POSTĘPOWANIE KARNE

1. Cele procesu karnego

2. Pojęcie i warunki rzetelnego procesu karnego

3. Przedmiot procesu

4. Rodzaje procesu w zależności od rodzaju odpowiedzialności prawnej

5. Tryby postępowania

6. Postępowania zasadnicze i dodatkowe

7. „Akcja cywilna” w procesie karnym

8. Postępowania następcze

9. Pojęcie i klasyfikacja naczelnych zasad procesowych

10. Zasada prawdy materialnej

11. Ograniczenia w dokonywaniu prawdziwych ustaleń faktycznych

12. Zasada obiektywizmu

13. Zasada domniemania niewinności oraz in dubio pro reo

14. Ciężar dowodu i ciężar dowodzenia

15. Zasada swobodnej oceny dowodów

16. Zasada bezpośredniości

17. Zasada skargowości i ścigania z urzędu

18. Zasada kontradyktoryjności i zasada inkwizycyjności

19. Kontradyktoryjność czynności postępowania przygotowawczego

20. Inkwizycyjność postępowania sądowego

21. Zasada legalizmu

22. Zasada legalizmu a zasada ścigania z urzędu

23. Oportunistyczne instytucje procesu karnego

24. Mediacja w procesie karnym. Przesłanki, tryb czynności oraz znaczenie mediacji dla procesu karnego oraz sytuacji procesowej oskarżonego i pokrzywdzonego

25. Instytucje konsensualnego zakończenia procesu karnego

26. Zasada prawa do obrony

27. Problem prawa do milczenia osoby podejrzanej

28. Zasada jawności

29. Zasada szybkości postępowania

30. Skarga na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy bez zbędnej zwłoki

31. Pojęcie i rodzaje przesłanek procesowych

32. Przesłanki pozytywne i negatywne

33. Przesłanki ogólne i szczególne

34. Przesłanki materialne i formalne

35. Przesłanki umorzenia i uniewinnienia

36. Przesłanki absolutne i względne

37. Pojęcie i rodzaje czynności procesowych

38. Pojęcie prawomocności

39. Terminy procesowe

40. Dokumentowanie czynności procesowych

41. Dostęp do akt postępowania karnego

42. Pojęcie i kategorie uczestników procesu

43. Organy procesowe

44. Strony procesowe. Pojęcie i rodzaje

45. Pojęcie formalnie i materialnie oskarżonego

46. Reprezentanci stron procesowych

47. Osobowe źródła dowodu

48. Kumulacja ról procesowych i ich rozłączność

49. Pojęcie dowodu. Źródło dowodu i środek dowodowy

50. Procesowe gwarancje prawdziwych ustaleń faktycznych

51. Dowody pierwotne i pochodne

52. Dowody bezpośrednie i pośrednie

53. Dowody osobowe i rzeczowe

54. Dowody pojęciowe i zmysłowe

55. Dowody ścisłe i swobodne

56. Dowody „prywatne”

57. Dowody niekonwencjonalne

58. Pojęcie dowodu nielegalnego oraz dowodu uzyskanego w sposób sprzeczny z ustawą

59. Domniemania procesowe

60. Pojęcie i rodzaje czynności dowodowych

61. Czynności poszukiwawcze

62. Poszukiwanie oskarżonego i list gończy

63. Czynności ujawniające dowody

64. Zatrzymanie rzeczy

65. Przeszukanie-rodzaje, przesłanki i tryb postępowania

66. Kontrola i utrwalanie treści rozmów telefonicznych-granice podmiotowe, przedmiotowe i temporalne

67. Podsłuch telefoniczny w toku czynności operacyjno-rozpoznawczych w ustawie o Policji

68. Przesłanki przeprowadzania „wrażliwych” czynności dowodowych w świetle konstytucyjnej zasady proporcjonalności

69. Przesłuchanie świadka

70. Świadek anonimowy i świadek koronny

71. Postępowanie w przedmiocie ustanowienia świadka koronnego

72. Przesłuchanie oskarżonego

73. Oględziny i okazanie

74. Czynności kontrolujące dowody

75. Wizja lokalna i eksperyment procesowy

76. Konfrontacja

77. Istota i forma wniosku dowodowego

78. Przesłanki oddalenia wniosku dowodowego

79. Wprowadzanie do procesu karnego informacji z czynności operacyjno-rozpoznawczych. Problem tzw. następczej zgody sądu

80. Eliminowanie z procesu karnego informacji uzyskanych w sposób sprzeczny z ustawą

81. Pojęcie, cele, funkcje i rodzaje środków przymusu procesowego

82. Zatrzymanie osoby

83. Pojęcie i rodzaje środków zapobiegawczych

84. Cele i funkcje środków zapobiegawczych

85. Przesłanki środków zapobiegawczych

86. Przesłanki pozytywne i negatywne tymczasowego aresztowania

87. Postępowanie Habeas Corpus

88. Dyrektywa adaptacji środków zapobiegawczych do sytuacji procesowej oskarżonego i dyrektywa minimalizacji tymczasowego aresztowania. Konstytucyjne podstawy obu dyrektyw

89. Zakazy stosowania tymczasowego aresztowania

90. Posiedzenie w przedmiocie tymczasowego aresztowania

91. Ogólne i szczególne przesłanki przedłużenia tymczasowego aresztowania

92. Obowiązki informacyjne sądu przy zastosowaniu tymczasowego aresztowania

93. Poręczenie majątkowe, społeczne i osoby godnej zaufania

94. Dozór policji

95. Zawieszenie w czynnościach

96. Zakaz opuszczania kraju

97. List żelazny

98. Pojęcie i rodzaje kar porządkowych

99. Zabezpieczenie majątkowe

100. Funkcje postępowania przygotowawczego

101. Cele postępowania przygotowawczego

102. Formy postępowania przygotowawczego

103. Fazy postępowania przygotowawczego

104. Śledztwo

105. Porządek czynności w śledztwie

106. Dochodzenie

107. Czynności sądowe w postępowaniu przygotowawczym

108. Pojęcie oraz rola w procesie karnym sędziego śledczego i sędziego do spraw postępowania przygotowawczego

109. Zakończenie i zamknięcie postępowania przygotowawczego

110. Wymogi formalne aktu oskarżenia

111. Wniosek prokuratora o skazanie oskarżonego bez rozprawy. Przesłanki i tryb postępowania

112. Nadzór prokuratora nad postępowaniem przygotowawczym

113. Postępowanie międzyinstancyjne (przejściowe)

114. Formalna i merytoryczna kontrola aktu oskarżenia

115. Rozpoczęcie rozprawy głównej

116. Jawność rozprawy głównej

117. Prowadzenie rozprawy pod nieobecność oskarżonego

118. Pojęcie i przebieg przewodu sądowego

119. Redukcja postępowania dowodowego na rozprawie głównej

120. Skrócona rozprawa i dobrowolne poddanie się karze

121. Głosy stron i wyrokowanie

122. Pojęcie środków zaskarżenia i środków odwoławczych

123. Cechy środka odwoławczego

124. Granice i kierunek środka odwoławczego

125. Względne przyczyny odwoławcze

126. Bezwzględne przyczyny odwoławcze

127. Rażąca niesprawiedliwość orzeczenia

128. Rodzaje rozstrzygnięć organu odwoławczego

129. Apelacja i postępowanie apelacyjne

130. Zażalenie i postępowanie zażaleniowe

131. Pojęcie, istota i rodzaje postępowań szczególnych

132. Postępowanie uproszczone

133. Postępowanie nakazowe

134. Postępowanie przyspieszone

135. Postępowanie w sprawie odpowiedzialności podmiotu zbiorowego za czyny zabronione pod groźbą kary

136. Pojęcie i rodzaje nadzwyczajnych środków zaskarżenia

137. Kasacja

138. Wznowienie postępowania

139. Postępowanie w sprawie o ułaskawienie

140. Postępowanie w sprawie o odszkodowanie za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie i zatrzymanie

1. Cele procesu karnego.

[Waltoś]

Proces karny ma przed sobą 2 cele:

1. Osiągnięcie stanu sprawiedliwości prawno materialnej - doprowadzenie do słusznego zastosowania normy prawa karnego materialnego, a niekiedy i prawa cywilnego materialnego. Proces powinien dążyć do skonkretyzowania normy pk materialnego, czyli do zamiany abstrakcyjnej normy pk w normę skonkretyzowaną, przymierzoną do konkretnego czynu ludzkiego (kierując się regułami z cz. Ogólnej KK) i wyciągnięcie z tego faktu następstw przewidzianych w prawie karnym materialnym. Operacja ta nazywa się subsumcją czynu pod przepis prawny (konkretyzacja abstrakcyjnego zespołu znamion przestępstwa). Spełnienie tego celu zależy jednak od realizowania celów etapowych, które wymagają odpowiedzi na pytania:

• Co się stało?

