Znaczenie rolnictwa w gospodarce narodowej

3 mierniki:

1.Udział rolnictwa w wytworzeniu PKB (EGZAMIN!!!)

ROK	1992	1993	1994	1995	1996	1997	1998	1999	2000
OGÓŁEM	100,0
ROLNICTWO, ŁOWIECTWO, LEŚNICTWO	5,9	7,2	7,0/7,4	6,9	6,4	5,5	4,7	3,9	3,7

- Rolnictwo rozwija się w zbyt wolnym tempie, podobnie jak w UE

- Powinno być więcej niż 3% co roku

- Przoduje: Grecja 7,1%, Hiszpania 4,1%, Portugalia 3,3%;

- W latach 90' (1992 - 5,9%) udział rolnictwa w wytworzeniu PKB był wyższy niż obecnie; w 1994 roku osiągnął 7%, następnie malał - w 2000 r. 3,7%; 2005 r. = 2,9%

2.Zatrudnienie w rolnictwie (EGZAMIN!!!)

ZATRUDNIENIE (%)	KRAJ	PKB (%)
28	POLSKA	2,9
17	GRECJA	7,1
12,7	PORTUGALIA	3,3
7,4	IRLANDIA	2,9
8,6	HISZPANIA	4,1
6,4	FINLANDIA	0,9
6,2	AUSTRIA	1,2
5,4	WŁOCHY	2,6
4,5	UE	1,8

-28% ludzi wytwarza 2,9% PKB. Zbyt wielkie przeludnienie, za dużo ludzi pracuje w sektorze rolniczym. Rozwiązaniem byłoby znalezienie innej pracy dla tych ludzi, ale na to potrzeba dużo pieniędzy.

-W innych krajach - na każdego rolnika przypada 6-7 osób świadczących inne usługi związane z rolnictwem. W Polsce-znacznie mniej (1 osoba), 2-3% przemysłu pracuje na rzecz rolnictwa.

- Niemcy, Holandia, Francja, Belgia, Dania, Szwecja - od 2 do 5% ludności zatrudnionej w rolnictwie.

- Duże rozdrobnienie: na 1 gosp. w Polsce średnio 8 ha. Negatywna cecha. W innych krajach: Dania 30 ha, Francja 30 ha, Belgia 20 ha, Włochy 15 ha.

3.Odsetek wydatków na żywność (EGZAMIN!!!)

ROK	1987	1990	1992	1996	1998	2000	2004	2006
ŻYWNOŚĆ (%)	35,9	55,0!	42,4	38,2	33,7	29,5	29,0	27,1

-Coraz mniejszy odsetek wydawanych pieniędzy na żywność - źle dla producentów warzyw i owoców

-Kraje dobrze rozwinięte-mniej niż 20%, średnio rozwinięte- 20-30%, słabo rozwinięte- 40-50%;

-Żywność jest droga, ogółem 16-17% żywności to owoce i warzywa; owoce: 5,0 - 5,5 % a warzywa:10 - 11,5 %

Miejsce ogrodnictwa w rolnictwie

Powierzchnia upraw warzyw i owoców - odsetek użytków rolniczych

Sady - powierzchnia powyżej 1 ha zaliczana do sadów , 2006 r.- 255 tys. ha, 1,8% UR

ROK	1975	1990	1994	1998	1999	2000	2002	2004	2005	2006
POWIERZCHNIA UPRAW (tys. ha)	303	272	292	270	276	276	275	275	297	292
UŻYTKI ROLNE (%)	1,6	1,4	1,5	1,4	1,4	1,4	1,6	1,6	1,8	1,8

-% sadów w użytkach rolnych rośnie

-Użytki rolne 2000 r.-18,4%, 2005 r.-15,9%

-Buraki cukrowe: kiedyś 400-450 tys.ha, dziś 200-240 tys.ha;

-Ziemniaki: kiedyś 1 mln ha, dziś 800 tys.ha;

-Zboża: dziś powyżej 8 mln ha

Powierzchnia upraw

Sady 270-280 tys ha (2006) -1,8 %UR

Warzywa ok. 210-220 tys ha - 2% UR suma ok. 500-510 tys. ha -3% UR

Warzywa, 2006 r. - 214 tys. ha, 2% UR

ROK	1975	1990	1994	1998	1999	2000	2002	2004	2005	2006
POWIERZCHNIA UPRAW (tys. ha)	253	255	290	255	242	248	178	208	214	214
UŻYTKI ROLNE (%)	1,7	1,8	2,0	2,0	1,9	2,0	1,4	1,6	2,1	2,0

-Użytki rolne 2005 r.-9,9%, - % upraw warzywniczych w użytkach rolnych rośnie

Suma = sady + warzywa, 2006 r. - 506 tys. ha

ROK	1975	1990	1994	1998	1999	2000	2002	2004	2005	2006
POWIERZCHNIA UPRAW (tys. ha)	556	527	582	525	548	529	450	483	511	506
UŻYTKI ROLNE (%)	2,9	2,8	3,1	2,8	2,8	2,8	2,8	3,0	3,2	3,2

Produkcja rolnictwa

Produkcja globalna - suma dóbr i usług wytworzona w ciągu roku w rolnictwie

ROK	1975	1990	1994	1998	1999	2000	2002	2003	2004	2005	2006
OWOCE (%)	1,9	3,5	5,0	5,2	7,0	4,4	5,3	7,4	4,6	5,0	5,7
WARZYWA (%)	3,1	6,8	7,8	6,7	6,8	6,2	7,0	6,7	6,5	6,0	6,7
SUMA	5,0	10,3	12,8	11,9	13,8	10,6	12,3	14,1	11,9	11,0	12,4

Produkcja towarowa - część, która trafia na rynek (EGZAMIN!!!)

