i majątku ,
6. ocenie realnej wartości dochodów kapitałowych ,
7. ocenie realnej wartości kosztu kapitału w celu określenia wartości dodanej i możliwości wzrostowych podmiotów .
Inflacja wyrażana jest za pomocą różnych miar :
-stopy inflacji tzn miernika, który mówi o ile wzrosły ceny , oraz
- wskaźnika inflacji , który mówi ile razy wzrosły ceny
Realna stopa wzrostu =( ( stopa wzrostu nominalna +1) / (stopa inflacji +1))-1
lub
Realna stopa wzrostu= (stopa wzrostu nominalna - stopa inflacji )/ wskaźnik inflacji
Realny wskaźnik wzrostu = wskaźnik wzrostu nominalny / wskaźnik inflacji
W powyższy sposób obliczamy realną stopę wzrostu i realny wskaźnik wzrostu, jeśli wielkości te odnoszą się do tego samego okresu czasu , np. roku , miesiąca. Jeśli mamy obliczyć realny wskaźnik wzrostu jednopodstawowy, który został określony w stosunku do danego roku z przeszłości ( np. dwa lata wstecz ) to musimy go podzielić przez wskaźnik inflacji skumulowany za dwa lata.
Według formuły Fishera realny koszt kapitału obliczamy jako różnicę ilorazu nominalnego wskaźnika kosztu kapitału przez wskaźnik inflacji oraz 1.
(1+i)
Realny koszt kapitału i r = -------------------------- - 1
Wskaźnik inflacji
Gdzie i- nominalny koszt kapitału i r - realny koszt kapitału
Jeśli w systemie podatkowym koszty kapitału obcego stanowią koszty uzyskania przychodu a dochody kapitałowe podlegają opodatkowaniu, to aby otrzymać realny koszt kapitału obcego i realny dochód z kapitału formułę powyższą dodatkowo mnoży się przez wyrażenie ( 1-Tr ), gdzie Tr -stopa podatkowa
Gdy inflacja jest bardzo niska to reguła Fishera przybiera postać uproszczoną :
Realny koszt kapitału = nominalny koszt kapitału - stopa inflacji
Do obliczania realnych wskaźników dynamiki , realnych kosztów kapitału i realnych dochodów kapitałowych możemy brać pod uwagę różne wskaźniki inflacji
W praktyce GUS podawane są następujące wskaźniki inflacji :
średnioroczny wskaźnik inflacji mierzący średnioroczny wzrost cen w roku x do roku poprzedniego tzw inflacja rok do roku.
wskaźnik wzrostu cen podawany co miesiąc do analogicznego okresu roku poprzedniego
wskaźnik wzrostu cen podawany co miesiąc mierzony w stosunku do grudnia roku poprzedniego
wskaźnik wzrostu cen w danym miesiącu w stosunku do miesiąca poprzedniego.
Wszystkie wskaźniki powyższe mogą być wykorzystywane do obliczenia realnych wartości danych pochodzących ze sprawozdań finansowych .
Pierwszy wskaźnik tzw. inflacja rok do roku, znajduje zastosowanie do obliczania realnej dynamiki zmiennych , których wartość stanowi strumień całoroczny i kształtuje się pod wpływem zjawisk całego roku , stanowi wartość skumulowaną za cały rok , tak jak np. sprzedaż, wynik finansowy po zakończeniu roku obrotowego.
Drugi wskaźnik obliczany w skali rocznej do analogicznego okresu roku poprzedniego, stosujemy do obliczania realnej dynamiki wartości zmiennych , kiedy analizujemy wzrosty roczne ale w trakcie trwania roku sprawozdawczego w poszczególnych miesiącach.
Trzeci wskaźnik, prezentujący wzrost cen w stosunku do grudnia roku poprzedniego stosujemy do określenia realnej dynamiki wartości pozycji skumulowanych w danym miesiącu od początku roku, w trakcie trwania roku obrotowego. Wskaźnik inflacji grudzień do grudnia wykorzystujemy do obliczenia realnej dynamiki wartości bilansowych na dany moment czasowy na koniec roku obrotowego zrównanego z końcem roku kalendarzowego.
Czwarty wskaźnik można stosować do obliczania realnej dynamiki pozycji sprawozdań zysków i strat ( np. sprzedaży) w danym miesiącu w stosunku do miesiąca poprzedniego .
Najpowszechniej uznaje się, że miarą inflacji jest wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych CPI. Jednak GUS rejestruje zmiany wielu cen , które mogą także odzwierciedlać zjawisko inflacji w wielu branżach .
Zalicza się do nich :
Wskaźnik cen produktu krajowego brutto
Wskaźniki cen transakcyjnych w HZ importu i eksportu
Wskaźnik wzrostu cen produkcji sprzedanej przemysłu PPI
Wskaźnik cen produkcji budowlano montażowej
Wskaźnik cen usług transportu, gospodarki magazynowej i łączności
Wskaźniki cen produkcji rolniczej
Wskaźnik cen towarów i usług
Wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych CPI
Wskaźnik cen towarów i usług niekonsumpcyjnych
Wszystkie powyższe wskaźniki zmian cen mogą być wykorzystywane przy obliczaniu wartości realnych, w zależności od tego jakiego przedsiębiorstwa lub grupy przedsiębiorstw dotyczą. Np. przedsiębiorstwa budowlane, aby przedstawić realne wartości swoich danych sprawozdawczych i realne dynamiki analizowanych zmiennych powinny brać pod uwagę wskaźniki cen produkcji budowlano- montażowej , przedsiębiorstwa przemysłowe wskaźniki cen produkcji sprzedanej przemysłu , przedsiębiorstwa sprzedające dobra konsumpcyjne wskaźniki cen towarów i usług konsumpcyjnych .
NBP podaje również prognozy wskaźnika inflacji - wskaźnika wzrostu cen i usług konsumpcyjnych. Prognozy wskaźników inflacji najczęściej wykorzystywane są do obliczania realnego, aktualnego i prognozowanego kosztu kapitału obcego np. - realnego oprocentowania kredytów bankowych . Dają one jednak dobre wyniki, kiedy badanie prognostyczne jest dokonywane na dużej populacji i w stabilnej gospodarce . W naszych warunkach prognozy te miały niską sprawdzalność i nie były brane pod uwagę w analizach na szeroką skalę.
Przykłady obliczeń realnego kosztu kapitału obcego pochodzącego z kredytów bankowych przedstawiono poniżej
Tab. Realne stopy procentowe od kredytów i depozytów dla podmiotów gospodarczych oraz ludności w latach 1997-2004
lata |
1997 |
1998 |
1999 |
2000 |
2001 |
2002 |
2003 |
2004 |
średnioroczna stopa oprocentowania kredytów |
25,19 |
24,39 |
16,91 |
19,99 |
18,26 |
11,93 |
7,29 |
7,5 |
inflacja roczna ( wg. CPI) |
14,80 |
11,80 |
7,40 |
10,40 |
5,50 |
1,90 |
0,8 |
3,5 |
Wskaźnik roczny cen towarów i usług konsumpcyjnych |
114,80 |
111,80 |
107,40 |
110,40 |
105,50 |
101,90 |
100,8 |
103,5 |
realna średnioroczna stopa oprocentowania kredytów CPI |
9,10 |
11,30 |
8,90 |
8,60 |
12,10 |
9,84 |
6,44 |
3,9 |
koszty finansowe w mld zł |
21,70 |
42,70 |
43,70 |
46,10 |
52,30 |
38,40 |
36,41 |
28,2 |
Wskaźnik cen produkcji sprzedanej przemysłu (wg PPI) |
112,20 |
107,30 |
105,70 |
107,80 |
101,60 |
101,00 |
102,6 |
107 |
realna stopa średnioroczna od kredytów dla przedsiębiorstw ( wg PPI) |
11,30 |
15,90 |
10,60 |
11,30 |
16,40 |
10,82 |
4,57 |
0,5 |
realne średnioroczne oprocentowanie depozytów 12 miesięcznych dla przedsiębiorstw (wg CPI) |
|
5,78 |
3,90 |
3,91 |
4,18 |
4,04 |
2,72 |
-0,4 |
realne oprocentowanie kredytów dla ludności ( wg CPI) |
11,86 |
13,76 |
10,47 |
13,27 |
16,60 |
15,15 |
15,48 |
11,4 |
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych NBP |
||||||||
Rys. 1.Żródło: opracowanie własne na podstawie danych NBP o oprocentowaniu kredytów i GUS-u o inflacji
źródło: opracowanie własne na podstawie danych NBP
4. Zawartość raportów z analizy sprawozdań finansowych
Formy prezentacji wyników analiz finansowych
Prezentacja liczbowa Prezentacja graficzna Prezentacja opisowa
Prezentacja liczbowa
Szeregi strukturalne , czasowe, geograficzne
Prezentacja graficzna
Wykresy liniowe, słupkowe ,przestrzenne , kombinowane , schematy
Prezentacja opisowa
Cel analizy, przedmiot analizy , opis metod badawczych , interpretacja danych liczbowych i prezentacji graficznych , wnioski
Dokumentami prezentującymi analizy finansowe mogą być:
Business plany
Feasibility study i prefeasibility study - studia możliwości i wykonalności
Sprawozdania z działalności
Plany finansowe i plany działalności
Plany naprawcze
Programy restrukturyzacji
Programy prywatyzacyjne
Prospekty emisyjne
Plany podziału , łączenia i przekształceń spółek
Raporty z badania biegłego rewidenta
Zastosowanie biznes planu
Rozpoczęcie działalności gospodarczej Wycena i sprzedaż firmy
Restrukturyzacja z powodu złej kondycji finansowej Przekształcenia formy prawnej
Finansowanie inwestycji Pozyskanie nowego inwestora Restrukturyzacja
Strategiczne zarządzanie firmą Likwidacja firmy Fuzje i przejęcia
Biznes plan wyróżnia się
Celowością zgodnością wewnętrzną wykonalnością
Racjonalnością zupełnością odpowiednią szczegółowością
Operatywnością terminowością elastycznością efektywnością
Każdy biznes plan powinien być złożony z dziesięciu podstawowych części:
Wprowadzenie i krótki opis planowanego przedsięwzięcia
Prezentacja firmy i jej dotychczasowych osiągnięć
Misja ,wizja i cele strategiczne
Otoczenie firmy ( makro i mikroekonomiczne)
Produkty i usługi w tym strategie marketingowe
Stosowane technologie procesy wytwórcze , techniczne uzbrojenie produkcji, inwestycje
Zasoby ludzkie przedsiębiorstwa, w tym kierownictwo
Organizacja zarządzania przedsiębiorstwem
Analiza finansowa wielkości historycznych i projekcja wyników finansowych w okresach przyszłych zawierająca źródła finansowania projektu
Ocena efektywności projektu w tym ryzyk i sposobów ich eliminacji
Powyższa prezentacja analiz może być uzupełniona o wykonane studia przedinwestycyjne
-Studium możliwości (opportunity study)
-Studium przedrealizacyjne (pre-feasibility study)
-Studium ostatecznej wersji projektu (feasibility study) oraz
Specjalistyczne studia szczegółowe
-studia sektorowe ( analizy ogólnych możliwości inwestowania, analiz klimatu inwestycyjnego oraz analizy barier strukturalnych i regionalnych inwestowania) oraz
-studia poszczególnych przedsięwzięć ( studia rozwoju i ryzyka branżowego i sektorowego, analizy mikro-uwarunkowań realizacji danego projektu)
Według UNIDO biznes plan powinien zawierać:
, 11. Streszczenie, 2. Pomysł,
3. Rynek, 4. Marketing,
5. Realizacja, 6. Zarządzanie.
7.Harmonogram 8. Finansowanie,
9. Prognozy finansowe 10. Podsumowanie,
Charakterystyczne jest to , że w nowych prezentacjach analiz finansowych rozpoczyna się je od przedstawienia syntetycznego streszczenia najważniejszych zalet i ryzyk projektu. Do napisania takiego streszczenia najlepiej przydatne są wnioski wynikające z analizy SWOT ( Mocne i Słabe strony , Szanse i Zagrożenia) stosowanej w różnych odmianach.
Niektóre regulacje odnośnie sporządzania analiz
Zakres i cele analiz finansowych sporządzanych przez jednostki audytorskie i nadzorcze określa szereg ustaw podanych poniżej . Zaprezentowano ich przykłady stosowane w procesach prywatyzacyjnych i restrukturyzacyjnych przedsiębiorstw . Stosowane zaś metody analityczne przedstawione będą na wykładzie II.
USTAWA z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości
Dz.U. z2002 r. Nr 76, poz. 694, z 2003 r. Nr 60, poz. 535, Nr 124, poz. 1152, Nr 139, poz. 1324, Nr 229, poz.
2276, z 2004 r. Nr 96, poz. 959, Nr 145, poz. 1535, Nr 146, poz. 1546, Nr 213, poz. 2155, z 2005 r. Nr 10,
poz. 66, Nr 184, poz. 1539, Nr 267, poz. 2252.
NORMY wydawane przez Krajową Izbę Biegłych Rewidentów
"Ogólne zasady badania sprawozdań finansowych"
"Specyfika badania sprawozdań finansowych jednostek sektora finansowego"
"Badanie skonsolidowanych sprawozdań finansowych"
USTAWA z dn 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych
USTAWA z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji
Dz.U. z 2002 r. Nr 171, poz. 1397, Nr 240, poz. 2055, z 2003 r. Nr 60, poz. 535, Nr 90, poz.