• Kto?

• Jak, kiedy, gdzie?

• Jakie są następstwa tego czynu?

• Jak wykonano orzeczone środki?

Kolejność pytań jest obrazem logicznej sekwencji procesu.

2. Osiągnięcie stanu sprawiedliwości proceduralnej - sprawiedliwość w tym znaczeniu jest to sytuacja, w której osoba, przeciwko której lub na rzecz której proces się toczy, nabiera przekonania, że organy procesowe zrobiły wszystko, aby prawu stało się zadość, postępując w stosunku do niej zgodnie z prawem, sumiennie i w najlepszej woli. Proces musi być więc uczciwy, rzetelny (zasada procesu fair -> zasada uczciwego/rzetelnego procesu).

2.Pojęcie i warunki rzetelnego procesu.

[Wykład]

Pojęcie rzetelnego procesu - pojawia się w wielu orzeczeniach TK: składa się z różnych elementów, między innymi z prawa do obrony, równości broni, dostępności do sądu i adwokata, wymaga, aby każdy uczestnik mógł we właściwy sposób przedstawić swoją sprawę sądową korzystając z profesjonalnej pomocy prawnika. Do pojęcia rzetelnego procesu należy też prawo do wysłuchania - rozpoznawanie spraw musi odbywać się w taki sposób, by uczestnicy mieli możność wzięcia w nim udziału, zgłaszania wniosków dowodowych, także osobisty udział w czynnościach procesowych.

Utożsamianie sprawiedliwości procesowej z prawem do rzetelnego procesu w orzeczeniach TK.

Orzecznictwo ETPCz rozróżnia te dwa pojęcia:

Trybunał stwierdził, że zagwarantowanie sprawiedliwego procesu jest obowiązkiem każdego państwa demokratycznego.

Trybunał podkreślił, że w demokratycznym społeczeństwie konwencjonalne prawo do sprawiedliwego procesu pełni tak ważne znaczenie, że niemożliwa jest jego wykładnia ścieśniająca.

Wymogi sprawiedliwego procesu odnoszą się nie tylko do rozprawy sądowej, ale także do postępowania przygotowawczego lub innego postępowania przesądowego.

Sprawa powinna być rozpoznana przez bezstronny sąd:

• aspekt subiektywny (dotyczy nastawienia sędziego do sprawy);

• aspekt obiektywny (wykluczenie wszelkich okoliczności budzących wątpliwości do bezstronności sądu).

Warunki uznania procesu za sprawiedliwy:

• przestrzeganie zasady niewinności oskarżonego.

• Proces karny musi mieć publiczny charakter.

• Prawo oskarżonego do obrony, uzyskania szczegółowej informacji o przedstawionych zarzutach i porozumiewania się ze swoim obrońcą na osobności.

• bezstronność sądu

Z pojęcia rzetelnego procesu wynika:

• zasada, że oskarżony uprawniony jest do osobistego udziału w rozprawie,

• Dowody rozpatrywane powinny być publicznie pod obecność oskarżonego

• Prawo do milczenia i wolność od zmuszania do samooskarżenia oskarżonego

• Zakończenie sprawy w rzetelnym terminie (również postępowanie przygotowawcze).

Koncepcja rzetelnego procesu karnego nie jest rodzimą koncepcją - wywodzi się głównie z common law.

Rzetelny będzie proces, w którym uczestnicy będą mieli możliwość obrony swych praw. Proces rzetelny to przede wszystkim taki proces który zapewnia uczestnikom postępowania odpowiedni poziom gwarancji procesowych - system uprawnień procesowych odpowiedni do ich pozycji, korzystanie z nich ma im zapewnić należytą obronę ich interesów. Rzetelny proces karny zapewnia uczestnikom postępowania realizacją słusznych interesów prawnie chronionych, organom procesowym zaś wyznacza ramy procesowe które realizacji tej służą.

Koncepcja rzetelnego procesu karnego odnosi się do pewnej idei - nadrzędnych wartości, w tym także wartości pozaprawnych.

Standard rzetelnego procesu to ogólny kształt pożądanych rozwiązań realizowanych w ten bądź inny sposób, będących uosobieniem rzetelnego procesu karnego.

Reguły rzetelnego procesu - poszczególne elementy standardu, np. zasada kontradyktoryjności, łacińskie bajanie. Sprawiedliwość procesu w kategoriach aksjologii, rzetelność procesu w charakterze celów, do których dąży postępowanie. Warunkiem osiągnięcia sprawiedliwości proceduralnej jest zapewnienie rzetelnego procesu. Koncepcja rzetelnego procesu nie buduje elementów konstrukcyjnych procesu.

[Waltoś]

Zasada rzetelnego (uczciwego) procesu - nie spełnia wszystkich kryteriów wyodrębnienia naczelnych zasad procesu, ale mimo to została wyróżniona ponieważ:

- jednym z celów procesu karnego jest osiągnięcie tzw. sprawiedliwości proceduralnej; można powiedzieć, że między sprawiedliwością proceduralną a uczciwością procesu zachodzi znak równości.

- odwołując się do norm moralnych, staje się uzupełnieniem zakresu systemu zasad naczelnych procesu

- z chwilą ratyfikacji Międzynarodowego Paktu i Europejskiej Konwencji, stała się prawem obowiązującym w RP.

Zasada ta nie jest też obca Konstytucji RP - art. 40 zakazuje tortur i okrutnego, nieludzkiego i poniżającego traktowania, a art. 45 ust. 1 żąda aby sprawę sąd rozpatrywał sprawiedliwie i jawnie, bez nieuzasadnionej zwłoki.

3.Przedmiot procesu

[Waltoś]

Dawniej - czyn popełniony przez oskarżonego

Koncepcja W. Sauera - przedmiotem jest „sprawa prawna, która ma się kształtować w toku procesu)

Koncepcja E. Schmidta - przedmiotem jest od momentu wniesienia skargi wydarzenie historyczne z tego punktu widzenia, czy i w jakim stopniu są zawarte czyny karalne określonych osób

Koncepcja E. Belinga - przedmiot to temat procesowych badań (temat = historyczna sprawa o hipotetycznym charakterze prawnym)

Koncepcja przedmiotu jako roszczenia karnoprocesowego - przedmiotem jest roszczenie wyrastające ze stosunku karnomaterialnego. Państwo wysuwa takie roszczenie w stosunku do sprawcy przestępstwa; także przy oskarżeniu prywatnym - oskarżyciel wysuwa roszczenie w imieniu państwa, nie własne.

W polskiej literaturze dominuje teoria odpowiedzialności jako przedmiotu procesu. Punktem wyjścia jest rozróżnienie dwóch pytań:

• Z powodu czego toczy się proces? Z powodu uwiarygodnionej wiadomości o popełnionym przestępstwie (czyli czynie społecznie szkodliwym w stopniu większym niż znikomy, zawinionym, zakazanym przez ustawę karną). Wiadomość o przestępstwie jest POWODEM, nie przedmiotem procesu. Proces jest splotem działań, które weryfikują tę wiadomość. Wiadomość jest więc przesłanką procesu, czyli taką zaszłością prawną, która jest warunkiem wszczęcia i biegu procesu.

