SEMINARIUM 11
PRZEWLEKŁE WIRUSOWE ZAPALENIE WĄTROBY I ICH NASTEPSTWA
Przewlekłe zapalenie wątroby ( PZW ) :
Wirusy pierwotnie hepatotropowe:
HBV, HCV, HDV ( δ )
HGV, GB (A, B, C ), TTV, SEN - dyskusyjna rola w rozwoju PZW
Wirusy pierwotnie niehepatotropowe - NIGDY nie dają PZW !!!
Epidemiologia HBV:
350 mln ludzi na świecie ma przewlekłe zakażenie HBV wg WHO
ryzyko raka wątrobowokomórkowego to 5-10%
ryzyko rozwoju marskości wątroby to 30%
> 300.000 przypadków HCC rocznie
> 300.000 powikłań marskości wątroby rocznie
HBV występowanie:
•Azja Południowo - Wschodnia, Afryka, Bliski Wschód, Eskimosi (8-20%!)
•Ameryka Łacińska, były ZSRR, basen Morza śródziemnego, Bałkany (2-7%)
•Australia, USA, Europa Północna, Kanada - bez eskimosów <2%
Wg WHO ogólna śmiertelność związana z konsekwencjami zakażenia HBV 1 mln zgonów rocznie
Model historii przewlekłego HBV:
PZW typu B
Marskość niereaktywna choroba
HCC zdekompensowana marskość reaktywna choroba
Śmierć
Prawdopodobieństwo zejścia PZW typu B HbeAg (+):
Spontaniczna serokonwersja (n= 283)
33% wzrost Alat 67% trwała remisja
24% HbeAg (-) 5% nieokreślonych 4% HbeAg
PZW B z wykrywalnym przypadków
HBV DNA
- brak replikacji białka HbeAg bo jest mutacja, ale mimo to wirus się replikuje
- nie ma aktywnego Ag HbeAg (nie ma p/ ciał przeciw HbeAg) przy aktywnej replikacji
- pacjent może ulec zakażeniu zmutowanym wirusem i nie będzie mieć HbeAg
Naturalna eliminacja HbsAg:
występuje u ~ 0,5% nosicieli HbsAg /rok
czas trwania zakażenia jako pierwotna determinanta utraty HbsAg
~ 50 % nosicieli, u których znika HbsAg ma wykrywalne HBV DNA w surowicy w niskim mianie ( 1-2 log)
nie można wyleczyć w wirusa HBV całkowicie
„Occult hepatitis B”:
HbsAg (-) uj
Potwierdzona wiremia HBV
Wśród chorych dializowanych większe ryzyko przy współżakażeniu HCV
Ryzyko reaktywacji zakażeniem HBV związana z immunosupresją (np.: stan po przeszczepie) u pacjentów z potwierdzeniem anty - HBc
Wirus ulega latencji w węzłach chłonnych, więc jest małe ryzyko zakażenia się HBV podczas przetaczania krwi
Przewlekłe aktywne zapalenie wątroby HbeAg (-):
Okresy zaostrzeń choroby i zacisza; szybka destrukcja i niewydolność wątroby
Często agresywny przebieg choroby, mały odsetek spontanicznych wyzdrowień
Wzrost częstości występowania : ~ 14% Płn. Europa, ~ 33% basen Morza Śródziemnego
Mutacja w rejonie pre - C i promotorze rdzeniowym wirusa HBV
Trudności w leczeniu
Zakażenie mutantem e (-)
PZW w USA:
60% HBeAg (+)
40% HbeAg (-)
Znaczenie serokonwersji HBeAg:
dla chorego nie ulegającemu zakażeniu w dzieciństwie (wiek młodzieńczy, dorośli - zwykle rasa biała)
Brak postępu choroby po serokonwersji HBeAg z HBV DNA < 105 kopii/ ml (< 20.000 IU/mL)
dla chorych ulegających zakażeniu w okresie okołoporodowym lub wczesnym dzieciństwie (gł. Mieszkańcy Azji)
możliwy postep choroby po serokonwersji HbeAg z HBV DNA < 10 4 kopii/ mL (< 2.000 IU/ mL)
Naturalna historia PZW B:
|
|
|
FAZA I |
Immunotolerancji Minimalne zapalenie |
HbsAg HBeAg |
FAZA II |
Aktywność immunologiczna Przewlekłe aktywne zapalenie |
|
FAZA III |
Niska replikacja Marskość/ rak |
Anty Hbe |
FAZA IV |
Wyzdrowienie Norma/ marskość/ rak |
Anty HBs |
Postęp choroby i rozwój marskości wątroby związany z natężeniem replikacji wirusa, niezależny od obecności HBeAg i aktywności biochemicznej aminotransferaz.
