Stopy procentowe - Ryzyko a termin
Wzajemne związki między stopami procentowymi mogą być zaprezentowane z punktu widzenia dwóch perspektyw:
1. Struktury ryzyka stóp procentowych - tj. związków między stopami procentowymi obligacji o tych samych terminach zapadalności;
2. Struktury terminowej stóp procentowych - tj. związków między stopami procentowymi obligacji o różnych terminach zapadalności
Struktura ryzyka związanego ze stopami procentowymi
Trzy obserwacje:
1. Poziom stóp procentowych dla róŻnych obligacji o tym samym terminie zapadalności jest różny;
2. Spread (tj. różnica) między stopami fluktuuje w czasie.
3. Oprocentowanie obligacji municypalnych jest niŻsze niŻ oprocentowanie obligacji rządowych
Przyczyny tego zróżnicowania:
• Ryzyko niewypłacalności [Default risk]
• Płynność
• Regulacje podatkowe
1. Ryzyko niewypłacalności
Default risk - prawdopodobieństwo, że dłużnik nie będzie w stanie lub nie będzie chciał spłacić odsetek w momencie wymagalności oraz pożyczonego kapitału w umówionym terminie;
Stopy oprocentowania obligacji przedsiębiorstw są wyższe niż stopy oprocentowania obligacji rządowych ponieważ:
1. Obligacje rządowe są traktowane jak obligacje wolne od ryzyka [ang. default free] - rząd zawsze moŻe podnieść podatki, by pozyskać niezbędne fundusze na spłatę długu; w ostateczności - przynajmniej hipotetycznie - moŻe podjąć decyzję o emisji pieniądza;
2. Wypłacalność podmiotów prywatnych nie jest tak pewna, jak wypłacalność kraju [rządu]
3. Premia za ryzyko [risk premium] - róŻnica między oprocentowaniem obligacji przedsiębiorstw oraz obligacji rządowych; zwykle wzrasta podczas recesji i obniŻa się podczas prosperity;
4. Agencje ratingowe przyznają oceny wiarygodności kredytowej dłużnikom uwzględniając poziom ryzyka niewypłacalności [default'u]
I. Ryzyko niewypłacalności
1. Wzrost ryzyka powoduje wzrost premii za ryzyko
2. Premia ta jest zawsze dodatnia
Fakt 1 objaśniony - ryzyko default'u wyjaśnia wyŻszy poziom oprocentowania obligacji korporacyjnych
Fakt 2 - ryzyko default'u wzrasta w okresie recesji, stąd wzrasta poziom oprocentowania obligacji i poziom premii za ryzyko
II. Płynność
Stopy oprocentowania obligacji przedsiębiorstw o ratingu AAA są wyŻsze niŻ oprocentowanie obligacji rządowych, poniewaŻ:
1. Płynność - szybkość i kosztowność zamiany danego papieru wartościowego na gotówkę
2. Poziom płynności danego papieru wartościowego zaleŻy od rozwoju rynku wtórnego [jest on całkiem dobrze rozwinięty w przypadku papierów rządowych, słabiej w przypadku papierów korporacyjnych]
3. Niska płynność skutkuje znaczącym wzrostem premii za ryzyko
III. Regulacje podatkowe - dot. USA
Wprawdzie obligacje jednostek samorządywch, tzw. municypalne cechuje niŻsza płynność niŻ obligacje rządowe, to jednak ich oprocentowanie jest niŻsze niŻ oprocentowanie obligacji rządu USA. - Powód - obligacje municypalne nie są obciąŻone podatkiem. Ta korzyść podatkowa podwyŻsza popyt na te obligacje, co z kolei skutkuje spadkiem oprocentowania.
Struktura terminowa stóp procentowych
Obligacje o tym samym ryzyku, tej samej płynności oraz o tych samych charakterystykach podatkowych róŻnią się między sobą poziomem oprocentowania, co jest konsekwencją czasu
pozostałego do końca terminu zapadalności;
Krzywa dochodowości przedstawia zaleŻność pomiędzy poziomem stóp zwrotu z obligacji o
róŻnych terminach zapadalności, a tym samym poziomie ryzyka, tej samej płynności oraz tych samych regulacjach podatkowych
Kształty
• Normalny, czyli rosnący (normal; upward sloping) - stopy długoterminowe znajdują się powyŻej stóp krótkoterminowych,
• Płaski (flat) - stopy długoterminowe są na tym samym poziomie co stopy krótkoterminowe,
• Odwrócony, czyli malejący (inverted) - stopy długoterminowe znajdują się poniŻej stóp
krótkoterminowych
• Zgarbiony (hump - shaped)
Krótki i długi odcinek krzywej dochodowości
Trzy fakty, które należy wyjaśnić:
1. Stopy procentowe obligacji o tym samym ryzyku, lecz róŻnych terminach zapadalności przemieszczają się jednocześnie wraz z upływem czasu;
2. Gdy stopy krótkoterminowe są niskie, krzywa dochodowości ma zazwyczaj kształt normalny; Gdy stopy krótkoterminowe są wysokie, krzywa dochodowości ma zazwyczaj kształt malejący/odwrócony;
3. Krzywe dochodowości prawie zawsze są rosnące
Teorie wyjaśniające kształt
1. Teoria oczekiwań [ang. Expectations hypothesis] - wyjaśnia fakt 1 i 2
2. Teoria premii za płynność [ang. Liquidity Premium ] - wyjaśnia fakt 3
3. Teoria segmentacji rynku [ang. Segmented Markets Theory]- wyjaśnia fakt 3 i teoria preferowanych habitatów [Preferred Habitat Theory]- kombinacja teorii oczekiwań i teorii segmentacji rynku - wyjaśnia wszystkie trzy fakty
Teoria oczekiwań Założenia teorii [J.M. Keynes, 1930 i F.A. Lutz, 1940]
1. Stopy oprocentowania długoterminowych obligacji średniej stóp procentowych krótkoterminowych, których pojawienia się nwestorzy oczekują w okresie zapadalności obligacji
2. Kupujący obligacje nie preferują jednych obligacji bardziej niŻ drugich;
3. Inwestorzy uwaŻają, Że obligacje o róŻnych terminach zapadalności są doskonałymi substytutami - jest to kluczowe załoŻenie tej teorii
Teoria oczekiwań wyjaśnia:
1. Dlaczego stopy procentowe przesuwają się razem w czasie [fakt 1] - poniewaŻ stopy procentowe w kaŻdym terminie zapadalności zaleŻą od poziomu dzisiejszej stopy procentowej it , to wraz z wzrostem stopy dzisiejszej muszą wzrosnąć wszystkie przyszłe stopy procentowe
2. Dlaczego struktura terminowa jest rosnąca, gdy krótkoterminowe stopy są niskie oraz malejąca, gdy stopy krótkoterminowe są wysokie [fakt 2] Nie wyjaśnia, dlaczego krzywe dochodowości zazwyczaj są rosnące [fakt 3] - zgodnie z tą teorią, prawdopodobieństwo tego, Że stopy wzrosną jest równie wysokie, jak prawdopodobieństwo tego, Że będą one spadać.
Teoria preferencji płynności Założenia teorii [Hicks, 1939, Value and Capital]
1. Kluczowe założenie teorii: oprocentowanie obligacji długoterminowych jest równe średniemu oprocentowaniu wynikającemu z poziomu stóp krótkoterminowych plus premia za płynność.
2. Obligacje o różnych terminach zapadalności są substytutami, ale nie doskonałymi substytutami.
Fakty: Ryzyko niekorzystnej zmiany ceny jest tym wyŻsze im dłuŻszy jest termin zapadalności instrumentu. Premia za ryzyko powinna być zatem dodatnio skorelowana z czasem zapadalności - stąd premia ta czasami jest nazywana premią czasową.
Teoria wyjaśnia normalny kształt krzywej dochodowości [fakt 3].
Hicks zawarł w teorii preferencji płynności następujące warunki:
1. Premia czasowa powinna mieć znak dodatni dla każdego terminu zapadalności;
2. Wartość premii powinna monotonicznie rosnąć wraz z wydłuŻaniem się terminu zapadalności instrumentów długoterminowych;
3. Premia oferowana przez instrument o danym terminie zapadalności powinna być stała w czasie.
W teorii preferencji płynności nie występuje całkowita substytucyjność krótkoterminowych i długoterminowych papierów dłuŻnych. Przyczyna - papiery długoterminowe są naraŻone na zdecydowanie wyŻsze ryzyko zmiany ceny, jeŻeli inwestor błędnie prognozuje poziom stóp procentowych.
Teoria segmentacji rynku i teoria preferowanych habitatów
[Culbertson, 1957, The term structure of interest rates, Quaterly Journal of Economics, No. 71, s.485-517.] Założenia:
1. Obligacje o róŻnych terminach zapadalności nie są doskonałymi substytutami. Inwestorzy traktują obligacje o róŻnych terminach zapadalności jako zupełnie odrębne papiery, które nie są dla siebie
substytutami - założenie przeciwne do założenia teorii oczekiwań.
Teoria segmentacji rynku wyjaśnia fakt 3. Skoro większość inwestorów preferuje obligacje o krótkim terminie zapadalności, to w tym segmencie rynku popyt będzie wyższy niż w segmencie obligacji długoterminowych. Wobec tego oprocentowanie krótkoterminowych obligacji będzie niższe niż oprocentowanie długoterminowych obligacji. Stąd krzywa dochodowości ma kształt rosnący.