844, z 2004 r. Nr 6, poz. 39, Nr 116, poz. 1207, Nr 123, poz. 1291, Nr 238, poz. 2390, Nr 273, poz. 2703 i 2722, z 2005 r. Nr 167, poz. 1400, Nr 169, poz. 1418, Nr 178, poz. 1479, Nr 184, poz. 1539.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dn 3 czerwca 1997 w sprawie analizy spółki oraz przedsiębiorstwa państwowego , sposobu jej zlecania , opracowania , zasad odbioru oraz warunków , w razie spełnienia których można odstąpić od opracowania analizy DU nr 64 /97 ze zmianami(Zmiana z 17 września 1999 r.DzU nr 77 i 5.08 .2003r. DzU nr147/2003 )
USTAWA z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych z późniejszymi zmianami Dz.U. 2000 r.Nr 94, poz. 1037, z2001 r. Nr 102, poz.1117, z 2003 r. Nr 49,poz. 408, Nr 229, poz.2276, z 2005 r. Nr132, poz. 1108, Nr183, poz. 1538, Nr184, poz. 1539.
Ustawą z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych DzU 2005/184
Ustawą z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi DZU 2005/183
Ustawą z dnia 29 lipca 2005 r. o nadzorze nad rynkiem kapitałowym
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 sierpnia 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków, jakim powinien odpowiadać prospekt emisyjny oraz skrót prospektu uchylono i zastąpiono
Rozporządzeniem z dn. 18 października 2005r. w sprawie zakresu informacji wykazywanych w sprawozdaniach finansowych i skonsolidowanych Dz U 2005 /209
oraz
Rozporządzeniem Ministra Finansów z dn. 19 października 2005r. w sprawie informacji bieżących i okresowych przekazywanych przez remitentów papierów wartościowych DzU 2005/209
Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 19 października 2005 r. w sprawie warunków, jakie musi spełniać rynek regulowany
Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 14 października 2005 r. w sprawie szczegółowych warunków, jakie musi spełniać rynek oficjalnych notowań giełdowych oraz emitenci papierów wartościowych dopuszczonych do obrotu na tym rynku
Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 11 października 2005 r. w sprawie dopuszczania instrumentów finansowych niebędących papierami wartościowymi do obrotu na rynku regulowanym
USTAWA z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze
Dz.U. z 2003 r. Nr 60, poz. 535, Nr 217, poz. 2125, z 2004 r. Nr 91, poz. 870 i 871, Nr 96, poz. 959, Nr 121, poz. 1264, Nr 146, poz. 1546, Nr 173, poz. 1808, Nr 210, poz. 2135, z 2005 r. Nr 94, poz. 785, Nr 183, poz. 1538, Nr 184, poz. 1539.
Ad. 5. Wykorzystanie technik komputerowych w analizach sprawozdań finansowych
W analizach finansowych niezbędne jest wykorzystywanie technik komputerowych . Excel udostępnia wiele funkcji arkuszy kalkulacyjnych. Funkcje te mogą być dołączane do Makr Visual Basic for Applications (VBA) i funkcji zdefiniowanych przez użytkownika.
Narzędzie wstaw funkcję fx udostępnia wykorzystanie różnych funkcji matematycznych i statystycznych, logicznych. Przykładowe funkcje matematyczne to: exp, pierwiastek, ln, kombinacje , działania na macierzach . Do najczęściej stosowanych funkcji statystycznych zaliczamy takie jak: średnia, maximum i minimum , odchylenie standardowe współczynnik korelacji, kowariancja, częstość , współczynnik zmienności, kwartyle. Excel umożliwia przeprowadzenie analizy regresji za pomocą dwóch metod : przy użyciu funkcji finansowych w arkuszu Beta skoroszytu ZMF Excel oraz za pomocą procedury Regresja w Analysis Tool Pak., który jest rozwinięciem Excela.
Możliwości obliczeniowe Excela mogą być wykorzystywane na wszystkich etapach analizy finansowej , od przekształcenia sprawozdań do wersji analitycznej, wykonania analiz wstępnych do analiz efektywnościowych, oceny ryzyka , wyceny wartości firmy , badania możliwości wzrostu wartości. Ostatni warsztat V będzie poświęcony szczególnym , wybranym zastosowaniom Excela do analizy danych i zarządzania finansami .
Pytania
1. Jakie występują przekształcenia w sprawozdaniu finansowym dla celów uzyskania wersji analitycznej bilansu?
2. Podstawowe przekształcenia rachunku zysku i strat do wersji analitycznej.
3. Jakie są podstawowe powody konieczności eliminacji inflacji w analizach finansowych?
4. Jakie wskaźniki inflacji można stosować do obliczania realnych wskaźników dynamiki?
5. Jakie dokumenty prezentują wyniki analiz finansowych?
6. Podstawy prawne konstrukcji i zawartości raportów z analiz finansowych?.
7. Jaka jest standardowa zawartość biznes planów
8. Proszę podąć przykłady wykorzystania zastosowań exela w analizach finansowych sprawozdań finansowych.
Wykład II Rodzaje analiz finansowych
Analizy wstępne sprawozdań finansowych
Analizy wstępne bilansu to:
analiza struktury majątkowej i dynamiki
Analiza struktury , dynamiki kapitałów
Analiza struktury i dynamiki rachunku zysków i strat
Analiza prawidłowych proporcji kapitałowo- majątkowych
Analiza proporcji kapitałowo majątkowych obejmuje
określanie kapitału pracującego na podstawie danych historycznych,
oceny prawidłowości relacji kapitałowo majątkowych( złotych reguł finansowych i bilansowych )
oceny zapotrzebowania na kapitał pracujący
analizy strategii kapitału pracującego,
oceny ryzyka strategii kapitału pracującego
Kapitał obrotowy oparty jest o aktywa bieżące t, j. majątek obrotowy , które finansowane są zobowiązaniami bieżącymi oraz częścią zobowiązań długoterminowych lub kapitałów własnych
Złote reguły finansowe i normy ostrożnościowe
I
Kapitał własny Ap
------------------------------- ≥ 1
majątek trwały Aa
Majątek trwały powinien być finansowy z kapitałów własnych
Kapitał własny + długoterminowy kapitał obcy (A+BI+BIIp)
-------------------------------------------------------------------------------- ≥ 1
majątek trwały Aa
Majątek trwały powinien być finansowany z kapitałów stałych
II
Kapitał pracujący 〉 0
majątek obrotowy Ba - zobowiązania bieżące BIII p 〉 0
kapitały stałe (A+BI+BIIp) - aktywa trwałe Aa 〉 0
Kapitał pracujący powinien być większy od 0
Normy ostrożnościowe
Długoterminowy kapitał obcy / kapitał pracujący _< 1
Zobowiązania długoterminowe nie powinny przekraczać kapitału pracującego
Kapitał obcy / cash flow nie większy niż 3
Dodatkowe normy podano w analizie wskaźnikowej kapitału pracującego.
Zarządzanie kapitałem obrotowym
Celem zarządzania kapitałem obrotowym netto ( kapitałem pracującym ) jest:
optymalizacja struktury aktywów bieżących z punktu widzenia minimalizacji kosztów ich utrzymania oraz
kształtowanie struktury finansowania tak aby osiągać najwyższy zysk i maksymalizować rentowność przy zadanym ryzyku.
Wyróżnia się zazwyczaj trzy strategie kapitału pracującego strategię konserwatywną , agresywną i umiarkowaną.
Bardziej zaawansowana analiza kapitału pracującego polega na wykazywaniu wpływu zmian w kapitale pracującym na wartość przedsiębiorstwa co będzie pokazane na wykładzie III.
Analizy wstępne rachunku zysków i strat
- analiza dynamiki i struktury przychodów
- analiza dynamiki i struktury kosztów
- analiza dynamiki i struktury wyniku finansowego
Analiza wstępna przepływu pieniężnego
W podejściu zasobowym (bilansowym) większy stan zobowiązań niż wartość rynkowa aktywów wskazuje na sytuację kryzysową. Firma nie jest wówczas w stanie pokryć zobowiązań swoimi aktywami. Zgodnie z Prawem Upadłościowym, upadłość podmiotu gospodarczego będzie ogłoszona, jeżeli majątek dłużnika nie jest wystarczający dla zaspokojenia spłaty długów.
W podejściu strumieniowym konieczność poniesienia większych wydatków, niż aktualnie posiadane środki pieniężne oznacza utratę bieżącej i długoterminowej płynności finansowej firmy. Podejście strumieniowe realizowane jest poprzez analizę sprawozdania z przepływu pieniężnego.
Analiza struktury przepływu i dynamiki zmian nadwyżki środków pieniężnych
Wstępna analiza sprawozdania z przepływu pieniężnego powinna być rozpoczęta od analizy poziomej i pionowej tego sprawozdania.
Analiza pozioma polega na przedstawieniu i interpretacji zmian w pozycjach przepływu pieniężnego. Niezbędne są więc dane dla co najmniej dwóch lub więcej okresów sprawozdawczych. Analiza pozioma polega na obliczeniu wskaźników dynamiki poszczególnych pozycji sprawozdania . Zmiany w przepływach pieniężnych zaprezentowane są wartościowo oraz procentowo. Analiza ta może stanowić podstawę do prognozowania przepływu pieniężnego.
Analiza pionowa polega na obliczeniu i prezentacji udziałów poszczególnych pozycji przepływu pieniężnego w podziale na wpływy i wydatki
Dodatkową analizę może stanowić analiza znaków uzyskiwanych w przepływie pieniężnym dla poszczególnych rodzajów działalności . Taka ocena często jest stosowana dla szybkiego porównania wyników różnych firm lub oceny wariantów prognozy przepływu pieniężnego.
Ocena porównawcza przepływu pieniężnego dla wariantów 1-8
Przepływ pieniężny wg wariantów |
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
operacyjny |
+ |
+ |
+ |
+ |
- |
- |
- |
- |
inwestycyjny |
+ |
- |
+ |
- |
+ |
- |
+ |
- |
finansowy |
+ |
- |
- |
+ |
+ |
+ |
- |
- |
1. przedsiębiorstwo przynosi zyski z działalności operacyjnej., upłynnia majątek i zwiększa zadłużenie
2. inwestuje ,przynosi zyski , zmniejsza zadłużenie,
3. przynosi zyski , zmniejsza zadłużenie i majątek trwały,
4. przynosi zyski, inwestuje i zadłuża się,
5. nie przynosi zysków, pozbywa się majątku, zwiększa zadłużenie,
6. przynosi straty, inwestuje i zadłuża się,
7. straty, upłynnia majątek i zmniejsza zadłużenie,
8. straty, inwestuje, spłaca zadłużenie z środków z lat ubiegłych.
Firma znajdująca się w 7 i 8 przedziale bliska jest bankructwa.
Dodatkową analizą wstępną przepływu pieniężnego może stanowić zestawienie
wyniku memoriałowego z wynikiem kasowym
Warianty |
1 |
2 |
3 |
4 |
Przepływ pieniężny operacyjny |
+ |
+ |
- |
- |
Wynik finansowy netto |
+ |
- |
+ |
- |
Takie zestawienie po raz pierwszy zaprezentowała E. Śnieżek ,Jak czytać cash flow , FRR w Polsce, W-wa 1997, s.71
Analiza wstępna wymaga określenia przyczyn powstania różnicy pomiędzy wynikiem finansowym netto a przepływami pieniężnymi z działalności operacyjnej .