• Do czego proces dąży? W toku procesu przeprowadza się subsumcję konkretnego czynu pod przepis ustawy, z myślą o pociągnięciu sprawcy do odpowiedzialności karnej, a następnie poniesieniu przez niego tej odpowiedzialności.

Przedmiotem procesu jest więc problem odpowiedzialności karnej, a czasem i cywilnej, oskarżonego za zarzucone mu przestępstwo.

Odpowiedzialnością karną (Ew. cywilną) jest powinność poniesienia przez konkretną osobę konsekwencji określonych w prawie za konkretne przestępstwo. Odpowiedzialnością nie jest samo poniesienie, lecz powinność poniesienia konsekwencji, wyrok prawomocny (skazanie) wcale nie oznacza, że sprawca ponosi te konsekwencje. Rozstrzygnięcie kwestii odpowiedzialności jest więc odpowiedzią na pytanie, czy sprawca ma ponieść konsekwencje prawne i jakie one mają być.

Przedmiot procesu nie jest identyczny z celem procesu. Cel to dokonanie subsumcji i określenie odpowiedzialności. Przedmiot procesu to tylko otwarta jeszcze kwestia subsumcji i odpowiedzialności.

Odpowiedzialność karna i cywilna (razem odp. Prawna) ma dwie podstawy: faktyczną i normatywną.

Podstawa faktyczna to czyn zrzucony oskarżonemu, który w razie potwierdzenia dowodami zasadności zarzutu, zostaje przypisany oskarżonemu w wyroku. Musi zachodzić tożsamość czynu zarzucanego i przypisanego oskarżonemu. Czyn, za który jest skazany musi być czynem, o który został oskarżony. Mówiąc o podstawie faktycznej dokonujemy uproszczenia językowego, ponieważ organ procesowy i strony nie PACZOM przecież na czyn jako taki, lecz jego obraz, wyobrażenie konkretnego zdarzenia. Często mogą wystąpić czynniki powodujące zróżnicowanie obrazów jednego i tego samego czynu, albo zmiany w obrazie czynu w oczach organu procesowego. Gdy okazuje się, że nie chodzi już o zmianę w opisie czynu ale rzeczywiście o zupełnie inny czyn, dalszy proces jest niedopuszczalny (umorzyć i wszcząć proces o inny ujawniony czyn - z. skargowości). Tożsamość czynu ma też istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia kwestii rei iudicatae. Oto próby zdefiniowania, stanu kiedy zachodzi/nie zachodzi tożsamość czynu.

1. S. Śliwiński - kryterium zdarzenia faktycznego - tożsamość zachodzi dopóty, dopóki, organ procesowy ma do czynienia z tym samym zdarzeniem faktycznym; w szczególności: choćby część działania/zaniechania przestępczego pokrywa się z działaniem/zaniechaniem przestępczym, które było przedmiotem a/o; działania chociaż zewnętrznie różne, ze względu na swą materialną treść wykazują te same cechy (tzw. prawna jedność czynu) np. przestępstwo trwałe, ciągłe, o skutkach trwałych.

2. J. Bafi - kryterium faktu głównego, będącego istotą sprawy; + kryterium pomocnicze - przedmiot wykonawczy (jego zmiana oznacza zniesienie tożsamości)

3. A. Kaftal - tożsamość czynu - identyczność podmiotu przestępstwa, faktycznego przedmiotu ochrony, przedmiotu czynności wykonawczej + posiłkowo: czas, miejsce, inne okoliczności czynu.

Tożsamość czynu (wg kryteriów negatywnych M. Cieślaka) jest wyłączona, gdy wyjdzie na jaw, że

1. Nastąpiła zmiana osoby sprawcy

2. Nastąpiła zmiana dobra prawnego (przedmiotu ochrony np. życie, zdrowie, mienie itd.)

3. Nastąpiła zmiana osoby pokrzywdzonego i równocześnie wystąpiła jakakolwiek różnica dotycząca miejsca czynu, czasu czynu, przedmiotu wykonawczego lub ustawowych znamion czynu

4. Nie doszło do zmiany osoby pokrzywdzonego, ale ujawniły się cztery różnice dot. Miejsca, czasu, przedmiotu wykonawczego i ustawowych znamion czyn

Reguła pomocnicza: identyczność czynu jest wyłączona, jeśli w porównywalnych jego okresach zachodzą różnice tak istotne, że wedle rozsądnej życiowej oceny nie można ich uznać za określenie tego samego zdarzenia faktycznego.

Brak tożsamości czynu powoduje z reguły konieczność umorzenia postępowania sądowego

Podstawa normatywna odpowiedzialności to kwalifikacja prawna czynu zarzucanemu oskarżonemu. Nie obowiązuje zasada, że nie można jej zmieniać w sposób istotny podczas procesu, co oznacza, że nie musi zachodzić tożsamość kwalifikacji prawnej czynu. Możliwe są więc dwa rodzaje zmiany kwalifikacji czynu

1. Zmiana następcza - spowodowana zmianą w obrazie czynu

2. Zmiana samoistna - w stosunku do niezmienionego obrazu czynu; poprawa dotychczasowej kwalifikacji.

4.RODZAJE PROCESU W ZALEŻNOŚCI OD RODZAJU ODPOWIEDZIALNOŚCI PRAWNEJ

[Wykład]

Obok postępowania zasadniczego możemy wskazać na postępowania dodatkowe, w których rozstrzygnięcie nie dotyczy kwestii zasadniczej (odpowiedzialności karnej) ale kwestii dodatkowych, które pojawiają się w procesie karnym. Postępowania dodatkowe możemy zatem podzielić na postępowania incydentalne (załatwia się kwestie wypadkowe powstające podczas postępowania zasadniczego, np. tymczasowe aresztowanie, zabezpieczenie majątkowe) i Postępowania pomocnicze (usuwa się w ich trakcie szczególne trudności wynikłe w trakcie procesu, np. postępowanie trans graniczne , krajowa pomoc prawna, postępowanie renowacyjne - odtworzenie zaginionych lub zniszczonych akt).

Postępowania następcze - prowadzone po uprawomocnieniu się orzeczenia, w ich grupie są postępowanie w sprawie odszkodowania za niesłuszne skazanie, aresztowanie i zatrzymanie, Postępowanie w sprawie o ułaskawienie, w sprawie wydanie wyroku łącznego. Akcja cywilna (patrz. zag. 7)

[Waltoś]

Wyróżniamy:

1. Proces zasadniczy - rozpatruje się główną kwestię odpowiedzialności tj. odp. Karną

2. Akcję cywilną w procesie karnym - załatwienie kwestię odp. Cywilnej oskarżonego

[Świda]

Zależnie od przedmiotu rozpoznawanej sprawy proces karny przybiera postać procesu zasadniczego( sensu largo = przygotowawcze, jurysdykcyjne, wykonawcze; sensu stricto bez wykonawczego) albo procesu pomocniczego(incydentalnego - orzekanie w przedmiocie środków zapobiegawczych, stosowanie pomocy prawnej przez sąd wezwany lub sędziego wyznaczonego, odtwarzanie akt, odszkodowanie za niesłuszne skazanie(…), ekstradycja inne, które mogą się odbywać też w ramach procesu zasadniczego.

5. Tryby postępowania

Tryb postępowania występuje w dwojakim znaczeniu.

