2. Ogólne zasady prowadzenia działań taktycznych na szczeblu pododdziału

Działania taktyczne

Działania taktyczne to wszelkie działania pododdziałów, oddziałów i związków taktycznych wojsk operacyjnych i obrony terytorialnej.

rys.1. Podział działań taktycznych ze względu na kryterium znaczenia

rys. 2. Podstawowe rodzaje walki

Pozostałe rodzaje walki:

• działania desantowoszturmowe;

• działania specjalne;

• wycofanie;

• działania nieregularne;

• inne.

Przemieszczanie wojsk obejmuje: marsze i przewozy. Rozmieszczanie wojsk może odbywać się w rejonach ześrodkowania (wyjściowych, odpoczynku, czasowego pobytu) oraz w garnizonach.

Działania pokojowe mają na celu utrzymanie pokoju. Mogą one także polegać na rozgradzaniu stron, prowadzeniu działań demonstracyjnych oraz wymuszaniu utrzymania pokoju innymi sposobami.

Specyficzne cechy działań taktycznych:

• duża dynamika;

• częste i gwałtowne zmiany sytuacji;

• duża ilość informacji lub jej brak;

• zmienność sposobów prowadzenia działań;

• jednoczesne prowadzenie działań w zróżnicowanych środowiskach.

OBRONA

Zasady ogólne

Obrona jest działaniem podstawowym, zamierzonym lub wymuszonym rodzajem walki polegającym na udaremnieniu lub odparciu uderzeń wojsk przeciwnika, zadaniu mu maksymalnych strat, utrzymaniu zajmowanego rejonu (punktu oporu) oraz stworzeniu warunków do działań zaczepnych.

rys. 3. Podstawowe cele obrony

Do celów szczegółowych obrony zaliczamy:

• utrzymanie określonego terenu;

• rozbicie przeciwnika, który włamał się w ugrupowanie obronne;

• zyskanie na czasie;

• umożliwienie kolejnym siłom wykonywania zwrotu zaczepnego;

• zmuszenie przeciwnika do przyjęcia walki w niedogodnym dla niego terenie.

W każdej sytuacji obrona powinna być aktywna, trwała, zdolna do odparcia natarcia powietrzno-lądowych (powietrzno-morskich) zgrupowań uderzeniowych przeciwnika. Spełnienie tych warunków osiąga się dzięki:

• rozpoznaniu przygotowań przeciwnika do natarcia;

• niszczeniu wykrytych środków rażenia oraz stanowisk dowodzenia i środków łączności;

• prowadzeniu skutecznej walki ze środkami napadu powietrznego oraz zwalczaniu desantów powietrznych, pododdziałów i grup desantowo-szturmowych, a na kierunkach nadmorskich - desantów morskich;

• wykorzystaniu właściwości taktycznych terenu do prowadzenia ognia, a także organizowaniu zapór i przeszkód, które utrudniają nacierającemu prowadzenie obserwacji i wykonanie manewru;

• rozśrodkowaniu oraz maskowaniu pododdziałów i obiektów;

• sprawnemu odtwarzaniu naruszonego obszaru obrony (rejonu, punktu oporu) i nieprzerwanemu oddziaływanie ogniem na elementy ugrupowania przeciwnika;

• prowadzeniu działań na całą głębokość ugrupowania przeciwnika w celu zakłócenia zorganizowanego rozwinięcia jego zgrupowania uderzeniowego oraz wprowadzenia odwodów;

• udziałowi w kontratakach szczebla nadrzędnego oraz w manewrach połączonych
  z utrzymaniem najważniejszych rejonów i obiektów;

• skutecznej ochronie pododdziałów i punktów logistycznych.

Przechodząc do obrony, należy dążyć do tego, aby teren ułatwiał zarówno prowadzenie walki ogniowej i ustawianie wszelkich zapór, jak i wykonywanie manewrów. Jednocześnie teren powinien utrudniać przeciwnikowi prowadzenie obserwacji i przemieszczanie jego zgrupowań uderzeniowych. Większość sił należy zwykle przewidywać do użycia w pierwszym rzucie. Przy czym w każdej sytuacji należy dysponować odwodem (odwodami) gotowymi do szybkiej reakcji w dynamicznych sytuacjach. Dużego znaczenia nabiera zarówno wybór przedniej linii obrony, jak i przedsięwzięcia zmierzające do wprowadzenia przeciwnika w błąd co do jej rzeczywistego przebiegu.

Działania obronne mogą być prowadzone jako obrona manewrowa i pozycyjna.

Obrona manewrowa jest oparta na ruchliwości wojsk i ich aktywności oraz na obronie obiektów i rejonów o zasadniczym znaczeniu, których utrzymanie umożliwi skierowanie ruchu wojsk przeciwnika w pożądanym dla obrońcy kierunku.

Jej celem jest osłabienie i zahamowanie natarcia przeciwnika, zyskanie czasu dla stworzenia przewagi na wybranym kierunku, zatrzymanie sił przeciwnika na dogodnej rubieży terenowej oraz rozbicie jego sił głównych w wyniku zwrotów zaczepnych. Broniący się musi mieć zdolność do wykonania manewru odwodami. W związku z tym głębokość obrony powinna być większa niż podczas prowadzenia obrony pozycyjnej.

Obrona pozycyjna polega na utrzymaniu terenu oraz na dążeniu do rozbicia nacierających zgrupowań przeciwnika przed przednią linią obrony lub w rejonie pododdziałów pierwszego rzutu.

W wypadku wdarcia się przeciwnika w głąb obrony dąży się do jego zatrzymania, a następnie - przez wykonanie kontrataków - do odzyskania utraconego terenu.

Prowadzenie obrony

Sposób prowadzenia obrony zależy od jej celu, rodzaju i warunków.

W obronie wyróżniamy działanie sił w rejonie ubezpieczeń bojowych i bezpośrednich oraz rozstrzygającą walkę obronną, która obejmuje walkę o utrzymanie przedniej linii obrony i walkę w głębi.