ROK	1975	1990	1994	1998	1999	2000	2002	2003	2004	2005	2006
OWOCE (%)	2,5	4,1	6,7	6,9	8,9	5,5	6,6	8,6	5,5	5,7	6,5
WARZYWA (%)	3,7	7,0	9,0	7,6	7,4	6,7	7,8	7,5	6,9	6,2	6,7
SUMA	6,2	11,1	15,7	14,5	16,3	12,2	14,4	16,1	12,4	11,9	13,2

Towarowa produkcja rolnictwa

- 2003 r. - 40,2% towarowej produkcji roślinnej to owoce i warzywa, + kilka % rośliny ozdobne, co daje razem ok. 50% - wysoka produktywność i towarowość

- duża część eksportu to produkty ogrodnicze, 20-25% udziału z całego eksportu rolno - spożywczego

- dodatnie saldo w handlu ogrodniczym - nadwyżka eksportu nad importem;

- co eksportujemy:

owoce świeże np. jabłka;

owoce jagodowe;

koncentraty i soki np. jabłkowy;

mrożonki i mieszanki warzywne;

materiał szkółkarstwa ozdobnego np. krzewy róż, iglaki;

dużą popularnością na zachodzie cieszyła się cebula `Wolska', obecnie jest wypierana przez odmiany holenderskie;

- Polska- sprzyjające warunki do rozwoju ogrodnictwa i eksportu:

Znajduje się w centrum Europy

Duże tradycje w produkcji i eksporcie

Dużo siły roboczej, stosunkowo taniej

Innowacyjni producenci wprowadzają nowe inicjatywy związane z handlem, technologiami

Rozbudowany przemysł owocowo - warzywny

Rozwój nauki, liczne Instytuty i organy doradcze

- Wadą: brak organizacji w ogrodnictwie

Charakterystyka produkcji ogrodniczej

Produkcja światowa (mln t)

Produkt / rok	2004
Trzcina cukrowa	1 332,1 (1)
Warzywa i melony	874,6 (2)
Kukurydza	724,6 (3)
Ryż	606,3 (5)
Pszenica	632,6 (4)
Owoce	512,1 (6)
Ziemniaki	330 (7)
Buraki cukrowe	249,1 (8)
Soja	206,5 (9)
Bataty	127,2 (11)
Jęczmień	154,2 (10)

PRODUKCJA WARZYW

Udział państw w światowej produkcji warzyw (%) !!!

Kraj / rok	2000	2002	2004
Chiny	44,1	48,0	48,4
Indie	9,7	8,8	9,2
USA	5,2	4,6	4,5
Turcja	3,3	3,2	2,9
Japonia	1,7	1,5	1,3
Hiszpania	1,6	1,6	1,5
Francja	1,2	1,1	1,0
Brazylia	1,0	1,1	1,0
Wietnam	0,9	0,9	0,9
Polska	0,8	0,6	0,7

- trzcina cukrowa wypiera z uprawy buraki cukrowe przy produkcji cukru

Udział warzyw w światowej produkcji (%)!!

Warzywo / rok	2004
Pomidor	13,7
Kapusta	7,7
Ogórki	4,6
Marchew	2,7
Sałata	2,5
Kalafior	1,8
Szpinak	1,4
Zielony groch	1,0
Cebula	0,5
Inne	69,66

Udział warzyw w produkcji w Unii Europejskiej (tys. ton) oraz %

Warzywo / rok	2003	%
Pomidor	16,600	ok.25
Marchew	5,900	9
Kapusta	5,600	8,5
Cebula	5,300	8,1
Sałata	3,443	5,3
Warzywa pozostałe	10,3	16,4

-Warzywa pozostałe- buraki ćwikłowe, pietruszka, skorzonera, rabarbar, koper, pasternak, chrzan, kapary;

Powierzchnia i produkcja warzyw w UE(2003)

Kraj	tys. ha	% gruntów ornych	Produkcja (tys. ton)
Włochy	489,4	6,7	13,584
Hiszpania	387	3,2	13,730
Francja	270	1,5	6,007
Polska	198	1,6	4,420
Grecja	129	6,6	3,918

Powierzchnia uprawy warzyw polowych w Polsce (EGZAMIN!!!)

ROK	Tys. ha	% upraw
		kapusta	cebula	marchew	buraki	ogórki	pomidory	kalafior	pozostałe
1986 - 1988	255,1	ok.20%	11 - 14%	11 - 13%	7 - 8%	11 - 12%	8 - 11%	ok.5%	ok.18 - 20%
1991 - 1993	274,7 (290)	RAZEM = ponad 80 %
1997 - 1999	239,5
2000	247,7
2001	239,9
SPIS ROLNY 2002
2002	171,3 (247)	RAZEM = 73 - 75 %
2003	198,4
2004	207,7
2005	222,1
2006	223,5
2007	216,1	!15,1 ↓	!15,5 ↑	!14,6 ↑	6,5 ↓	9,3 ↓	6,1 ↓	5,3 ↑	17,7 ↓

Struktura upraw warzyw gruntowych w Polsce (!!!)