W pierwszym znaczeniu trybem postępowania jest tzw. tryb ścigania, czyli odrębny sposób inicjowania procesu

Rozróżniamy tu:

1. Tryb ścigania z oskarżenia publicznego (urzędu)

a) bezwarunkowy

b) warunkowy - uzależniony od:

- zezwolenia pokrzywdzonego

- wniosku właściwego organu (przypadki uchylenia immunitetów procesowych)

2. Tryb ścigania z oskarżenia prywatnego - postępowanie, które wszczyna się tylko na podstawie aktu oskarżenia wniesionego do sądu przez pokrzywdzonego, który od tej chwili staje się oskarżycielem prywatnym

W drugim znaczeniu rozróżniamy:

1. Tryby zwyczajne - przebieg procesu zmierzający do rozstrzygnięcia kwestii odpowiedzialności karnej oskarżonego, uznany za typowy w danym systemie procesu

2. Tryby szczególne - przebieg procesu zmierzający również do rozstrzygnięcia kwestii odpowiedzialności karnej oskarżonego, ale różniący się istotnie od postępowania zwyczajnego, w sposób z góry przewidziany przez ustawodawcę,

o wyodrębnieniu trybu szczególnego decyduje tylko ustawa,

ze względu na stosunek do formalizmu postępowania zwyczajnego tryby szczególne podzielić można na trzy grupy:

a) postępowania ekwiwalentne - w zasadzie tak samo sformalizowane jak zwyczajne, ale w miejsce jednych form wchodzą inne bądź te niektóre formy są zmodyfikowane:

• postępowanie karne skarbowe zwyczajne

• postępowanie poprawcze w sprawach nieletnich

b) postępowania wzbogacone - formalizm większy niż formalizm postępowania zwyczajnego; obecnie w Polsce nie występują; w II RP było to postępowanie przed sądami przysięgłych, prowadzone w sprawach o najcięższe zbrodnie

c) postępowania zredukowane - formalizm mniejszy niż postępowania zwyczajnego, redukcje formalizmu dotyczą form procesowych które gwarancja uprawnienia stron w procesie

• postępowanie uproszczone

• postępowanie przyspieszone

• postępowanie z oskarżenia prywatnego (jest zarówno trybem ścigania jak i trybem szczególnym)

• postępowanie nakazowe.

6. POSTĘPOWANIA ZASADNICZE I DODATKOWE

- podział ze względu na stosunek do głównego nurtu procesu

Postępowanie zasadnicze - to, w którym dąży się do zasadniczego rozstrzygnięcia kwestii odpowiedzialności prawnej oskarżonego.

Postępowania dodatkowe - te które prowadzi się w związku z postępowaniem zasadniczym, w postępowaniu dodatkowym również może zapaść decyzja dotycząca kwestii odpowiedzialności (np. wyrok łączny, postanowienie o zaliczeniu tymczasowego aresztowania), nie będzie to jednak nigdy rozstrzygnięcie co do samej zasady odpowiedzialności.

Postępowania te dzielą się na następujące kategorie:

1. Incydentalne - załatwia się kwestie dodatkowe - wypadkowe, incydentalne - powstające podczas toczącego się postępowania zasadniczego np. kwestia tymczasowego aresztowania, kar porządkowych

2. Pomocnicze - usuwa się szczególne trudności, jakie pojawiły się w trakcie procesu, należą do nich:

a) postępowanie transgraniczne:

- zagraniczna pomoc prawna,

- postępowanie dotyczące przejęcia i przekazania ścigania karnego lub wykonania orzeczeń,

- ekstradycyjne,

- wydania lub wykonania europejskiego nakazu aresztowania,

- zatrzymywania dowodów lub zabezpieczenia mienia za granicą,

- wydawania lub wykonywania europejskiego nakazu dowodowego,

- w zakresie współpracy z Międzynarodowym Trybunałem Karnym

b) pomoc prawna krajowa

c) postępowanie o odtworzenie akt (renowacyjne)

3. Następcze - prowadzone po uprawomocnieniu się wyroku, w celu załatwienia kwestii, które się ujawniły po uprawomocnieniu się wyroku:

a) postępowanie w sprawie o odszkodowanie za niesłuszne skazanie, aresztowanie lub zatrzymanie

b) postępowanie o ułaskawienie

c) postępowanie w sprawie wyroku łącznego (c.d. pytanie nr 8)

4. Uzupełniające - jeżeli wyrok nie zawiera rozstrzygnięcia co do przepadku, zaliczenia tymczasowego aresztowania, zatrzymania lub środków zapobiegawczych sąd orzeka o tym postanowieniem na posiedzeniu.

7. AKCJA CYWILNA W POSTĘPOWANIU KARNYM

[Wykład]

Akcja cywilna - postępowanie zmierzające do załatwienia kwestii odpowiedzialności cywilnej i odszkodowanie w postaci zastosowania środka karnego z art. 46 kk.

[Waltoś]

Akcja cywilna polega na rozstrzyganiu w toku procesu karnego roszczeń cywilnych wynikających bezpośrednio z przestępstwa, lub nakładaniu obowiązku odpowiednich świadczeń z powodu popełnienia przestępstwa. Jest to kat. Zbiorcza, w której mieszczą się różne postępowania, których wspólnym celem jest nałożenie na oskarżonego powinności prawnej świadczenia na rzecz ofiary przestępstwa lub wyjątkowo innej osoby. Akcję cywilną prowadzi się w celu szybszego załatwienia konfliktu w sposób całościowy. Kolejność procesów narzuca art. 11 zd. 1 KPC- ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa, wiążą sąd w postępowaniu cywilnym.

W ramach implementacji dyrektywy RUE dot. Odszkodowań dla ofiar przestępstw, uchwalono ustawę o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw umyślnych. Ustawa jest oparta na zasadzie subsydiarności kompensaty. Przysługuje ona pokrzywdzonym i och osobom najbliższym skutkiem przestępstw 156&1 (ciężki uszczerbek na zdrowiu) i art. 157 &1 (średni i lekki uszczerbek na zdrowiu), w wysokości nie większej niż 12 tys. złotych na osobę, gdy nie mogą one uzyskać jej z żadnego innego źródła.

KK i KPK realizują tzw. trzecią drogę w realizowaniu odpowiedzialności karnej. Obok wymierzania kary i stosowania środków zabezpieczających dąży do uczynienia obowiązku odszkodowania środka równoważnego karze. KK przewiduje wiele środków karnych zawierających element odszkodowawczy.

W polskim procesie karnym występują następujące FORMY akcji cywilnej

1. Postępowanie adhezyjne (przydatkowe) - toczące się w ramach procesu karnego na podstawie powództwa cywilnego wniesionego przez pokrzywdzonego lub inną uprawnioną osobę. W post. Adhezyjnym można dochodzić tylko roszczeń majątkowych wynikających bezpośrednio z popełnienia przestępstwa. Wolno zasądzić odszkodowanie za stratę rzeczywistą (damnum emergens) i utracone korzyści (lucrum cessans). Pozwanym może być tylko oskarżony. Postępowanie adhezyjne podlego 3 ograniczeniom: tylko proces cywilny w procesie karnym i „przy okazji” rozpoznawania odpowiedzialności karnej:

1. Niedopuszczalność postępowania adhezyjnego, gdy przepis szczególny tak wyraźnie stanowi,

2. Dopuszczalność dowodzenia przez powoda cywilnego tylko tych okoliczności, na których opiera swe roszczenie

3. Możliwość pozostawienia przez sąd powództwa cywilnego bez rozpoznania, jeżeli materiał dowodowy ujawniony w toku rozprawy nie wystarcza do rozstrzygnięcia powództwa cywilnego, a uzupełnienie tego materiału spowodowałoby znaczną przewlekłość postępowania

2. Orzeczenie obowiązku naprawienia wyrządzonej szkody - przede wszystkim rzeczywista szkoda, ale może też obejmować utracony zysk. Rozróżnić trzeba orzeczenie:

1. Bezwzględnie obligatoryjne (67%3 kk)

2. Względnie obligatoryjne (??????????)

3. Fakultatywnie (72 §2kk)

3. Orzeczenie odszkodowania z urzędu - art. 415 §4 - w razie skazania oskarżonego sąd może zasądzić odszkodowanie na rzecz pokrzywdzonego także z urzędu, chyba że ustawa stanowi inaczej (fakultatywność, zakres orzekania: wszystkie rodzaje mienia). Zasądzenie takie pełni tylko akcesoryjną rolę w stosunku do postępowania adhezyjnego. Orzeczenie odszkodowania jest niedopuszczalne z mocy ustawy (415 §5 zd.2): jeśli roszczenie nie ma bezpośredniego związku z zarzutem oskarżenia albo jeżeli jest ono przedmiotem innego postępowania lub o roszczeniu…