Skuteczne hamowanie replikacji wirusa związane z poprawą histologiczną i częstością serokonwersji HbeAg / anty- Hbe.
Większe ryzyko rozwoju lekooporności przy zastosowaniu leków o średniej sile hamowania replikacji - ważne przy zakładanym długoterminowym leczeniu.
Inne czynniki ryzyka rozwoju marskości wątroby:
współzakażenie HCV, HIV
średni i starszy wiek
płeć męska
przebieg z częstymi zaostrzeniami
spożywanie alkoholu
Genotypy HBV - epidemiologia:
Ameryka Płn., Zachodnia Europa, Afryka
Azja
Azja
Płd. Europa, Ameryka, Indie
Zachodnia Afryka
Środkowa , Płd. Ameryka , Alaska
USA, Francja, Niemcy
Środkowa Ameryka
Genotyp B:
mniej aktywna choroba
wolnej przebiega progresja
niższa zapadalność na HCC
genotyp A i B - lepsza odp. Na IFN niż C ,D
Aktualne problemy leczenia PZW i jego następstw:
zaostrzenie choroby / ujawnienie przewlekłego zakażenia u chorych leczonych z powodu choroby nowotworowej, autoimmunologicznej, po przeszczepie
marskość wątroby, HCC i możliwość leczenia transplantacyjnego
nieskuteczność stosowania leków p/ wirusowych - selekcja lekopornych mutantów wirusa związana z progresją choroby; dostęp do nowych leków
Kwalifikacje do leczenia p/ wirusowego:
aktywność aminotransferaz
markery serologiczne HBeAg, HbsAg
HBV DNA (IU/ml): 2,5 pg/ ml ~ 700.000 cp/ml ~ 125.000 IU/ml
Hist- pat. Wycinka wątroby z oceną aktywności zapalenia i włóknienia
Marskość wątroby i perspektywa leczenia transplatacyjnego
Zasady postępowania - PZW B bez objawów dekompensacji funkcji wątroby:
HBeAg |
HBV DNA |
ALT |
LECZENIE |
Dodatni |
< 104 - 105 |
norma |
Kontrola 3-6 miesięcy |
Dodatni |
> 104 - 105 |
Norma |
Biopsja, ew. leczenie |
Dodatni |
104 - 105 |
> norma |
IFN, PEG-IFN, LAM, inne |
Ujemny |
< 103 - 104 |
Norma |
Kontrola 3-6 miesięcy |
Ujemny |
> 103 - 104 |
Norma |
Biopsja, leczenie wieloletnie ? |
Ujemny |
103 - 104 |
> norma |
PEG-IFN, LAM, inne |
Leczeniem IFN:
leczymy w stopniu Child A, ew. Child B (przy B i zakażeniu WZW B trzeba zabezpieczyć pacjenta przeszczepem)
pod wpływem leczenia IFN WZW B następuje cytoliza, wzrost aminotransferaz z powodu eliminacji zakażonych hepatocytów; wirus B nie jest wirusem cytolitycznym; po odstawieniu - hepatitis; jako wirus hamuje apoptozę
pod wpływem leczenia IFN WZW C następuje apoptoza, aminotransferazy są w normie, wirus WZW C jest cytolityczny
Nie leczy się pacjentów, którzy:
nie chcą się leczyć
nie wykazują współpracy - alkoholicy, narkomani
z chorobami autoimmunologicznymi (oprócz tych u których wirus wyidukował autoagresję )
chorób wieńcowych ( miażdżyca w naczyniach wieńcowych)- IFN obciąża serce
Zasady postępowania - marskość wątroby:
HBeAg |
HBV DNA |
marskość |
Leczenie |
+ lub - |
< 103 -104 |
Wyrównana |
Obserwacja, leczenie LAM , inne |
+ lub - |
> 103 -104 |
Wyrównana |
LAM, inne |
+ lub - |
< 102 -103 lub > 102 -103 |
niewyrównana |
LAM, inne Ltx |
Cele leczenia p/ wirusowego:
supresja HBV DNA
normalizacja aktywności aminotransferaz