Powierzchnia warzyw w ha	2002		1996
	Liczba gospodarstw
		Tys. szt.	%	Tys. szt.	%
Ogółem	617,1	100,0	1 631,6	100,0
Poniżej 0,1	392	63,5	1 227,2	75,2
0,1 - 0,5	162	26,3	347,8	21,3
0,5 - 1,0	24,8	4	29,8	1,8
1,0 - 2,0	19,9	3,2	16,6	1,0
2,0 - 5,0	13,8	2,2	8,1	0,5
Powyżej 5,0	4,5	0,7	2,0	0,1

-w 96' 1 631,6 tys. szt., w 2002 tylko 617,1

-średnia powierzchnia upraw warzywnych na jedno gospodarstwo: 1996r.- 0,11 ha; 2002r.- 0,28 ha;

-wzrasta odsetek większych gospodarstw warzywniczych - gospodarstwa powyżej 5,0 ha: w roku 2002 - 4,5 tys. szt. (0,7%) w porównaniu do roku 1996 - 2,0 tys. szt. (0,1%).

Koncentracja upraw warzywnych w kraju (2002)

Województwo	% upraw warzywnych
Mazowieckie	15,3
Łódzkie	13,1
Wielkopolskie	12,3
Lubelskie	10,4
Najmniej:
Opolskie	1

- kapusta: mazowieckie 17,3%, małopolskie 16,6%, łódzkie 13,3%,

- cebula: wielkopolskie 22%, łódzkie 17,3%, mazowieckie 17,3%, kujawsko-pomorskie 11,8%;

- pomidor: wielkopolskie 21,8%, lubelskie 17,4%, kujawsko-pomorskie 13,3%, łódzkie 11,2%, świętokrzyskie 10,7%;

- kalafior: lubelskie 23%, małopolskie 18,5%, mazowieckie 17,5%;

-marchew: mazowieckie 17,7%, łódzkie 13,1%, lubelskie 10,8%, świętokrzyskie 10,1%;

- ogórek: mazowieckie 19,3%, łódzkie 14,3%, świętokrzyskie 11,3%

Zbiory warzyw gruntowych (EGZAMIN!!!)

ROK	mln ton	Warzywa
		kapusta	cebula	marchew	buraki	ogórki	pomidory	kalafior	pozostałe
1986 - 1988	5,5	ok. 34%	12 - 13%	15 - 18%	9 - 10%	6 - 7%	5 - 7%	4 - 5%	10 - 17%
1991 - 1993	5,8
1997 - 1999	5,1
2000	5,5
2001	5,2
SPIS ROLNY 2002
2002	3,9	ok. 30% ↓	14 - 18% ↑	17 - 19% ↑	7% ↓	6 - 7%	4 - 5% ↓	4 - 5%	13 - 17% ↑
2003	4,4
2004	4,9
2005	4,7
2006	4,4
2007	4,7

-lata 80' i 90' aż do spisu rolnego zbiory wynosiły ponad 5 mln ton warzyw; po spisie rolnym 2002 r. plon wyniósł 3,9 mln ton, potem wzrastał i w roku 2007 wyniósł 4,7 mln ton.

-na 1 osobę przypada od 104 do 153 kg warzyw rocznie

-ubogi asortyment: 90% warzyw to 7 gatunków, z 40 gatunków uprawia się ok.20, a dominuje 7;

-1/3 z tych 7 gatunków stanowi kapusta, wysokie plony 20-23 tony z ha;

-wzrasta udział pozostałych warzyw np. zielony groch, fasola, sałata, szpinak, seler, por;

Plon warzyw gruntowych (tys. ton)

ROK	WARZYWA
	kapusta	cebula	marchew	buraki	ogórki	pomidory	kalafior
1986 - 1988	32,3	19,3	26,0	23,6	12,2	15,9	18,1
2007	40,5	19,5	28,6	24,7	14,2	18,6	19,1

-Tendencje nie dążą do poprawy

- Polska - ok.8-9 % uprawa warzyw w UE, największy producent kapusty i marchwi, 3 miejsce pod względem produkcji cebuli i ogórków, 5 miejsce - kalafior;

PRODUKCJA OWOCÓW

Udział państw w światowej produkcji owoców w %

SUMA !!

Kraj	ROK
	2000	2002	2004
Chiny	13,7	14,9	16,3
Indie	9,0	9,6	9,2
Brazylia	7,7	7,4	7,0
USA	7,0	6,3	5,9
Hiszpania	3,4	3,3	3,3
Francja	2,4	2,2	2,2
Turcja	2,3	2,2	2,1
Wietnam	0,9	1,0	1,1
Japonia	0,8	0,8	0,7
Polska	0,5	0,6	0,7

-produkcja owoców jest mniejsza od produkcji warzyw: 500 mln + cytrusy 100 mln = 600 mln

-przez wiele lat to Brazylia była największym producentem owoców. Zmiana nastąpiła w latach 90'

-Polska- udział wzrasta

Produkcja owoców na świecie w %

Owoce	2004
Winogrono	13,00
Banany	13,9
Pomarańcze	12,2
Jabłka	12,1
Mango	5,2
Gruszki	3,5
Ananas	3,00
Brzoskwinie i nektaryny	3,0
Cytrusy i limonki	2,4
Truskawki	0,6
Kiwi	0,2
Wiśnie	0,2
Pozostałe	30,46

Produkcja owoców w UE

SUMA 40 ML.TON !!!!!