Można także pokazać strukturę wewnętrzna przepływu pieniężnego netto z działalności operacyjnej poprzez podanie wielkości :
Zysk netto
Amortyzacja
Korekty wyniku finansowego od 2-5 i 10 ( są to : korekty zysków i start z tytułu różnic kursowych, odsetek i udziałów w zyskach, zysku ( straty) z działalności inwestycyjnej, zmian stanu rezerw, inne korekty)
Zmiana zapotrzebowania na kapitał obrotowy netto
Najczęściej porównuje się skorygowany wynik finansowy netto + amortyzacja z przepływem pieniężnym netto z działalności operacyjnej. Uzyskujemy potencjalne trzy wyniki:
Zysk netto skorygowany + amortyzacja = przepływy pieniężne netto z działalności operacyjnej
Zysk netto skorygowany + amortyzacja < przepływy pieniężne netto z działalności operacyjnej ( spadek aktywności gospodarczej lub zmiana polityki finansowania)
Zysk netto skorygowany + amortyzacja > przepływy pieniężne netto z działalności operacyjnej
( wykorzystanie środków własnych na działalność operacyjną)
Dobrym przyczynkiem do analizy wstępnej przepływu pieniężnego jest zbadanie struktury przepływu pieniężnego, struktury wydatków i wpływów, co daje przejrzysty obraz przyczyn zmian we wpływach i wydatkach oraz saldzie przepływu pieniężnego. Do oceny tej struktury możemy posłużyć się :
Relacja gotówki operacyjnej do wydatków z działalności inwestycyjnej =dodatnie przepływy pieniężne netto z działalności operacyjnej/ ujemne przepływy netto z działalności inwestycyjnej
Relacja gotówki operacyjnej do wydatków z działalności finansowej =dodatnie przepływy pieniężne netto z działalności operacyjnej/ ujemne przepływy netto z działalności finansowej
Pokrycie niedoborów gotówkowych wpływami z działalności inwestycyjnej = ujemne przepływy netto z działalności operacyjnej / wpływy z działalności inwestycyjnej
Pokrycie niedoborów gotówkowych wpływami z działalności finansowej = ujemne przepływy netto z działalności operacyjnej / wpływy z działalności finansowej
Pokrycie wydatków inwestycyjnych wpływami z działalności finansowej = wydatki z działalności inwestycyjnej / wpływy z działalności finansowej
Tab. Struktura wpływów i wydatków spółki akcyjnej
Wydatki |
Tys. Zzł |
Wsk. Struktury W % |
Tys. zł |
Wsk. Struktury W % |
Wpływy |
Tys. zł |
Wsk. Struktury w% |
Tys. zł |
Wsk. Struktury w % |
|
|
|
|
|
A. działalność operacyjna Przepływy pieniężne netto z działalności operacyjnej |
2 445 |
19,95 |
6 453 |
56,08 |
B. działalność inwestycyjna 1.nabycie wartości niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych aktywów trwałych 2. nabycie aktywów finansowych 3.udzielone pożyczki długoterminowe 4. inne wydatki inwestycyjne razem wydatki działalności inwestycyjnej |
3 600 577
218 -
4 395 |
29,37 4,71
1,78 - 35,86 |
6529 246
1019 36
7 830 |
56,74 2,14
8,86 0,31
68,05 |
B. Działalność inwestycyjna 1.zbycie wartości niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych aktywów trwałych 2. zbycie aktywów finansowych 3.dywidendy i udziały w zyskach 4. spłata udzielonych pożyczek długoterminowych 5. odsetki Wpływy z działalności inwestycyjnej
|
461 669 146
349 17
1 642 |
3,76 5,46 1,19
2,85 0,14
13,40 |
1 150 - 35
293 11
1 489 |
10,00 - 0,30
2,55 0,09
12,94 |
C. działalność finansowa 1.Nabycie udziałów akcji własnych 2.spłaty kredytów i pożyczek 3.odsetki 4.inne wydatki finansowe razem wydatki działalności finansowej |
61
6 305 343 53
6 762 |
0,50
51,44 2,80 0,43
55,17 |
-
3 102 568 7
3 677 |
-
26,96 4,93 0,06
31,95 |
C. Działalność finansowa
1. kredyty i pożyczki 2. inne wpływy finansowe Wpływy z działalności finansowej |
8 145 24
8 169 |
66,46 0,19
66,65 |
2 912 -
2 912 |
25,31 -
25,31 |
D. Przepływy pieniężne netto razem ( zwiększenia stanu środków pieniężnych) |
1 099 |
8,97 |
- |
- |
D. Przepływy pieniężne netto razem ( zmniejszenia stanu środków pieniężnych |
- |
- |
653 |
5,67 |
Razem wydatki |
12 256 |
100,00 |
11 507 |
100,00 |
Razem wpływy |
12256 |
100,00 |
11 507 |
100,00 |
Źródło: B. Olzacka w , Analiza ekonomiczna w przedsiębiorstwie, red. M. Jerzemowska, PWE, Warszawa 2004r.s.111.
Analiza Wskaźnikowa
Analiza wskaźnikowa posiada szereg zalet , ma jednak także wady.
Zaletami analizy wskaźnikowej są:
Wielostronność oceny szeregu zjawisk finansowych
Możliwość zastosowania wskaźników do budowy modeli całościowych .
Możliwość oceny sprawozdań historycznych i wykorzystanie relacji do prognozowania sprawozdań
Łatwość obliczeń wskaźników i możliwość porównania firm , sprowadzanie do porównywalności zróżnicowanych działalności
Szybkość oceny w przypadku zastosowania technik komputerowych
Wadami analizy wskaźnikowej może być :
Bazowanie na nieaktualnych lub niepełnych danych sprawozdawczych
Zła interpretacja lub niepełna interpretacja uzyskanych wskaźników ze względu na brak zastosowania odpowiednich kryteriów oceny
Zbyt duża ilość obliczanych wskaźników , które mogą zaciemniać syntetyczną ocenę całościową
Nie uwzględnianie w formułach istotnych zdarzeń lub zjawisk np. brak uwzględniania odroczenia zamiany składników majątkowych na gotówkę lub odroczenia płatności zobowiązań w obliczanych wskaźnikach płynności.
Obliczanie wskaźników i ich porównywanie w czasie bez stosowania podstawowych zasad rachunkowości takich jak zachowanie ciągłości , ostrożnej wyceny i innych.
Wskaźniki sprawności działania
Wskaźniki rotacji majątku:
Analiza należności w celu stosowania polityki kredytowej wobec kontrahentów
przychody ze sprzedaży Ar
cykli inkasa należności =
przeciętny stan należności z tytułu dostaw i usług BII2a
(w okresie sprawozdawczym sprzedaży)
przeciętny stan należności z tytułu dostaw i usług BII2a *liczba dni sprawozdawczych
cykl inkasa należności =
( w dniach) przychód ze sprzedaży Ar
liczba dni sprawozdawczych
cykl inkasa należności =
( w dniach) wskaźnik cyklu inkasa należności (w razach)
W ocenie jakości należności bardzo ważną funkcję pełnią wskaźniki, określają ryzyko kredytowe firmy.
należności nieściągalne Id
Udział należności nieściągalnych =--------------------------------------------- * 100%
w należnościach ogółem należności ogółem (AIII+BII)
należności nieściągalne Id
Relacja należności nieściągalnych = ----------------------------- * 100%
Do sprzedaży ogółem przychody ze sprzedaży
Id- informacja dodatkowa
Wskaźniki cyklu inkasa należności służą do planowania majątku obrotowego a w następnej kolejności do określania kapitału pracującego i prognozowania przepływu pieniężnego. Analiza tych wskaźników może być przyczynkiem do formułowania efektywnej polityki kredytowej kontrahentów tzn. takiej, która wpływa na wzrost wartości firmy.
Do analizy oceny należności wykorzystuje się wskaźnik cyklu inkasa należności wyrażony w dniach. Do prowadzenia polityki kredytowej wobec kontrahentów w ciągu roku nie jest to instrument wystarczający, ponieważ wskaźnik ten jest obliczany na podstawie zasobów i strumieni i przy dużej zmienności zasobów i inflacji może nie w pełni oddawać obraz polityki kredytowej.
W takim przypadku najczęściej oblicza się wskaźniki DSO Day Sales Outstanding
Wyznacza się liczbę dni sprzedaży niezapłaconej tzw. DSO
Według średniej dziennej sprzedaży
Według metody LIFO
Według średniej ważonej
Wyznacza się także Best DSO
Past Due DSO należności przeterminowane w relacji do sprzedaży przyszłych okresów
należności na koniec okresu
DSO średnie = ----------------------------------------
Sprzedaż dzienna
Sprzedaż dzienna = sprzedaż / 30 * n
N - Σ Si
DSO LIFO= t ( k + ---------------------)
Sk+1
t liczba dni okresu obliczeniowego
k liczba okresów w których różnica pomiędzy należnościami ogółem a sprzedażą kolejnych okresów jest większa niż sprzedaż następnego okresu
N należności ogółem
∑ S i suma sprzedaży kolejnych miesięcy
N bieżące - Σ Si
Best DSO lifo= t ( k + ---------------------------)
Sk+1
Systemy analizy ryzyka kredytowego kontrahentów
metody jakościowe - jakość kontaktów z kontrahentami , reputacja firmy, historia kredytowania
metody ilościowe - scoringowe , dyskryminacyjne, eksperckie, sieci neronowe .
szczególne wskaźniki brane pod uwagę przy badaniu zdolności do zaciągania długu kredytu kupieckiego,
zdolności leasingowej, korzystania z faktoringu , gwarancji, emisji obligacji
wskaźnik pozycji kredytowej może być obliczany w zakresie należności i zobowiązań krótkoterminowych
należności od odbiorców krótkoterminowe( należności z tyt. dostaw i usługBII2a)
wskaźnik pozycji
kredytowej
krótkoterminowej = ----------------------------------------------------------------------------------------------------------
zobowiązania z tyt . dostaw i usług BIII3p
Dla należności i zobowiązań długoterminowych wskaźnik będzie miał postać:
należności długoterminowe AIIIa
wskaźnik pozycji kredytowej
długoterminowej =---------------------------------------------------
zobowiązania wobec dostawców BIIp
Wskaźnik pozycji kredytowej dla należności i zobowiązań ogółem przybierze postać:
należności ogółem
wskaźnik pozycji kredytowej
ogólnej =---------------------------------------------------
zobowiązania wobec dostawców BIIp
Wskaźniki powyższe interpretujemy, gdy
> 1 w większym stopniu przedsiębiorstwo udziela kredytu niż zaciąga
< 1 jest biorcą kredytu
cykl należności w dniach
wskaźnik polityki kredytowej =---------------------------------------
termin płatności
>1 przekracza terminy płatności , niesolidni kontrahenci
<1 =1 konserwatywna polityka sprzedaży, dobra windykacja solidni ,klienci
Badanie struktury kapitału własnego
Kapitał podstawowy
Należne lecz nie wniesione wkłady
Kapitał zapasowy ze sprzedaży akcji powyżej wartości nominalnej , dopłaty wspólników , odpisy z zysku statutowe
Kapitał rezerwowy z aktualizacji wyceny
Pozostałe kapitały rezerwowe
Nie rozliczony wynik z lat ubiegłych
Wynik finansowy netto roku obrotowego
Udział kapitału własnego w kapitale całkowitym
Analiza wskaźnikową kapitału obrotowego netto
kapitał obrotowy netto
Poziom kapitału = --------------------------------------- * 100
w stosunku do obrotu przychody ze sprzedaży
kapitał obrotowy netto
Poziom kapitału = --------------------------------------- * 100
w stosunku do obrotu przychody ze sprzedaży
średnio-miesięcznego średnio-miesięczne
wskaźnik ten powinien wynosić od 1 do 3 - kapitał obrotowy powinien wystarczyć na sfinansowanie obrotu 1 do 3 miesięcy
Udział kapitału obrotowego kapitał obrotowy netto
w finansowaniu majątku =-------------------------------------* 100
aktywa ogółem
Udział kapitału obrotowego kapitał obrotowy netto
w finansowaniu majątku =-------------------------------------* 100
obrotowego majątek obrotowy
spadek tej relacji może oznaczać konieczność korzystania z kredytów
udział kapitału obrotowego kapitał obrotowy netto
w wartości zapasów =---------------------------------------- * 100
i należności zapasy + należności
Dobry wskaźnik = 0,5
gotówka + papiery wart.
relacja środków pieniężnych =---------------------------------------
do kapitału obrotowego netto kapitał obrotowy netto
Wskaźnik przyrostu kapitału przyrost kapitału obrotowego
obrotowego netto = ----------------------------------------
do dochodu netto zysk netto
Wskaźnik powyższy objaśnia wielkość niezbędnego przyrostu kapitału aby uzyskać jednostkowy przyrost dochodów
Wskaźnik przyrostu kapitału przyrost kapitału obrotowego
obrotowego netto = ----------------------------------------
do zobowiązań zobowiązania ogółem
jak przedsiębiorstwo wywiązuje się z zobowiązań w przypadku przyrostu kapitału
Wskaźniki rotacji kapitału własnego
Struktura wymagalności zobowiązań
Analiza płynności - wskaźniki płynności
Płynność jest to zdolność do spłaty bieżących zobowiązań z majątku przekształconego w gotówkę. Najczęściej jest ona oceniana na podstawie wskaźników płynności bieżącego , szybkiego , kasowego , pogotowia kasowego powszechnie znanych.
Dla oceny bieżącego wskaźnika płynności można zbudować modele w celu wykazania kierunku i siły oddziaływania czynników na osiągany wskaźnik płynności i ewentualne zmiany tego wskaźnika.
Model I
Ab/ Zb = Ab/Ao * Ao/ Zo * Zo/ Zb
Ab- aktywa bieżące
Ao - aktywa ogółem
Zo - zobowiązania ogółem
Zb- zobowiązania bieżące
Ab/Ao - struktura aktywów , czym aktywa bieżące są większe tym, płynność może być większa
Ao/ Zo - struktura źródeł finansowania, odpowiada na pytanie czy finansowanie z kapitałów własnych czy obcych ( aktywa ogółem = pasywom ogółem). Czym większe finansowanie zobowiązaniami bieżącymi , tym płynność może ulegać osłabieniu.
Zo/ Zb - struktura zadłużenia ze względu na okres zadłużenia, jeśli następuje wzrost zobowiązań bieżących , to płynność ulega pogorszeniu , odwrotnie jeśli udział zobowiązań bieżących w zobowiązaniach ogółem spada, to płynność polepsza się.
Model II
Ab/ Zb = Ab/Ao * Ao/ Zd * Zd/ Zb
Ab- aktywa bieżące
Ao - aktywa ogółem
Zd - zobowiązania długoterminowe
Zb- zobowiązania bieżące
Ab/Ao - struktura aktywów , czym aktywa bieżące są większe tym, płynność może być większa
Ao/ Zd - struktura źródeł finansowania, odpowiada na pytanie czy finansowanie z kapitałów długoterminowych obcych , czy z kapitałów ogółem ( aktywa ogółem = pasywom ogółem). Czym większe finansowanie zobowiązaniami długoterminowymi w stosunku do kapitałów całkowitych , tym płynność może ulegać osłabieniu.