Straty zadane przeciwnikowi znacznie wzrosną, jeżeli walka będzie prowadzona przez siły ubezpieczenia bojowego oraz bezpośredniego, przy wykorzystaniu: maskujących właściwości terenu oraz dyżurnych czołgów, bojowych wozów piechoty i innych środków ogniowych działających na zapasowych lub tymczasowych stanowiskach ogniowych, które myląc przeciwnika co do rozbudowy przedniej linii obrony, podejmują walkę z jego siłami prowadzącymi rozpoznanie lub przenikającymi w głąb obrony.

Luki w zaporach, jakie zostały pozostawione dla wycofujących się sił przesłaniania i ubezpieczeń, muszą być strzeżone, a po przejściu zamykane.

Najważniejszy okres walki obronnej - o utrzymanie przedniej linii obrony - zaczyna się w czasie podchodzenia przeciwnika. Atakujące pododdziały razi się wszystkimi środkami ogniowymi w celu osiągnięcia największego natężenia ognia podczas walki o utrzymanie przedniej linii obrony.

Jako pierwsze niszczy się czołgi i bojowe wozy piechoty, a jeżeli przeciwnik naciera
w ugrupowaniu pieszym, odcina się piechotę od wozów bojowych i zwalcza ją ogniem broni strzeleckiej i moździerzy.

Jeżeli przeciwnik włamie się w głąb obrony, dąży się do zatrzymania go od czoła, uniemożliwiając rozprzestrzenianie się w stronę skrzydeł, oraz wzbranianie użycia odwodów podchodzących z głębi. Ogniem wszystkich środków rażenia, manewrem sił z nieatakowanych odcinków, a także działaniem pododdziałów, które znalazły się na tyłach przeciwnika, zadaje się maksymalne straty, dezorganizując działanie jego sił.

Stosownie do rozwoju sytuacji, należy ciągle wzmacniać punkt ciężkości obrony, wykorzystując do tego celu siły z kierunków mniej zagrożonych.

NATARCIE

Zasady ogólne

Natarcie jest działaniem rozstrzygającym, podstawowym rodzajem walki prowadzonej głównie w formie zwrotów zaczepnych z zamiarem rozbicia pododdziałów (wojsk) przeciwnika i opanowania (odzyskania) zajmowanego przez niego terenu.

rys.4. Cele natarcia

Cele te osiąga się przez: rażenie ogniem jego sił i środków, wykonanie zdecydowanego uderzenia pododdziałami zmechanizowanymi i pancernymi we współdziałaniu z innymi rodzajami wojsk, rozbicie sił i środków przeciwnika oraz zajęcie ważnych obiektów lub rejonów o znaczeniu zasadniczym. Zawsze należy dążyć do uzyskania zaskoczenia, zerwania spoistości obrony przeciwnika i rozcinania oraz izolowania jego sił.

Natarcie prowadzi się w szybkim tempie, bez przerwy, w dzień i w nocy, w każdych warunkach meteorologicznych i terenowych. Duże znaczenie dla osiągnięcia zamierzonych celów ma skupienie przeważających sił i środków w odpowiednim czasie i miejscu,
a następnie celowe ich wykorzystanie. Wykonanie zadania zależy więc w dużej mierze od trafnego wyboru punktu ciężkości.

Powodzenie w natarciu osiąga się dzięki:

• dostarczaniu wiarygodnych, możliwie pełnych wiadomości o przeciwniku i terenie;

• agresywnemu działaniu oraz wykorzystywaniu w zaskakujący sposób sprzyjających sytuacji;

• odpowiedniemu doborowi czasu i kierunku uderzenia oraz utrzymaniu inicjatywy;

• właściwemu wyborowi punktu ciężkości oraz maksymalnemu wykorzystaniu możliwości manewrowych i ogniowych środków rażenia;

• szybkiemu tempu natarcia, utrudniającemu przeciwnikowi możliwość przejęcie inicjatywy;

• zachowaniu ciągłości kierowania natarciem;

• rozpoczynaniu natarcia w bezpiecznej odległości (poza zasięgiem oddziaływania podstawowej masy środków rażenia przeciwnika). Uwaga musi być przy tym zwrócona także na osłonę skrzydeł;

• koordynacji przemieszczania z prowadzonym ogniem. Siła ognia niszczy, obezwładnia i wspiera, co jest niezwykle istotne w złamaniu woli przeciwnika. Ogień połączony z ruchem i oddziaływaniem elektronicznym umożliwia wojskom zajęcie korzystniejszego położenia w stosunku do sił przeciwnika;

• myleniu przeciwnika, przez co dąży się do zapewnienia bezpieczeństwa rozwiniętym wojskom oraz stwarza nacierającemu sprzyjające warunki do skutecznego wykonywania zadań.

rys.5. Sposoby przechodzenia do natarcia

Natarcie z marszu

Istotą tego sposobu jest wykonanie marszu w celu zbliżenia się do przeciwnika, przyjęcie ugrupowania bojowego i rozpoczęcia ataku bez zatrzymywania się czołowych pododdziałów.

Natarcie z marszu przyczynia się w znacznym stopniu do zapewnia skrytości jego przygotowania, stwarza także szansę zaskoczenia i skraca czas przebywania w zasięgu oddziaływania środków ogniowych i rozpoznania przeciwnika. Wpływa to na zmniejszenie wrażliwości wojsk na uderzenia ogniowe. Ten sposób natarcia stosuje się zwykle pod osłoną pododdziałów znajdujących się w bezpośredniej styczności z przeciwnikiem lub pod osłoną oddziałów wydzielonych (awangard). W dynamicznie prowadzonych działaniach jest to zasadniczy sposób przechodzenia wojsk do natarcia. Wymaga jednak wyjątkowo sprawnego rozwinięcia wojsk, terminowości wyjścia na linię ataku oraz dokładnej organizacji współdziałania.