Dlaczego inwestorzy [np. banki] preferują krótkie terminy? (1) unikanie strat kapitałowych; (2) płynność
- Nie wyjaśnia faktu 1: JeŻeli obligacje o róŻnych terminach zapadalności nie są doskonałymi substytutami, to oprocentowanie obligacji w danej grupie ryzyka nie powinno zmieniać się jednocześnie w czasie
- Nie wyjaśnia faktu 2: na gruncie tej teorii nie jest dopuszczalne załoŻenie, Że preferencje inwestorów co do terminu zapadalności mogą zmienić się drastycznie, stąd teŻ nie jest moŻliwe wystąpienie zjawiska, gdy przez jakiś czas inwestorzy preferują obligacje krótkoterminowe, a w innym okresie obligacje długoterminowe.
Teoria preferowanych habitatów
Założenia teorii
1. Inwestorzy preferują obligacje o danym terminie zapadalności bardziej niż obligacje o innym terminie , tj. np. o krótkim terminie zapadalności a nie o długim terminie
2. Inwestorzy będą skłonni zakupić obligacje o dłuższym terminie zapadalności - zrezygnować z preferowanej zapadalności / habitatu - jeżeli zostanie im zaoferowana premia za płynność
3. Inwestorzy mają tendencję do preferowania obligacji o krótszych terminach
Teoria ta łączy założenia teorii oczekiwań, preferencji płynności oraz teorii segmentacji rynku.
Teoria ta najlepiej odpowiada faktom empirycznym - wyjaśnia wszystkie 3 fakty
Struktura terminowa stóp procentowych - zastosowanie
1. Zarządzanie finansowe: wycena papierów wartościowych; prognozowanie stóp procentowych
2. Polityka pienięŻna i prognozy inflacyjne
3. Zjawiska w sferze realnej gospodarki
Instrumenty finansowe rynku pieniężnego
Bony skarbowe
Bony pieniężne, Lokaty międzybankowe, Transakcje repo i reverse repo / transakcje sell-buy-back i buy-sell-back [!uŻywane również na rynku kapitałowym], Commercial papers
Krótkoterminowe papiery bankowe Czeki, Weksle, Instrumenty pochodne na instrumenty rynku pieniężnego [np. kontrakty futures na 3-miesięczne depozyty eurodolarowe; swapy walutowe; FRA]
Bony skarbowe
Emitent: Skarb Państwa; reprezentant SP - Minister Finansów; agent emisji-NBP
*Terminy zapadalności w tygodniach:4,8,13,39 i 52 *Nabywcy: obrót pierwotny DRSPW, obrót wtórny: podmioty krajowe i zagraniczne *SprzedaŻ na rynku pierwotnym z dyskontem *Finansowanie potrzeb budŻetu państwa *Obrót wtórny zdematerializowany
Bony pieniężne
Emitent- NBP *Terminy zapadalności w dniach: 1-7, 14, 28, 91, 182, 364 *Nabywcy: obrót pierwotny- banki dealerzy rynku pienięŻnego i BFG; obrót wtórny - inne banki krajowe i banki zagraniczne prowadzące działalność w Polsce *Przetargi odbywają się w piątki, chyba Że piątek jest dniem wolnym od pracy to we czwartki *Cel emisji - realizacja zamierzeń polityki pieniężnej *Nominał - 10 000 zł. *Emisja bonów pienięŻnych jest podstawową formą operacji otwartego rynku dokonywanych przez NBP na rynku pienięŻnym. Wartość bonów pieniężnych oferowanych na przetargach zaleŻy od prognozowanej skali nadpłynności w sektorze bankowym. Wykorzystując ten instrument bank centralny absorbuje nadmiar płynności i w ten sposób kształtuje oprocentowanie jednotygodniowych lokat międzybankowych na poziomie zbliŻonym do stopy referencyjnej ustalanej przez
RPP.
Lokaty międzybankowe
Rynek lokat międzybankowych determinowany jest wysokością nadwyżek ponadobowiązkowych rezerw gotówkowych banków, które mogą być inwestowane w papiery skarbowe, papiery emitowane przez bank centralny lub lokować w innych bankach. W przypadku, gdy bank posiada nadwyżkę wolnych środków, moŻe je poŻyczyć innemu bankowi lub złoŻyć w formie lokaty w innym banku.
*Lokaty międzybankowe to przykład transakcji o charakterze lokacyjnym
*Dwa indeksy rynku lokat międzybankowych:
- WIBID (Warsaw Interbank Bid rate)
- WIBOR (Warsaw Interbank Offered Rate)
- Oba indeksy są obliczane dla środków lokowanych na następujące terminy
- O/N [zaczyna się w dniu zawarcia i zapada w następnym dniu roboczym]
- T/N [zaczyna się w następnym dniu roboczym od dnia zawarcia transakcji i zapada w drugi dzień po zawarciu transakcji]
- S/N,1W, 2W, 1M, 3M, 6M, 9M i 1 R [zaczyna się pojutrze i zapada w następnym dniu roboczym, po tygodniu, …]
Transkacje repo i reverse repo
Sale and Repurchase Agreement
*Repo to przykład transakcji o charakterze lokacyjnym *Są to tzw. transakcje uwarunkowane *REPO: Jest to umowa, w której strona otrzymująca gotówkę (sprzedawca) sprzedaje papiery wartościowe dziś, w zamian za gotówkę, dostarczającemu gotówkę (kupującemu), i zgadza się odkupić te papiery od kupującego za wyŻszą kwotę niŻ kwota sprzedaŻy w określonym momencie przyszłości. [ta wyŻsza kwota to suma kwoty zapłaconej przez kupującego papier wartościowy w momencie zawierania transakcji powiększona o pewną kwotę, zwaną teŻ odsetkami, określonymi na
podstawie stopy repo) *REVERSE REPO to opisana powyŻej transakcja z perspektywy kupującego *Przedmiotem takiej umowy mogą być: papiery skarbowe, korporacyjne, akcje.. *Ekonomiczny sens: repo jest zbliŻona do zabezpieczonej poŻyczki, w której udzielający poŻyczki traktuje papiery wartościowe jako zabezpieczenie na wypadek niewypłacalności dłuŻnika. Niemniej jednak płatności kuponowe związane z papierami będącymi przedmiotem repo są przekazywane sprzedającemu [tj. kupujący nie czerpie wszystkich poŻytków, związanych z posiadaniem papierów; co jest jednak moŻliwe, jeŻeli strony się tak umówią; taki zabieg jest np. typowy dla transkacji sellbuy-back]
Transakcje sell-buy-back i buy-sell-back
Sell/buy back to sprzedaŻ papierów wartościowych na rynku kasowym i ich odkup na rynku terminowym, tj. odkup odsunięty w czasie [forward] [≈repo]
*Buy/sell back [≈reverse repo] *Motywacje zawierania transakcji SBB i BSB oraz repo są te same. Sens ekonomiczny równieŻ ten sam. *RóŻnice: repo to pojedyncza transakcja, podczas gdy SBB to dwie odrębne umowy. Repo zawierana jest w oparciu o wystandaryzowaną dokumentację [tzw. master agreement]; Płatności kuponowe związane z papierem będący przedmiotem umowy są przekazywane sprzedającemu papier poprzez
skorygowanie kwoty, którą ma zwrócić pod koniec obowiązywania transakcji sprzedający papier. W przypadku repo płatności kuponowe są przekazywane bezpośrednio sprzedającemu.
Papiery komercyjne, papiery bankowe
Podstawa emisji commercial papers [tzw. Krótkoterminowe papiery dłużne przedsiębiorstw; KPDP]: Prawo wekslowe Ustawa o obligacjach Prawo cywilne
•Podstawa emisji papierów bankowych [tzw. Krótkoterminowe bankowe papiery dłuŻne; KBPD]: Ustawa Prawo bankowe [tzw. Certyfikaty depozytowe] Ustawa o obligacjach
Czek
Definicja
*Strony: trasant, trasat, remitent, indosant, indosatariusz
*Wymagania formalne:
1.Nazwa „czek” 2. Bezwarunkowe polecenie zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej 3. Nazwisko osoby, która ma zapłacić, 4. Oznaczenie miejsca płatności 5. Oznaczenie miejsca i daty wystawienia czeku, 6. Podpis wystawcy czeku
Terminy płatności: 10, 20, 70 dni
Podział:
1. Ze względu na sposób określenia osoby uprawnionej: imienne, na zlecenie, na okaziciela 2. Sposób zaspokojenia wierzyciela: kasowy i rozrachunkowy 3. Inne rodzaje: postdatowany, antydatowany, in blanco (co najm. Podpis wystawcy
Obrót:
1. Imienne na zlecenie - indos: Indos in blanco lub na okaziciela
Indos zakazujący dalszego indosowania 2. Imienne + klauzula „nie na zlecenie” - cesja+wręczenie 3. Na okaziciela - wręczenie.