-2/3 to owoce klimatu umiarkowanego:

jabłka 28-29%, brzoskwinie i nektaryny ok11 %, gruszki 7,5%, winogrona deserowe 5,8%, śliwki 3,6%, truskawki 2,3%

-1/3 to owoce południowe:

pomarańcze 16,7%, mandarynka 7,5%, cytryny 4,6%, kiwi 1,3%;

-rejony koncentracji produkcji:

Winogrona- Francja, Włochy

Brzoskwinia- Włochy, Turcja, Grecja

Pomarańcza- Hiszpania, Walencja, Izrael, Cypr

Cytryny- Hiszpania, Włochy

- Transport z pd. na pn. do krajów nabywczych:

1. Banany 2. Cytrusy (pomarańcza, mandarynka) 3. Jabłka

Produkcja w Polsce

Powierzchnia upraw sadowniczych - powierzchnia drzewostanu przekraczająca 0,1 ha

ROK	tys. ha
Koniec lat 80'	260
1994	292
1999 - 2000	275,8
2001 - 2002	276,4
2003	258,2
2004	275
2005	256
2006	255
2007	281,5

Struktura upraw drzew owocowych (EGZAMIN!!!)

ROK	Drzewa owocowe (pow. upraw %)
	jabłonie	grusze	śliwy	wiśnie	czereśnie
Lata 90'	60 - 68	6 - 8	15 - 10	16 - 13	ok. 3
1999 - 2000	59,8	6,6	11,5	14,1	4,3
2001 - 2002	61,0	5,9	10,6	14,3	4,4
2003	61,7	5,6	9,7	14,6	4,2
2007	62,3	4,6	7,9	13,1	3,6

- do sadów zaliczane powierzchnie powyżej 0,1 ha

- w 2002 roku sady posiada 273,6 tys. gospodarstw

- prawie 14% gospodarstw ma sady

- co 7 gospodarstwo posiada sad większy niż 0,1 ha

Pozostałe : 8,4%

- najwięcej sadów jabłoniowych - 62,3%, potem wiśniowych - 13,1% i śliwowych - 7,9%,

Struktura powierzchni sadów (EGZAMIN!!!)

Powierzchnia sadów w ha	2002
	Tys. szt.	%
Ogółem	273,6	100,0
Do 1 ha	228	84,0
1 - 2 ha	18,6	6,8
2 - 5 ha	16,3	6,0
5 - 10 ha	7,2	2,6
Powyżej 10 ha	2,5	0,9
Powyżej 50 ha	0,07

- zwiększa się % większych gospodarstw sadowniczych, ale nadal bardzo mało jest gospodarstw powyżej 10 ha (2,5 tys. szt. niecały 1%) a powyżej 50 ha tylko 0,07 tys. szt.

Koncentracja upraw sadowniczych w kraju

Województwo	% upraw
Mazowieckie	36,8
Lubelskie	11,3
Łódzkie	11,1
Świętokrzyskie	10,7
Najmniej:
Opolskie	0,7

Plantacje jagodowe, porzeczki, agrest -powierzchnia (EGZAMIN!!!)

ROK	Truskawki	Maliny	Porzeczki	Agrest
	tys. ha		mln. szt.
Lata 80'	55,0	10,0	64,0	12,0
1991 - 1992	62,5	10,5	88,5	14,4
Ogólnie	55 - 60	10 - 12	64 - 74	11 - 12

1. truskawki 42 - 45%

2. maliny 12 - 15%

3. porzeczki 34 - 36%

4. agrest 2 - 3%

5. pozostałe (np. borówka) 5 - 7 % od 2000 r.

Struktura powierzchni upraw jagodników (EGZAMIN!!!)

Powierzchnia w ha	Liczba gosp.		Powierzchnia w ha	Liczba gosp.
	Tys. szt.	%		Tys. szt.	%
Ogółem	109,3	100	Ogółem	19,6	100
Do 1	97	88,8	Do 0,1	99,6	50,8
1 - 2	7,3	6,7	0,1 - 0,5	77,0	39,3
2 - 5	3,7	3,4	0,5 - 5	19,2	9,8
5 - 10	0,8	0,5	Powyżej 5	0,3	0,1
Powyżej 10	0,4	0,3
W tym > 20	0,13	0,1

- truskawki - woj. mazowieckie 26,9%, lubelskie 16,4%, wielkopolskie 4,6%

- maliny - woj. lubelskie 70%, mazowieckie 14,3%, wielkopolskie 0,6%

- porzeczki - woj. lubelskie 30%, mazowieckie 16,1%, łódzkie 12,8%, wielkopolskie 4,6%

- najwięcej gospodarstw do 1 ha - 97 tys. szt. (58,8%)

Struktura plonu owoców jagodowych (EGZAMIN!!!)

ROK	OGÓŁEM (mln ton)	Truskawki %	Maliny %	Porzeczki %	Agrest %	Inne %
1986 - 90	0,49	58	6	28	8
1991 - 94	0,47	33	6,6	40	9,5
1997 - 2000	0,42	39	10	38	8
2001 - 2002	0,47	42	10	36	5,5
2003 - 2004	0,47	34	11	42	4	9
2005	0,5	37	13	38	3	6,7
2006	0,5	38	10	39	3	9
2007	0,4	40	11	34	3	10

Pod względem globalnej produkcji owoców Polska należy do większych producentów, zajmuje 5 miejsce po Hiszpanii, Włoszech, Niemczech i Francji. 1 miejsce w Europie w produkcji malin, porzeczki czarnej oraz wiśni. 2 miejsce po Hiszpanii w produkcji truskawek, oraz po Niemczech w produkcji agrestu. 3 miejsce w produkcji jabłek na świecie!!! Oraz 1 w Europie.