W natarciu z marszu z zajmowaniem rejonu wyjściowego pododdziały zajmują (na okres niezbędny do przygotowania się do natarcia) rejon wyjściowy. Wyznacza się go w takiej odległości od linii styczności wojsk, aby znajdował się poza zasięgiem oddziaływania zasadniczych środków ogniowych przeciwnika. Ponadto powinien umożliwiać sprawne wykonywanie marszu do linii ataku z wykorzystaniem skrytych dróg podejścia. Przebywające w rejonie wyjściowym wojska rozmieszcza się w sposób rozśrodkowany wzdłuż dróg, z uwzględnieniem właściwości maskujących terenu, co zmniejszy ich wrażliwość na uderzenia ogniowe przeciwnika. W rejonie wyjściowym odbywa się przygotowanie natarcia, w ramach którego pododdziały osiągają pełną gotowość bojową do walki.

Natarcie z marszu bez zajmowania rejonu wyjściowego dotyczy sytuacji, gdy - ze względu na charakter działań przeciwnika - zajęcie rejonu wyjściowego będzie niemożliwe lub niecelowe. Przygotowanie natarcia odbywa się wówczas w czasie marszu z takim wyliczeniem, aby do walki pododdziały weszły po osiągnięciu wysokiego stopnia gotowości bojowej.

Natarcie z bezpośredniej styczności z przeciwnikiem

Do natarcia z bezpośredniej styczności z przeciwnikiem pododdziały przechodzą z położenia obronnego lub po zluzowaniu pododdziałów będących w styczności z przeciwnikiem. Natarcie rozpoczynane z położenia obronnego będzie miało miejsce wówczas, gdy pododdziały prowadziły obronę lub ich natarcie z marszu z różnych względów nie miało powodzenia.

Przyjmowanie ugrupowania bojowego, podporządkowanego przyszłym działaniom zaczepnym, powinno stwarzać pozory przechodzenia do obrony.

rys.6. Formy natarcia

Przełamanie jest formą natarcia, w której wojska dążą do przedarcia się przez obronę przeciwnika. Dzięki przełamaniu dąży się do uchwycenia jego obiektów w głębi. W ten sposób zostaje naruszona spoistość obrony przeciwnika. Przełamanie stosuje się zwykle na wąskim odcinku obrony przeciwnika. Wymaga ono ześrodkowania odpowiednich sił i środków.

Bój spotkaniowy ma miejsce wówczas, gdy obie strony dążą do rozstrzygnięcia wali przez natarcie. Dochodzi do niego podczas dążenia do nawiązania styczności z przeciwnikiem, co może doprowadzić do nagłego starcia walczących stron.

Pościg ma na celu uchwycenie terenu oraz odcięcie lub pokonanie wycofujących się wojsk przeciwnika. Może być efektem pomyślnego rozwijania natarcia, gdy przeciwnik utracił zdolność skutecznego stawiania oporu.

rys. 7. Rodzaje natarcia

Rozpoznanie walką jest stosowane w celu zmuszenia przeciwnika do ujawnienia swojego położenia, wielkości sił i zamiaru walki przez sprowokowanie jego reakcji obronnej na działania zaczepne.

Rajd ma na celu rozbicie lub przechwycenie ważnego obiektu przeciwnika. Cel ten osiąga się dzięki dokładnemu rozpoznaniu, szybkiemu wejściu w ugrupowanie, a także przez uderzenie i planowe wycofanie. Rajdy są zazwyczaj krótkie w czasie i organizowane na małą odległość.

Natarcie szybkie polega na ataku przygotowanym w krótkim czasie. Jego celem jest wykorzystanie dogodnej okazji do rozbicia wojsk przeciwnika. Ataki takie, muszą być przeprowadzane z nieoczekiwanego kierunku i powinny być w maksymalnym stopniu wsparte ogniem. Szybki atak pozwala wykorzystać brak gotowości obronnej przeciwnika oraz uzyskać zaskoczenie.

Natarcie planowe charakteryzuje się planowym i skoordynowanym zastosowaniem siły ognia oraz manewru w celu pokonania przeciwnika. Gdy pokonywana musi być obrona przygotowana zawczasu, to wymagany jest atak planowy. Nacisk jest kładziony wówczas na zmasowanie siły bojowej kosztem czasu.

Prowadzenie natarcia

Przejścia we własnych zaporach inżynieryjnych wykonują pododdziały w warunkach styczności z przeciwnikiem lub pododdziały saperów przed rozpoczęciem natarcia, natomiast w zaporach przeciwnika - w czasie ogniowego przygotowania ataku: co najmniej jedno przejście dla atakującego plutonu.

W przypadku ataku ze spieszaniem piechoty, wozy bojowe zwiększają prędkość przy podchodzeniu do linii spieszania i maksymalnie zbliżają się do czołgów. Po spieszeniu, piechota rozwija się i zwalcza przeciwnika w obiektach ataku poszczególnych pododdziałów, po czym naciera w wyznaczonym kierunku.

W czasie ogniowego wsparcia ataku artyleria oraz kompania wsparcia zwalczają przeciwnika przed nacierającymi pododdziałami na komendę (sygnał) dowódcy batalionu (kompanii) lub samodzielnie. Zmiana rejonu rozmieszczenia kompanii wsparcia i przydzielonej artylerii rozpoczyna się po opanowaniu pierwszorzutowych kompanijnych punktów oporu przeciwnika i jest wykonywana skokami za kompaniami pierwszego rzutu.

Osłonę przed uderzeniami z powietrza zapewnia nacierającym pododdziałom pododdział przeciwlotniczy działający za kompaniami pierwszego rzutu. Ogień do celów powietrznych prowadzi on w ruchu i podczas krótkich przystanków metodą towarzyszenia.

Zapory inżynieryjne i przeszkody terenowe w głębi obrony przeciwnika pododdział obchodzi lub pokonuje je, wykonując przejścia własnymi siłami. Zadanie to realizują grupy torujące, które należy maskować oraz osłaniać ogniem.

DZIAŁANIA OPÓŹNIAJĄCE

Zasady ogólne

Działania opóźniające są jednym z rodzajów walki. Obejmują one wiele kolejnych starć o charakterze obronnym i zaczepnym, często stosowany manewr oraz działania osłabiające potencjał przeciwnika, których celem jest powstrzymywanie jego natarcia.