zmniejszenie nasilenia procesów martwiczo - zapalnych w wątrobie
w odległej perspektywie prewencja marskości, niewydolności wątroby, HCC
nie ustalono jednoznacznie jak długo powinno się leczyć pacjenta
nieaktywna postać wirusa - cccDNA - żadną metodą nie jesteśmy w stanie usunąć tej cząsteczki; nie podlega degradacji w jądrze; żyje tak długo jak hepatocyt - kilkadziesiąt lat (najdłużej żyjąca komórka)
Leki hamujące replikacje wirusa:
leki |
zarejestrowane |
Faza 3 |
Faza 2 |
Analogi nukleozydowe |
Lamiwudyna =LAM Entecavir |
Clevudine Emtricitabin Telbivudine |
Elvucitabine Valtorcitabin Amdoxovir Racivir LB80380 |
Analogi nukleotydów |
Adefowir dipivoxil |
tenofovir |
Alamifovir Pradefovir |
cytokiny |
IFN alfa PEG IFN alfa 2a |
|
|
Mechanizm lekooporności :
Lek przerwa w leczeniu
Wrażliwość wrażliwość wrażliwość
Oporność oporność oporność + very fit
Pod wpływem leku zejście prawie całości wirusa, ale zawsze zostanie kilka kopii wirusa opornych. Przerwanie terapii nie wpływa na powrót wrażliwości wirusa na lek.
Główne czynniki związane z opornością wirusową i selektywnością mutantów :
1. wirusowe
mutacje polimerazy wirusowej (gł. W rejonie B i C)
tworzenie z niciowego cccDNA o długim czasie przetrwania w hepatocytach
2. hepatocytarne
długi czas przeżycia komórek zakażonych
3. zależne od gospodarza
leczenie p/ wirusowe
odpowiedz immunologiczna
Lekooporność:
1. lamiwudyna
po roku - 23%
po 5 latach mniejsza niż po 4 latach
2. adefovir
a) po roku - 0%
b) po 2 latach- 3%
po 3 latach - 11%
po 4 latach - 18%
po 5 latach - 29%
HBV DNA i serokonwersja HbeAg po 1 roku leczenia pacjenta HbeAg(+)
ADV- 12% serokonwersja HbeAg
LAM- 19%
ETV- 21%
Ldt- 23%
PEG-IFN- 27%
ETV - obniża wiremię 10 mln razy; potrzebuje 2 mutacje, by rozwinąć lekooporność; b. Drogi
Lekooporność - nieregularne zażywanie leków, wirus może być lekooporny
Definicja oporności :
1. genotypowa oporność - mutacja genomowa HBV powstaje w czasie leczenia p/ wirusowego
2. fenotypowa oporność - zmniejszona
3. kliniczny przełom - przełom wirusologiczny …
Kliniczne konsekwencje oporności:
1. utrata korzyści wynikających ze skutecznego leczenia p/ wirusowego
Spadek częstości serokonwersji HbeAg
Pogorszenie histologiczne
Progresja choroby
Ciężkie zaostrzenie u pacjentów z marskością wątroby
Ryzyko niepowodzenia u pacjenta po przeszczepie wątroby
2. potencjalny wpływ na zdrowie publiczne
Transmisja szczepów lekoopornych
Mutacje HbsAg odpowiedzialne za nieskuteczność szczepień; w 2-3 % przypadków populacji szczepionki przeciw WZW B
Selektywna presja p/ wirusowa:
Związek pomiędzy natężeniem supresji wirusa przez lek i możliwością rozwoju lekooporności
Mała supresja - mała szansa rozwoju lekooporności
Pełna supresja - mała szansa rozowju lekooporności
idealna wielokierunkowa supresja ??
umiarkowana supresja 1-kierunkowa - duża szansa lekooporności
Monitorowanie lekoporności:
HBV DNA w surowicy - najlepszy marker. Czuły ten sam test PCR.