Na 1 osobę przypada 40 - 79 kg owoców z drzew, oraz 10 - 14 kg owoców jagodowych.

Owoce na zaopatrzenie rynku wewnętrznego: 50 - 55 % do spożycia, 30 - 35 % do przemysłu;

Oraz na eksport przeszło 10 %.

Eksport owoców (EGZAMIN!!!)

1997 r.: 309 tys. ton owoców świeżych i 380 tys. ton przetworzonych

2001 r.: 392 tys. ton świeżych i 500 tys. ton przetworzonych

2005 r.: 630 tys. ton świeżych i 395 tys. ton przetworzonych

2007 r.: 600 tys. ton świeżych i 700 tys. ton przetworzonych

Sprzedajemy głównie jabłka 60 - 72 %. Oprócz tego 3 - 6 % truskawek, 2 - 2,5 % malin oraz porzeczkę czarną do Włoch. Z owoców przetworzonych dominują przede wszystkim soki (jabłkowy) i mrożonki (maliny, truskawki).

Przez ostanie 20 lat wzrastał potencjał owoców z drzew oraz następował regres owoców jagodowych, ze względu na dużą pracochłonność przy ich uprawie. Polska dużym producentem jabłek. Gospodarstwa sadownicze charakteryzują się dużym zróżnicowaniem pod względem wielkości, poziomu produkcji, wyposażenia w środki trwałe oraz przygotowania zawodowego i przedsiębiorczości właścicieli.

Negatywne strony sadownictwa (sady jabłoniowe): (EGZAMIN!!!)

- Większość gospodarstw o małej powierzchni;

- Mało jest sadowników - specjalistów , którzy produkują owoce wysokiej jakości, relatywnie tanie;

- Niski poziom wyposażenia w obiekty towarzyszące (przechowalnie, chłodnie z KA) oraz urządzenia do pakowania i sortowania owoców.

- Kłopoty w handlu. Tuż po zbiorze - nadpodaż produkcji, ceny niskie, kłopoty ze sprzedażą; brak przechowalni, zazwyczaj służą do tego budynki nieodpowiednio przystosowane - nie można dłużej przechowywać owoców;

- Słaby eksport zarówno na wschód jak i zachód. Owoce trafiają do przetwórstwa, niskie ceny. Przy długotrwałym transporcie konieczny jest dobrze zorganizowany system dystrybucji.

- Nadprodukcja jabłek deserowych. Nie należy zwiększać produkcji jabłek. W przypadku pozostałych gatunków owoców istnieje potrzeba wydłużania podaży. W tym celu konieczna modernizacja produkcji (przyspieszanie dojrzewania owoców oraz rozbudowa zaplecza chłodniczego).

- Brak instytucji organizującej produkcję ogrodniczą. Brak rynków producenckich gdzie owoce mogłyby być przechowywane, sortowane, pakowane stamtąd do odbiorcy.

- Brak reklamy na rynku zagranicznym.

- Stąd niskie ceny i słaba opłacalność.

Szkółki sadownicze

Obecnie powierzchnia szkółek sadowniczych wynosi 900 - 1000 ha. Produkuje się ok. 8 - 9 mln szt. drzew i 4 - 5 mln szt. krzewów owocowych.

Uprawa pod osłonami

- pocz. lat 90'największe powierzchnie upraw pod osłonami: Hiszpania, Włochy, Holandia, Niemcy;

- 2004 - 2005 r.:

Kraj	Powierzchnia pod osłonami
Hiszpania	52 300
Turcja	40 900
Włochy	29 700
Holandia	10 500
Francja	8 500
Polska	6 300
Niemcy	3 500
Wlk. Brytania	2 000

- tunele foliowe: Hiszpania, Turcja, Włochy

- szklarnie: Holandia, Francja, Włochy

- Tunele foliowe - Hiszpania

Największy obszar upraw pod osłonami w Europie - ponad 30 000 ha, średnia powierzchnia gospodarstw pod osłonami to 2 ha;

Warzywa uprawiane pod osłonami w 2 cyklach:

pomidory 10 000, papryka 7 000, arbuzy 5 000, melony 5 000, cukinia 5 000, ogórki 4 000, oberżyna 2 000, fasola szparagowa, sałata-mniej;

- Szklarnie - Holandia

Lata 80-90' ok.500 ha szklarni, w połowie 90' mniej niż 100 ha.

UPRAWA/ROK	1994	% powierzchni	2003	Powierzchnia
Warzywa - tys.	4,5	45	4,2	Spadek
Kwiaty cięte	4,1	41	3,6	Spadek
Roś. doniczkowe i kwietnikowe	1,3	14	1,7	Wzrost

- produkcja kwiatów ciętych - wprowadzona w naturalne rejony produkcji.