Weksel
Definicja
*Strony: trasant, trasat, remitent, akceptant, awalista, indosant, indosatariusz
*Rodzaje: własny, trasowany, „in blanco” - zawiera co najmniej podpis wystawcy lub akceptanta, +”deklaracja” ustna lub pisemna
Wymogi formalne:
Własny:
1. Słowo „weksel” 2. Przyrzeczenie bezwarunkowej zapłaty oznaczonej sumy pienięŻnej, 3. Oznaczenie terminu płatności, 4. Oznaczenia miejsca płatności 5. Oznaczenie osoby remitenta, 6. Oznaczenie daty i miejsca wystawienia weksla 7. Podpis wystawcy weksla
Trasowany:
1. Słowo „weksel” 2. Polecenie bezwarunkowej zapłaty oznaczonej sumy pienięŻnej, 3. Oznaczenie terminu płatności, 4. Oznaczenia miejsca płatności 5. Oznaczenie osoby remitenta, 6. Oznaczenie daty i miejsca wystawienia weksla, 7. Podpis wystawcy weksla
8. Bezwarunkowe polecenie zapłaty skierowane do trasata (musi być oznaczony trasat)
Indos
Indos jest szczególnym w stosunku do przelewu sposobem przenoszenia prawa. Będąca w dobrej wierze osoba, na którą zostało przeniesione prawo przez indos (indosatariusz) nabywa to prawo w zakresie wynikającym z treści dokumentu, niezaleŻnie od tego, czy (i w jakim zakresie) prawo to przysługiwało zbywcy (indosantowi)
*Indos zupełny, in blanco, na okaziciela
Weksel: Rekta weksel =imienny (gdy wystawca umieści klauzulę „nie na zlecenie”). *Indosant umieszcza klauzulę „nie na zlecenie”
Czek a weksel
Trasatem jest zawsze bank *Trasat nie jest dłuŻnikiem czekowym *Czek moŻe być wystawiony na okaziciela *MoŻe być odwołany
Rynek pieniężny Instrumenty polityki pieniężnej stopy na rynku międzybankowym
Polityka pieniężna Cel: dbanie o stabilność cen Instrumenty: 1 Stopy procentowe
2. Operacje otwartego rynku 3. Rezerwa obowiązkowa 4. Operacje depozytowo kredytowe [Kredyt techniczny]
Operacje otwartego rynku
*Bezwarunkowej sprzedaŻy: outright sale *Uwarunkowane:
1. Repo i reverse repo 2. Sell - buy back i buy - sell back
Podstawowe - 7 dni Dostrajające - 1 - 7 dni Strukturalne - o charakterze długookresowym
Minimalna wartość transakcji wynosi 1 mln zł. Rezerwa obowiązkowa: 3,5%
Operacje depozytowo - kredytowe
*Kredyt lombardowy *Depozyt na koniec dnia *Kredyt techniczny
*Cel - zarządzanie płynnością *Miejsce kształtowania tzw. stawek referencyjnych, czyli ceny kredytów złotowych *Dwa typy stóp: WIBID i WIBOR
Terminy lokat:
O/N - dziś zwrot jutro
T/N - jutro zwrot pojutrze
1W - pojutrze i zwrot po tygodniu od daty waluty
2W,1M, 3M, 6M, 9M,1Y
Lombardowa >WIBOR Depozytowa< WIBID Interwencyjna <= WIBOR 1W
Lombardowa 5,75% > Wibor 4,10 do 4,30..
Depozytowa - 2,75% < Wibid 3,9 do 4,10
Interwencyjna - 4,25% < Wibor 1W 4,27%
Obligacje wymienne
*Instrument bardzo podobny do obligacji zamiennych *Różnica polega na tym, że zamiana obligacji następuję na akcje/udziały podmiotu innego niż emitent obligacji
Obligacje z prawem pierwszeństwa
Posiadacz ma prawo subskrypcji nowej emisji akcji przed jej dotychczasowymi akcjonariuszami *Uchwała określa: Liczbę akcji przypadających na obligację Cenę emisyjna akcji i sposób jej ustalenia Termin wygaśnięcia uprawnień obligatoriuszy
Emisja w ramach programów motywacyjnych dodatkowe warunki co do wykupu - np. osiągnięcie poziomu zysku netto zwiększenie atrakcyjności oferty w celu przyciągnięcia większej liczby kupujących
Obligacje z prawem wcześniejszego wykupu
Obligacje callable: obligacje z reguły długoterminowe, prawo wcześniejszego wykupu ma emitent, okres ochrony przed wykupem
Obligacje putable:prawo wcześniejszego wykupu przysługuje posiadaczowi, obligacje zwykle mają określony termin trwania (z reguły długoterminowe), ochrona zysku inwestora Zastosowanie w praktyce Zależność cenowa obligacji z prawem wcześniejszego wykupu cena o. callable < cena zwykłej o. < cena o. putable
Obligacje Skarbowe
Obligacje skarbowe to dłużne papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa, reprezentowany przez Ministra Finansów. Skarb Państwa - emitent obligacji - pożycza od nabywcy obligacji określoną sumę pieniędzy i zobowiązuje się ją zwrócić (wykupić obligacje) - w określonym czasie wraz z należnymi odsetkami.
Rodzaje Obligacji:
Obligacje skarbowe oferowane w sieci sprzedaży detalicznej dzielą się na dwie grupy:
* obligacje oszczędnościowe * obligacje rynkowe
Obligacje oszczędnościowe: * są oferowane wyłącznie osobom fizycznym, rezydentom i nie-rezydentom. Mogą być przedmiotem obrotu na rynku wtórnym nieregulowanym na podstawie umowy sprzedaży lub darowizny. Nie są natomiast notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych. Obligacje oszczędnościowe są emitowane co miesiąc i sprzedawane zawsze po cenie równej wartości nominalnej, tj. 100zł. * Do obligacji oszczędnościowych zalicza się obligacje dwuletnie, czteroletnie oraz dziesięcioletnie
Obligacje rynkowe: * są dostępne zarówno dla rezydentów jak i nie-rezydentów, będących osobami fizycznymi oraz dla osób prawnych i jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej, z wyłączeniem podmiotów finansowych, spółek akcyjnych i spółek z ograniczoną odpowiedzialnością. * Najważniejszą cechą tych obligacji jest możliwość obrotu nimi na Giełdzie Papierów Wartościowych - za pośrednictwem biur maklerskich dla posiadaczy rachunków papierów wartościowych lub możliwość sprzedaży bezpośrednio z rachunku rejestrowego dla tych, którzy nie posiadają rachunku inwestycyjnego. * Od maja 2005 r. obligacje rynkowe są notowane nie tylko na Giełdzie Papierów Wartościowych, ale także na rynku regulowanym prowadzonym przez MTS CeTO S.A. * Ponadto mogą być przedmiotem obrotu na rynku wtórnym nieregulowanym na podstawie umów sprzedaży lub darowizny. Obligacje rynkowe są sprzedawane w trzymiesięcznych emisjach - zawsze po dziennej cenie sprzedaży odpowiadającej cenie emisyjnej powiększonej o wartość odsetek przypadających na dany dzień sprzedaży.
Oprocentowanie obligacji * Oprocentowanie obligacji naliczane jest od wartości nominalnej obligacji, poczynając od pierwszego dnia okresu odsetkowego, wskazanego w liścieemisyjnym. Oprocentowanie obligacji może być stałe lub zmienne.
Obligacje są oprocentowane według stopy procentowej, której sposób obliczenia jest wskazany w liście emisyjnym. Stopa procentowa obligacji, obliczona w powyższy sposób, podawana jest do wiadomości za pośrednictwem internetu na stronach internetowych oraz w punktach sprzedaży obligacji.
W Polsce emituje się najczęściej obligacje na okres: 2 lat - o stałym oprocentowaniu
3 lat - zmienne oprocentowanie 4 lat - zmienne oprocentowanie 10 lat - zmienne oprocentowanie
RYNEK GIEŁDOWY miejsce, w którym dokonuje się transakcji kupna i sprzedaży instrumentów finansowych * jedna z form rynku kapitałowego, podlegająca, ze względu na swą charakterystykę, bardzo szczegółowym regulacjom prawnym -w Polsce jest to - Ustawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi, a także nadzorowi państwa -Komisja Papierów Wartościowych i Giełd
RODZAJE GIEŁDY: * Giełda papierów wartościowych (akcje, obligacje, instrumenty pochodne) *Giełda towarowa (np. ropa naftowa, miedź, pszenica, półtusze wieprzowe, ale także waluty)
cena zakupu zgłoszona przez nabywcę < Cena jednostkowa < cena sprzedaży zgłoszona przez sprzedawcę OFERTA MUSI ZAWIERAĆ: określeniem zleceniodawcy rodzaj oferty (kupno/sprzedaż) liczbę jednostek danego dobra, których dotyczy oferta propozycja ceny jednostkowej
Wskaźnik giełdowy P/E (pl. C/Z): bieżąca cena / wypracowany w ciągu ostatnich 12 miesięcy zysk netto przypadający na jedną akcję (EPS )
INDEKSY GIEŁDOWE:
WIG (Warszawski Indeks Giełdowy, który odzwierciedla dochodowość inwestycji we wszystkie akcje znajdujące się w obrocie giełdowym na rynku podstawowym) WIG20 (wartość portfela akcji 20 spółek rynku podstawowego) MIDWIG (średnie spółki giełdowe) WIRR (spółki rynku równoległego) NIF.
Rynek pozagiełdowy CeTO:
Kupno i sprzedaż papierów wartościowych
Brak parkietów
Nadzór KNF
Mniejsze koszty i oszczędność czasu
Dostęp do szerokiej grupy inwestorów
MTS-CeTO S.A. Akcjonariusze Banki, domy maklerskie, Skarb Państwa, Związek Banków Polskich - Izba Gospodarcza oraz Giełda.