4. Orzeczenie nawiązki

1. Art. 46§2 orzeczenie nawiązki na rzecz pokrzywdzonego, zamiast obowiązku naprawienia szkody; nawiązka ta ma charakter akcesoryjny

2. 47§1

3. 47§2

4. 47§3

5. 212§3 - (pomówienie) nawiązka na rzecz pokrzywdzonego, PCK albo na inny cel społeczny wskazany przez pokrzywdzonego

6. 216§2 (zniewaga)

7. 290§2 (skazanie za wyrąb drzewa/kradzież drzewa); obligatoryjnie

Nawiązkę orzeka się w wysokości do 100 tys. Zł (art. 48 kk)

5. Orzeczenie świadczenia pieniężnego - środek karny zastępujący sankcję karną, gdy sąd odstępuje do wymierzenia kary.

6. Orzeczenie zwrotu korzyści majątkowej - art. 52 kk; postępowanie toczy się więc nie przeciw oskarżonemu, ale przeciw osobie trzeciej, która staje się wówczas quasi-pozwanym cywilnie.

[Świda]

Stroną cywilną jest powód cywilny, a także pozwany cywilnie w procesie karnym (tzw. proces adhezyjny).Od strony 186.

8.POSTĘPOWANIE NASTĘPCZE

[Wykład]

Postępowanie następcze - prowadzone po uprawomocnieniu się orzeczenia, w ich grupie są: postępowanie w sprawie odszkodowania za niesłuszne skazanie(…), postępowanie w sprawie o ułaskawienie, w sprawie wydania wyroku łącznego

[Waltoś]

Postępowania możemy podzielić wg kryterium stosunku do głównego nurtu procesu:

1. Postępowanie zasadnicze

2. Postępowania dodatkowe - rozstrzygnięcie nie dotyczy kwestii zasadniczej, czyli odpowiedzialności karnej, lecz kwestii dodatkowych, które pojawiają się w procesie karnym

1. Incydentalne

2. Pomocnicze

3. Następcze (3)- prowadzone po uprawomocnieniu się wyroku, w celu załatwienia kwestii, które ujawniły się po uprawomocnieniu; są to

+ postępowanie w sprawie o odszkodowanie za niesłuszne skazanie, aresztowanie lub zatrzymanie

+ postępowanie ułaskawieniowe

+ postępowanie w sprawie wyroku łącznego.

Znamienne dla postępowań następczych jest to, że dopuszczalne są one tylko pod warunkiem wyraźnego przyzwolenia ustawy. Są one bowiem częściową zmianą wyroku, który powinien posiadać walor ostatniego słowa w procesie.

4. Postępowania uzupełniające

[Świda]

Wyróżnia cztery postępowania dodatkowe następcze (postępowanie w sprawie podjęcia postępowania warunkowo umorzonego - ten rodzaj Waltoś zalicza jako postępowanie korekcyjne, nie następcze). Istotą tych postępowań jest załatwienie kwestii związanych lub wynikających z prawomocnego orzeczenia. Nie mają one jednak charakteru postępowań kontrolnych i nie podlegają kontroli prawomocnego postępowania. Zwraca uwagę, że wymienione postępowania są charakteryzowane niejednolicie (str. 341 cz. Szczególna)

9. Pojęcie i klasyfikacja naczelnych zasad procesowych.

[Świda]

Zasady procesu karnego uznaje się idee kształtujące model procesu. Określają ogólne, zasadnicze cechy procesu oraz wskazują kierunek i stanowią dyrektywy pomagające w rozwiązaniu wątpliwości interpretacyjnych.

1. Zasady dyrektywalne (charakter dyrektywy skierowanej do konkretnego adresata np. zasada obiektywizmu) opisowe (regulują sopsób zorganizowania procesu np. kontradyktoryjności)

2. Z. procesowe jako reguły postępowania stanowią dyrektywy zobowiązujące albo uprawniające

3. Zasada może być przedstawiona w formie zasady abstrakcyjnej (modelowe, teoretyczne rozwiązanie zagadnienia) bądź konkretnej (obowiązuje jako zasada podstawowa w danym systemie - zasada dominująca.

Grupy: zasady dot. Wszczęcia procesu; praw oskarżonego; gwarancyjne; poznania dowodowego; dotyczące przebiegu procesu

[Waltoś]

Wyróżnienie zasad naczelnych i nie-naczelnych (zwykłych). Naczelne zasady procesu to społecznie ważne ogólne dyrektywy uregulowania najbardziej istotnych kwestii z zakresu procesu. Kryteria pozwalające uznać zasadę za naczelną:

1. Musi posiadać znaczenie węzłowe w procesie (jej brak utrudniałby określenie modelu procesu); należy być powściągliwym w ich mnożeniu, nie mogą wyrażać prawd banalnych, powinny stanowić jedną z co najmniej dwóch idei możliwych do pomyślenia - to nie odnosi się do zasad ogólno prawnych jak np. zasady praworządności.

2. Powinna zawierać określoną treść ideologiczną i społeczną

3. Zasadą procesu jest tylko ta, która dotyczy bezpośrednio procesu

4. Powinna mieć charakter dyrektywny.

Naczelna zasada procesu jest także postulatem pod adresem organów ustawodawczych

Klasyfikacja zasad:

1. Zasady abstrakcyjne (ogólna idea rozstrzygnięcia węzłowej kwestii prawnej w procesie, niezwiązana z konkretnym ustawodawstwem) i konkretne (zasada abstrakcyjna „wtłoczona” w ramy obowiązującego ustawodawstwa; przewidziane są od niej wyjątki - w przeciwieństwie od zasady abstrakcyjnej, która ma z natury charakter absolutny); w toku procesu można naruszyć tylko zasadę konkretną, lecz nigdy abstrakcyjną, bo ona po prostu nie obowiązuje.

2. Zasady- dyrektywy ( mają charakter optymalizacyjny, obowiązują w danym porządku ale nie w stopniu absolutnym; czyń tak a tak, ale czasem można inaczej) i zasady-reguły( są dyrektywami krańcowymi w konsekwencjach; ich realizacja musi być pełna, nie ma stopni w ich spełnianiu; nie ma wyjątków; np. zasada domniemania niewinności (każda mieści się w grupie zasad konkretnych; kryterium podziału jest ich stopień mocy obowiązującej)

3. Zasady prawnie zdefiniowane (jej definicję lub co najmniej określenie w przybliżeniu zawiera obowiązujące ustawodawstwo; np. zasada prawdy materialnej, obiektywizmu) i zasady prawnie niezdefiniowane (nieskodyfikowane; ich obowiązywanie wynika z kilku przepisów, tworząc z punktu widzenia tej zasady harmonijną całość; np. zasada bezpośredniości; jej nieprzestrzeganie jest uchybieniem takim jak nieprzestrzeganie zasady prawnie zdefiniowanej

4. Zasady konstytucyjne (jeśli jest normą samo wykonalną <stosowanie bezpośrednie>, to reguluje wprost daną dziedzinę procesu; wyznacza też odpowiedni kierunek wykładni przepisów prawa karnego procesowego; w PL: zasada prawdy materialnej, obiektywizmu, domniemania niewinności, prawa do obrony, publiczności, uczciwego procesu) i pozakonstytucyjne.

10. ZASADA PRAWDY MATERIALNEJ

Art. 2§2 Podstawę wszelkich rozstrzygnięć powinny stanowić prawdziwe ustalenia.

Zasada prawdy materialnej to dyrektywa (nie reguła) zgodnie z którą podstawą wszelkich rozstrzygnięć powinny stanowić prawdziwe ustalenia faktyczne - od postępowania przygotowawczego i decyzji podejmowanych przez policjanta, aż po ostateczny wyrok.