-mniej upraw pomidorów, ale nadal 1 miejsce: 1994 ponad 30%, 2003- 29%

-ogórki:1994- 19%, 2003- 15%, spadek

-papryka: 1994- 18%, 2007- 28%, wzrost

Kwiaty cięte

-eksport do Niemiec, Francji, Wlk. Brytanii, Polski

-8 mld szt. kwiatów ciętych

-powierzchnia: róże 850 ha, 23%; chryzantemy 700ha, 19%; gerbera 250 ha 7% powierzchni;

-sprzedawane kwiaty cięte: 12 mld szt. (186 gat.), ok.8 mld produkcja własna ok. 72%, ok.3mld import,

- 70% wszystkich kwiatów ciętych wyprodukowano w Holandii-większość jest eksportowana

Kwiaty doniczkowe

- na 1 300 ha - 731,4 mln szt. (186 gat.), produkcja własna 703,8 mln szt. 96,2%

- 34,8% wszystkich kwiatów doniczkowych wyprodukowano w Holandii

- kwiaty doniczkowe nie są eksportowane na duże odległości, ze względu na wrażliwość na transport; będą produkowane w rejonach dużych skupisk ludności;

Gatunek	Ilość (mld szt.)	%
Róża	3,2	28
Chryzantema	1,4	12,8
Tulipan	1,1	10
Gerbera	0,7	6
Frezja	0,4	3,6
Lilia	0,3	3,4
Goździk	0,2	2,6
Alstromeria	0,2	2,6
Gipsówka	0,1	1,6
Cymbidium	0,04	0,3

Gatunek	Ilość (mld szt.)	%
Bluszcz	60,9	8,3
Kalanchoe	54,9	7,5
Chryzantema	32,4	4,4
Figowiec	24,6	3,4
Skrzydłokwiat	20,4	2,8
Róża	19,3	2,6
Dracena	16,7	2,3
Phalenopsis	9,7	1,3
Hortensja	8,1	1,1
Anturium	7,9	1,1

Produkcja pod osłonami - Polska

Powierzchnia pod osłonami w kraju (ha) (EGZAMIN!!!)

Suma :ok. 6000 tys.ha (2002 r) 5325 tys ha (2007r)

ROK	Szklarnie	Inspekty	Tunele	Ogółem
1960	202	346	-	548
1970	435	483	-	918
1988	2 055	210	2 430	4 685
1992	1 472	49	1 677	3 198
2000	928	16	1 441	2 385
2001	960	16	1 514	2 400
2002	2 321	61	3 912	6 294 (7 741)
2003	2 135	51	3 255	5 441
2006	2 090	42	3 394	5 526

- 1970 - wzrosła liczba szklarni i gospodarstw indywidualnych

- 1988 - ok. 80% gospodarstw indywidualnych i 20% gospodarstw państwowych, od 1988 r. maleje powierzchnia upraw pod osłonami.

- 2001 - ogółem 2 400 ha

- 2002 -po spisie rolnym okazało się, że jest 6 294 ha, a nie tak jak szacowano wcześniej 7 741 ha;

- 2006 - szklarnie 2 090, inspekty 42, tunele 3 394, ogółem: 5 526 ha

- w Polsce najwięcej upraw w tunelach foliowych

ROK	Pod osłonami		ROK	Szklarnie
	warzywa	rośliny ozdobne		warzywa	rośliny ozdobne
1990	79	21
			2001	75	25
2002	81,7	19,3

- zarówno pod osłonami (81,7%) jak i w szklarniach (75%) dominują uprawy warzywnicze;

- reszta to rośliny ozdobne

Struktura powierzchni upraw warzyw pod osłonami

Powierzchnia upraw (ha)	Tys. szt.	%
Ogółem	36,6	100
do 0,1	19,2	52,6
0,1 - 0,3	11, 3	30,9
0,3 - 0,7	4,5	12,5
powyżej 0,7	1,4	4,0
w tym pow.1	0,8	2,4

- uprawa warzyw 6 324 ha

- najwięcej gospodarstw małych, do 0,1 ha (52,6%)

- średnia powierzchnia gospodarstwa 0,17 ha

- produkcja ogrodnicza pod osłonami ma znaczenia powyżej 0,7 ha, tylko 4% takich gospodarstw;

- produkcja pod osłonami bardzo rozdrobniona - źle

Produkcja warzyw pod osłonami (ha) (EGZAMIN!!!)

- 2007 r.: dominują pomidory 2 451 ha (44-46%) i ogórki 1 286 ha (24%), pozostałe to 1 508 (29-32%);

- Koncentracja upraw: 2002 r. najwięcej warzyw pod osłonami: mazowieckie 29,4%, wielkopolskie 13,2%, łódzkie 12,1%; prawie 55% powierzchni w granicach 3 województw; opolskie- najmniej;

Zbiory warzyw pod osłonami

ROK	OGÓŁEM (tys.ton)	pomidory	ogórki	pozostałe
1986 - 1988	329	%
1990	301
1998	357
2001	380
2002	754 ! (385)	52,1	29,6	18,3
2007	723	57	30	12,9

- od 1986 r. spadek zbiorów, aż do 1998 r. gdy zbiory bardzo wysokie - 357 tys. ton

- 2001 r. zbiory się zwiększają choć powierzchnia maleje (lepsza technologia);

- 2002 r. - spis rolny, uważano, że 385 tys. ton, jednak potem obliczono, że to - 754 tys. ton;

- 2007 r. - większa wydajność, ok.13,6 tony z ha, zebrano 723 tys. ton!!