Zd/ Zb - struktura zadłużenia ze względu na okres zadłużenia, jeśli następuje wzrost zobowiązań bieżących , to płynność ulega pogorszeniu , odwrotnie jeśli udział zobowiązań długoterminowych rośnie , to płynność polepsza się.
Wykorzystując metodę wykrywania zależności zjawisk przyczynowo-skutkowych np. kolejnych podstawień lub logarytmiczną możemy wykryć , który z czynników wpływa w zasadniczy sposób na płynność finansową.
Rynkowa korekta płynności finansowej
Istnieje brak pełnej zgodności pomiędzy księgową a rynkową wartością majątku obrotowego oraz niezgodność rynkowej wartości zobowiązań z wartością księgową.
1 należy dokonać korekty wyceny majątku obrotowego np. wyłączyć należności sporne, nieściągalne i wekslowe , zapasy niechodliwe
2. należy ocenić stopień dyspozycyjności majątkiem obrotowym np. wyłączyć majątek obarczony zabezpieczeniem, objęty umowami , przewidziany do sprzedaży
3. dokonać korekty majątku obrotowego wynikające z konwersji majątku trwałego na obrotowy np. sprzedaż majątku trwałego
4. dokonać korekty papierów wartościowych
5. dokonać korekty zobowiązań uwzględniając terminy wymagalności , dodać zobowiązania pozabilansowe , odsetki
Na podstawie skorygowanych wielkości aktywów i pasywów można określić skorygowane wskaźniki płynności
Zasadne jest badanie jaka zachodzi relacja wskaźnika skorygowanego do wskaźnika bez korekty .
wskaźnik skorygowany rynkowo
C = -------------------------------------------
Wskaźnik na podstawie sprawozdań
Gdy C> 1 przedsiębiorstwo ma wyższą płynność iż wynika to z danych sprawozdawczych istnieje margines bezpieczeństwa
Gdy C=1 zgodność oceny płynności z ocena rynkową
Gdy C< 1 bliski 0 oznacz ze realna wartość majątku obrotowego jest niska i firma traci płynność
Najpoważniejszym błędem przy określaniu i ocenie płynności metodami standardowych wskaźników płynności jest:
nie uwzględnienie w formułach odroczenia zamiany poszczególnych składników majątkowych na gotówkę a także odroczenia lub przyspieszenia spłaty zobowiązań.
bazowanie tylko na danych historycznych
zastosowanie nieodpowiednich norm płynności do oceny wskaźników płynności
w ocenie płynności bazowanie tylko na jednym wskaźniku płynności
Dodatkowe metody pomiaru płynności
∑ ( stan środków obrotowych * dni zamiany na gotówkę)
Wskaźnik
Upłynnienia = ---------------------------------------------------------------------------------
środków
obrotowych stan środków obrotowych ogółem
liczba dni zamiany środków obrotowych na gotówkę
Wskaźnik dziennej aktywa płynne
płynności = -----------------------------------------------------------------
dyspozycyjnej planowane dzienne koszty pieniężne
planowane dzienne koszty pieniężne = ( koszty własne sprzedaży roczne - amortyzacja ) : 360
wskaźnik okresu aktywa płynne
bezpieczeństwa = ---------------------------------------------------
gotówkowego planowane dzienne wydatki
Wskaźnik Shulman i Cox
środki pieniężne + pap. wart. - zobowiązania
Wskaźnik salda wekslowe
płynności netto = --------------------------------------------------------------------
aktywa ogółem
Wyjątkowe znaczenie ma analiza sprawozdania z przepływu pieniężnego do określania płynności. Na podstawie sprawozdania z przepływu pieniężnego można obliczać szereg wskaźników, które określają w sposób pełny płynność przedsiębiorstwa.
Są to wskaźniki wydajności gotówki :
gotówka z działalności operacyjnej A III pp
wskaźnik wydajności = -----------------------------------------------------------
gotówkowej sprzedaży sprzedaż netto ( A r + Dr)
gotówka z działalności operacyjnej A III pp
wskaźnik wydajności = -------------------------------------------------------
gotówkowej zysku zysk z działalności gospodarczej I r
gotówka z działalności operacyjnej A III pp
wskaźnik wydajności = -----------------------------------------------------------
gotówkowej majątku średnia wartość majątku ogółem
gotówka z działalności operacyjnej A III pp
wskaźnik wydajności = ----------------------------------------------------------
got. majątku obrotowego średnia wartość majątku obrotowego B a
pp- sprawozdanie z przepływu pieniężnego
Wskaźniki wystarczalności gotówki
gotówka netto z działalności
operacyjnej
wskaźnik wystarczalności = ----------------------------------------------------------
gotówki do spłaty długów zobowiązania ogółem
gotówka netto z działalności operacyjnej
wskaźnik wystarczalności = ----------------------------------------------------------
gotówki na zakupy wydatki na środki trwałe
inwestycyjne
gotówka netto z działalności operacyjnej
wskaźnik wystarczalności = ----------------------------------------------------------
gotówki do spłaty długów zobowiązania długoterminowe
długoterminowych
gotówka netto z działalności operacyjnej
wskaźnik wystarczalności = ----------------------------------------------------------
ogólnej gotówki zobowiązania długoterminowe
+ wypłata dywidend
+ zakupy majątku trwałego
gotówka netto z działalności operacyjnej
wskaźnik reinwestycji = --------------------------------------------------------------
gotówki środki trwałe + inwestycje
+ pozostałe aktywa
+ kapitał obrotowy
8-10 % ogólnie satysfakcjonujący
Dynamiczny pomiar płynności
suma 5 letnich cash flow operacyjnych
wskaźnik wystarczalności =-----------------------------------------------------------
cash flow suma 5 letnich wydatków na
inwestycje w
środki trwałe , przyrost zapasów ,
wypłatę dywidend
Wskaźnik powyższy określa w jakim stopniu przedsiębiorstwo jest zdolne do wygenerowania gotówki na pokrycie 5 letnich wydatków kapitałowych
Wskaźnik Emerga , Coggera wskaźnik Lambda
początkowe zasoby najbardziej płynne + prognozowany cash flow operacyjny
Wskaźnik
płynności Lambda = ----------------------------------------------------------------------------------------------
odchylenie standardowe operacyjnego cash flow
Wskaźnik ten służy do pomiaru prawdopodobieństwa wyczerpania się gotówki. Im wyższy wskaźnik, tym wyższa płynność firmy i mniejsze ryzyko utraty płynności w przyszłości
Analiza wskaźnikowa kosztów
Jeden z najbardziej reprezentatywnych wskaźników , który publikowany jest w opracowaniach GUS to :
Wskaźnik poziomu kosztów = Koszty uzyskania przychodów z całokształtu * 100%/ przychody z całokształtu działalności
Analiza wskaźnikowa kosztów opiera się na określaniu obciążenia przychodów netto ze sprzedaży produktów , towarów i materiałów kosztami według układu kalkulacyjnego i rodzajowego
Na podstawie układu kalkulacyjnego kosztów w sprawozdaniu z zysków i strat obliczamy następujące wskaźniki:
Wskaźnik obciążenia przychodów ze sprzedaży kosztami ich wytworzenia= koszt wytworzenia *100%/ przychody netto ze sprzedaży produktów
Wskaźnik kontroli kosztów administracyjnych = koszty ogólnego zarządu i koszty sprzedaży* 100%/ przychody netto ze sprzedaży produktów , towarów i materiałów
Wskaźnik operacyjności = koszty własne sprzedaży *100%/ przychody netto ze sprzedaży produktów , towarów i materiałów
Na podstawie układu rodzajowego kosztów w sprawozdaniu z zysków i strat obliczamy wskaźniki :
Wskaźnik obciążenia przychodów kosztami amortyzacji= Amortyzacja / przychody netto ze sprzedaży produktów , towarów i materiałów
Wskaźnik materiałochłonności =koszty zużycia materiałów*100% / przychody netto ze sprzedaży produktów , towarów i materiałów
Wskaźnik energochłonności= koszty zużycia paliw i energii*100% / przychody netto ze sprzedaży produktów , towarów i materiałów
Wskaźnik pracochłonności = koszty wynagrodzeń*100% / przychody netto ze sprzedaży produktów , towarów i materiałów
Wskaźnik usługochłonności = koszty usług obcych *100% / przychody netto ze sprzedaży produktów , towarów i materiałów
Wskaźnik obciążenia kosztami pracy = koszty pracy*100% / przychody netto ze sprzedaży produktów , towarów i materiałów
Wskaźnik obciążenia przychodów kosztami finansowymi = koszty finansowe*100% / przychody netto ze sprzedaży produktów , towarów i materiałów
Wskaźnik poziomu kosztów finansowych = koszty finansowe *100%/ średni stan zobowiązań
Analiza kosztów wykorzystywana w zarządzaniu finansami jest niezwykle przydatna w analizie progu rentowności , w której oszacowuje się cenę produkcji , wielkość produkcji i wartość produkcji, które zrównują przychody z poniesionymi całkowitymi kosztami . Analiza ta pozwala zaplanować wielkość produkcji i cenę w fazie analiz przedinwestycyjnych.
Wskaźniki rentowności
Wskaźniki rentowności stanowią relację wyniku finansowego lub wypracowanej nadwyżki finansowej do majątku , kapitałów , sprzedaży. Można obliczać ich dużą ilość ze względu na wielość informacji o wynikach finansowych i wypracowanych nadwyżkach finansowych firmy.
Zysk netto + amortyzacja
EBIT ( Earnings Before Interest and Taxes) - zysk przed odsetkami i i opodatkowaniem , który można oszacować różnymi metodami:
EBIT = zysk netto + INT + T
EBIT = zysk brutto + INT
EBIT = CR - KS -KZ -D
CR - sprzedaż D - amortyzacja INT- odsetki
EBIDTA( Earnings Before Interest, Tax, Depreciation and Amortization)- zysk przed odsetkami , podatkiem i amortyzacją jest wykorzystywany do porównań międzynarodowych , między gałęziami .
NOPAT(Net Operating Profit After Taxes)- zysk operacyjny pomniejszony o amortyzację i podatek ale przed odsetkami tzw. zysk netto skorygowany o odsetki
NOPAT = zysk netto + odsetki * ( 1-Tr)
Wskaźniki Rentowności
zysk operacyjny / kapitał własny * 100 %
zysk operacyjny / aktywa * 100% wskaźnik wykorzystywany do oceny warunku spełnienia dźwigni finansowej
zysk operacyjny / przychody ze sprzedaży* 100%
Zysk brutto / kapitał własny* 100%
zysk brutto / aktywa * 100%
Zysk brutto / przychody ze sprzedaży* 100%
EBIT / przychody netto ze sprzedaży + pozostałe przychody operacyjne + przychody finansowe + zyski nadzwyczajne
Zysk netto / kapitał podstawowy (akcyjny) * 100% ROE wskaźnik wykorzystywany do obliczeń dźwigni finansowej
Zysk netto / aktywa * 100% ROA
Zysk netto / przychody ze sprzedaży * 100% ROI ( marża zysku netto)
Inne wskaźniki rentowności:
Ujęcie statyczne Ujęcie dynamiczne
Zysk/ x gotówka operacyjna /x
Skorygowana rentowność majątku:
MROIC(Return on Invested Capital) lub MROA
= NOPAT( N r + HI r * ( 1-TR)) / majątek ogółem
Skorygowana rentowność kapitałów:
ROIC(Return on Invested Capital) = NOPAT( N r + HI r * ( 1-TR)) / kapitał zainwestowany (Pasywa ogółem - zobowiązania bieżące nieoprocentowane BIII p)
pieniężna stopa zwrotu z kapitału własnego = przepływy pieniężne netto z działalności operacyjnej / średni stan kapitału własnego * 100%
pieniężna stopa zwrotu z kapitału stałego= przepływy pieniężne netto z działalności operacyjnej / średni stan kapitału stałego *100%
CFROI = jest to realna wewnętrzna stopa zwrotu z inwestycji szacowana podobnie jak IRR na podstawie przepływu pieniężnego operacyjnego brutto. Różni się od IRR tym , że dotyczy przepływu pieniężnego historycznego i prognozowanego
Analiza efektywności wykorzystania zasobów ludzkich
Analiza powyższa skupia się na przede wszystkim na analizie wydajności i rentowności pracy oraz czynników które na te dwa mierniki wpływają
Wydajność pracy = efekt pracy / nakład pracy = przychody netto ze sprzedaży produktów , towarów i materiałów / liczba zatrudnionych lub
Wydajność pracy = przychody netto ze sprzedaży produktów , towarów i materiałów / efektywny czas pracy lub
Rentowność pracy = zysk / liczba zatrudnionych w przeliczeniu na pełne etaty
Rentowność pracy = wartość dodana / efektywny czas pracy
Wartość dodana = zysk + amortyzacja + koszty niematerialne tzw. osobowe
Czynniki, które wpływają na wydajność i rentowność pracy są następujące :
1/ wyposażenie majątkowe 2/ wpływ wynagrodzeń 3/ wpływ czasu pracy
Ad. 1/ Inwestycyjne źródło wydajności pracy- zwiększenie wyposażenia majątku
P M P
----- = ------------------------- * ---------------
Z Z M
Wyposażenie majątkowe Produktywność majątku
na zatrudnionego
P- Przychody Z -Zatrudnienie , M -Wartość majątku
Ad2/ Bezinwestycyjne źródło wydajności pracy- szybszy obrót majątku
P W P
------------- = --------------------- * -------------------------
Z Z W
Przeciętne koszty pracy Produktywność
na 1 zatr. pracy
W- Wynagrodzenia
Ad. 3/ Czas pracy
P T P
--------- = -------------- * ------------------
Z Z T
Przeciętny czas pracy Produktywność pracy
na zatr. na pracownikogodz.