Kluczowa zasada, wszystkie inne są jej podporządkowane. Prawda - sąd zgodny z rzeczywistością. Prawda materialna ( w opozycji do prawdy formalnej - uznanie za prawdziwe jeśli mieści się w pewnych regułach z góry ustalonych) - pokrywa się z faktami a nie z apriorycznie założonym wyobrażeniem o rzeczywistości.

Zasada prawdy materialnej wynika z trzech przepisów Konstytucji (art. 2, 7 i 45 ust.1). Zasada ta jest prawnie zdefiniowana (art. 2§2 kpk). Ma charakter dyrektywy, a z niej wynikają dwie dalsze, bardziej szczegółówe:

• Organy procesowe zobowiązane są do podejmowania wszelkich starań, aby ich ustalenia faktyczne były zgodne z prawdą.

• Organ procesowy sprawujący kontrolę judykacyjną zobowiązany jest do sprawdzenia, czy organ, który wydał zaskarżone orzeczenie, poczynił prawdziwe ustalenia faktyczne.

Realizację zasady prawdy materialnej gwarantuje całokształt przepisów kpk, z wyjątkiem tych które przewidują nieodzowne jej ograniczenia. Fundamentalnymi gwarancjami są:

- obowiązek inicjatywy dowodowej spoczywający na organach procesowych

- kontradyktoryjność rozprawy sądowej i jej elementy w postępowaniu przygotowawczym

- koncentracja czasowa i miejscowa procesu w czasie rozprawy sądowej i ustawowe okresy postępowania przygotowawczego

- kontrola sądowa postępowania przygotowawczego

- kolegialność sądu i udział przedstawicieli społeczeństwa

- celowość prakseologiczna

- system środków zaskarżenia

Poznanie prawdy podlega jednak ograniczeniom z powodu uwzględniania innych interesów zasługujących na ochronę. Ograniczenia te to:

1. Prawomocność orzeczenia (gwarancja pewności obrotu prawnego/stałości wyroków/niepodważalności decyzji prawomocnych/ Ne bis In idem)

2. Humanitaryzm procesu (nie dochodzi się prawdy za cenę podstawowych praw osobistych jednostki)

3. Zakazy dowodowe powodowane ochroną tajemnicy państwowej, służbowej i zawodowej oraz stosunków rodzinnych

4. Immunitety procesowe

5. Zakaz reformationis In peius

6. Obowiązek zakończenie postępowania w rozsądnym terminie

7. Ograniczenia faktyczne

11. Ograniczenia w dokonywaniu prawdziwych ustaleń faktycznych

Ustalenia faktyczne - stwierdzenia faktów dokonywane w procesie, mające znaczenie dla decyzji procesowej, z reguły bez ustaleń faktycznych nie ma decyzji procesowych, choćby w grę wchodziły domniemania prawne lub faktyczne mogą mieć formę procesową lub pozaprocesową. Pzaprocesowe są dokonywane są poza procesem albo podczas niego w ramach czynności operacyjno-rozpoznawczych, nie mają one z reguły wpływu na decyzje procesowe. Są zazwyczaj informacjami o faktach, które należy ustalić w toku czynności procesowych.

Ustalenia faktyczne są przesłanką mniejszą w tzw. sylogizmie prawniczym, który ma ilustrować logiczny model podejmowania decyzji procesowych. Przesłanką większą jest norma prawna, a konkluzją decyzja procesowa. Błędne ustalenia faktyczne zawsze prowadzą do niewłaściwego zastosowania normy prawa karnego materialnego. Dokonywanie ustaleń faktycznych odznacza się trzema cechami (są to następstwa celów procesu oraz zdolności poznawczej człowieka):

1. Poznawanie ma z reguły charakter probabilistyczny - w olbrzymiej większości przypadków nie ma sytuacji, w której pewne ustalenia faktyczne można uznać za stuprocentowo pewne. Probabilistyczny charakter wynika z ułomności ludzkiego umysłu, zacierania się śladu i niedoskonałości postępowania dowodowego. Jest to także wynik struktury logicznej postępowania dowodowego - tzw. rozumowanie redukcyjne.

2. Jest to poznawanie materialne (odrzuca się kryteria formalne a o trafności rozstrzyga konfrontacja ustaleń faktycznych z dowodami; o tym czy poznanie miało miejsce decyduje proces myślowy zwany udowodnieniem. O udowodnieniu można mówić, gdy spełnione będą dwa warunki: obiektywny < taka siła przekonywania dowodów, że znikną wszelkie racjonalne wątpliwości> i subiektywny < w umyśle oceniającego powinny stworzyć całkowitą pewność)

Poznawanie faktów ma znaczenie tylko wtedy, gdy jest prawnie relewantne (Prawdy dochodzi się w granicach poznania oraz w stopniu dokładności wyznaczonym przez przedmiot postępowania. Ustala się tylko te fakty, które mają znaczenie dla rozstrzygnięcia kwestii odpowiedzialności karnej lub cywilnej oskarżonego lub dla wydania innej decyzji. Stopień dokładności i granice poznania mogą być wyznaczone przez warunki odpowiedzialności za przestępstwo.

Współcześnie jednak rozszerza się granice poznania sądowego (styl życia oskarżonego, cechy osobowości, zachowanie po popełnieniu przestępstwa itd.). Rozszerzenie to nie powoduje jednak rozmycia zakresu poznania, który zawsze będzie wyznaczać skarga karna.

12. ZASADA OBIEKTYWIZMU

Pojęcie obiektywizmu. Nie należy utożsamiać obiektywizmu z bezstronnością (niezawisłość sądu oraz brak uprzedniego nastawienia do stron i innych uczestników procesu). Obiektywizm to nie tylko niezawisły i jednakowy stosunek do każdej ze stron, to także brak kierunkowego nastawienia do samej sprawy i nieprzesądzanie jej wyniku. Obiektywizm to pojęcie szersze od bezstronności. Organ procesowy musi więc być neutralny zarówno w stosunku do stron jak i sprawy., musi być też zdolny do zmiany hipotetycznego obrazu czynu, gdy dowody będą taką zmianę narzucać. Obiektywizmu wymaga się nie tylko od organów procesowych, ale też od wszystkich uczestników procesu, których działalność powinna budzić zaufanie stron (oskarżyciel publiczny, biegły, tłumacz, protokolant, stenograf, kurator sądowy, specjalista, mediator, osoba prowadząca wywiad środowiskowy.

Jest to zasada częściowo prawnie zdefiniowana - art. 4 kpk - organy prowadzące postępowanie karne są obowiązane badać oraz uwzględniać okoliczności przemawiające zarówno na korzyć, jak i niekorzyść oskarżonego. Mimo że przepis stanowi tylko o organach prowadzących, odnosi się to także do organów nadzorujących, oskarżyciela publicznego i rzeczników interesu społecznego. W węższym zakresie statuuje tę zasadę art. 45 ust. 1 Konstytucji „każdy ma prawo do rozpatrzenia sprawy przez […] bezstronny i niezawisły sąd”. Aby obiektywizm był realny muszą zostać spełnione trzy warunki:

1. Niezawisłość organu procesowego w rozumieniu najszerszym jako niezawisłość nie tylko od stron procesowych, ale także od środowiska oraz niepodległość sposobu myślenia. Jej gwarancją jest wyłączenie sędziego i innych organów procesowych oraz niektórych uczestników procesowych. Wyłączenie nie jest gwarancją niezawisłości, lecz odwrotnie, wyłączenie następuje dlatego, że aktualna sytuacja sędziego nie gwarantuje jego niezawisłości. Kpk zna dwie podstawy wyłącznie sądziego.

1. Sędzia staje się w ogóle niezdatny do orzekania (iudex inhabilis, art. 40§1) Konsekwencje orzekania przez sędziego iudex inhabilis to: 1. Orzeczenie wydane przez takiego sędziego jest bezwzględnie wadliwe, a więc jest bezwzględną przyczyną odwoławczą i bezwzględną podstawą kasacyjną; 2. W razie uprawomocnienia się tego orzeczenia, postępowane podlega wznowieniu z urzędu. Sędzia ma obowiązek wyłączenia się z urzędu, nie czekając na wniosek strony w tej sprawie. Każda czynność procesowa po powstaniu przyczyny wyłączenia, a więc jeszcze przed wyłączeniem, jest wadliwa.