Poza rynkiem europejskim rośnie eksport warzyw:

pomidory

- 2000 r.: 9 805 ton

- 2004 r.: 44 800 ton

- 2007 r.: 74,6 tys. ton - sprzedano 18% wyprodukowanych pomidorów

ogórki

- 2000 r.: 8 600 ton

- 2004 r.: 16 000 ton

- 2007 r.: 17,9 tys. ton - sprzedano 8% wyprodukowanych ogórków

Produkcja roślin ozdobnych pod osłonami

Rośliny ozdobne zajmują do 20% produkcji pod osłonami, do 30% szklarni

ROK	OGÓŁEM
1988	890
1990	807
1992	667!
1999	733!
2000	559
2001	539
2002	1 417 (540)
2004	811

- 2 okresy: → lata do 1988 r.: wzrost powierzchni pod osłonami - produkcja wysokodochodowa, duże zapotrzebowanie w kraju i za granicą, duży popyt; środki do produkcji były tanie (dotowane);

W 1988 r. ok. 1mld kwiatów ciętych i 13,5 mln kwiatów doniczkowych.

Eksport - 254 mln szt. kwiatów ciętych i 1,5 mln szt. kwiatów doniczkowych.

→ lata po 1988 r.: załamanie produkcji - podrożały środki produkcji (opał), zubożenie społeczeństwa, dużo tańszych kwiatów z zagranicy

- 2002 r. spis rolny - początkowo oszacowano na 540 ha, później - 1 417 ha

- 2004 r. - 811 ha

Struktura powierzchni upraw roślin ozdobnych

Powierzchnia upraw (ha)	Tys. szt.	%
ogółem	6,9	100
do 0,1	3,1	45,6
0,1 - 0,3	2,5	36,9
0,3 - 0,7	0,85	12,4
powyżej 0,7	0,35	5,1
w tym pow.1	-	-

- uprawa kwiatów 1 417 ha

- produkcja pod osłonami bardzo rozdrobniona - źle

- najwięcej gospodarstw o powierzchni do 0,1 ha - 3,1 tys. szt. (45,6%)

- brak gospodarstw powyżej 1 ha

- średnia powierzchnia gospodarstwa 0,2 ha

Struktura powierzchni upraw roślin ozdobnych w szklarni

Rośliny ozdobne	Powierzchnia (ha)	Struktura (%)
Pow. roślin ozdobnych	466	100
Kwiaty cięte	310	66,5	100 %
Róże	100	21,5	32,3
Gerbery	100	21,5	32,3
Goździki	10	9,0	3,1
Inne	100	21,5	32,3
Rośliny doniczkowe	120	25,7	-
Sadzonki i in.	36	7,8	-

-Produkcja kwiatowa 650 mln szt.

-484 ha w szklarniach. Kwiaty cięte - 70% powierzchni pod rośliny ozdobne, ok. 18 tys. gospodarstw tym się zajmowało; 130 ha róż, 100 ha gerbera, 48,4 ha goździki;

Koniec lat 90': wzrost produkcji Anturium, później frezje, chryzantemy wielkokwiatowe, lilie; Teraz przede wszystkim import z Holandii;

-Kwiaty doniczkowe - 30% powierzchni pod rośliny ozdobne (140 ha),

- 2004 r.- powierzchnia roślin ozdobnych wynosi 811 ha, z czego rośliny doniczkowe i balkonowe stanowią 36%;

- niewiele małych gospodarstw, produkujących na mała skalę; duże gospodarstwa- 1 miejsce producent storczyków doniczkowych (2 ha), 2 miejsce w Europie producent Anturium (3 ha);

- Wartość towarowa produkcji pod osłonami: 1,8 do 2 mld zł, czyli 12-14% towarowej produkcji rolnictwa;

- wśród państw UE zajmuje 7 miejsce pod względem produkcji kwiatów ciętych;

Problemy w produkcji:

- Zbyt dużo zużycie energii na m² szklarni - podstawowy koszt to opał!

- Duże zużycie energii - wysoka energochłonność!! Winna jest nieodpowiednia instalacja - stare kotły, źle rozmieszczone rury w szklarni;

- Szklarnie niedostosowane do naszych warunków klimatycznych- za dużo szklarni zblokowanych- problemy ze śniegiem, wietrzeniem; nieodpowiednie też wąskie szklarnie wolnostojące;

- Szklarnie stare, o przestarzałej technologii

Zmniejszanie energochłonności: (EGZAMIN!!!)

- uszczelnianie szklarni

- kurtyny energooszczędne

- odpowiednie rozmieszczenie urządzeń grzejnych

- automatyzacja sterowania klimatem

- stosowanie racjonalnych, bardziej wydajnych technologii produkcji (np. podłoża inertne, odkażone);

- dostosowanie terminów uprawy do warunków zewnętrznych

Uprawa gruntowa roślin ozdobnych (EGZAMIN!!!)

Produkcja roślin ozdobnych w gruncie: 7 560 ha, z czego największy udział miały szkółki drzew i krzewów ozdobnych. Szkółki znajdowały się w 3 245 gospodarstwach; na 1 szkółkę przypadało 1,35 ha. W 1996 r. uprawiano cebule kwiatowe na powierzchni 650 ha.