Podstawowe zadania CeTO 1.Wspomaganie rozwoju małych spółek 2. Budowanie publicznego rynku
Segmenty papierów wartościowych CeTO: 1) Rynek Instrumentów Dłużnych, na którym notowane są: listy zastawne, obligacje komunalne, obligacje korporacyjne, obligacje bankowe oraz obligacje skarbowe, 2) Rynek Akcji, na którym notowane są akcje małych i średnich przedsiębiorstw, 3) Rynek Certyfikatów Inwestycyjnych.
Indeks spółek notowanych na CeTO - ITO
Instytucje nadzorujące organizatorów rynku papierów wartościowych:
Komisja Papierów Wartościowych i Giełd (KPWiG)
Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych (KDPW)
AKCJE: Akcje są podstawowymi instrumentami rynków kapitałowych - papierami wartościowymi o charakterze własnościowym, który świadczy o udziale jej posiadacza w kapitale spółki akcyjnej. Ze względu na sposób przenoszenia tytułu własności do praw majątkowych, akcje dzielą się na imienne oraz okaziciela. W akcjach imiennych przenoszenie tytułu własności następuje poprzez zgłoszenie nowego właściciela w zarządzie spółki. Zostaje on wpisany do tak zwanej księgi akcyjnej i otrzymuje akcje wystawione na jego osobę. Taki tryb zmiany właściciela utrudnia w znacznym stopniu obrót akcjami.
Instrumenty pochodne: instrumenty pochodne, których wartość kształtuje się jako pochodna wartość innych, rzeczywistych, bazowych instrumentów finansowych, takich jak: towary, [surowce, płody rolne], papiery wartościowe oraz parametry rynku [stopy procentowe, kursy walut]). Zwane także derywatywami lub derywatami lub instrumentami pozabilansowymi.
"Zatem przez instrument pochodny należy rozumieć instrument finansowy zbudowany na podstawie cech konstrukcyjnych określonego aktywu bazowego, który swoją wartością rynkową determinuje wartość instrumentu pochodnego."
Instrumenty pochodne dzieli się na dwie podstawowe grupy: * instrumenty o ryzyku symetrycznym (kontrakty terminowe - Mogą to być kontrakty typu foward i futures lub swapy). * instrumenty o ryzyku niesymetrycznym (opcje, warranty, obligacje zmienne).
Opcje:*Opcja jest prawem do zakupu lub sprzedaży określonej ilości wyspecyfikowanego przedmiotu opcji po z góry ustalonej cenie i w ciągu umówionego okresu lub w wyznaczonym terminie przyszłym * Opcja jest to umowa dająca jej posiadaczowi prawo do wykonania określonej czynności w określonym przedziale czasu * Ze względu na kryterium czasu wykonania opcji wyróżnia się trzy ich typy:
styl amerykański - wykonanie w dowolnym terminie pomiędzy datą zakupu, z terminem wygaśnięcia,
styl europejski - wykonanie tylko w dniu wygaśnięcia, co nie oznacza, że nie może być wcześniej przedmiotem handlu,
styl azjatycki - cena rozliczenia stanowi średnią cenę aktywu w pewnym okresie czasu (przeważnie odnosi się do towarów).
Kontrakty futures:transakcja futures jest legalnie zawartym kontraktem na dostawę lub przejęcie dostawy produktu o wystandaryzowanej jakości i ilości, ściśle określonym czasie i po z góry ustalonej cenie
Kontrakty forward:cena realizacji jest ustalana wstępnie w taki sposób, aby bieżąca wartość rynkowa była równa zeru
Inwestor zobowiązuje się do kupna lub sprzedaży określonego dobra w ustalonym momencie w przyszłości po określonej cenie.
Transakcje swap:swapy ogólnie można scharakteryzować, jako instrumenty służące wymianie strumieni płynności, których wartości i terminy są z góry ustalone. Dla przedsiębiorstw są często wygodnym narzędziem optymalizacji struktury pasywów oraz wykorzystywania przewagi komparatywnej na różnych rynkach. Najczęściej spotykane kontrakty swapowe to procentowe kontrakty swapowe (interetest rate swaps) oraz walutowe kontrakty swapowe (currency swaps).
Warranty:warrant jest to rodzaj opcji emitowanej przez przedsiębiorstwo, dająca prawo nabycia akcji po określonej cenie i w określonym czasie.
Klasyfikując warranty, często przyjmuje się podział ze względu na rodzaj eminentna, podmiot emitujący, dzielimy je na subskrypcyjne i opcyjne
Tytuły uczesnictwa w instytucjach zbiorowego inwestowania: są to wyemitowane na podstawie właściwych przepisów polskiego prawa lub obcego papiery wartościowe lub nie będące papierami wartościowymi instrumenty finansowe reprezentujące prawa majątkowe przysługujące uczestnikom instytucji zbiorowego inwestowania, w tym w szczególności jednostki uczestnictwa funduszy inwestycyjnych.
Rodzaje zleceń giełdowych
ZLECENIE to informacja o tym, co i na jakich warunkach Ty jako inwestor chcesz kupić lub sprzedać na giełdzie
4 sposoby: Internet, telefonicznie, osobiście w domu maklerskim,faksem.
Określ następujące elementy: rodzaj zlecenia (kupno czy sprzedaż); nazwę instrumentu finansowego; cenę, po której chcesz dokonać transakcji, (tzw limit ceny lub rodzaj zlecenia bez limitu ceny); iczbę instrumentów, tzw. wolumen zlecenia;
termin ważności zlecenia; dodatkowe warunki realizacji zlecenia. Zlecenia z limitem p:
Dokładnie określ kurs (czyli limit ceny), po jakiem chcesz kupić lub sprzedać dany walor.
* W zleceniu kupna określ limit = maksymalny kurs, po którym jesteś skłonny kupić dany instrument. * W zleceniu sprzedaży, określ limit = kurs minimalny, po którym zgodzisz się sprzedać dany instrument. * Musisz pamiętać, o różnych sposobach określania limitu ceny: * w zleceniach na akcje, prawa poboru, prawa do akcji, prawa pierwszeństwa, certyfikaty inwestycyjne, jednostki indeksowe i opcje akcyjne limit ceny podaje się w złotych, * w zleceniach na obligacje limit ceny podaje się w procentach wartości nominalnej obligacji, * w zleceniach na kontrakty terminowe limit ceny podaje się w punktach (dla kontraktów indeksowych), w złotych (dla kontraktów na akcje i waluty) lub procentach wartości nominalnej (dla kontraktów na obligacje), * w zleceniach na opcje indeksowe limit ceny podaje się w punktach.
Zlecenia PKC, czyli Po Każdej Cenie:
* Tego rodzaju zlecenia giełdowe są realizowanie , gdy priorytetem dla inwestora jest szybkie zawarcie transakcji. * Musisz wtedy zakceptować aktualnie dostępną na rynku cenę. * Podstawową cechą tego zlecenia, oprócz braku limitu ceny, jest konieczność jego realizacji w 100%.
Zlecenie PCR, czyli Po Cenie Rynkowej:
Gdy jesteś zainteresowany zawarciem transakcji po kursie, który zostanie ustalony na otwarciu, zamknięciu notowań ciągłych lub na fixingu w notowaniach jednolitych.
Zlecenia PCRO działają bardzo podobnie do omawianych wcześniej:
* również nie musi być ono realizowane w całości, * a niezrealizowana jego część stanie się zleceniem z limitem ceny równym odpowiednio: kursowi otwarcia,kursowi zamknięcia,
kursowi jednolitemu lub kursowi określonemu w wyniku równoważenia rynku.
Jednakże, nie może ono zawierać dodatkowych warunków: limitu aktywacji, wielkości minimalnej i wielkości ujawnianej.
Zleceń PCRO nie można modyfikować w fazie interwencji.
Terminy ważności - ZLECENIA:
z określoną datą ważności Gdy masz sprecyzowana strategię działania. Wiesz, po jakiej cenie chcesz dokonać transakcji i określasz termin jej wykonania.
ważne do końca sesji Chcesz zawrzeć transakcję tylko w czasie tej sesji, na którą składasz zlecenie. Istnieje ryzyko, że zlecenie nie zostanie zrealizowane w czasie jej trwania.bez określonego terminu ważności Ważne do końca roku kalendarzowego. Pozostaje w arkuszu tak długo, aż zostanie zrealizowane lub anulowane przez inwestora.
wykonaj lub anuluj Gdy chcesz kupić lub sprzedać określoną liczbę akcji. Takie zlecenie musi być zrealizowane w całości, jeżeli jest to możliwe tylko w częściach, traci ważność.
ważne do pierwszego wykonania Jest ważne do momentu zawarcia pierwszej transakcji z nim związanej. Zlecenie takie umożliwia kupno lub sprzedaż chociaż części akcji, na które opiewa. Jeżeli zostanie zrealizowane tylko częściowo, pozostała, niezrealizowana część zostaje natychmiast anulowana.
Wmin, czyli zlecenie z wielkością minimalną:
Określasz minimalną wielkość wykonania zlecenia. * Nie masz zamiaru realizować swojego zlecenia w częściach * Chcesz, aby zlecenie zostało zrealizowane w wielkości nie mniejszej niż określona w zleceniu i inne rozwiązanie ciebie nie interesuje.
Zlecenie takie: * może zostać zrealizowane w całości, * w części minimalnej określonej przez inwestora * lub nie zostać zrealizowane wcale.