T - Pracownikogodzina
Analiza przyczynowa rentowności pracy
Przykładowe modele rentowności pracy
Zysk Sprzedaż Zysk
------------ = ------------------------- * -----------------------------
zatrud zatrud Sprzedaż
Wydajność pracy Rentowność sprzedaży
Zysk Majątek Przychody Zysk
---------- = --------------- * ------------------ * ---------------
Zatrud Zatrud Majątek Przychody
Zysk Wynagrodz Przychody Zysk
---------- = ----------------------- * -------------------- * ----------------
Zatrudn Zatrudn Wynagrodz Przychody
Zysk Czas pracy Przychody Zysk
------------- = ------------------------ * ---------------------- * -----------------
zatrudn zatrudn Czas Pracy Przychody
W analizie wskaźnikowej oprócz wyżej wymienionych można również dokonywać analizy i oceny na podstawie wskaźników rynku kapitałowego.
Nazwa wskaźnika |
formuła |
Rentowność majątku |
Wynik finansowy netto*100 / średnioroczny stan aktywów |
Rentowność kapitału własnego |
Wynik finansowy netto*100 / średnioroczny stan kapitału własnego |
Zyskowność netto sprzedaży |
Wynik netto * 100/ przychody netto ze sprzedaży produktów , towarów i materiałów |
Zyskowność brutto sprzedaży |
Wynik brutto * 100/ przychody netto ze sprzedaży produktów , towarów i materiałów |
Płynność - wskaźnik płynności I |
Aktywa obrotowe / zobowiązania krótkoterminowe |
Płynność - wskaźnik płynności II |
(Aktywa obrotowe - zapasy )/ zobowiązania krótkoterminowe |
Płynność - wskaźnik płynności III |
Inwestycje krótkoterminowe / zobowiązania krótkoterminowe |
Szybkość obrotu należnościami w dniach |
Średnioroczny stan ogółu należności z tyt dostaw i usług * 365/ przychód netto ze sprzedaży produktów , towarów i materiałów |
Stopień spłaty zobowiązań |
Średnioroczny stan ogółu zobowiazań z tyt dostaw i usług * 365/ wartość sprzedanych towarów i materiałów+ koszt wytworzenia produktów |
Szybkość obrotu zapasów w dniach |
Średnioroczny stan zapasów* 365/ wartość sprzedanych towarów i materiałów+ koszt wytworzenia produktów |
Pokrycie aktywów trwałych kapitałem własnym i rezerwami długoterminowymi |
(Kapitał ( fundusz własny ) + rezerwy długoterminowe )/ aktywa trwałe |
Trwałość struktury finansowania |
(Kapitał ( fundusz własny ) + rezerwy długoterminowe + zobowiązania długoterminowe( także z tyt dostaw i usług powyżej 12 miesiecy)) / suma aktywów |
Zysk na i akcję |
Zysk netto / liczba wyemitowanych akcji |
Relacja ceny rynkowej akcji do zysku na jedna akcje |
Cena rynkowa 1 akcji / zysk netto na 1 akcję |
Dywidenda na 1 akcję |
Zysk netto przeznaczony na dywidendy/ liczba wyemitowanych akcji |
Wartość księgowa spółki na 1 akcję |
Kapitał własny / liczba wyemitowanych akcji |
Wskaźniki te są dostępne w Biuletynach Krajowej Izby Biegłych Rewidentów wydane przez Komisję d.s. Standardów Rewizji Finansowej KIBR, np. Biuletyn nr 53/ 2002
Porównawcza Analiza Wskaźnikowa
Niezwykle przydatne do analiz porównawczych są wskaźniki sektorowe lub dla poszczególnych sekcji przedsiębiorstw . Wskaźniki takie opublikowano w czasopiśmie , Rachunkowość , Warszawa 2005 , nr 3, Finansowe wskaźniki sektorowe - pomoc przy analizie finansowej i ocenie zdolności przedsiębiorstwa do kontynuacji działalności, Dudycz T. Hamrol M. , Skoczylas W. , Niemiec A. Dotyczą one jednak tylko wskaźników za 2002 i 2003 r.
W cytowanym opracowaniu zastosowano następujące wskaźniki dla poszczególnych sektorów:
Wskaźnik rentowności kapitału własnego= wynik finansowy netto / średnioroczny stan kapitału własnego
Wskaźnik rentowności sprzedaży
Wynik z działalności operacyjnej+ amortyzacja
Wskaźnik rentowności ekonomicznej =------------------------------------------------------------------------
Sprzedaży przychody ze sprzedaży produktów , towarów i
pozostałej działalności operacyjnej
Wskaźniki płynności finansowej I , II i III stopnia
Okres spływu należności
Okres spłaty zobowiązań
Szybkość obrotu zapasami
Wskaźnik pokrycia aktywów trwałych kapitałami własnymi
Wskaźnik trwałości struktury finansowania = kapitały stałe / aktywa
Dla każdej branży i dla każdego wskaźnika przedstawiono wskaźniki średnie , medianę oraz odchylenie standardowe a także wartość maksymalną , minimalną i skośność . Wskaźniki powyższe byłyby bardzo przydatne do analizy porównawczej, gdyby były obliczane i publikowane co roku.
W polskiej statystyce publicznej nie występują publikacje w pełni przedstawiające analizę wskaźnikową sektorów i sekcji przedsiębiorstw , które mogłyby być przydatne do analiz porównawczych. Szczególny niedosyt w tym zakresie występuje odnośnie małych i średnich przedsiębiorstw. Wprawdzie PARP ( Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości) publikuje raporty o sytuacji finansowej MIŚ, ale stanowią one opracowania historyczne ( najnowsze dane z 2003r.).
Innym źródłem są dane i opracowania GUS. GUS publikuje opracowania, w których przedstawia niektóre wskaźniki finansowe , takie jak : wskaźnik poziomu kosztów , wskaźnik rentowności obrotu brutto i netto oraz wskaźnik płynności I stopnia w podziale dla podmiotów według liczby zatrudnionych ( Bilansowe wyniki finansowe przedsiębiorstw w …, GUS , Warszawa , publikacja wydawana co roku ). W tej samej publikacji GUS prezentowane są także wskaźniki rentowności obrotu netto i brutto w podziale według wielkości przychodów dla poszczególnych sekcji przedsiębiorstw. Do porównania wyników można również wykorzystać dane udostępniane w publikacji GUS ukazującej się co roku : Działalność gospodarcza przedsiębiorstw o liczbie pracujących do 9 osób w ….r. W publikacji tej dla poszczególnych sekcji przedstawione są wskaźniki udziału kosztów w przychodach oraz wskaźniki wydajności pracy , czyli przychodów przypadających na jednego zatrudnionego .
Niestety publikowanych wskaźników jest niewiele i nie odzwierciedlają one nowych tendencji w analizie wskaźnikowej , dlatego nie w pełni mogą one stanowić podstawę do analizy porównawczej . Ponadto wskaźniki z publikacji powyższych dostępne są ze znacznym opróżnieniem. Szybszą , bieżącą dostępność wskaźników dla poszczególnych sekcji w kolejnych miesiącach roku można uzyskać w Biuletynie Statystycznym GUS ukazującym się co miesiąc , który przedstawia wskaźniki sytuacji finansowej w sektorze przedsiębiorstw w podziale na sekcje. Dane te i prezentowane wskaźniki nie dotyczą jednak przedsiębiorstw w podziale według wielkości , a także zakres prezentowanych wskaźników jest bardzo ograniczony.
Wskaźniki finansowe wykorzystywane w analizach porównawczych
|
|
Jednostki |
|
|
|
wskaźniki finansowe w 2003 i 2004 r...w podmiotach gospodarczych ogółem.................... |
jedn. |
Ogółem |
o liczbie pracujących do 49 osób |
o liczbie pracujących 50-249 osób |
o liczbie pracujących powyżej 249 osób |
lata |
|
03 04 |
03 04 |
03 04 |
03 04 |
Wskaźnik poziomu kosztów........................................ |
w % |
97,0 94,6 |
95,9 95,5 |
97,5 95,5 |
97,1 93,7 |
Wskaźnik rentowności obrotu brutto....................... |
w % |
2,9 5,6 |
3,6 4,5 |
2,5 4,6 |
2,9 6,6 |
Wskaźnik rentowności obrotu netto......................... |
w % |
1,9 4,6 |
3,0 3,8 |
1,5 3,8 |
1,7 5,3 |
Wskaźnik płynności I stopnia...................................... |
w % |
24,2 29,8 |
21,3 25,1 |
22,7 22,2 |
26,2 33,0 |
Źródło: opracowanie własne na podstawie Bilansowe wyniki finansowe podmiotów gospodarczych, GUS ,Warszawa 2003 oraz 2004
Wzorcowe układy nierówności
iK < iZ
iR < iM < iK < iP < iZ
iWR< i PW < i PR < i ZP < iZM < iZR
iMR < iPM < iPR <i ZP < iZM < iZR
i Indeks dynamiki, K -kapitał Z- zysk, R -Zatrudnienie , M Majątek , K -koszty operacyjne, P - przychody ze sprzedaży, WR- średnia płaca( wynagrodzenia / zatrudnienie), PW -przychód / wynagrodzenia, PR - przychód / liczba zatrudnionych, ZP- Zysk/ przychód ze sprzedaży, ZM - zysk / majątek, ZR- zysk / zatrudnienie , MR- majątek / zatrudnienie, PM- przychód /majątek
Modele syntetycznej oceny kondycji przedsiębiorstwa
Modele piramidalne
Model Du PONTA
Zysk netto zysk netto przychody ze sprzedaży Kapitał całkowity
( pasywa)
-------------- = ------------ * --------------------------------- * --------------------
kapitał własny przychody aktywa kapitał własny
Zysk netto zysk netto kapitał całkowity.
--------------- = ----------------------- * ---------------------
kapitał własny kapitał całkowity kapitał własny
Zysk netto zysk brutto ( 1-Tr) kapitał całkowity.
--------------- = ----------------------- * ---------------------
kapitał własny kapitał całkowity kapitał własny
wykrywanie zależności przyczynowo -skutkowych
1 obliczamy dynamikę wskaźników i podstawiamy do modelu
2 logarytmujemy stronami
3. Dzielimy równanie przez lewą stronę i ustalamy system wag
4 ustalamy różnicę w rentowności kapitałów własnych
5 badamy który czynnik miał największy wpływ na powstanie różnicy w rentowności
wskaźnik dynamiki wskaźnik dynamiki wskaźnik dynamiki wsk dyn.
rentowności kapitałów = rentowności przychodów * obrotowości aktywów * struktury
własnych kapitału
logarytmujemy stronami
dzielimy przez logarytm z lewej strony równania
otrzymujemy system wag
1 = waga1 + waga2 + waga3
różnica w rentowności wynosi X
X* waga1 = przyrost lub spadek rentowności wywołany zmianą rentowności sprzedaży
X*waga2 = przyrost lub spadek rentowności wywołany zmianą obrotowości majątku
X*waga3 = 0,424 przyrost lub spadek rentowności wywołany zmianą struktury kapitałowej (finansowania).
Inne modele piramidalne
Szereg modeli piramidalnych przedstawiają autorki Sierpińska , Niedbała w publikacji Controling operacyjny w przedsiębiorstwie PWN, Warszawa 2003 , s. 286-299
Schemat analizy zysku Grolla
Piramida wskaźników Inghama Harringtona
Schemat Tableau de Bord
Zysk / kapitał zainwestowany
Sprzedaż / zainwestowany kapitał zysk / sprzedaż
Analiza struktury kapitałów i aktywów analiza kosztów całkowitych
Analiza polityki inwestycji analiza kosztów rodzajowych
Analiza gospodarki materiałowej Analiza miejsc powstawania kosztów
Analiza płynności finansowej Analiza nośników kosztów
Schemat tableau de Bord
Zysk netto
ROE : kapitał własny
_
Dźwignia
finansowa Zysk operacyjny
lub EBIT
ROA
:
Aktywa
ROE +
Zysk operacyjny(EBIT)
Rentowność
sprzedaży :
ROA X Sprzedaż
Szybkość obrotu
:
Kapitał całkowity
Źródło: Analiza ekonomiczno-finansowa w ujęciu praktycznym, Gołębiowski G. Tłaczała A., Wydawnictwo: DIFIN, 2005,s.156
Modele dyskryminacyjne
Modele dyskryminacyjne oceniają możliwość upadłości firmy . Jest wiele symptomów pogarszającej się sytuacji finansowej . Modele dyskryminacyjne zazwyczaj obejmują szereg wskaźników , które w sposób istotny określają kondycję finansową firmy.
Pierwsze badanie sprawozdawczości finansowej, w zakresie wypłacalności przedsiębiorstwa zaproponował w roku 1932 P.J. Fritz Patrick.