Dostosowanie częstości oznaczeń
Profil lekooporności - leczenie adefowirem lub entekawirem stwarza możliwość
IFN:
Alfa (Intron A, Roferon) stosowany 6 miesięcy u 40% pacjentów HbeAg (+), serokonwersja do anty HbeAg , często nietrwała
IFN PEG alfa2a (Pegasys) 40 kD - wyższa skuteczność
Wada - liczne objawy uboczne
Zalety:
zmniejszenie włóknienia wątroby (nie zachodzi podczas stosowania analogów)
wzrost odsetka chorych nie rozwijających HCC
stosowany w schemacie czasowym (bez badań kontrolnych)
zmniejszony odsetek konwersji HBe Ag (-) na (+)
LAM:
analog nukleotydu, inhibitor odwrotnej transkryptazy HBV
po 12 miesiącach stosowania u pacjentów HbeAg (+) serokonwersja do anty-HBe
mutanty lekooporne; możliwość powstania już po 6 miesiącach terapii; do 20% rocznie; mutacja regionu C
dobra tolerancja, mało objawów ubocznych
może być stosowana jako profilaktyka w transmisji wertykalnej
Adefovir ( Hepsera):
nefrotoksyczny
wolny rozwój oporności
droga cena
słabo obniża wiremię
Entacawir:
analog nukleozydowy, selektywny inhibitor odwrotnej transkryptazy HBV DNA
nie obserwuje się lekooporności po 96 tyg. Leczeniu pacjentów wcześniej nie leczonych analogami nukleozydowymi
7% lekooporności genotypowej po 48 tyg. Stosowania w lekoporności LAM
wyższe dawkowanie u pacjentów wcześniej
konieczność dostosowania dawki leku do niewydolności nerek (dializowani 1 tabl. / tyg.)
Wybór leku I rzutu:
Wyrównana marskość marskość zdekompensowana
Choroby wątroby, oczekiwanie na Ltx
MONOTERAPIA TERAPIA KOMBINOWANA
ADV- LAM- ETV- PEG IFN analog nukleozydowy + ...........
Pozawątrobowa manifestacja zakażenia HBV:
Guzkowe zap. tętnic
Kłębuszkowe zap. nerek
Polimialgia reumatyczna
Krioglobulinemia mieszana - rzadziej niż w HCV
Z. Guillein - Barre
Zap. mięśnia sercowego
Z. Gianotti - Crosti
Przewlekłe zapalenie wątroby typu B i D:
Częstość zakażenia HBV wśród zakażenia HBV - 5%
Trudności w rozpoznaniu (anty - delta, HDV RNA)
Przebieg z szybką progresją, często z niską lub niewykrywalną wiremią HBV i HBsAg +/- => pułapka diagnostyczna
Możliwy przebieg z gwałtownym zaostrzeniem PZW B - supinfekcja HDV ??
Leczenie PEG - IFN
Nadważenie HDV pogarsza rokowanie
Szczepienie chroni przed wirusem typu B i D
Nie można uchronić się przed wirusem typu D
WIRUS HCV
Występowanie zakażenia HCV na świecie - głównie Azja, Afryka
W Europie , Polsce dominuje genotyp 1; Polska- 1b, 3a
Przewlekłe wzw typu C - grupy ryzyka:
Transfuzja krwi
Kolczykowanie, tatuaże
Narkomania
Pobyt w więzieniu
Kontakty rodzinne z osobą HCV (+)
Przewlekłe wzw typu C - naturalny przebieg:
Ostre wzw typu C
Wyzdrowienie PZW HCV
15% (15%) 85% (85%)
Stabilne wzw marskość
80% (18%) 20% (17%)
Powolna progresja HCC
75% (13%) niewydolność wątroby 25% (4%)
PZW HCV :
85% - przewlekłe zakażenie
15% - spontaniczne wyleczenie
Przebieg ostrego wzw przechodzącego w pzw typu C :
Objawy kliniczne +/- anty HCV
HCV RNA
ALAT
Miesiące lata
HCV - okresy aktywności i zacisza; HCV RNA jest zawsze lub okresowo ( patrz wykres)
PZW HCV pozawątrobowe :
Autoimmunologiczna reakcja w wątrobie
Krioglobulinemia mieszana
Glomerulonephritis
Porohyria cutanea torda (PCT)
Leukocytoclastic vasculitis
Mooren's corneal ulcer
Non - Hodgkin's Lymphoma
Autoimmunologiczne zap. tarczycy
Cukrzyca typu 1
Zespół Sjogren'a
PZW HCV - autoprzeciwciała
|
HCV (+) % |
HCV (-) % |
Czynnik reumatyczny |
70 |
8 |
krioglobuliny |
36 |
< 1 |
ANA
|
21 13 |
10 2 |
SMA
|
21 7 |
2 < 1 |
LKM |
5 |
< 1 |
antithyroid |
7 |
2 |
Interferonem nie leczy się zakażenia HCV przebiegającego z autoagresją lub gdy zakażenie jest nałożone na autoagresję. Natomiast leczy się IFN tych , u których HCV wyidukował autoagresję.