WUJ, czyli zlecenie z wielkością ujawnioną:
Stosowane, gdy chcesz złożyć bardzo duże zlecenie ,ale nie chcesz, aby inni dowiedzieli się, jakie są twoje prawdziwe zamiary. * Ujawnienie chęci zakupu dużej liczby akcji spowoduje, że sprzedający podniosą ceny, czyli wzrośnie kurs akcji. * Natomiast widoczne w całości duże zlecenie sprzedaży może doprowadzić do dużego spadku kursu.
Budowa tego zlecenia przypomina górę lodową: na powierzchni widoczna jest tylko jego część ujawniona przez inwestora; pod nią, jak pod powierzchnią wody, kryje się reszta - pozostała część zlecenia niewidoczna dla innych inwestorów.
LimAkt, czyli zlecenie z limitem aktywacji:
Masz do dyspozycji dwa rodzaje zleceń tego typu.STOP LIMIT musisz określić dwa limity: limit aktywacji - czyli poziom kursu na rynku, po przekroczeniu którego jego zlecenie "uaktywni się" oraz limit, po którym jego zlecenie ma zostać zrealizowane.
STOP LOSS określasz tylko limit aktywacji, a gdy cena akcji na rynku osiągnie poziom określony jako limit aktywacji, zlecenie staje się "widoczne" na rynku jako zlecenie PKC, czyli akceptujące dowolny kurs.
Inwestor nie może określić limitów aktywacji oraz limitów realizacji zlecenia dowolnie, ponieważ obowiązują go pewne reguły.
W przypadku zleceń kupna musi być spełniony warunek:
- kurs ostatniej transakcji < limit aktywacji <= limit realizacji
a zlecenie może zostać złożone, jeżeli
określony limit aktywacji > kurs ostatniej transakcji.
Podział rynku finansowego
Kontrakty terminowe futures i forwards umowne zobowiązanie do dokonania lub przyjęcia w oznaczonym terminie w przyszłości dostawy określonego instrumentu bazowego po cenie określonej w chwili zawarcia umowy lub zobowiązanie do dokonania równowaŻnego rozliczenia pienięŻnego
Kontrakty forwards Umowa, w której sprzedający zobowiązuje się do dostarczenia przedmiotu kontraktu [najczęściejwaluty, towaru] określonej jakości i ilości bądź rozliczenia kontraktu w ustalonym przyszłym terminie wygaśnięcia kontraktu [ang. delivery/maturity/expiration date] po cenie uzgodnionej w dniu zawarcia kontraktu [ang. forward price].
Kontrakty futures Umowa, w której kupujący zobowiązuje się do zakupu a sprzedający/wystawca zobowiązuje się do dostarczenia wystandaryzowanego przedmiotu kontraktu bądź równowaŻnego z nim rozliczenie pienięŻnego w określonym przyszłym terminie. Nabywca kontraktu zajmuje pozycję długą i zarabia, gdy ceny rosną. Wystawca zajmuje pozycję krótką i zarabia, gdy ceny spadają. Zamknięcie pozycji na rynku futures moŻe być dokonane poprzez:a. Zajęcie pozycji przeciwstawnej przed upływem terminu wygaśnięcia [co ma miejsce w ok.. 98% walutowych f. i 99% pozostałych finansowych
futuresach, b. Dostarczenie instrumentu pienięŻnego albo pienięŻne rozliczenie w momencie wygaśnięcia kontraktu
WyróŻnić moŻna cztery grupy futures:
1. Towarowe, np. na zboŻa i metale [ang. futures on commodities]
2. Indeksowe, gdzie instrumentem bazowym jest indeks rynku akcji [ang. futures on stock indexes]
3. Walutowe [ang. futures on currencies]
4. Procentowe, dla których instrumentem pierwotnym są obligacje rządowe i bony skarbowe, depozyty eurowalutowe, obligacje komunalne [ang. futures on interest Bering instruments]
Kontrakt forward a futures
Forward:
1.Prywatna umowa pomiędzy 2 stronami - rynek nieregulowany [-] 2. Brak standaryzacji [+] 3. Instrument dwustronnie negocjowany [-] 4. Cena zaleŻy od siły przetargowej [-]
5. Niska płynność rynku [-] 6. Zwykle określona jedna data dostawy [+] 7. Rozliczany pod koniec trwania umowy [-] 8. Rozliczenie fizyczne, albo następuje rozliczenie netto [-]
9. Wysoki poziom ryzyka kontrahenta (kredytowego) [-] 10. Nie występują koszty związane z codziennym rozliczaniem i z depozytami zabezpieczającymi [+]
Futures:
1. Przedmiot obrotu giełdowego - rynek regulowany [+] 2. Kontrakty wystandaryzowane [-] 3. Instrument giełdowy - ceny kontraktu kształtują się na rynku [+] 4. Cena jednolita dla wszystkich inwestorów [+] 5. Wysoka płynność - moŻliwość otwarcia i zamknięcia pozycji w dowolnym momencie [+] 6. Przedział dat, w których moŻliwa jest dostawa. [-]
7. Rozliczany codziennie [-] 8. Zwykle zamknięcie pozycji przed wygaśnięciem terminu transakcji - clearing [+] 9. Ryzyko kontrahenta zminimalizowane dzięki izbie rozrachunkowej [+] 10. System codziennego rozliczania depozytów moŻe być kosztowny
Standaryzacja - parametry Aktywa - instrumenty bazowe Wielkość kontraktu Warunki dostawy Miesiące dostawy Kwotowanie Dzienny limit zmiany ceny Ograniczenie liczby otwartych pozycji
Transakcje zabezpieczające - hedging Ograniczanie ryzyka strat na rynku kasowym poprzez działania na rynku terminowym
Zabezpieczenie przed: * spadkiem wartości posiadanych akcji, poprzez sprzedaŻ kontraktów * wzrostem wartości akcji, które chcemy nabyć w przyszłości poprzez kupno kontraktów
Long hedge - stosują podmioty, które planują zakup określonych aktywów w przyszłości, w obawie przed spodziewanym wzrostem ich cen. Powinny one zajmować pozycję długa na rynku futures, aby w sytuacji wzrostu ceny aktywów na rynku kasowym ograniczyć ryzyko wzrostu kosztów zakupu tych aktywów
Short hedge - stosują podmioty będące posiadaczami określonych aktywów i zamierzające je sprzedać w przyszłości. Powinni oni dokonywać sprzedaŻy kontraktów futures opiewających na posiadane aktywa, aby w ten sposób ograniczyć ryzyko spadku ich ceny na rynku kasowym w przyszłości
Hedging zakupowy - long hedge
Hedging sprzedaŻowy - short hedge
załoŻenie: 1 kontrakt terminowy obejmuje 500 akcji
Opcje -
Pozycje zajmowane na rynku opcji
Na rynku opcji moŻemy zająć cztery rodzaje pozycji: długa pozycja w opcjach kupna (kupno opcji kupna) krótka pozycja w opcjach kupna (wystawienie opcji kupna) długa pozycja w opcjach sprzedaŻy (kupno opcji sprzedaŻy) krótka pozycja w opcjach sprzedaŻy (wystawienia opcji sprzedaŻy)
Podstawowe schematy wypłat opcji - opcja call, put
Macierz wypłat opcji call i put
Wyszczególnienie S<E S>E
Posiadający Call -C -C+S-E
Wystawiający Call +C C-(S-E)
Posiadający Put -P +E-S -P
Wystawiający Put P-(E-S) +P
Wartość opcjiWartość opcji = wartość wewnętrzna + wartość czasowa
Wartość wewnętrzna, istnieje gdy opcja jest w cenie:Opcji kupna = max(0, S-E)
Opcji sprzedaŻy = max(0, E-S); Wartość czasowa, to róŻnica między premią i wartością wewnętrzną; Wyłącznie wartość czasową ma opcja at-the-money i out-of-the-money
Zasadnicze motywy zawierania opcji to: Hedging Spekulacja ArbitraŻ
Warranty ZbliŻone do opcji Mają swojego emitenta Są papierami wartościowymi
SWAPY Procentowe (interest rate swap, IRS) Walutowe (currency swap) Walutowo - procentowe Swapy kredytowe
IRS plain vanilla
DF - swap procentowy jest umową, w której dwie strony uzgadniają, Że będą w ustalonych terminach w przyszłości przez określony okres umowy dokonywały rozliczenia netto odsetek liczonych od uzgodnionej kwoty hipotetycznego kapitału według dwóch stóp procentowych: jednej, stałej w całym okresie obowiązywania umowy oraz drugiej zmiennej
Podmiot płacący stałą stopę - kupujący
Podmiot płacący stopę zmienną - sprzedający.
FRA (forward rate agreement np. 3x6, 6x12,itd.) jako mini-swap
Swap walutowo - procentowy
MoŻliwe są 4 warianty: a. Stopa stała w walucie obcej oraz stopa stała w walucie krajowej b. Stopa stała w walucie obcej oraz stopa zmienna w walucie krajowej c. Stopa zmienna w walucie obcej oraz stopa stała w walucie krajowej d. Stopa zmienna w walucie obcej oraz stopa zmienna w walucie krajowej
CIRS - swap walutowo - procentowy Bezpośrednio po zawarciu umowy
kapitał w walucie zagranicznej Strona A Strona B kapitał w walucie krajowej
w kaŻdym dniu rozliczeniaodsetki w walucie zagranicznej najczęściej wg stałej stopy
Strona A Strona Bodsetki w walucie krajowej najczęściej wg zmiennej stopy, np.. WIBOR 6M w terminie wygaśnięcia umowy spłata kapitału w walucie zagranicznej
Strona A Strona B spłata kapitału
Credit Default Swap CDS Credit default swap (swap kredytowy) jest dwustronnie zobowiązującym kontraktem finansowym, w którym kupujący zabezpieczenie przed ryzykiem kredytowym wnosi okresowo opłatę na rzecz podmiotu sprzedającego zabezpieczenie przed tym ryzykiem i zobowiązującego się do dokonania płatności kompensującej zajście zdarzenia kredytowego w odniesieniu do instrumentu referencyjnego (BIS, 2003:31).