Istotą działań opóźniających jest unikanie przewlekłych walk przez stawianie nacierającym oporu na kolejnych liniach opóźniania oraz niedopuszczanie do rozstrzygających starć.

rys. 8. Cel działań opóźniających

W działaniach opóźniających szczególnie ważne są następujące czynniki:

• rozpoznanie i wykorzystanie skutków walki elektronicznej;

• połączenie manewru i siły ognia;

• teren, przestrzeń i czas;

• aktywność i różnorodność oddziaływania na przeciwnika;

• podtrzymywanie swobody działania;

• ochrona i obrona;

• pozorowanie.

Pododdziały prowadzące działania opóźniające powinny odpowiednio wykorzystywać teren, na skutek czego zmuszają przeciwnika do prowadzenia wyczerpujących działań, aby ten teren opanować. Właściwe wykorzystanie terenu rekompensuje skromność sił opóźniających, a ponadto stawia nacierającego przeciwnika, w niekorzystnym położeniu. Przeszkody terenowe w połączeniu z rażeniem jego sił staną się sprzyjającymi elementami w walce ze znacznie silniejszym jego zgrupowaniem.

Do podstawowych wyznaczników czasowych w działaniach opóźniających zaliczamy czas dyspozycyjny na przygotowanie pozycji opóźniania oraz nakazany czas opóźniania.

Pododdziały opóźniające dzielą się na te, które prowadzą aktywne opóźnianie działań przeciwnika, wycofujące się na kolejną linię opóźniania oraz te, które pozostają w odwodzie. Muszą one mieć zdolność do wykonania kontrataku w każdej dogodnej sytuacji.

Prowadzenie działań opóźniających

Działania opóźniające mają na celu stopniowe oddawanie terenu bez wdawania się w przewlekłe walki. Prowadząc je należy umiejętnie wykorzystać naturalne zasłony i ukrycia terenowe, a zarazem wszechstronnie maskować przewidywany manewr. Pozycję opóźniania rozbudowuje się, wykorzystując ukształtowanie i pokrycie terenu. Celowe jest przy tym stosowanie zasadzek i forteli, by podejmowanymi działaniami wprowadzić przeciwnika w błąd co do zamiaru dalszego powstrzymywania jego natarcia. Czołowe oddziały przeciwnika należy zwalczać w miarę ich podchodzenia do przedniej linii opóźniania. W tym oddziaływaniu istotną rolę odgrywa rażenie ogniowe.

W miarę przybliżania się przeciwnika do przedniej linii opóźniania walkę przejmują siły i środki tam rozmieszczone oraz środki przełożonego przewidziane do działania na danym kierunku. Wspólnym wysiłkiem dążą do powstrzymania natarcia przeciwnika i uniemożliwienia mu pokonania z marszu przedniej linii opóźniania. Aktywna działalność broniących się pododdziałów ma na celu utwierdzić nacierającego w przekonaniu, że napotkał dobrze rozbudowaną linię obronną, której pokonanie wymagać będzie zaangażowania sił głównych oraz odpowiedniego przygotowania ataku.

Dążąc do uzyskania dodatkowego czasu można, oprócz działalności ogniowej, i minerskiej, stosować inne formy oddziaływania na podchodzące wojska przeciwnika. Skutecznym sposobem hamującym jego ruch mogą okazać się zasadzki. Podobny rezultat można osiągnąć stosując zaskakujące uderzenia śmigłowców bojowych, używając grup dywersyjno-rozpoznawczych i desantowo-szturmowych oraz umiejętnie wykorzystując zapory inżynieryjne. Temu celowi należy podporządkować działania pododdziałów, które na skutek dotychczasowej walki znalazły się przed przednią linią opóźniania.

Z chwilą rozpoczęcia natarcia przez przeciwnika pododdziały broniące przedniej linii opóźniania odpierają atak czołowych oddziałów. Przez skupienie ognia środków przeciwpancernych i ognia innych środków rażenia na wybranym kierunku hamują natarcie pancerno-zmechanizowanego zgrupowania przeciwnika. Ważne jest wówczas, to aby nie ujawnić własnego potencjału bojowego i przyjętego zamiaru walki. Artyleria powinna wykonywać zadania z tymczasowych lub zapasowych stanowisk ogniowych. W podobny sposób wykorzystuje się inne środki, dążąc do dezorganizowania poczynań przeciwnika.

W razie powstrzymania natarcia jego wojsk na określonym kierunku należy liczyć się
z wznowieniem ataku na innym. Pododdziały broniące linii opóźniania wycofują się w sposób skryty, po wcześniej rozpoznanych i oznakowanych drogach. W takim wypadku w dotychczas bronionych punktach oporu pozostawia się wydzielone pododdziały z ograniczoną liczbą środków ogniowych. Wzmożoną aktywnością zabezpieczają one wyjście zasadniczych sił z walki oraz zorganizowanie kolejnej linii opóźniania .

Pododdziały, które wyszły z walki, przygotowują się do działań w celu dalszego opóźniania natarcia przeciwnika. W zależności od przyjętej metody (przemiennej lub ciągłej) prowadzenia działań opóźniających przechodzą do odwodu, organizują kolejną linię opóźniania lub czekają na zadania wynikające z działań bojowych.

Z chwilą gdy czołowe oddziały przeciwnika znajdą się w zasięgu ognia kolejnej linii opóźniania, przejmuje ona główny ciężar walki, nie dopuszczając do opanowania z marszu przez jego siły bronionych przez siebie obiektów. W tym wypadku sposób opóźniania oraz możliwości bojowe pododdziałów ściśle zależą od umiejętnego wykorzystania terenu, zapór inżynieryjnych i oddziaływania ogniowego.

Na kierunku działań opóźniających mogą znajdować się różnego rodzaju obiekty terenowe, które mają określone znaczenie dla obu stron. Dlatego też, aby uniemożliwić przeciwnikowi wykorzystanie, na przykład, przepraw przez przeszkody wodne lub ciaśnin terenowych, a jednocześnie zapewnić mu sobie swobodę ruchu, należy dążyć do ich utrzymania.