Autoprzeciwciała w surowicy mogą być powodem fałszywie dodatnich anty HCV
Patogeneza mainifestacjui immunologicznych zakażonych HCV :
Precypitacja w skórze ( minizawały) - w miejscu najbardziej chłodnym (piszczel)
Konglomerat immunogenny daje odczyn zapalny
Zakażenie HCV a krioglobulinemia
Zmiany występują w typowych chłodnych miejscach (podudzie, ręce, kości jarzmowe, skroniowe)
Depozyty krioglobulin w małych naczyniach
Możliwości rozwoju owrzodzeń
Świąd
Krioglobulinemia- dermatitis :
Występuje w typowych miejscach- piszczel, uszy, nos
Depozyty krioglobulin w małych naczyniach
Manifestacja krioglobulinemii :
Dermatitis
Vasculitis
myalgias
Athralgias (RA i/lub ANA plus)
Membranoproliferative glomerulonephritis
Neuropatia
Zespół przewlekłego zmęczenia
Pozawątrobowa manifestacja zakażenia HCV - zapalenie ślinianek - lymphocytic sialodenitis :
|
HCV Sialdenitis |
Pierwotny zespół Sjogrena |
SS-A,B |
Nieobecne |
Obecne |
Lymphocytic cappilaritis |
Nasilenie okołonaczyniowo |
Nasilone około przewodowe |
|
|
Głównie CD 4 |
|
|
Obecny |
|
|
obecny |
PZW typu C i cukrzyca:
Oceniano wystepowanie DM i insulinooporności
Porównano z danymi bazy NHANES III, badano po uwzględnieniu zmiennej: wiek, płeć, rasa
Występowanie DM lub IR było wyższe u pacjentów z PZW typu C
W relacji do stopnia włóknienia wątroby -> szybciej rozwija się marskość
Późna porfiria skórna:
Niska ekspresja genowa
Często wyleczenie HCV = wyleczenie objawów porfirii
Lichen Planus:
Odkładanie się p/c w obrębie skóry
Nacieki zapalne na granicy skórno - naskórkowej
Zależny od HCV - brak reakcji na sterydy
Bez HCV - reakcja na sterydy
Kwalifikacja do leczenia PZW typu C:
Ciężkość choroby |
Odpowiedź na leczenie |
AST/ALAT |
ALT |
|
HCV RNA |
|
HCV genotyp |
Pro - time (INR) |
Histopatologia wątroby |
Liczba płytek |
|
Histopatologia wątroby |
|
Ribawiryna - przeciwwskazania:
Niewydolność nerek -> ribawirynę należy modyfikować w stosunku do klirensu kreatyniny, bo może dojść do aplazji szpiku; poziom kreatyniny może być prawidłowy (zależy m.in. od masy ciała);
Choroba wieńcowa - powoduje niedokrwistość ( możliwość zawału )
Miażdżyca
HCV - testy diagnostyczne:
Serologia - jako badanie skreeningowe, nie nadaje się jako monitorowanie
Metody detekcji HCV RNA :
PCR - opatentowany; bad. jakościowe i ilościowe
TMA - jakościowy
bDNA - ilościowy
Genotypy HCV w USA:
1 - 72%
2 - 17%
Oznaczanie genotypów HCV:
testy paskowe - hybrydyzacja fragmentów sondy z fragmentami na pasku
wszyscy pacjenci MUSZĄ mieć oznaczony genotyp przed leczeniem
wskaznik potencjalnego efektu leczenia
PZW typu C - biopsja wątroby:
jedyny test, który umożliwia ocenę:
nasilenie zapalenia
stopnia włóknienia
konieczna do oceny:
ryzyka rozwoju marskości w przyszłości
potrzebna do leczenia
umożliwia ocenę leczenia, jeśli nie uzyskano pierwotnej odpowiedzi na leczenie
Czy biopsja jest konieczna?
NIE |
TAK |
|
|
|
|
|
|
Porównanie biopsji i Nieinwazyjnych testów serologicznych :
fibrotest - stopień włóknienia
actitest- aktywność zapalenia
Te same wartości dla różnego stopnia zwłóknienia wątroby.