Total return swap (TRS)
Swap na dochód całkowity (total return swap) podobnie jak indywidualny swap odmowy zapłaty kredytu jest dwustronnym kontraktem finansowym przeznaczonym do transferu ryzyka kredytowego pomiędzy stronami. RóŻni się on jednak w sposób istotny od swapu odmowy zapłaty tym, Że wymienia całkowity dochód z określonego aktywu na określoną w umowie płatność. Płatności pomiędzy stronami w swapie na dochód całkowity są oparte na zmianach wartości rynkowej specyficznego instrumentu referencyjnego, niezaleŻnie od tego czy zdarzenie kredytowe miało miejsce
Sekurytyzacja Proces przekształcania pozbawionych płynności aktywów w pakiety oprocentowanych papierów wartościowych, o cechach umoŻliwiających wprowadzenie ich na rynek w celach inwestycyjnych.
Aktywa nadające się do procesu sekurytyzacji muszą spełniać następujące kryteria:
wierzytelności zostaną spłacone w pełnej kwocie w ustalonym terminie, dłuŻnicy mają wysoką wiarygodność, naleŻności niespłacone w terminie mają niski udział, kwoty i terminy płatności są łatwe do zaplanowania, istnieje dywersyfikacja aktywów, np. pod względem geograficznym, aktywa mają przeciętny okres zapadalności dłuŻszy niŻ rok
Sekurytyzacja - struktura aktywa ABS/ MBS CDO Aktywa AranŻer SPV Inwestorzy
Transfer praw do wierzytelności / ryzyka drogą odnowienia umów (nowacji), cesji (przelewu) wierzytelności, subpartycypacji, transfer ryzyka kredytowego przy uŻyciu kredytowej transakcji pozabilansowej
Modele sekurytyzacji 1. SprzedaŻ (przeniesienie) aktywów (true sale) 2. Subpartycypacja
3. Sekurytyzacja syntetyczna
(1) Nowacja, (2) cesja, (3) subpartycypacja
(1) Nowacja polega na zmianie strony wierzycielskiej. SPV zastępuje w tej roli inicjatora, a odbywa się to przez podpisanie umowy, której stronami stają się SPV i dłuŻnik. Nowy kontrakt zawarty jest na warunkach zbliŻonych do poprzedniego. To zdecydowanie najprostsza forma przekazania aktywów, ale stosowana jest relatywnie najrzadziej. Decyduje o tym uciąŻliwa konieczność uzyskania zgody
wszystkich dłuŻników i pracochłonny proces ponownego przygotowywania bliźniaczej umowy.
(2) Cesja - zgoda dłuŻnika co do zasady nie jest natomiast wymagana przy cesji wierzytelności (chyba Że jest to wyraźnie zaznaczone w umowie między stronami). Jest to najbardziej dogodna i najczęściej stosowana forma przekazywania aktywów.
(3)Trzecia z form transferu aktywów skierowana jest głównie do banków, poniewaŻ dotyczy zazwyczaj takich kredytów, których przeniesienie w drodze sprzedaŻy podlega ograniczeniom, na przykład z tytułu hipoteki, przenoszenia zastawu czy ewentualności naruszenia tajemnicy bankowej. "W tym przypadku aktywa pozostają przy inicjatorze, SPV nabywa natomiast określone prawa do
całości lub części strumieni pienięŻnych związanych z wierzytelnościami, a ryzyko ich nieuregulowania równieŻ w całości przechodzi na spółkę celową"
Sekurytyzacja podmioty - Inicjator (aranŻer) (ang. originator): najczęściej jest nim pierwotny właściciel aktywów, chociaŻ mogą być to takŻe
instytucje (np. banki), które tworzą programy dla naleŻności skupionych od innych podmiotów. NaleŻności takie powinny być jednorodne , czyli dotyczyć w całości np. naleŻności eksportowych bądź kredytów samochodowych. W przypadku prawdziwej sprzedaŻy Inicjatorzy prowadzą najczęściej obsługęsekurytyzowanych własnych aktywów (chociaŻ mogą załoŻyć SPV). Cechą wspólną podmiotów wykorzystujących technikę sekurytyzacji jest to, Że posiadają one w swoich aktywach naleŻności o ustalonym lub przewidywanym harmonogramie spłat.
Sekurytyzacja podmioty - SPV:
Główne przesłanki stosowania SPV to: moŻliwość bilansowego wydzielenia sekurytyzowanych aktywów (offbalance sheet financing), eliminacja w jak największym zakresie okoliczności, które mogłyby wpłynąć na upadłość emitenta. SPV przeznacza przychody z emisji papierów wartościowych na zakup określonych w dokumentacji
emisyjnej aktywów, które są zabezpieczeniem ich obsługi i wykupu. wyłączenie lub ograniczenie ryzyka upadłości pierwotnego wierzyciela - Inicjatora (ang. bankruptcy remote company). Dzięki temu inwestor nabywający papiery wartościowe emitowane przez SPV nie ponosi podwójnego ryzyka kredytowego, wynikającego z niewypłacalności dłuŻników przeniesionych naleŻności oraz upadłości pierwotnego wierzyciela - zbywcy tych naleŻności. Zastosowanie konstrukcji wykorzystującej SPV zapewnia czytelność ryzyka emitowanych ABS.
*Siedzibą SPV jest zawsze kraj o dogodnym ustawodawstwie podatkowym
Sekurytyzacja podmioty - pozostali i ich zadania
*Inwestor: nabywa papiery wartościowe (ABS) i przejmuje ryzyko z tym związane.
*Administrator, agent usługowy (ang. servicer): nadzoruje terminowość i odpowiednią wysokość płatności z sekurytyzowanych aktywów, ich jakość kredytową, a w razie jej pogorszenia uruchamia odpowiednie zabezpieczenia. Bardzo często Inicjator pełni równieŻ rolę agenta usługowego za co otrzymuje prowizję, która dodatkowo zwiększa jego korzyści z procesu sekurytyzacji.
*Powiernik (ang. trustee): ponosi odpowiedzialność prawną za przeprowadzane działania, za przyjmowanie i dokonywanie wypłat nabywcom certyfikatów (rola agenta płatności - ang. paying agent).
*Banki inwestycyjne: Głównie opracowanie struktury, subskrypcji i marketingu transakcji.
*Doradcy podatkowi i księgowi: Implikacje podatkowe i księgowe proponowanej struktury transakcji dla zaangaŻowanych stron.
*Agencje ratingowe: Przyznają ocenę, która ma wpływ na dochodowość tak waŻną dla nabywców instrumentów. Opłata dla agencji ratingowej zwiększa koszty przedsięwzięcia, jednak korzystna ocena rekompensuje je.
*Doradcy prawni: Oprócz przygotowania umowy kupna i sprzedaŻy dla portfolio papierów, odpowiednich dokumentów i kontraktów doradcy prawni wydają teŻ opinię prawną na temat np. prawdziwej sprzedaży.
*Podmioty związane z poprawą jakości
kredytowej emitowanych instrumentów (credit enhancement providers): są to banki udzielające gwarancji, otwierające akredytywy i linie kredytowe, towarzystwa ubezpieczeniowe sprzedające polisy, instytucje rządowe, samorządowe i komercyjne udzielające poręczenia oraz inne podmioty zapewniające płynność przedsięwzięcia.
Sekurytyzacja - poprawa jakości kredytowej ABS (credit enhancement)
*Credit enhancement czyli rozwiązania poprawiające jakość kredytową mają służyć ograniczeniu ryzyka związanego z aktywami bazowymi. Większość z nich jest wymagana juŻ na etapie przyznawania oceny przez agencję ratingową.
*Wykorzystywane rozwiązania moŻna podzielić na takie, które zapewnia sama struktura (internal
credit enhancement) oraz dostarczane z zewnątrz (external credit enhancement
Sekurytyzacja - Zabezpieczenia zewnętrzne
*Gwarancja strony trzeciej (Third party/Parental guarantees) - Stroną trzecią jest najczęściej bank albo inna stabilna instytucja. Zaletą oprócz korzyści wynikających z pozabilansowego
finansowania jest dobra jakość kredytowa gwaranta, dzięki czemu papiery uzyskują rating równy ratingowi gwaranta. Do rozwaŻenia pozostaje, czy spread oczekiwany przez inwestorów będzie przewyŻszał cenę gwarancji.
*Akredytywa (letter of credit) - Akredytywa otwierana jest przez bank. Gwarantuje ona środki na pokrycie niedoborów w przypadku konieczności pokrycia strat.
*(Ubezpieczenie płynności (surety bonds) - Udzielane jest przez ubezpieczyciela o wysokiej ocenie ratingowej (ABS nie mogą mieć oceny wyŻszej niŻ ten ubezpieczyciel). Wymagane jest tu, aby istniało co najmniej jedno inne zabezpieczenie, które zostałoby wykorzystane w pierwszej kolejności.