Pododdziały prowadzące działania opóźniające, bez względu na miejsce w ugrupowaniu bojowym, muszą być w ciągłej gotowości do podjęcia walki w każdych warunkach. W dynamicznie prowadzonych działaniach powstrzymywanie natarcia przeciwnika będzie się opierać na uporczywej obronie określonych punktów oporu i obiektów oraz na stosowaniu manewru ogniem, siłami i środkami oraz zaporami inżynieryjnymi.

Należy również uwzględnić możliwość walki z pododdziałami przeciwnika, które przeniknęły w głąb pasa opóźniania. Zadanie to będą wykonywać pododdziały prowadzące opóźnianie we współdziałaniu z wojskami obrony terytorialnej.

Pododdziały broniące linii opóźniania opuszczają zajmowany rejon (punkty oporu), gdy dalsza walka grozi ich rozbiciem lub okrążeniem. Czynią to na rozkaz przełożonego, nie wcześniej jednak zanim zostanie przygotowana i obsadzona kolejna linia obrony.

MARSZ I POSTÓJ

W manewrowych działaniach taktycznych znacznie wzrasta rola przemieszczania, a zwłaszcza marszów. Pododdziały przemieszczają się na własnych środkach transportowych lub są przewożone.

Wybór sposobu przemieszczania pododdziałów zależy od:

• celu, odległości i czasu przeznaczonego na przemieszczanie;

• stopnia i możliwości oddziaływania przeciwnika;

• warunków meteorologicznych oraz pory roku i doby;

• właściwości terenu, w którym pododdziały będą przemieszczane;

• stanu technicznego i możliwości sprzętu (środków transportowych).

Marsz - to ruch wojsk po drogach i na przełaj do wyznaczonych rejonów lub rubieży. Marsz wykonuje się w kolumnach marszowych. Kolumna marszowa to - ugrupowanie pododdziałów na jednej drodze pod jednym dowództwem.

Wskaźnikiem mającym największe znaczenie podczas planowaniu (kalkulacji) marszu jest jego prędkość. Jest to średnia prędkość, z jaką powinny maszerować pododdziały bez uwzględniania przerw. Wojska maszerujące po drogach (bez zakłóceń) mogą osiągnąć prędkość 30÷40 km/h. Kolumny (grupy) marszowe maszerują zawsze z prędkością maksymalną (możliwą do osiągnięcia w danych warunkach).

W wypadku przewożenia czołgów na przyczepach niskopodwoziowych, średnia prędkość marszu może wynosić 20÷25 km/h. W górach, w terenie lesisto-bagnistym, w zimie oraz w innych niekorzystnych warunkach średnia odległość i prędkość marszu - w  zależności od terenu i stanu dróg - może zmniejszyć się o połowę. Ogólny czas marszu dobowego może ulec wydłużeniu na skutek nieprzewidzianych sytuacji i spowodować, że pododdziały będą zmuszone wykonywać marsze dobowe trwające dłużej niż 12 godzin.

Podczas marszu organizuje się postoje i odpoczynki. Pierwszy postój jednogodzinny organizuje się po dwóch godzinach marszu, kolejne - w miarę potrzeb. Po 5-6 godzinach marszu organizuje się postój dwugodzinny. Na postój jednogodzinny maszerujący batalion (grupa marszowa) zatrzymuje się na drodze (poboczu), we wcześniej rozpoznanych miejscach, zachowując odległości między pojazdami. Podczas postoju kierowcy i załogi sprawdzają stan techniczny pojazdów.

Na postój dwugodzinny batalion (grupa marszowa) może schodzić z drogi marszu do wyznaczonych i rozpoznanych rejonów, z zachowaniem gotowości do sprawnego wyjścia na drogi marszu. Postój ten pododdziały powinny wykorzystać na uzupełnienie niektórych środków materiałowych, przegląd pojazdów i uzbrojenia oraz spożycie posiłku.

Odpoczynek dzienny (nocny) organizuje się po marszu dobowym (10-12 godzinach marszu) w rejonie rozmieszczenia. Czas odpoczynku wykorzystuje się na regenerację sił żołnierzy, a także na uzupełnienie środków materiałowych i kontrolę techniczną pojazdów.

W celu terminowego i zorganizowanego wykonania marszu tworzy się ugrupowanie marszowe. Jego skład zależy od warunków wykonywania marszu oraz od przewidywanego sposobu wykorzystania batalionu (kompanii) po jego zakończeniu. Ugrupowanie marszowe - to uszykowanie pododdziału do wykonania marszu. Powinno ono zapewnić szybkie i sprawne wykonanie marszu, rozwinięcie w ugrupowanie przedbojowe (bojowe) oraz utrzymanie dowodzenia.

rys.9..Marsz ze względu na kierunek wykonywania

W marszu dofrontowym najistotniejszą rolę będą odgrywać ubezpieczenia czołowe (awangardy, szpice czołowe i patrole czołowe). Awangardy i szpice czołowe powinny być zdolne do rozbicia przeciwnika blokującego ruch kolumn po drogach. W wypadku spotkania przeważających sił powinny umożliwić maszerującym wojskom swobodę rozwinięcia i wejścia do walki.

W marszu odfrontowym czołową rolę odgrywają ubezpieczenia tylne (ariergardy, szpice i patrole tylne). Siła i skład ubezpieczeń tylnych powinna zapewnić ochronę maszerujących wojsk przed nacierającym przeciwnikiem. Zadanie to, w początkowym okresie marszu odfrontowego, może być realizowane przez prowadzenie działań opóźniających.

W marszu rokadowym szczególnego znaczenia nabierają ubezpieczenia boczne (szpica lub patrol boczny), które mogą być wysyłane przez awangardę (szpicę czołową) i ariergardę (szpicę tylną) lub z kolumny sił głównych. Wykonują one okresowo marsz po drodze równoległej do drogi głównej (od strony przeciwnika), w odległości zapewniającej bezpieczeństwo maszerującym pododdziałom oraz umożliwiającej wsparcie ubezpieczeń przez pododdziały maszerujące w kolumnie sił głównych.

Niekiedy wspólnie z czołowymi ubezpieczeniami marszowymi może działać oddział zabezpieczenia ruchu (OZR), którego zadaniem jest utrzymanie płynności ruchu maszerujących pododdziałów przez zapewnienie technicznej przekraczalności drogi marszu.