Metoda Beavera
Model Weibela
Metoda Altmana (1968) polegał na zbudowaniu funkcji dyskryminacyjnej uwzględniającej 5 wskaźników
Model Altmana z 1984 r. dla firm notowanych na giełdzie.
Model K. Beermana oceniający utratę wypłacalności .
Model Japoński J. Ko (1982) dla firm japońskich:
Platta i M. Platta (1998). EWS (early warnings system
Metoda Altmana (1968) polegał na zbudowaniu funkcji dyskryminacyjnej uwzględniającej 5 wskaźników, najbardziej przydatnych do oceny przewidywanej zdolności płatniczej, a więc i symptomów zagrożenia firmy upadłością.
kapitał pracujący
X1 = ----------------------
aktywa ogółem
zysk zatrzymany
X2 = ---------------------
aktywa ogółem
zysk przed opodatkowaniem i zapłaceniem odsetek ( EBIT)
X3 =
-------------------------------------------------------------------------------------
aktywa ogółem
rynkowa wartość kapitału własnego
X4 =
--------------------------------------------------------
wartość księgowa kapitału obcego
przychody operacyjne ze sprzedaży
X 5 = ----------------------------
aktywa ogółem
Wskaźnik pierwszy służy do pomiaru płynności i struktury aktywów'
wskaźnik drugi mierzy rentowność skumulowanych zysków zatrzymanych,
wskaźnik trzeci pozwala ocenić rentowność firmy.
wskaźnik czwarty odzwierciedla obecną cenę kapitału, tzn. w przypadku kapitału obcego również rynkową cenę tego kapitału. Wskaźnik ten wyraża inaczej mówiąc efekt wspomagania finansowego.
Wskaźnik piąty pokazuje efektywność wykorzystania aktywów.
Funkcja dyskryminacyjna opublikowana przez E. Altmana ma następującą postać:
Z = 1,2X1 + 1,4X2 + 3,3X3 + 0,6X4 + 0,999X 5
Dla Z > 2,99 - przedsiębiorstwo o dobrej kondycji finansowej
Dla Z < 1,81 - przedsiębiorstwo zagrożone
Model Altmana z 1984 r. dla firm notowanych na giełdzie.
Z = 0,717X1 + 0,847X2 + 3,107X3 + 0,420X 4 + 0,998X5
Dla Z > 2,90 - przedsiębiorstwo o dobrej kondycji finansowej
Dla Z < 1,20 - przedsiębiorstwo zagrożone
Wskaźnik X4 tej funkcji jest ilorazem księgowej wartości ogółu akcji zwykłych i uprzywilejowanych do księgowej wartości zobowiązań ogółem, pozostałe wskaźniki takie same jak dla modelu z 1968r.
H. Platta i M. Platta (1998). EWS (early warnings system). Wskaźniki wykorzystane w modelu:
1. przepływy gotówkowe z działalności operacyjnej / przychody ze sprzedaży (waga1,23)
2 zobowiązania ogółem / aktywa ogółem (waga 2,36)
3.majątek trwały / aktywa ogółem (waga 0,43)
4. zobowiązania krótkoterminowe / zobowiązania ogółem (waga 0,58)
5(gotówka operacyjna / przychody ze sprzedaży) x (% wzrost produkcji w sektorze) (waga 6,11)
6.(zobowiązania ogółem / aktywa ogółem) x (% wzrost produkcji sektora) (waga 7,61)
7.% wzrost sprzedaży w przedsiębiorstwie / % wzrost produkcji sektora (waga 0,007)
Polskim wkładem w modele przewidywania bankructwa przedsiębiorstw, który nie został ujęty w poniższej tablicy , była propozycja przedstawiona w 1994 roku przez E. Mączyńską, nazwana „szybkim testem”.
Modele polskie podaje G. Gołębiowski i A. Tłaczała w pozycji ” Analiza Ekonomiczno - finansowa w ujęciu praktycznym”.
Tab. Polskie modele dyskryminacyjne
autorzy |
Liczba przedsiębiorstw złych |
Liczba przedsiębiorstw dobrych |
Lata początek |
Lata koniec |
Liczba lat |
Data publikacji |
J. Gajdka, D. Stos |
20 |
20 |
1994 |
1995 |
2 |
1996 |
D. Hadasik |
22 |
22 |
1991 |
1997 |
7 |
1998 |
D. Wierzba |
24 |
24 |
1995 |
1998 |
4 |
2000 |
A. Hołda |
40 |
40 |
1993 |
1996 |
4 |
|
E. Mączyńska , M. Zawadzki |
40 |
40 |
- |
- |
- |
2003 |
J. Gajdka,D. Stos |
17 |
17 |
1994 |
- |
- |
2003 |
D. Appenzeller ,K. Szarzec |
34 |
34 |
2000 |
2002 |
3 |
2004 |
M. Hamrol, B. Czajka, M. Piechocki , model poznanski |
50 |
50 |
1999 |
2002 |
4 |
2004 |
Źródło: Analiza ekonomiczno-finansowa w ujęciu praktycznym, Gołębiowski G. Tłaczała A., Wydawnictwo: DIFIN, 2005,s.156
Wyżej wymienione modele i metody syntetycznej oceny kondycji przedsiębiorstwa również ulegają zmianom.
Zmiany te polegają na :
Analizowaniu nowych zmiennych cząstkowych , bazujących na danych historycznych i prognozowanych,
Uwzględnianiu zmiennych opisujących ryzyko,
Ewolucji analiz z wykorzystaniem modeli , określających wpływ środowiska zewnętrznego , międzynarodowego na przedsiębiorstwo, na jego wyniki , na efektywność i możliwości wzrostowe.
Występuje tendencja do wyodrębnienia najbardziej istotnych zmiennych opisujących sytuację finansową oraz stosowania prostych modeli liniowych opisujących zależności pomiędzy zmiennymi .
Warsztaty III poświecone będą całościowym modelom opisującym wyniki finansowe firmy, ich interpretacjom i czynnikom wpływającym na wyniki..
Pytania
1. Proszę podąć przykłady analiz wstępnych sprawozdań finansowych .
2. Jakie można zastosować metody analizy wstępnej przepływu pieniężnego?
3. Jakie nowe wskaźniki finansowe zastosowano w ostatnich latach do badania płynności ?
- wymień tradycyjne statyczne wskaźniki płynności
- w jaki sposób oblicza się wskaźniki wydajności gotówkowej
- do czego służą wskaźniki wystarczalności gotówkowej
- jakie wskaźniki można zastosować do oceny ryzyka utraty płynności
4. Jakie nowe wskaźniki rentowności stosowane są do obliczania ekonomicznej wartości dodanej firmy?
5. Kierunki ewolucji w modelach dyskryminacyjnych wykorzystywanych do oceny sytuacji finansowej przedsiębiorstw.
6. Proszę podać przykład całościowej analizy piramidalnej sytuacji finansowej przedsiębiorstw.
7..Jakie są źródła informacji o osiąganych wskaźnikach w sektorach i sekcjach przedsiębiorstw wykorzystywanych w analizach porównawczych, szczególnie jeśli chodzi o wskaźniki obrazujące sytuację finansową małych i średnich przedsiębiorstw?
8. Proszę podać wady i błędy popełniane w analizach wskaźnikowych.
9. Jakie są zalety analiz wskaźnikowych?
10. W jaki sposób analiza wskaźnikowa wykorzystywana jest w zarządzaniu finansami przedsiębiorstw?
Wykład III Wybrane aspekty zarządzania finansami przedsiębiorstwa
1.Cele zarządzania finansami
2.Metodologia szacowania ryzyka i zmian w wartości firmy
analiza przyrostu wartości
korekta zysku operacyjnego i kapitału zainwestowanego w celu określenia wartości dodanej
ryzyko i miary ryzyka
3.Analiza finansowa w zarządzaniu przedsiębiorstwem
strategie kapitału pracującego a ryzyko i wartość firmy
modele optymalizacji zapasów a wartość firmy
Wpływ zarządzania należnościami na wartość firmy
1.Cele zarządzania finansami
Celem działania przedsiębiorstwa jest wzrost wartości firmy dla właścicieli.
Wszyscy jesteśmy albo właścicielami lub interesariuszami.
Zjawisko to jest wynikiem:
1.Wzrostu rynków kapitałowych spowodowany zjawiskami globalizacji
2. Udziałem w rynkach kapitałowych ogromnej liczby funduszy inwestycyjnych , emerytalnych
3. Wzrost udziału kapitalizmu inwestorskiego, wprowadzenie jako udziałowców pracowników i menadżerów
4. Zmiany w strukturze własnościowej przedsiębiorstw, przejmowanie lub prywatyzowanie przedsiębiorstw publicznych i w związku z tym problem kontroli nad tymi spółkami.
Zmiany w ujęciu historycznym
Kapitalizm przedsiębiorców przełom XIX- XX w.
Kapitalizm menedżerski początek XX w. do połowy lat 80 tych. Problemy agencji lub pełnomocnictwa - realizacja przez menadżerów celów sprzecznych z celami właścicieli.
Kapitalizm inwestorski - rozwój nadzoru właścicielskiego przełom XX- XXI wieku
Shareholders Model Stakeholders Model
Własność inwestorów instytucjonalnych Model grup inwestorów i grup
System w USA i WB interesów , system europejski
Społeczna gospodarka rynkowa mówi o społecznej odpowiedzialności działalności przedsiębiorstwa , nie może ono działać w oderwaniu od otoczenia
Podstawowy cel działalności przedsiębiorstwa skupiony jest na kreowaniu wartości dla interesariuszy, w pierwszym rzędzie dla właścicieli firmy ale poprzez budowanie odpowiednich relacji z partnerami biznesowymi ( interesariuszami).
Kreowanie wartości dla akcjonariuszy poprzez
Troskę o partnerów klientów pracowników
Na podstawie A. Szablewski , Strategie wzrostu wartości firmy , Poltext , Warszawa 2000r.
Prowadzenie działalności w obszarach nie zakazanych prawem ( obszary zakaźne to działalność przestępcza , przemyt , handel żywym towarem, poniżająca godność i wolność jednostki )
Działanie zgodne z interesem publicznym - działalność według obowiązujących norm wynikających z Ustaw o rachunkowości , podatkowych, emerytalnych, itp.
Działanie zgodne z interesem klientów, produkcja i sprzedaż towarów i usług przestrzegających norm zdrowotnych , norm bezpieczeństwa, reklama dozwolona przepisami prawa.
Działanie zgodne z interesami partnerów nie naruszająca zasad zdrowej konkurencji
Istnieje sprzężenie zwrotne pomiędzy
maksymalizacją wartości dla właścicieli a
wartością dla pozostałych interesariuszy.
Na tle powyższych rozważań niezwykle istotne staje się doskonalenie metod pomiaru wartości przedsiębiorstwa oraz ryzyka podejmowanego przez firmy
2.Metodologia szacowania ryzyka i zmian w wartości firmy
Niezwykle ważnym elementem analizy rachunku efektywności w zarządzaniu finansami jest określenie wpływu zmian w czynnikach kształtujących wartość firmy na wzrost lub spadek wartości. Dlatego często dla uproszczenia obliczeń przyjmuje się za podstawę analizy rachunek różnicowy wykazujący na kierunek zmian w wartości i siłę tych zmian. Wykorzystuje się wtedy nie wartość cash flow ale przyrost wartości cash flow .