Sekurytyzacja - Zabezpieczenia wewnętrzne
Nadzabezpieczenie (over collateralization)
*Dochodzi do niego gdy aktywa przekazane do sekurytyzacji przewyŻszają wartość wyemitowanych papierów wartościowych. Powstała nadwyŻka moŻe zostać wykorzystana na pokrycie niepełnych płatności z aktywów bazowych.
Podporządkowanie (subordination)
*Jest sposobem na eliminację ryzyka związanego z wcześniejszą spłatą aktywów bazowych, a polega na podziale emisji ABS na transze podporządkowane (junior) i nadrzędne (senior). Nabywcy transzy nadrzędnej nie są zagroŻeni dopóki przepływ pienięŻny z aktywów bazowych nie przekroczy sumy równej płatnościom z transzy podporządkowanej. Całość ryzyka przejmują więc na siebie nabywcy serii podporządkowanych. Ceną za to ryzyko jest wyŻsza rentowność, dłuŻszy termin zapadalności i spowolniony harmonogram spłat. Transze podporządkowane są
najczęściej sprzedawane inicjatorowi.
Rachunek nadwyŻki (excess spread)
*Ustanowiony rachunek nadwyŻki reprezentuje pierwszą instancję ochrony nabywców ABS. Tworzy się on z róŻnicy w kuponie płaconym przez aktywa bazowe i oparte na nich walory i jest pomniejszony o wydatki z tytułu obsługi procesu.
Sekurytyzacja - Ile kosztuje?
Koszty sekurytyzacji nie są niskie i obejmują:
*Wydatki na zabezpieczenia i pozyskanie podmiotów, które uczestniczą w strukturze
*SPV powinna być spółką kapitałową, co w przypadku utworzenia spółki akcyjnej wiąŻe się z koniecznością wyłoŻenia co najmniej 500 tys. zł na kapitał zakładowy.
*Koszty doradztwa prawnego - około 60 tys. zł.
*Koszt otrzymania oceny agencji ratingowej - około 100 tys. zł rocznie.
*Premia odsetkowa, płacona inwestorom nabywającym obligacje.
Przyjmuje się, Że w polskich warunkach sekurytyzacja ma sens ekonomiczny, jeśli kwota refinansowania nie jest niŻsza niŻ 100 mln zł. Wtedy moŻliwe jest uzyskanie korzyści skali. Potwierdzają to statystyki z dojrzałych rynków europejskich, gdzie przeprowadza się programy na kwoty przekraczające 100 mln USD. Za oceanem standardem są transakcje jeszcze większe, nawet do 500 mln USD. To powoduje, Że na przykład w Stanach Zjednoczonych spotyka się tzw. multi-seller-programms, gdzie jeden proces sekurytyzacji przeprowadzany jest w oparciu o pulę aktywów przekazanych przez kilka niepowiązanych podmiotów.
Korzyści sekurytyzacji
Inicjator - NiŻszy koszt finansowania Dywersyfikacja źródeł finansowania ; Poprawa wskaźników zyskowności; Adekwatność kapitału; Zarządzanie ryzykiem kredytowym / stopy procentowej
Dla podmiotów niebankowych - MoŻliwość szybkiego przekształcenia w gotówkę aktywów obrotowych o duŻo niŻszym stopniu płynności.
Sekurytyzacja w Polsce Podmioty emisyjne*Fundusze sekurytyzacyjne
-SprzedaŻ aktywów-Subpartycypacja *Spółka kapitałowa-SprzedaŻ aktywów
Leasing
Umowa nazwana, regulowana w Kodeksie cywilnym, na mocy której leasingodawca przekazuje leasingobiorcy prawo do uŻytkowania określonego dobra (środka trwałego), którego jest właścicielem, w zamian za określone płatności, tzw. raty leasingowe.
* Okres uŻytkowania przedmiotu leasingu jest ściśle określony. Umowa leasingu w swojej formule jest porównywalna do umowy najmu. Leasing umoŻliwia realizację inwestycji bez znaczących nakładów
kapitałowych, poniewaŻ koszty uŻytkowania przedmiotu leasingu są pokrywane z bieŻących przychodów korzystającego, uzyskanych dzięki jego uŻytkowaniu.
* Daje to korzystającemu moŻliwości zaoszczędzenia środków pienięŻnych potrzebnych na działalność i inwestycje. Realne oprocentowanie leasingu jest z reguły wyŻsze niŻ kredytu bankowego, jednakŻe za leasingiem przemawia wiele innych korzyści, co w praktyce czyni go tańszym od kredytu.
Leasing - podział umów
* Bazowym podziałem umów leasingowych, zawieranych w warunkach polskiej gospodarki jest
zróŻnicowanie ich na leasing finansowy (kapitałowy) oraz leasing operacyjny (bieŻący). Klasyfikacja ta waŻna jest ze względu na interpretacje podatkowo -prawną, leasing finansowy niesie za sobą zupełnie inne regulacje niŻ leasing operacyjny.
Leasing operacyjny Umowa leasingu operacyjnego polega na czasowym uŻytkowaniu sprzętu/środka trwałego przez
leasingobiorcę. Okres uŻytkowania jest zawsze krótszy niŻ okres całkowitego zuŻycia środka trwałego (amortycjazji). Umowa taka nie moŻe zawierać zapisu o wykupie przedmiotu leasingu przez leasingobiorcę po jej zakończeniu.
* W leasingu operacyjnym leasingowany środek trwały zaliczany jest do majątku leasingodawcy . Z kolei dla korzystającego czynsze leasingowe, opłata inicjalna stanowią koszty uzyskania przychodu, a VAT, którym obłoŻone są raty leasingowe, stanowi podatek naliczony.
Leasing finansowy W leasingu finansowym przedmiot leasingu zaliczany jest do majątku korzystającego , który dokonuje odpisów amortyzacyjnych. Do kosztów uzyskania przychodu leasingobiorca zalicza jedynie odsetki przypadające na kolejne raty leasingowe. Warto dodać, Że w przeciwieństwie do leasingu operacyjnego czas uŻytkowania przedmiotu leasingu jest bliski okresowi amortyzacji, (całkowitego zuŻycia).
* Umowa leasingu finansowego moŻe, ale nie musi, zawierać klauzulę o wykupie przedmiotu leasingu przez korzystającego, po zakończeniu umowy. Z powyższych przesłanek wynika, Że leasing finansowy moŻe być porównywany do umowy sprzedaŻy ratalnej.
Kryterium Leasing operacyjny Leasing finansowy
Czas trwania umowy Krótszy od okresu ekonomicznego zuŻycia
ZbliŻony do okresu ekonomicznego zuŻycia obiektu
Koszty utrzymania i
remontów Ponosi leasingodawca
Ponosi leasingobiorca, a jeśli pokrywa leasingodawca to za
dodatkową opłatę
Opłaty leasingowe Nie pokrywają ceny obiektu Pokrywają pełną amortyzację obiektu
Odstąpienie od umowy MoŻliwe przed wygaśnięciem umowy
Wymaga zapłaty odszkodowania leasingodawcy
Przedmioty leasingu
1. Leasing ruchomości samochody (cięŻarowe, dostawcze i osobowe), motocykle maszyny i urządzenia linie produkcyjne sprzęt medyczny wyposaŻenie restauracji, barów, pubów ( wyleasingować moŻemy praktycznie wszystko, od ekspresu do kawy, poprzez piece, grille aŻ po umeblowanie lokalu) sprzęt komputerowy sprzęt biurowy (faksy, ksera, centrale telefoniczne itp.)
2. Leasing nieruchomości budynki biura lokale Użytkowe hale produkcyjne
3. Leasing rzeczy Używanych leasing "z drugiej ręki" - wyleasingować moŻna takŻe rzeczy uŻywane, jak na przykład samochody,
komputery, inne maszyny
Leasing - Korzyści podatkowe: *w leasingu operacyjnym raty leasingowe stanowią w całości koszt uzyskania przychodu, w wyniku czego płacone podatki są niŻsze;
*w przypadku finansowania przez leasing kapitałowy klient sam amortyzuje przedmiot leasingu podczas trwania umowy leasingowej;
Korzyści bilansowe:
*leasing operacyjny nie jest wliczany do wartości aktywów bilansowych, więc suma aktywów nie ulega zmianie przy jednoczesnym wzroście zysku;
*leasing operacyjny nie jest uwidaczniany jako zobowiązanie w bilansie leasingobiorcy, nie powiększa
zadłuŻenia i pomaga w podtrzymaniu silnego wizerunku firmy;
Poprawa sprawozdań finansowych:
*moŻliwość odliczania rat leasinowych dla potrzeb podatku dochodowego wpływa na poprawę sprawozdań finansowych;
Łatwiejsze zarządzanie środkami trwałymi:
*umowa leasingu zawarta na czas określony pozwala na dokładne określenie założeń gospodarowania środkami szczególnie waŻne przy ustalaniu długoterminowych budŻetów;
Uwolnienie zamroŻonych środków:
*leasing zwrotny umoŻliwia uwolnienie środków zamroŻonych w zakupionym sprzęcie, co bardzo korzystnie wpływa na przepływy pienięŻne w firmie;
Proste i szybkie procedury:
*średni czas realizacji umowy leasingu, od decyzji poprzez podpisanie umowy do odbioru przedmiotu leasingu to 7 dni. Dla porównania, przy kredycie trwa to średnio od 2 do 3 tygodni108.