Podczas marszu używanie aktywnych środków łączności musi być ograniczone.

Podczas marszu pododdziały są zobowiązane ściśle przestrzegać ustalonego porządku i dyscypliny, utrzymywać nakazaną prędkość i odległości między pojazdami, a także przestrzegać zasad bezpieczeństwa i maskowania. Dowódca pododdziału znajduje się zazwyczaj na czele sił głównych pododdziału. Wyprzedzanie danego pododdziału przez inny, maszerujący po tej samej drodze, może mieć miejsce jedynie w wyjątkowych sytuacjach. W takim wypadku wyprzedzany pododdział powinien zatrzymać się lub zwolnić, umożliwiając bezpieczny manewr. Dopuszcza się także, w wyjątkowych sytuacjach, zamknięcie na pewien czas ruchu w kierunku przeciwnym i zezwolenie na marsz obok siebie dwóch pododdziałów. Niedopuszczalne jest natomiast zbaczanie z ustalonych dróg marszu oraz nieprzestrzeganie wyznaczonych terminów ich wykorzystania bez zgody organizującego marsz.

Ataki z powietrza maszerujący batalion (kompania) odpiera własnymi siłami. Niektóre elementy ugrupowania marszowego mogą być dodatkowo osłaniane na polecenie przełożonego przez pododdziały obrony przeciwlotniczej. Pododdziały te mogą przemieszczać się w składzie osłanianych grup marszowych lub też być rozmieszczone wzdłuż określonych odcinków dróg marszu. Szczególnej osłony wymagają pododdziały podczas postojów i odpoczynków.

Po wejściu w teren skażony należy o tym zameldować przełożonemu i przystąpić do określenia rodzaju i rozmiarów skażenia. Po stwierdzeniu skażenia przystępuje się do udzielania niezbędnej pomocy i decyduje, które pododdziały przerwą, a które mogą kontynuować marsz oraz czy teren skażony pokonać z marszu czy go obejść. Pododdział zmechanizowany (czołgów), który znalazł się w terenie skażonym zamyka włazy, włącza urządzenia filtrowentylacyjne i zwiększając prędkość, dąży do jego szybkiego opuszczenia.

Teren skażony środkami chemicznymi i biologicznymi może być pokonywany tylko w indywidualnych środkach ochrony przed skażeniami, które po zakończeniu marszu muszą być bezwzględnie odkażone.

Zużyte w czasie marszu środki bojowe i materiałowe należy uzupełniać, wykorzystując postoje i odpoczynki. Niekiedy środki te przewidziane dla elementów ubezpieczenia marszowego mogą być złożone wcześniej w zaplanowanych rejonach postoju lub w rejonie, do którego pododdziały maszerują. W celu przeciwdziałania zablokowaniu drogi przez uszkodzone pojazdy w batalionie (grupie marszowej) powinno wydzielić się środki do holowania ich lub usuwania.

MANEWR TAKTYCZNY

Nieodłącznym czynnikiem walki jest manewr taktyczny. Należy go postrzegać w aspekcie teoretycznym jako zasadę, którą trzeba stosować podczas walki w celu osiągnięcia powodzenia. Z kolei w aspekcie praktycznym manewr jest jedną z części składowych walki i w takim ujęciu polega na zorganizowanym ruchu sił i środków, mającym określony cel. Manewr zapewnia elastyczność działania, czyli możliwość przenoszenia punktu ciężkości w czasie i przestrzeni.

rys.10.Rodzaje manewru

Formy manewru taktycznego:

• Uderzenie czołowe jest to działanie skierowane przeciwko wojskom na przedniej linii obrony przeciwnika. Może ono być stosowane w celu rozbicia jego obrony w czołowych punktach oporu lub do okrążenia jego sił. Często poprzedza ten manewr pokonanie lub oskrzydlenie.

• Pokonanie polega na szybkim i zdecydowanym ruchu wojsk w celu rozcięcia zgrupowań przeciwnika i wyjścia na jego tyły.

• Oskrzydlenie jest to manewr, w którym główne atakujące siły obchodzą elementy ugrupowania obronnego przeciwnika w celu zdobycia obiektów na jego tyłach. Oskrzydlenie może być jedno lub dwustronne oraz pionowe - ponad pozycjami obronnymi przeciwnika. Rezultatem tego manewru jest rozbicie sił przeciwnika albo zdobycie ważnych obiektów na jego tyłach. Niekiedy zastosowanie oskrzydlenia może wprowadzić w błąd przeciwnika co do umiejscowienia własnego punktu ciężkości.

• Obejście jest to manewr, w ramach którego nacierające wojska obchodzą przeciwnika na lądzie lub jest prowadzony w wymiarze powietrznym (ponad jego pozycjami obronnymi), dzięki czemu unika się kontaktu ogniowego. Celem tego manewru jest zdobycie obiektów na tyłach przeciwnika i zmuszenie go do ich opuszczenia.

• Przenikanie jest formą manewru, w którym wojska małymi zgrupowaniami wchodzą w ugrupowanie obronne przeciwnika. Może być stosowane do opanowania słabo bronionych obiektów w celu zdobycia kluczowego terenu lub zakłócenia działań na obszarze tyłowym przeciwnika. Przenikanie stosuje się zwykle w połączeniu z innymi formami manewru.

• Manewr mylący ma na celu zakłócenie zorganizowanego działania sił przeciwnika w działaniach taktycznych. Musi być wystarczająco wiarygodny, by wywołać pożądaną reakcję. Najskuteczniejszy jest wówczas, gdy pokrywa się z ocenami przeciwnika.

• Demonstracja jest manewrem odciągającym uwagę przeciwnika bez podejmowania walki. Siły prowadzące działania demonstracyjne stosują ogień, przemieszczanie, dym, środki walki elektronicznej i urządzenia łączności wykorzystywane do pozorowania walki.