2. Sędzia staje się osobą podejrzaną o stronniczość (iudex suspectu, art. 41). Sędzia ulega wyłączeniu, jeśli istnieje okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do jego bezstronności w danej sprawie. Wniosek o wyłączenie należy zgłosić najpóźniej do rozpoczęcia przewodu sądowego, chyba że przyczyna powstała lub stała się stronie wiadoma dopiero po rozpoczęciu przewodu. Niewyłączenie sędziego lub bezzasadne oddalenie wniosku jest wówczas tylko względną przyczyną odwoławczą.

Inhabilis może być także ławnik. Oskarżyciel publiczny oraz organ prowadzący postępowanie przygotowawcze również podlegają wyłączeniu. Konsekwencje wykonywania czynności przez niewyłączonego prowadzącego lub nadzorującego postępowanie przygotowawcze oraz oskarżyciela publicznego są mniej drastyczne. Wyłącza się także uczestników procesu, którzy powinni być darzeni szczególnym zufaniem:

- mediatora (art. 40-42)

- biegłego (40 §1 pkt 1-3, 5)

- specjalistę (jak biegły)

- tłumacz (jak biegły)

- protokolant i stenograf (jak sędzia)

- osoba powołana do przeprowadzenia wywiadu środowiskowego (jak sędzia)

Konsekwencje: 1) przyczyny wyłączenia biegłego i specjalisty -> bezskuteczność opinii lub czynności; jeśli tylko jeden biegły w zespole powinien być wyłączony, to także powoduje bezskuteczność; 2) Gdy przyczyny dotyczące pozostałych podmiotów - nie ma bezskuteczności, może jedynie powstać względna przyczyn odwoławcza.

2. Przestrzeganie reguły auditatur et altera pars - sąd powinien wziąć pod uwagę cały materiał dowodowy, zarówno świadczący na rzecz, jak i przeciw każdej ze stron, oraz powinien wysłuchać argumentacji wszystkich stron procesowych; art. 92. 410 kpk - podstawą orzeczenia może być tylko całokształt okoliczności ujawnionych w postępowaniu, mających znaczenie dla rozstrzygnięcia. Dlatego też ważną gwarancją zasady obiektywizmu jest kontradyktoryjność procesu

3. Minimalne działanie czynników irracjonalnych, wpływających na podejmowanie decyzji - sprowadzenie tego wpływu do minimum.

13. ZASADA DOMNIEMANIA NIEWINNOŚCI I NI DUBIO PRO REO

[Waltoś]

Zasada domniemania niewinności - dyrektywa, w myśl której oskarżonego należy traktować jak niewinnego, dopóki nie zostanie mu udowodniona wina w sposób przewidziany przez prawo karne procesowe.

Zasada In dubio pro Reo - dyrektywa, w myśl której wszystkie niedające się usunąć wątpliwości należy rozstrzygnąć ma korzyść oskarżonego.

ZASADA DOMNIEMANIA NIEWINNOŚCI

Racje zasady domniemania niewinności:

1. Zmusza oskarżyciela do poszukiwania i przedstawiania dowodów

2. Chroni ona niewinnego przed skazaniem

3. Zobowiązuje organy procesowe do poprawnego stosunku do oskarżonego

4. Stwarza bariery przed przesądami

5. Wywiera wpływ na kulturę społeczeństwa

Jest to zasada konstytucyjna (art. 42 ust. 3), a potwierdza ją kpk (art. 5§1). Artykuły te harmonizują się ze standardami prawa międzynarodowego - art. 6 EKPCz, art. 14 ust. 2 Międzynarodowego Paktu. Konstytucja, kpk oraz akty międzynarodowe statuują zasadę od strony pozytywnej - obowiązuje nakaz domniemania niewinności, a nie zakaz domniemywania wny. Domniemanie niewinności należy do domniemań prawnych wzruszalnych. Wzruszeniem tego domniemania może być tylko „udowodnienie winy” i stwierdzenie jej prawomocnym wyrokiem, a zatem:

1. Prawomocny wyrok skazujący oskarżonego

2. Prawomocny wyrok warunkowo umarzający postępowanie.

Traktowanie oskarżonego jak niewinnego oznacza - dwa ujęcia:

1. Subiektywistyczne - zakładanie, że oskarżony jest niewinny i odpowiednie do tego traktowanie (punkt ciężkości - zakładanie niewinności)

2. Obiektywistyczne - uważanie oskarżonego za niewinnego, a rzeczą organu procesowego jest, jakie ma osobiście zdanie na ten temat. Organ powinien traktować oskarżonego jako niewinnego, nie dlatego że zakłada jego niewinność, lecz dlatego, że ustawa tak każe.

3. Humanistyczny sceptycyzm - traktowanie oskarżonego jak niewinnego (nakaz ustawy) + krytyczne nastawienie do zarzutu wysuniętego wobec oskarżonego (nie ma zakładać niewinności, lecz musi powątpiewać w twierdzenie o winie oskarżonego)

Zakres zasady. Aspekt procesowy: zasada ta obowiązuje w trzech stadiach procesu, odnosi się do wszystkich organów procesowych. Aspekt pozaprocesowy: całe społeczeństwo jest adresatm zasady domniemania niewinności tj. osoby fizyczne, organy administracji i władzy oraz organy kierownicze instytucji, organizacji, przedsiębiorstw, a także szeroko pojęta prasa.

ZASADA IN DUBIO PRO REO

Wersja pozytywna: nakaz rozstrzygania wątpliwości na korzyść (obecnie). Wersja negatywna: zakaz rozstrzygania wątpliwości na niekorzyść oskarżonego (kpk z 1969r).

Jest zdefiniowana wprost w kpk - art. 5 §2.

Najpierw należy podejmować wszelkie kroki, celem rozwikłania wątpliwości. Zasada ta ma zastosowanie do wątpliwości faktycznych i prawnych. Obowiązuje we wszystkich stadiach procesu, wszędzie tam gdzie przeprowadzane są czynności rozpoznawcze. Ma duże znaczenie zwłaszcza przy nadzwyczajnym uzupełnieniu dowodów. Zasada In dubio pro Reo zakazuje tzw. ustaleń alternatywnych.

14. CIĘŻAR DOWODU (onus probandi) I JEGO ROZŁOŻENIE

Ten, kto powołuje się na jakieś fakty, powinien je udowodnić (affirmanti incumbit probatio). Ciężar dowodu należy odróżnić od obowiązku dowodzenia. Ciężar dowodu - powinność udowodnienia ze względu na swój własny interes. Obowiązek dowodzenia - powinność udowodnienia ze względu na cudzy interes prawny.

Należy odróżnić trzy pojęcia ciężaru dowodu:

1. Ciężar w znaczeniu materialnym, czyli powinność udowodnienia twierdzenia pod rygorem odrzucenia. Cechy: następstwa nieudowodnienia obciążają tego, kto wysunął twierdzenie; obojętne jest kto udowodnił twierdzenie, zostanie ono bowiem uwzględnione nawet wtedy, gdy udowodni je organ procesowy, a nawet przeciwnik procesowy.

2. Ciężar w znaczeniu formalnym, powinność udowodnienia twierdzenia wyłącznie przez tego, kto je wysunął

3. Ciężar w znaczeniu prakseologicznym (ogólnym) - powinność udowodnienia własnej tezy, gdyż w przeciwnym razie zostanie osłabiona szansa jej uwzględnienia, a zwiększy się prawdopodobieństwo przyjęcia tezy przeciwnej.