ANALIZA PRZYROSTU WARTOŚCI
Gdy mamy określony przepływ pieniężny metodą uproszoną:
CF = ( P- KS -KZ -A ) *(1-T) +A - ∆ KON
A-amortyzacja, KON- kapitał obrotowy netto, P sprzedaż, KS koszty stałe , KZ koszty zmienne, Tr stopa podatkowa
to wartość firmy kształtuje się według wzoru:
EV - wartość małego i średniego przedsiębiorstwa
n CF t
EV = ∑ ------------------
t=1 (1+k) t
k- koszt kapitału
Gdy mamy określony przyrost cash flow ,
Przyrost cash flow = przyrost EBIT ( 1-T) + przyrost amortyzacji
∆CF= ∆ EBIT( 1-Tr) + ∆ A
Lub
Przyrost cash flow = - przyrost kosztów eksploatacji *( 1-T)
∆CF = - ∆ K * ( 1-Tr) , gdy nie notuje się w analizowanym okresie przyrostu sprzedaży
K- koszty bez amortyzacji
EBIT - zysk przed odsetkami i opodatkowaniem, przychody operacyjne - koszty operacyjne i koszty sprzedaży - amortyzacja
EBIT = przychody -koszty stałe - koszty zmienne - amortyzacja
EBIT = P - KS - KZ - A
lub
EBIT = zysk netto + INT + T
T- podatki
INT- odsetki
to przyrost wartości małego i średniego przedsiębiorstwa kształtuje się według formuł:
∆ CF ∆ EBIT ( 1-Tr) + ∆ A
∆ EV = ---------------- = -------------------------------- - ∆KON
k k
lub
∆ CF - ∆ K ( 1-Tr)
∆ EV = ---------------- = ----------------------- - ∆KON
k k
Wartość EBIT wykorzystuje się także do obliczania dźwigni finansowej i dźwigni operacyjnej, wskaźniki te są miarami ryzyka działalności operacyjnej i ryzyka finansowania
EBIT
Dźwignia finansowa = --------------------
EBIT - INT
Na podstawie danych sprawozdawczy można także wyliczać szereg wskaźników które mogą być wykorzystywane do obliczania zmian w wartości przedsiębiorstwa
EBITDA - zysk przez opłaceniem odsetek, podatku, amortyzacją i umorzeniem , może stanowić nadwyżkę finansową , które można wykorzystywać do wyceny firmy
EBITDA= P -KS-KZ
EBITDA = EBIT + amortyzacja
NOPAT - zysk operacyjny netto po opodatkowaniu tzw zysk skorygowany
NOPAT = zysk netto + odsetki * (1-Tr) = N(r)+ HI (r) * ( 1-Tr), Gdzie Tr- stopa podatkowa
Wartość przedsiębiorstwa lub przyrost wartości tzw wartość dodana może być określana różnymi metodami. Według najnowszych osiągnięć analitycznych do najczęściej stosowanych metod wyceny zalicza się :
EVA ekonomiczna wartość dodana
Metodę EVA = NOPATt - ( kapitał zainwestowany t-1 * WACC t )
Kapitał zainwestowany t-1= kapitał własny t-1 + kapitał obcy oprocentowany t-1( zobowiązania długoterminowe i krótkoterminowe oprocentowane, często przyjmuje się ,że nieoprocentowany kapitał obcy to zobowiązania krótkoterminowe i wtedy kapitał zainwestowany to kapitał własny + rezerwy + kapitał obcy długoterminowy = pasywa ogółem - zobowiązania krótkoterminowe)
EVA = ( ROIC - WACC) * IC ROIC = NOPAT/ IC
EVA = NOPAT - WACC* IC
KOREKTY ZYSKU OPERACYJNEGO I KAPITAŁU ZAINWESTOWANEGO W CELU OKRESLENIA WARTOŚCI DODANEJ
Dla poprawności obliczeń EVA należałoby dokonać wielu korekt księgowych. Stern Steward @ CO opracowując metodę EVA stosował aż 164 korekty księgowe . W praktyce, jak twierdzi Sierpińska, stosuje się co najmniej kilka korekt , księgowy zysk operacyjny koryguje się o wynik ze sprzedaży majątku trwałego i inwestycji rozpoczętych, ponadnormatywną amortyzacje środków trwałych , dotacje i subwencje, różnice kursowe z działalności operacyjnej, rezerwy tworzone z tytułu ryzyka .
W literaturze podje się następujące korekty zysku operacyjnego
Zysk operacyjny
+ aktualizacja wartości należności
+ przyrost rezerwy wynikającej z różnicy wyceny zapasów metodą LIFO i FIFO, gdy w przedsiębiorstwie stosuje się LIFO
+amortyzacja wartości firmy
+zwiększenie wartości nakładów na postęp i rozwój
+ pozostałe operacyjne przychody
+zwiększenie pozostałych rezerw
+ rozliczenia miedzy okresowe kosztów
- podatek dochodowy
= zysk operacyjny po opodatkowaniu NOPAT
Sprawozdawczość polska nie daje możliwości dokonania tych wszystkich korekt .
W warunkach polskich można więc zysk z działalności operacyjnej powiększyć o aktualizację wyceny i utworzone rezerwy oraz pomniejszyć o wyliczony od skorygowanego zysku operacyjnego podatek dochodowy = NOPAT przybliżony
W celu określenia kapitału zainwestowanego również należałoby dokonać szeregu korekt kapitału własnego i kapitału obcego.
Kapitał własny
+ekwiwalenty kapitału własnego
rezerwy związane z wyceną zapasów metodą LIFO
rezerwy na odroczony podatek dochodowy
skumulowane umorzenie wartości firmy skumulowane saldo zysków i strat nadzwyczajnych z lat ubiegłych
rezerwy utworzone na zagrożone należności pozostałe rezerwy na udzielone gwarancje
Kapitał obcy
+ ekwiwalenty kapitału obcego
suma zdyskontowanych płatności z tyt. leasingu operacyjnego
kapitał zainwestowany= kapitał własny skorygowany + kapitał obcy skorygowany
W warunkach polskich uproszczony sposób określenie kapitału zainwestowanego jest następujące:
Kapitał zainwestowany = pasywa - zobowiązania krótkoterminowe nieoprocentowane
Standaryzowana EVA t = EVA t / kapitał zainwestowany t-1
Metoda CVA = ( CFROI - realny koszt kapitału ) * inwestycje brutto
tzw. Gotówkowa wartość dodana
CF ROI jest to realna wewnętrzna stopa zwrotu z inwestycji szacowana podobnie jak IRR na podstawie przepływu pieniężnego operacyjnego brutto. Różni się od IRR tym , że dotyczy przepływu pieniężnego historycznego i prognozowanego
SVA Strategiczna wartość dodana , dotyczy wartości prognozowanych
SVA = ∆ NOPAT + ∆ NOPAT / WACC -I net
SVA > 0, gdy IRR> WACC
EBO t = zysk netto t - ( kapitał własny t-1 * koszt kapitału własnego t)
Standaryzowane EBO t = EBO t / wartość księgowa kapitału własnego t-1
MVA t =wartość rynkowa kapitału własnego t - wartość księgowa kapitału własnego t
Standaryzowana MVA t = MVA t / wartość księgowa kapitału własnego
Wartość rynkowa kapitału własnego t = liczba akcji w obrocie giełdowym * cena rynkowa 1 akcji na koniec okresu
(P1 - Po ) DPS * 100%
10.TRS całkowity zwrot dla akcjonariuszy =-------------------------------------
Po
P1 rynkowa cena akcji na koniec pomiaru
Po -rynkowa cena akcji na koniec pomiaru
DPS - dywidenda na akcję
TRS oczekiwany= rf + β * MRP ( market risk premium)
TSR porównuje się z kosztem kapitału akcyjnego
11. VCI - indeks tworzenia wartości ,który określa 9 niefinansowych wskaźników
Innowacje
Jakość
Relacje z klientami
Kompetencje zarządu
Alianse
Technologie
Wartość marki
Relacje z pracownikami
Relacje ze społeczeństwem
Relacje ze środowiskiem naturalnym
Zmiany w metodach pomiaru efektywności działalności podmiotów gospodarczych:
1920r. 1960 1970 1980 1990 2000
model DuPonta modele EPS ROE EVA
ROI dyskryminacyjne zdyskontowane MVA VCI
Przepływy SVA
Pieniężne CVA TSR
RYZYKO INWESTYCYJNE I MIARY RYZYKA
Ryzyko jest definiowane jako niepewność co do przewidywanych zdarzeń
i w wyniku tego zagrożenie osiągnięcia założonych celów
co może wywołać nie osiągnięcie zamierzonych zysków lub poniesienie strat
Identyfikacja ryzyka
Podejmowanie ryzyka zależy od skłonności do podejmowania ryzyka
Teoria konsumenta oparta o teorię użyteczności wyróżnia trzy postawy wobec ryzyka :
Awersja do ryzyka ( risk aversion)
Minimalizacja potencjalnych strat
Projekty o niskim ryzyku
Przykład zachowań banków
Neutralność wobec ryzyka ( neutrality risk)
Optymalizacja potencjalnych strat i zysków
Wybór projektów o średniej stopie zwrotu
Skłonność do ryzyka ( seeking risk)
Maksymalizacja zysków
Projekty o wysokim ryzyku
Pomiar ryzyka polega na określeniu stopnia wystąpienia oczekiwanej stopy zwrotu z danej inwestycji
Niezbędne jest więc określenie stopy zwrotu z inwestycji i prawdopodobieństwa zaistnienia tej stopy , przy czym nie jest ważna sama stopa zwrotu ale jej odchylenie od średniej stopy występującej na rynku
Miarami ryzyka są
1. Wariancja
s2= ∑ pi ( ri - E( r ) )oraz
2. Odchylenie standardowe s
dla rozkładu normalnego prawdopodobieństwa wzory te przyjmują postać:
_
s2= 1/n ∑ ( ri - r )
3. Do oceny ryzyka najczęściej wykorzystujemy współczynnik zmienności
_
( 1/n ( ∑ Xi - X ) 2 )1/2
Wz = -----------------------------------
_
_ X
X - przeciętny poziom parametru , którym może być np. . wartość firmy lub stopa zwrotu lub zysk
Przy analizach inwestycyjnych i restrukturyzacyjnych ważną kwestią jest ocena ryzyka projektu .
Wykorzystuje się :
Statystyczne miary ryzyka do których należą
wariancja ,
odchylenie standardowe
współczynnik zmienności
współczynnik ryzyka beta
metoda równoważnika pewności
analiza wrażliwości
analiza scenariuszy
analizy symulacyjne Monte Carlo
3. Analiza finansowa w zarządzaniu przedsiębiorstwem
Strategie kapitału pracującego a ryzyko i wartość firmy
Ogólnie rzecz ujmując zaawansowana analiza kapitału pracującego polega na badaniu wpływu strategii kapitału pracującego na wartość firmy i poziom ryzyka.
W firmie mogą być realizowane trzy strategie:
Agresywna - polegająca na utrzymywaniu niskiego poziomu aktywów obrotowych i wysokiego poziomu zobowiązań krótkoterminowych , co skutkuje krótkim cyklem konwersji gotówki , niskim zapotrzebowaniem na kapitał obrotowy a więc ponoszone są niższe koszty operacyjne.
Umiarkowana- polega na dopasowaniu aktywów obrotowych do pasywów krótkoterminowych , co powoduje markowane koszty i korzyści
Konserwatywna- wysoki poziom aktywów obrotowych, niski poziom zobowiązań krótkoterminowych , co wydłuża cykl gotówkowy i zapotrzebowanie na kapitał pracujący. Finansowanie odbywa się poprzez kapitały własne lub zobowiązania długoterminowe , co powoduje wyższe koszty , niższą rentowność.
Aby ustalić ryzyko przyjętej strategii kapitału pracującego:
konstruujemy skrócony bilans dla każdej ze strategii
określamy wynik finansowy - zyski netto dla każdej strategii dla co najmniej dwóch okresów
określamy rentowności kapitału własnego, dla każdej strategii dla dwóch okresów
obliczamy współczynniki zmienności , które określają ryzyko
wybieramy strategię o najmniejszym ryzyku
bilans
strategie |
Agresywna-1 |
Uniwersalna-2 |
Konserwatywna-3 |
Aktywa |
|
|
|
aktywa trwałe |
AT1 |
AT2 |
AT3 |
aktywa bieżące |
AO1 |
AO2 |
AO3 |
pasywa |
|
|
|
kapitały własne |
KW1 |
KW2 |
KW3 |
kapitały długoterminowe |
KD1 |
KD2 |
KD3 |
kapitały krótkoterminowe |
KK1 |
KK2 |
KK3 |
wyniki
strategie |
agresywna |
uniwersalna |
konserwatywna |
Zysk netto t1 |
Z1t1 |
Z2t1 |
Z3t1 |
Zysk netto t2 |
Z1t2 |
Z2t2 |
Z3t2 |
Rentowność kapitału własnego t1 |
R1t1 |
R2t1 |
R3t1 |
Rentowność kapitału własnego t2 |
R1t2 |
R2t2 |
R3t2 |
Obliczamy współczynniki zmienności dla poszczególnych strategii:
R1t1 +R1t2 R1t1 +R1t2
√ ( ½( ( R1t1 - ------------------ )2 +( R1t2 - ---------------- )2 ))
2 2
WR1 = ------------------------------------------------------------------------------------
R1t1 +R1t2
---------------------
2
R2t1 +R2t2 R2t1 +R2t2
√ ( ½ (( R2t1 - ------------------ )2 +( R2t2 - ---------------- )2 ))
2 2
WR2 = ------------------------------------------------------------------------------------
R2t1 +R2t2
---------------------
2
R3t1 +R3t2 R3t1 +R3t2
√ ( ½( ( R3t1 - ------------------ )2 +( R3t2 - ---------------- )2 ))
2 2
WR3 = ------------------------------------------------------------------------------------
R3t1 +R3t2
---------------------
2
Dla wyżej określonych strategii można też określić wpływ zastosowania każdej z nich na zmianę wartości przedsiębiorstwa.
Określamy wtedy przyrost wartości w stosunku do wartości jaka miała miejsce przed zastosowaniem strategii.
określamy przyrost kosztów utrzymania kapitału obrotowego
określamy przyrost przychodów związany ze zmianą kapitału pracującego
określamy przyrost przepływu pieniężnego netto wynikający tylko ze zmian w części operacyjnej , bez zmian w części finansowej przepływu .
określamy zmiany kapitału pracującego
określamy przyrost wartości według poniższego wzoru
∆ CF
∆ EV = --------------- - ∆KON
k
Modele optymalizacji zapasów a wartość firmy
Stosując model optymalizacji zapasów i oceniając wpływ tego modelu na wartość firmy, określamy:
koszty całkowite utrzymania zapasów dla różnych strategii , optymalnej i dotychczasowej,
wartość zapasów dla strategii optymalnej i dotychczasowej
przyrost kosztów zapasów związany ze zmianą strategii z dotychczasowej na optymalną
przyrost wartości zapasów na skutek przejścia ze strategii dotychczasowej na optymalną
określamy przyrost wartości firmy według wzoru:
- ∆ Kz (1-Tr)
∆ EV = ---------------------- - ∆KON
k
gdzie:
∆ Kz - przyrost kosztów zapasów, ∆ KON = ∆ zapasów, k- koszt kapitału , Tr- stopa podatkowa
Model optymalizacji zapasów Qopt określa optymalną wielkość zamówienia , która minimalizuje koszty utrzymania zapasów. Zapas optymalny określa się według formuły:
2*P*K z 2*P*K z
Qopt = ( ---------------------)1/2 = ( ---------------------)1/2
C *ν Ku
C - procentowy udział kosztu utrzymania zapasu ,ν- jednostkowy koszt zamówienia zapasów, P- roczne zapotrzebowanie na zapasy , Kz- koszty tworzenia zapasów, Ku- koszty utrzymania zapasów
Koszty całkowite oblicza się według wzoru:
TCI = P/Q* Kz + ( Q/2 + zb) C *ν
zb- zapas bezpieczeństwa
Wartość zapasu Z określa wzór:
Z=( Q/2 + zb) *ν zb - zapas bezpieczeństwa
Powyższy model zapasów minimalizuje koszty ale nie minimalizuje wartości przedsiębiorstwa.