Factoring usługa finansowa świadczona na rzecz zbywcy (klienta), polegająca na wykupie przez bank (faktora) wierzytelności pochodzących z obrotu handlowego lub usługowego, realizowanego z odroczonym terminem płatności. - narzędzie krótkoterminowego finansowania dostaw towarów i usług
* Wykup taki moŻe być dokonywany z prawem regresu do klienta - w takim wypadku ryzyko niewypłacalności dłuŻnika pozostaje po stronie Zbywcy, lub bez prawa regresu, czyli w sytuacji gdy faktor przejmuje ryzyko niewypłacalności klienta.
* Zgodnie z podpisaną w 1988r. konwencją ottawską o factoringu moŻna mówić, gdy faktor realizuje co najmniej dwie z następujących usług:
- finansowanie,
- zarządzanie wierzytelnościami,
- inkasowanie płatności z tytułu wierzytelności, oraz
- zabezpieczenie przed ryzykiem niewypłacalności dłuŻnika.
Faktoring - przedmiot
*Wierzytelności nieprzeterminowane, bezsporne zarówno co do prawa jak i terminu zapłaty; związane z obrotem gospodarczym. Wierzytelności muszą być udokumentowane umowami bądź fakturami określającymi termin i sposób dokonania zapłaty. Nie mogą one podlegać jakimkolwiek ograniczeniom w zakresie zbycia poprzez cesję.
*Termin płatności nabywanych naleŻności: nie krótszy niŻ 14 dni i dłuŻszy niŻ 120,180, 210 dni licząc od daty wystawienia faktury lub innego dokumentu stwierdzającego wierzytelność. W przypadku faktoringu pełnego (bez regresu) górna granica wynosi najczęściej 90 dni
*W zaleŻności od warunków umowy początkowo wypłacana moŻe być tylko zaliczka (70% - 90% kwoty minus prowizje i odsetki). Pozostała kwota wypłacana jest po uregulowaniu długu przez odbiorcę. Cała procedura przebiega szybciej niŻ w przypadku udzielania poŻyczki bądź kredytu - sprzedający otrzymuje pieniądze w przeciągu 2-3 dni.
Rodzaje faktoringu
Faktoring pełny
*Zwany inaczej faktoringiem bez regresu, zupełnym, bez roszczenia zwrotnego lub właściwym. NajwaŻniejszą funkcją, która dotyczy tego rodzaju faktoringu, jest przejęcie ryzyka za niewypłacalność dłuŻnika .
*Za pozbycie się ryzyka handlowego, klient firmy faktoringowej musi zapłacić odpowiednio więcej.
*Ten rodzaj faktoringu jest w naszym kraju stosowany jeszcze niezwykle rzadko. Wynika to z kosztów i niechęci faktorów do przejmowania ryzyka dłuŻników klientów. Taka umowa jest zawierana głównie wtedy, gdy faktor upewni się co do wypłacalności dłuŻnika.
*Faktoring pełny jest stosowany głównie przy obrocie eksportowym i zaczyna zajmować w ofercie faktorów coraz waŻniejsze miejsce.
Faktoring niepełny.
*niewłaściwy, niezupełny, z roszczeniem zwrotnym, z regresem.
*Podczas funkcjonowania takiej umowy faktor finansuje umowy, rozlicza wierzytelności, ale nie zabezpiecza wspomnianego ryzyka niewypłacalności. Kiedy dłuŻnik nie ureguluje w oczekiwanym terminie swoich wierzytelności - faktor zwraca się do przedsiębiorcy o przeniesienie zwrotne tej wierzytelności. W takim przypadku faktorant musi zwrócić faktorowi otrzymaną wcześniej zaliczkę i sam na drodze sądowej musi dochodzić swoich praw.
*Jest powszechnie stosowany przez wszystkie spółki faktoringowe, bowiem jest korzystny dla faktora ( w przypadku braku spłaty zobowiązania przez kontrahenta - faktor ma prawo wymagać tej spłaty od swojego klienta).
*Koszt takiego faktoringu jest niŻszy niŻ faktoringu z przejęciem ryzyka, gdyŻ w tym przypadku ryzyko faktora jest ograniczone.
*W przypadku faktoringu z regresem często Żadane jest podpisanie weksla In blanco, które stanowi dla faktora odpowiednie zabezpieczenie transakcji.
Ile kosztuje faktoring?
Na koszt faktoringu składają się: odsetki - liczone od kwoty zaliczki wypłaconej faktorantowi (ok. 8-15%), opłata dodatkowa (inkasowe, doradcze, księgowe) - moŻe mieścić się w granicach od 0,3 do 4% wartości zakupionych przez faktora wierzytelności,
prowizja przygotowawcza - ok. 1% kwoty objętej faktoringiem
Korzyści:
*Dzięki faktoringowi wierzyciel unika komplikacji związanych ze ściąganiem naleŻności, a w szczególności z opieszałością dłuŻnika w zapłacie.
*Odpowiedzialność i ryzyko przejmuje w całości, bądź w pewnym zakresie instytucja faktoringowa.
*Przedsiębiorstwo na faktoringu korzysta podwójnie - uzyskuje dostęp do stałego źródła
finansowania bieŻącej działalności oraz pozbywa się obciąŻeń związanych z dochodzeniem i zarządzaniem wierzytelnościami.
Jakimi kryteriami się kierować wybierając faktora?
*Podstawową kwestią jest zakres usługi, jaki oferuje faktor oraz elastyczność współpracy.
*Najwięcej korzyści daje umowa z faktorem, który zaproponuje faktoring pełny (z przeniesieniem ryzyka wypłacalności dłuŻnika) i ze 100%-ową zaliczką. O elastyczności faktora moŻe świadczyć chociaŻby brak wymogu dotychczasowej współpracy z kontrahentem lub teŻ brak limitów koncentracji (często jest to duŻy problem w płynnej współpracy z faktorem).
Forfaiting sposobem finansowania rozliczeń pomiędzy eksporterem a importerem. Polega na zbyciu przez eksportera wierzytelności o odroczonym terminie płatności,
zabezpieczonych w formie weksla własnego importera lub traty (weksla trasowanego) akceptowanej przez importera.
*Importer przekazuje eksporterowi weksel jako zapłatę za dostarczony towar. Eksporter odstępuje weksel bankowi i natychmiast otrzymuje od niego zapłatę pomniejszoną o dyskonto, nie ponosi przy tym odpowiedzialności za realizację weksla. Bank - forfaiter dyskontuje weksel bez prawa regresu
do eksportera, a więc na własne ryzyko. Weksel importera musi być poręczony przez jego bank, ryzyko banku nie jest więc duŻe. Kiedy nadchodzi termin płatności weksla, bank - forfaiter przedstawia go do wykupienia bankowi importera.
Forfaiting - przedmiot umowy
Przedmiotem wykupu mogą być wierzytelności: wynikające z transakcji handlowych;
bezsporne, nieprzeterminowane i nieobciąŻone, których zbywalność nie jest w Żaden sposób ograniczona; zabezpieczone przez wiarygodne banki w formie: awalu bankowego na wekslu, akredytywy z odroczoną płatnością, gwarancji, weksla własnego wystawionego przez bank lub weksla trasowanego zaakceptowanego przez bank
*Przedmiotem forfaitingu są przede wszystkim wierzytelności średnio- i długoterminowe. W takichtransakcjach średni okres spłaty waha się od 6 miesięcy do 10 lat. W finansowaniu transakcji bierze udział wyspecjalizowana instytucja finansowa zwana firmą lub bankiem forfaitingowym. Podpisuje ona z eksporterem umowę, na mocy której odkupuje od eksportera wierzytelności handlowe wymagane w terminie późniejszym. Niezwykle istotnym jest fakt, iŻ forfaiter przejmuje wierzytelności bez prawa regresu w stosunku do poprzednich posiadaczy tychŻe wierzytelności.
Forfaiting - warunki umowy
W odróŻnieniu od faktora, forfaiter odkupuje 100% wierzytelności wraz z odsetkami. W zamian za odkupione wierzytelności forfaiter wypłaca natychmiast eksporterowi naleŻną mu kwotę pomniejszoną o koszty forfaitingu (wartość bieŻącej wierzytelności), na które składają się stopa dyskonta wierzytelności - na ogół wyŻsza niŻ stopa rynkowa, dla krajów o niskiej wiarygodności stosuje się wyŻsze stopy, okres będący podstawą dyskonta - suma dni od wypłaty wartości bieŻącej wierzytelności do momentu wymagalności oraz prowizja, która waha się w granicy 0,5 - 2% wartości wierzytelności rocznie. Firmy forfaitingowi akceptują wierzytelności w walutach wymienialnych.
Rodzaje forfaitingu
*Forfaiting właściwy - nabywca wierzytelności przejmuje na siebie całe ryzyko jej ściągalności
*Forfaiting niewłaściwy - zbywcę obciąŻają rozmaite rodzaje ryzyka związanego z wierzytelnością
*Forfaiting poszerzony - instytucja forfaitingowi zawierająca umowę zobowiązuje się do spełnienia
dodatkowych świadczeń (np. uzyskania wymaganych zezwoleń lub przeprowadzenia badań rynku)
*Forfaiting pośredni - instytucja forfaitingowa nie nabywa wierzytelności bezpośrednio od wierzyciela, lecz od innej instytucji forfaitingowej
*Forfaiting tajny - umowa zostaje zawarta bez wiedzy dłużnika