• Odejście jest to opuszczenie zajmowanych rejonów, pozycji (linii). Manewr ten jest wykonywany w celu wyprowadzenia wojsk spod uderzeń przeważających sił przeciwnika, zajęcia dogodniejszego położenia do podjęcia działań aktywnych oraz zyskania czasu na utworzenie punktu ciężkości na innym obszarze.

Rodzaje manewru ogniem :

• ześrodkowanie ognia, które polega na skupieniu ognia pododdziału lub kilku środków ogniowych na jednym celu. Planuje i prowadzi się je w celu rażenia bardzo ważnych obiektów ogniem o dużym natężeniu i w krótkim czasie;

• podział ognia, polegający na skierowaniu ognia pododdziału (środków ogniowych) do kilku celów, aby jednocześnie je razić. Ogień rozdziela się w taki sposób, aby jako pierwsze zniszczyć (obezwładnić) cele ważne;

• przeniesienie ognia polega na przerwaniu ognia prowadzonego do jednego celu i skierowaniu go na inny. Ogień przenosi się w razie zniszczenia (zniknięcia) celu, pojawienia się nowego, ważniejszego lub konieczności udzielenia pomocy sąsiadowi (pododdziałowi wspieranemu), a także podczas wykonywania - na rozkaz przełożonego - ześrodkowania ognia.

ZASADY DZIAŁAŃ TAKTYCZNYCH

Zasady działań taktycznych stanowią podstawę racjonalnego i twórczego działania dowódców i sztabów. Znajomość tych zasad pomaga w praktycznej działalności oraz sprzyja przejawianiu inicjatywy w procesie dowodzenia wojskami.

Obowiązkiem i prawem dowódców jest wiedzieć oraz decydować, gdzie i kiedy zastosować określoną zasadę. Dlatego też zasady nie stanowią niezmiennych prawd - kanonów, lecz są jedynie przewodnikiem w działaniu.

Do zasad działań taktycznych zaliczamy:

• Celowość. W każdych działaniach taktycznych ważny jest wybór i sprecyzowanie celu. Jego wybór jest jednym z podstawowych obowiązków dowódcy, wymagającym jasnego
  i logicznego myślenia. Cel walki należy określać ściśle i jednoznacznie, tak aby był zrozumiały dla wykonawców i wyzwalał ich inicjatywę. Powinien on być zasadniczym motywem działania dowódców i pododdziałów podczas wykonywania zadań bojowych.

• Zachowanie zdolności bojowej, które wyraża się w nieustannym utrzymywaniu przez wojska gotowości do podjęcia walki i wykonania zadań bojowych oraz osiągania celu działań przy jak najmniejszych stratach własnych. Oznacza to konieczność efektywnego wykorzystania wojsk, niedopuszczenia do nadmiernego ich wyczerpania i takiej organizacji systemu działań, aby zapewnić sukcesywne odtwarzanie zdolności bojowej przez odpowiednie zabezpieczenie logistyczne.

• Ekonomię sił. Dowódca musi wykorzystywać siły, którymi dysponuje do realizacji zasadniczych zadań, dlatego nie wolno mu angażować więcej wysiłku niż jest to niezbędne. Nie można być bowiem silnym wszędzie. W celu koncentracji swoich sił dowódca może więc być zmuszony akceptować ryzyko użycia absolutnego minimum sił gdzie indziej. Racjonalne wykorzystanie potencjału bojowego osiąga się przez: umiejętny podział sił i środków, utworzenie właściwego ugrupowania bojowego, trwałe dowodzenie i terminowe zaopatrywanie (zasilanie) walczących wojsk.

• Zaskoczenie, polegające na nieoczekiwanym, nagłym i gwałtownym działaniu, na skutek którego przeciwnik zostaje pozbawiony inicjatywy oraz możliwości zorganizowanego prowadzenia walki. Elementami składowymi zaskoczenia są: zachowanie tajemnicy, ukrywanie, wprowadzanie przeciwnika w błąd oraz nieszablonowość, śmiałość i szybkość działania.

• Aktywność, która oznacza nieustanne dążenie do narzucenia przeciwnikowi swojej woli oraz do swoistego sterowania jego działaniami zgodnie z własnymi celami i zamierzeniami. Wyraża się przede wszystkim w uprzedzeniu przeciwnika w działaniach, w ciągłym i skutecznym użyciu środków rażenia oraz w wykonywaniu manewru i przenoszeniu punktu ciężkości na najważniejsze kierunki, rejony i obiekty

• Manewr, będący zdolnością do sprawnego wykonania ruchu - stosownie do zaistniałej sytuacji taktycznej w różnych warunkach terenowych i atmosferycznych. Umożliwia zastosowanie zasad ekonomii sił i zaskoczenia. Sprzyja zdobyciu i utrzymaniu inicjatywy. Każdy manewr, aby był skuteczny, powinien być prosty w zamiarze oraz przeprowadzony szybko i skrycie.

Podczas prowadzenia działań taktycznych dużą rolę odgrywają także tzw. czynniki ludzkie, do których zalicza się:

• Przywództwo. Dowódcy muszą mieć możliwości i chęć wypełniania zadań bojowych. Muszą być zdolni do subordynowania podległych sobie dowódców i żołnierzy w czasie niepowodzenia i zagrożenia. Waga roli przywódcy oraz trudność w wykształceniu zdolności skutecznego przywództwa wzrastają ze względu na złożony charakter perspektywicznego pola walki.

• Morale. Jest to gotowość do podjęcia zadań lub efekt dobrze wykonanego zadania. Morale jest jednym z najważniejszych czynników charakteryzujących żołnierza w czasie pokoju i wojny. Wola zwycięstwa musi występować u wszystkich żołnierzy - od dowódcy po szeregowego. Będzie ona często decydować o rezultacie walki.

• Inicjatywę, która oznacza nieustanne dążenie do narzucenia swojej woli przeciwnikowi. Indywidualna inicjatywa, w ramach danego zadania bojowego, połączona ze śmiałym działaniem decyduje o sukcesie w walce.

• Elastyczność, czyli zdolność do reagowania na zmiany zachodzące w walce. Dowódca na każdym szczeblu dowodzenia musi wykazywać się elastycznością i szybkością dowodzenia. W przeciwnym razie, gdy nie ma tych zalet, będzie szybko oddawał inicjatywę przeciwnikowi i prawdopodobnie nie osiągnie sukcesu w walce.