Model optymalizujący zapasy z punktu widzenia maksymalizacji wartości określa formuła:
2*(1-Tr)*P*K z
Qopt EV = ( ----------------------- )1/2
ν (k+C *(1-Tr))
k- koszt kapitału, Tr -stopa podatkowa C - procentowy udział kosztu utrzymania zapasu ,ν- jednostkowy koszt zamówienia zapasów, P- roczne zapotrzebowanie na zapasy , Kz- koszty tworzenia zapasów
Porównując skutki zastosowania wyżej opisanych optymalnych modeli zapasów na zmiany wartości firmy określamy:
1.Koszty całkowite utrzymania zapasów dla obu modeli
TCI Qopt oraz TCI QoptEV
2. Wartość zapasów
ZQopt oraz Z Qopt EV
3. Przyrost zapasów
ZQopt - zapas dotychczasowy = ∆ KON1
Zqopt EV - zapas dotychczasowy= ∆ KON2
4. Przyrost kosztów utrzymania zapasów
TCI Q opt - TCI dotychczasowe =∆ K1
TCI Qopt EV - TCI dotychczasowe =∆ K2
5. Przyrost wartości firmy według formuł:
- ∆ K1 ( 1-Tr)
∆ EVQ = ----------------------- - ∆KON1
k
- ∆ K2 ( 1-Tr)
∆ EV = ----------------------- - ∆KON2
k
Wpływ zarządzania należnościami na wartość firmy
W wyniku zmiany polityki należności następuje przyrost sprzedaży ale także przyrost kosztów należności .
Aby oszacować wpływ zmian w polityce należności na zmiany w wartości firmy należy:
1. ustalić przyrost należności
∆KON = ∆należności
2. ustalić przyrost cash flow z tyt. należności lub przyrost EBIT z tytułu przyrostu należności
∆CFn = ∆S - ∆ Kn ( 1-Tr)
3. Określić przyrost wartości przedsiębiorstwa
∆EV = -∆nal + ∆ CFn / k
Podobnie jak przy ocenie polityki zapasów możemy ocenić wpływ zmian polityki należności na przyrost wartości firmy.
1. W tym celu określamy przyrost zysku operacyjnego EBIT z tytułu zmian w polityce należności.
∆EBIT =( S1-S0 )(1-Kz) - C∆nal -( L1 S 1 - L2 S2) - ( ps1 S 1 w1 - ps0 S 0 w0 )
gdzie:S - sprzedaż, l- straty z tyt. złych długów, ps-procent skonta , w- procent klientów korzystających z skonta , C - koszt utrzymania należności w przedsiębiorstwie , Kz -udział kosztów zmiennych wyrażony w %
2.ustalamy przyrost należności
Przyrost należności równy jest przyrostowi należności z tyt. z wcześniejszej sprzedaży plus przyrostu należności wynikającemu ze zmiany przychodów ze sprzedaży.
Dla S1 > S0
∆nal = ( wskaźnik spływu należności 1 - wskaźnik spływu należności 0) S0/360 + Kz *wskaźnik spływu należności 1*( S1-S0 )/360
Dla S1 < S0
∆nal = ( wskaźnik spływu należności 1 - wskaźnik spływu należności 0 ) S1/360 + Kz *wskaźnik spływu należności 0*( S1-S0 )/360
3. Określamy zmiany w wartości firmy według wzoru
∆EV = -∆nal + ∆EBIT( 1-Tr) / k
Wyżej określone strategie kapitału pracującego , zapasów i należności oraz ich wpływ na ryzyko i wartość firmy przedstawione będą na warsztatach IV
Pytania
1.Proszę podać metody pomiaru ryzyka na podstawie danych ze sprawozdań finansowych
2. Jakie znane są metody pomiaru wartości dodanej firmy ?
3. Modele optymalizacyjne zapasów i należności i ich wpływ na zarządzanie wartością firmy.
Literatura:
Rok 2006
Analiza ekonomiczna w Polsce, Jerzemowska M. red., Wydawnictwo: PWE, 2006, II
Rok 2005
Analiza ekonomiczno-finansowa w ujęciu praktycznym, Gołębiowski G. Tłaczała A., Wydawnictwo: DIFIN, 2005, I
Analiza sprawozdań finansowych, Nowak E., Wydawnictwo :PWE, 2005, I
Jednostkowe sprawozdanie finansowe według MSSF/MSR , red. Jaruga A., wydawnictwo: Stowarzyszenie Księgowych w Polsce 2005, I
MSSF/MSR a ustawa o rachunkowości podobieństwa i różnice, red. Jaruga A., Wydawnictwo: Stowarzyszenie Księgowych w Polsce ,2005, II
Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych ,Sierpińska M. Jachna T., Wydawnictwo: PWN, 2005, III
Płynność finansowa w małych i średnich przedsiębiorstwach, G. Michalski , PWN , Warszawa 2005
Sprawozdania finansowe i ich analiza , analiza finansowa ,red. Micherda B., Wydawnictwo: Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, 2005,
Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa, Bień W., Wydawnictwo: DIFIN 2005, VII
Zarządzanie płynnością finansową w przedsiębiorstwie, Sierpińska M. Wędzki D., Wydawnictwo: PWN 2005, I
Rok 2004
Analiza ekonomiczno-finansowa spółki, Leszczyński Z. Skowronek-Mielczarek A., Wydawnictwo: PWE, 2004, I
Analiza finansowa w oparciu o informacje dodatkowe, Rybicki P., wydawnictwo: DIFIN,2004, I
Zarządzanie finansami przedsiębiorstw, Głodek Z., Wydawnictwo: PWE, 2004, I
Zarządzanie finansami przedsiębiorstw , Podstawy teoretyczne , Przykłady, Szczepankowski P., wyd.: WSPIZ Koźminski ,2004, I
Rok 2003
Analiza strategiczna przedsiębiorstwa, Gierszewska G , Romanowska M. PWE 2003
Controling operacyjny w przedsiębiorstwie Sierpińska M, Niedbała B. PWN, Warszawa 2003
Finanse przedsiębiorstw wobec procesów globalizacji , Pawłowicz , Wierzba, CEDEWU, 2003
Finanse przedsiębiorstwa , Szyszko, Szczepański ,PWE 2003
Ocena Przedsiębiorstwa według standardów światowych Sierpińska M. Jachna T., /wyd. drugie/, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003.
Polityka bilansowa a ocena działalności przedsiębiorstwa , Kamiński, ARS BONI 2003
Rok2002
Amortyzacja w finansach przedsiębiorstwa, Iwin, Niedzielski, USZ, Szczecin 2002
Finanse przedsiębiorstw, Krzemińska D. ,WSB, Poznań 2002
Teoria i praktyka analizy finansowej w przedsiębiorstwie , Waśniewski , Skoczylas , FRR wP,2002
Rok 2001
Analiza sprawozdań finansowych Gocławski, Urbanek, Walińska, FRR 2001
Analiza ekonomiczna przedsiębiorstwa, Bednarski , Duraj, Kurtys, Waśniewski, Westyb AE Wrocław 2001
Finanse przedsiębiorstw wybrane problemy , Kierczyński, Malinowska, LAM 2001
Ocena ryzyka działalności przedsiębiorstw na podstawie sprawozdań finansowych (Metodologia amerykańska, Unii Europejskiej i polska) w "Polska w europie 2000. polskie nauki o zarządzaniu wobec wyzwań XXI wieku "Wydawnictwo wyższej szkoły przedsiębiorczości i zarządzania, Warszawa, rok 2001, afiliacja: Wpisz, P Szczepankowski
Wskaźniki finansowe, M. Tyran , OE, Kraków 2001
Lata 1997-2000
Analiza finansowa w zarządzaniu przedsiębiorstwem, tom 1-2, Bednarski L, Waśniewski T. /red./, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa 1996.
Budżetowanie jako metoda zarządzania przedsiębiorstwem, Komorowski J. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997.
Finanse i firma, Davis E. W, Pointon J., PWE, Warszawa 1997.
Finanse przedsiębiorstw , Fedorowicz Z., Poltext 2000
Rachunkowość i decyzje finansowe, D. Myddelton , PWE, Warszawa 1996.
Zarządzanie płynnością finansową w przedsiębiorstwie, Sierpińska M, Wędzki D. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997.
Zasady analizy finansowej w praktyce. Przykłady i zadania, Waśniewski T., Skoczylas W.,Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa 1997
G. Gołębiowski i A Tłaczała ,Analiza ekonomiczno- finansowa w ujęciu praktycznym , Difin ,W-wa 2005, s.31
A. Helin, Wspólny język sprawozdawczości finansowej, Nasz rynek kapitałowy nr.11/2005,s. 38-39 a także red. A Jaruga Jednostkowe sprawozdanie finansowe według Międzynarodowych Standardów Rachunkowości MSSR/MSR, Stowarzyszenie Księgowych w Polsce , W-wa 2005, s. 7 i 42
Por. Red M. Jerzemowska : Analiza Ekonomiczna w przedsiębiorstwie , PWE warszawa2004
Szerokie studium na temat analizy SWOT przedstawia Analiza strategiczna przedsiębiorstwa, Gierszewska G , Romanowska M. PWE 2003
Zaawansowane modele finansowe z wykorzystaniem excela i vba ,JACKSON M. STAUNTON M., wydawnictwo: HELION, 2004, I
Podstawy analizy finansów firm z ćwiczeniami w excelu, DOBROWOLSKI P., wydawnictwo: STOW.KSIĘG. W POLSCE, 2005,
Szerzej na ten temat Sierpińska, Jachna, Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych, PWN Warszawa2005, s. 178
Sierpińska, Jachna , Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych, PWN, Warszawa 2005, s.196
red. Micherda B. , Sprawozdania finansowe i ich analiza, S K W Polsce, Warszawa 2005 , s.293
por.red. Micherda B. , Sprawozdania finansowe i ich analiza, S K W Polsce, Warszawa 2005 , s.136 oraz Gołębiowski, Tłaczała ,Analiza ekonomiczno-finansowa w ujęciu praktycznym, DIFIN, W-wa 2005 s. 210
P Szczepankowski, Ocena ryzyka działalności przedsiębiorstw na podstawie sprawozdań finansowych (Metodologia amerykańska, Unii Europejskiej i polska) w "Polska w europie 2000. polskie nauki o zarządzaniu wobec wyzwań XXI wieku "Wydawnictwo wyższej szkoły przedsiębiorczości i zarządzania, Warszawa, rok 2001, afiliacja: Wpisz, www.studenci.pl/ekonomia/finanseprzds/semeko_85.html
Por.. a Cwynar , W. Cwynar , Zarządzanie wartością spółki kapitałowej , koncepcje systemy, narzędzia , Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce 2002 , s. 60
Sierpińska M. Niedbała B., Controling operacyjny w przedsiębiorstwie, PWN, Warszawa 2003,s.302
G. Gołębiewski, A. Tkaczała , Analiza ekonomiczno- finansowa w ujęciu praktycznym , DIFIN,Warszawa 2005 s.209
Ibidem
Model wyceny Edwards -Bell-Ohlson Por. Cwynar A..Cwynar W. Zarządzanie wartością spółki kapitałowej , Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, W-wa 2002, oraz Sierpińska M. Niedbała B., Controling operacyjny w przedsiębiorstwie, PWN, Warszawa 2003,s.303
Krystyna Mościbrodzka, Analiza finansowa i zarządzanie finansami - wstęp
1
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Finanse wersja rozszerzona dla chtnych, WSAP, WSAP, Finanse Publiczne i Prawo Finansowe
FINANSE PUBLICZNE - 19.11.2013 (wersja rozszerzona), Wykłady(4)
FINANSE PUBLICZNE - 19.11.2013 (wersja rozszerzona), Wykłady(4)
analiza finansowa ppt
Odzyskanie niepodległości przez Polskę wersja rozszerzona 2
wskaźniki - zadania1, FIR UE Katowice, SEMESTR V, Analiza finansowa, Analiza finansowa1, Analiza fin
analiza ekonomiczna przedsiębiorstwa - cz. 5, analiza finansowa
notatki analiza finansowa Maczynska 2013, Analiza finansowa (ekonomiczna), Mączyńska
ANALIZA FINANSOWA
WSKAŹNIKOWA ANALIZA FINANSOWO EKONOMICZNA
Analiza Finansowa spółki giełdowe
Analiza Finansowa program szczegolowy id 60226 (2)
ANALIZA FINANSOWA WSKA
Analiza finansowa wskazniki cd Nieznany (2)
więcej podobnych podstron