Jeśli brak aktywności zapalenia, to długi czas przeżycia chorego.
Chory nie leczony żyje krócej.
Progresja WZW C :
bridging necrosis - czas przeżycia krótki
z wiekiem wzrost włóknienia, spadek zapalenia
dekompensacja - w ciągu 5 lat możliwość zgonu ( wskazania do przeszczepu )
Leczenie PZW typu C- cele leczenia :
eradykacja HCV
zwolnienie progresji choroby
Zmniejszenie ryzyka raka wątrobowokomórkowego
Zmniejszenie nasilenia manifestacji zakażenia
Leki zaaprobowane do leczenia zakażeń HCV :
LEK |
ZALECANE DAWKOWANIE |
Interferon alfa - 2b |
1,5 ug/kg SQ na tydzień w połączeniu z RBV; 1,0 ug/kg SQ na tydzień w połączeniu z RBV lub w monoterapii |
Peginterferon alfa - 2a |
180 ug SQ na tydzień w połączeniu z RBV lub w monoterapii |
IFN alfacon - 1 |
9 ug SQTW: 15 ug TIW for nonresponders |
Rybawiryna |
800 - 1400 mg po w 2 dawkach dziennie zależnie od wagi i genotypu HCV |
Pacjenci dializowani - monoterapia IFN; Ponieważ PEG-IFN się nie dializuje , tylko kumuluje się w organizmie to nie stosujemy go u osób dializowanych.
Ribawiryna:
Hb < 7 => odstawić lek
Hb < 10 => zredukować dawki ribawiryny
Hb > 10 => taki poziom powinien być
W chorobie wieńcowej poziom Hb > 10
Markery wirusologiczne i definicja odpowiedzi na leczenie.
RVR = Rapid Virologic Response: HCV RNA niewykrywane w 4 tyg. terapii
EVR= Elary Virologic Response: obniżenie HCV RNA o > = 2 log w 12 tyg. Terapii (obecnie tylko ten test się wykonuje)
EOT= End of Treatment Response: niewykrywalne HCV RNA na koniec terapii
Partial Virologic Response: obniżenie HCV RNA o > = 2 log w 12 tyg. terapii, ale HCV RNA (+) w 24 tyg. terapii
SVR= Sustained Virologic Response: HCV RNA uj. 12 - 24 tyg po EOT
Null response - HCV RNA obniżone < 2 log IU/mL w 12 tyg. Terapii
Nonresponce: nie osiągnięcie nieoznaczalnego HCV RNA w kazdym punkcie terapii
Virologic Breakthrough: obniżanie HCV RNA do nieoznaczalnego przed powrotem wiremii w trakcie terapii
Relapse: powrót wiremii HCV po osiągnięciu EOT; dobrze odpowiada na ponowną terapie
Genotyp 2 i 3 - leczy się przez pół roku interferonem i nie modyfikuje się leczenia
Genotyp 1, 4, 5, 6 itd. - stosuje się oznaczenia
Największa ilość wznów po terapii 12 - 24 tydzień
SVR w HCV :
IFN 24 tyg. - 6% skuteczność
PEG IFN 48 tyg.- 19% . Dołączenie pregylacji powoduje wzrost skuteczności leczenia - do ok. 50%
IFN + rybawiryna - 43%
Zastosowanie monitorowania wiremii w praktyce :
|
Genotyp 1/4 |
Genotyp 2/3 |
Tydz. 4 RVR osiągnięty |
Skrócenie terapii do 24 tyg. |
Zaleca się kontynuować terapię do 24 tyg., jeśli RVR osiągnięty |
Tydz. 12 EVR nieosiągnięty |
Rekomendacje zalecają zakończenie terapii |
Rekomendacje zalecają zakończenie terapii |
Slow response (EVR, brak negatywizacji HCV RNA w 24 tyg) |
Przedłużenie terapii do 72 tyg. może poprawić SRV |
|
Wpływ leczenia HCV na rozwinięcie się HCC :
leczenie IFN alfa zmniejsza ryzyko rozwoju raka
U nieleczonych 38%
Leczonych IFN ...
Nie leczenie IFN 4%
HCC risk ratio: 0,0067 (0,009 - 0,530)
Copyright :Anetka, Gatka, Paulinka