• Wytrzymałość. Żołnierze muszą być psychicznie i fizycznie przygotowani do walki. Muszą mieć wolę wykonania swoich zadań, nawet gdy przeciwstawiają się przeważającym siłom przeciwnika.

STRUKTURA I ZADANIA WOJSK LĄDOWYCH

rys.11. Wojska Lądowe

W okresie pokoju wojska lądowe utrzymują jednostki, które po krótkotrwałym okresie przygotowania mogą uczestniczyć w rozwiązywaniu sytuacji kryzysowych w ramach misji pokojowych, a także brać udział w usuwaniu skutków klęsk żywiołowych i katastrof oraz w udzielaniu pomocy humanitarnej.

W okresie kryzysu wojska lądowe, wykorzystując jednostki sił reagowania i część głównych sił obronnych, zapewniają swobodę operacyjną, osłaniają linie komunikacyjne, wspierają działania wojsk sojuszniczych, a przez rozwinięcie operacyjne i realizację zadań związanych z przygotowaniem operacyjnym przyczyniają się do obniżania napięcia lub przygotowują się do prowadzenia operacji obronnej.

W okresie wojny (konfliktu) wojska lądowe, po przeprowadzeniu mobilizacji, osiągają gotowość bojową i biorą udział w zachowaniu bądź przywróceniu integralności terytorialnej państwa i sojuszu metodą:

• obrony terytorium;

• załamania natarcia przeciwnika i odzyskania utraconego terytorium;

• osłony rejonów i obiektów w głębi, ochrony linii komunikacyjnych i utrzymania swobody operacyjnej.

rys.12. Rodzaje wojsk operacyjnych

Wojska operacyjne dzielą się na korpusy, dywizje i brygady. Brygada składa się z batalionów i kompanii różnych rodzajów wojsk i służb. Jest ona jednostką prowadzącą walkę broni połączonych. Dowódca brygady kieruje działaniami batalionów lub zgrupowań taktycznych tworzonych na bazie batalionu.

Ze względu na możliwości bojowe i przystosowanie do prowadzenia autonomicznych działań, batalion (zmechanizowany, czołgów) jest uznawany za podstawową jednostkę kalkulacyjną. Składa się on z kompanii i plutonów różnych rodzajów wojsk i służb.

Stosując kryterium przeznaczenia i wykonywanych zadań wojska operacyjne dzielimy na następujące grupy jednostek:

• jednostki walczące:

• zmechanizowane,

• pancerne,

• zmotoryzowane,

• piechoty górskiej,

• desantowo-szturmowe,

• kawalerii powietrznej;

• jednostki wspierające:

• rakietowe i artyleryjskie,

• obrony przeciwlotniczej,

• inżynieryjne,

• lotnictwa wojsk lądowych,

• obrony przeciwchemicznej;

• jednostki wsparcia:

• dowodzenia,

• łączności,

• rozpoznania,

• walki elektronicznej;

• jednostki logistyczne:

• zaopatrywania,

• techniczne,

• medyczne,

• transportowe.

rozstrzygające (walki)

pokojowe

(misje)

pomocnicze

(przemieszczanie i rozmieszczanie)

DZIAŁANIA TAKTYCZNE

PODSTAWOWE RODZAJE WALKI

OBRONA

NATARCIE

DZIAŁANIA OPÓŹNIAJĄCE

CELE OBRONY

uniemożliwienie przeciwnikowi opanowania terenu

załamanie natarcia przeciwnika

przejęcie inicjatywy

rozbicie zgrupowań uderzeniowych przeciwnika

CELE NATARCIA

GŁÓWNY

• pokonanie przeciwnika

SZCZEGÓŁOWY

• pozbawienie przeciwnika sił i środków;

• uchwycenie terenu o zasadniczym znaczeniu;

• zdobycie wiadomości o przeciwniku;

• wprowadzenie w błąd lub odwrócenie uwagi przeciwnika od własnego punktu ciężkości;

• związanie przeciwnika walką, aby zapobiec (zdezorganizować) manewrowi jego sił;

• przejęcie inicjatywy;

• odparcie kontrataków przeciwnika.

NATARCIE

Z MARSZU:

• po podejściu z głębi z zajmowaniem rejonu wyjściowego;

• po podejściu z głębi bez zajmowania rejonu wyjściowego.

Z BEZPOŚREDNIEJ STYCZNOŚCI Z PRZECIWNIKIEM:

• z położenia obronnego;

• po zluzowaniu pododdziałów będących w styczności z przeciwnikiem.

FORMY NATARCIA

bój spotkaniowy

przełamanie

pościg

RODZAJE NATARCIA

rozpoznanie walką

rajd

natarcie planowe

natarcie szybkie

• zadania przeciwnikowi znacznych strat, bez wdawania się w przewlekłe walki;

• zyskania czasu kosztem stopniowej utraty terenu;

• skierowania przeciwnika w określonym kierunku i tym samym przejęcie inicjatywy;

• wyprowadzenia pododdziałów w wypadku zagrożenia rozbiciem ich przez przeciwnika;

• ustalenia punktu ciężkości natarcia przeciwnika.

CEL

DZIAŁAŃ OPÓŹNIA

JĄCYCH

MARSZE

dofrontowe

odfrontowe

rokadowe

OGNIEM:

• ześrodkowanie ognia;

• podział ognia;

• przeniesienie ognia.

TAKTYCZNY:

• uderzenie czołowe;

• pokonanie;

• oskrzydlenie;

• obejście;

• przenikanie;

• manewr mylący;

• demonstracja;

• odejście.

MANEWR

WOJSKA LĄDOWE

wojska operacyjne

wojska obrony terytorialnej

jednostki i instytucje podporządkowane DWL

WOJSKA OPERACYJNE

wojska zmechanizowane i pancerne

wojska rakietowe i artyleria

wojska aeromobilne

wojska łączności

wojska obrony przeciwchemicznej

wojska inżynieryjne

wojska obrony przeciwlotniczej

---