Spożycie produktów ogrodniczych

Na poziom konsumpcji dóbr wpływa szereg czynników (5grup):

- czynniki ekonomiczno - organizacyjne- związane z dochodami klientów, poziomem cen, wielkością podaży, organizacją obrotu, dostępnością produktu;

- czynniki biologiczne- związane ze społeczeństwem- wiekiem, normami żywieniowymi, stylem jedzenia;

- czynniki demograficzne- związane z zamieszkaniem ludności, płcią, migracjami ludności;

- czynniki psychospołeczne- jak społeczeństwo spędza czas wolny, jakie ma preferencje, tradycje;

- czynniki społeczno - zawodowe- wykształcenie, wykonywany zawód, aktywność zawodowa, stopień urbanizacji;

Ile przeznaczamy na żywność

- 1 mieszkaniec w ciągu roku wydaje 100% to na żywność:

ROK	% pieniędzy wydawanych na żywność
1988	44,1
1990	51,8
1996	37,8
2000	29,5
2005	26,3
2006	27,5

- w latach 90' zmniejsza się odsetek wydawanych pieniędzy na artykuły żywnościowe, ale nadal jest to ok. ¼

- najwięcej- emeryci i renciści

- najmniej- wolne zawody, przedsiębiorcy

- 2006 r.: 27,5%

1988	1990	1996	2000	2005	2006
Warzywa (%)
9,3	7,0	7,6	8,0	10,3	11,5
Owoce (%)
8,7	6,1	6,1	7,3	5,4	5,5
Suma (%)
18,0	13,1	13,7	15,3	15,7	17,0

- owoce- odsetek z roku na rok maleje, 2006 r. 5,5%

- owoce i warzywa razem - odsetek wydawanych pieniędzy z roku na rok zwiększa się, 2006 r. 17,0%

- co 6-7 złotówka jest wydawana na produkty z branży ogrodniczej

-Żywność jest droga, ogółem 15-17% żywności to owoce i warzywa; owoce: 5,0 - 5,5 % a warzywa:10 - 11,5 %

Spożycie warzyw - 120 - 130 kg warzyw na 1 osobę, na rok

- niewielka różnorodność- 7 podstawowych gatunków

1988	1996	2000	2005	2006
Warzywa + przetwory
78,2	69,1	63,8	67,1	60,5
Warzywa świeże
66,2	59,4	59,4	59,2	52,6
Przetwory
10,6	8,6	4,8	8,0	8,3

- warzywa świeże: pomidory 18-19%, kapusta 14%, ogórki ok. 14%, marchew ok. 13%, pozostałe 18-19%

- przetwory: kapusta kwaszona 3-3,5 kg, soki warzywne ok. 1 kg;

- wysoki udział samozaopatrzenia;

- 2006 r.: warzywa + przetwory = 60,5 w. świeże = 52,6 przetwory = 8,3

Spożycie owoców - ok. 49 kg na 1 osobę, na rok

1988	1996	2000	2005	2006
Owoce świeże + przetwory
36,0	45,1	49,2	44,6	40,8
Owoce krajowej produkcji
32,6	40,6	37,4	34,7	27,5
Owoce południowe
3,6	8,9	10,8	8,6	11,6
Przetwory
3,4	0,5	1,0	0,8	1,1
Soki
		7,7	9,6	10,6

- bardzo małe spożycie owoców na tle Europy

- od 2000 r. spożycie owoców krajowych systematycznie się zmniejsza (2006 r. 27,5 kg/os.) a południowych wzrasta (2006 r. 11,6 kg/os.), podobnie jest w przypadku soków i przetworów;

- jabłka - w 2003 r. ok. 24 kg a osobę, teraz ok. 20 kg; jabłka stanowią połowę owoców i przetworów krajowej produkcji;

- owoce jagodowe - ok. 6-7 kg na osobę, głównie truskawki;

- morele, brzoskwinie, winogrona - ok. 0,5 kg;

Jakie kwiaty kupują Polacy?

Kwiaty cięte - cieszą się większą popularnością, 60% jest kupowanych dla kogoś innego: róże, gerbery, frezje; Kiedyś popularne były lilie. Teraz zyskują na znaczeniu storczyki i anturium, a także goździki;

Kwiaty doniczkowe - kupowane przede wszystkim dla siebie: juka, dracena, cyklamen, kalanchoe, bluszcz, begonia;

Wspólna Polityka Rolna - cele i zasady

CELE: - wzrost produkcji roślinnej

- zapewnienie godziwych dochodów dla ludności rolniczej

- stabilizacja rynków żywnościowych

- wytwarzanie produktów wysokojakościowych, zdrowych

- zapewnić konsumentom żywność po przystępnych cenach

ZASADY: - zasada jednolitego rynku - równe traktowanie producentów we wszystkich krajach UE

- zasada preferencji produkty z krajów członkowskich mają pierwszeństwo nad importowanymi

- zasada solidarności finansowej - wspólny udział w finansowaniu wspólnej polityki rolnej

Mechanizmy WPR

1.OCHRONA CEN I STABILIZACJA RYNKU (opłaty celne-redukowane, subsydia eksportowe-redukowane, skup interwencyjny-wybrane produkty, ceny interwencyjne-wybrane produkty, limity importowe-wycofane);

2. OGRANICZENIE POZIOMU PRODUKCJI(kwoty produkcyjne; odłogowanie ziemi od 1992; premia za ekstensyfikacje produkcj);

3. UTRZYMYWANIE POZIOMU DOCHODÓW-dopłaty kompensacyjne;

4.INNE(subsydia na ochronę środowiska, subsydia do inwestycji (wybrane cele)

Jaka była tendencja spożycia warzyw :

W latach 80' najwięcej się jadło tendencja była rosnąca do 2000r potem zaczęła spadać

---