W polskim procesie karnym nie ma ciężaru formalnego, obowiązuje natomiast ciężar materialny dowodu. Spoczywa on na oskarżycielu i powodzie cywilnym. Z tej powinności każdy może go zwolnić, udowadniając jego twierdzenie. Występuje także ciężar w zaczeniu prakseologicznym, tzn. spoczywający na każdym, kto coś twierdzi. Ciężar dowodu spada na oskarżyciela dopiero, gdy twierdzenie oskarżonego nie czyni wrażenia na pierwszy rzut oka nieprawdopodobnego. Na oskarżycielu publicznym, obrońcy, pełnomocniku i przedstawicielu ustawowym ciąży dodatkowo obowiązek dowodzenia, że nie działają wyłącznie we własnym interesie. Przerzucanie ciężaru dowodu na oskarżonego nie jest dopuszczalne, z jednym wyjątkiem wyraźnie przewidzianym przez ustawę (zniesławienie okoliczności z art. 213§1 i 2 kk).

[Tylman]

Traktuje Zasadę ciężaru dowodu jako samodzielną zasadę.

Modyfikację reguł wynikających z kpk przewiduje ustawa z 2002r. o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary - ciężar dowodu spoczywa na tym, kto dowód zgłasza (co budzi kontrowersje).

15. ZASADA SWOBODNEJ OCENY DOWODÓW

[Waltoś]

Ocena dowodów jest procesem myślowym, w którym istotną rolę odgrywają 4 czynniki: a) dowody, b) doświadczenie życiowe, c) wskazania nauki, d) rygory logiki formalnej.

Ocena dowodów: a ) aprioryczna (przed przeprowadzeniem dowodu) - badanie przydatności dowodu dla udowodnienia danej kwestii, dopuszczalność dowodu; ocenia się nie rzeczywistą, ale spodziewaną wartość dowodu. Ustawowe formalizowanie oceny apriorycznej może być odstępstwem od zasady swobodnej oceny dowodów. B) ocena aposterioryczna (po przeprowadzeniu dowodu) - ocena jednostkowa, czyli ocena każdego dowodu z osobna, dokonana w czasie i niezwłocznie po przeprowadzeniu dowodu; ocena kompleksowa, dochodzi do niej w czasie narady, przed wydaniem orzeczenia, a po zamknięciu postępowania dowodowego.

Jest to dyrektywa prawnie zdefiniowana (art. 7 kpk). Nie ogranicza się tylko do sędziów, lecz dotyczy wszystkich organów procesowych. Art. 7 wymienia wszystkie czynniki, które mają wpływ na przekonanie: Przeprowadzone dowody, logika formalna i reszta jak wyżej. Kpk nie przewiduje żadnych reguł nakazujących uznanie pewnych faktów za udowodnione lub za nieudowodnione. W sferze ocen apriorycznych prawo polskie przewiduje kilka wyjątków:

1. Zakazy dowodowe - są następstwem przyznania pierwszeństwa innym dobrom przed rzeczywistą wartością dowodu w określonych okolicznościach lub są wyrazem potępienia pewnych metod uzyskiwania dowodu

2. Domniemania prawne niewzruszalne ( preasumptiones Iris Ac de iure) . Inne domniemania nie ograniczają zasady swobodnej oceny dowodów, bo nie wyłączają przeciwdowodu.

Ocena aprioryczna dowodu powinna być przeprowadzona wg następujących kryteriów:

1. Czy dowód jest dopuszczalny

2. Czy jest przydatny do stwierdzenia danej okoliczności lub czy da się go przeprowadzić.

Nie można z góry uznać za niewiarygodny dowód, który jeszcze nie został przeprowadzony. Decyzje wydane w innych sprawach nie są dowodami w sensie środka dowodowego, ale są to fakty będące elementami zdarzenia badanego za pomocą dowodów. Dowodem istnienia decyzji, jest przede wszystkim dokument, który informuje o jej treści i formie, lub oświadczenie osób, które zapoznały się z jej treścią. Można powiedzieć, że zasada swobodnej oceny dowodów jest zasadą kontrolowanej oceny dowodów, kontrola przebiega dwustronnie:

1. Organ procesowy musi się wytłumaczyć, dlaczego oparł się na tych a nie innych dowodach i dlaczego nie uznał dowodów przeciwnych

2. Organ rozpoznający środek odwoławczy kontroluje swobodną ocenę dowodów dokonaną przez organ pierwszej instancji.

16. ZASADA BEZPOŚREDNIOŚCI

[Waltoś]

To dyrektywa, w myśl której organ procesowy powinien zetknąć się ze źródłem i środkiem dowodowym osobiście, a środkiem dowodowym, na którym opiera swe ustalenia, powinien być przede wszystkim środek dowodowy (tzw. dowód pierwotny). Racją tej zasady jest występowanie zniekształceń (skrótów relacji, zmian w treści wypowiedzi), należy więc dążyć do maksymalnego zbliżenia organu procesowego do badanego zdarzenia. Każde poznawanie zdarzenia przez sąd jest poznawaniem pośrednim. Zasada pośredniości składa się z dwóch dyrektyw:

1. Zasada bezpośredniości w znaczeniu formalnym - organ procesowy powinien zetknąć się z dowodami osobiście, własnymi zmysłami.

2. W znaczeniu materialnym - dokonywanie ustaleń za pomocą dowodów pierwotnych. Dowód pierwotny (oryginalny) - dowód z „pierwszej ręki”, ze źródła mającego bezpośredni kontakt z faktem, do którego się odnosi (np. testis ex Visu).

Nie jest to zasada prawnie zdefiniowana. Obowiązywanie tej zasady wynika głównie z przepisów kpk przewidujących wyjątkowe zapoznanie się przez sąd z dowodem utrwalonym już poza rozprawą. Znaczenie mają też przepisy art. 92 (podstawą orzeczenia może być tylko całokształt okoliczności ujawnionych w postępowaniu, mających znaczenie dla rozstrzygnięcia) oraz art. 410 (podstawę wyroku może stanowić tylko całokształt okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej) a także art. 174 (dowodu z wyjaśnień świadka nie wolno zastępować treścią pism, zapisków lub notatek urzędowych). Te trzy przepisy są normatywnym wyrażeniem przede wszystkim pierwszej dyrektywy omawianej zasady.

Wyjątki od zasady bezpośredniości:

1. Dopuszczalne jest ustalenie faktu za pomocą dowodu pochodnego, gdy dowód pierwotny nie istnieje lub nie jest dostępny - dowód pochodny odgrywa rolę zastępczą, ale nie oznacza to , że jest równie wiarygodny

1. Jeśli na rozprawie oskarżony odmawia wyjaśnień albo oświadcza, że pewnych okoliczności nie pamięta, wolno odczytać na niej tylko w odpowiednim zakresie protokoły jego wyjaśnień złożonych poprzednio w charakterze oskarżonego w tej lub innej sprawie w postępowaniu przygotowawczym lub przed sądem lub w innym postępowaniu przewidzianym przez ustawę (art. 389 §1)

2. Na rozprawie świadek bezpodstawnie odmawia zeznań albo oświadcza, że pewnych okoliczności nie pamięta, albo przebywa za granicą lub nie można mu było doręczyć wezwania, albo nie stawił się z powody niedających się usunąć przeszkód lub prezes zaniechał wezwania świadka na podstawie 333§5, a także wtedy, gdy świadek zmarł wolno odczytać tylko w odpowiednim zakresie protokoły złożonych przez niego zeznań w postępowaniu przygotowawczym albo (…)

3. Sąd może uznać za wystarczające odczytanie poprzednio złożonych wyjaśnień, jeżeli oskarżony zawiadomiony o terminie rozprawy oświadczy, że nie weźmie udziału w rozprawie, uniemożliwia doprowadzenie go na rozprawę albo zawiadomiony o niej osobiście nie stawia się na rozprawę bez usprawiedliwienia, a sąd nie uznał jego obecności za niezbędną ( 377§ 3 i 4)

4. Na rozprawie w trybie uproszczonym wolno odczytywać również protokoły przesłuchania w charakterze oskarżonego, który jest nieobecny (479§2)

5. Wolo odczytać na rozprawie protokoły zeznań świadka incognito (393§4)

6. W sprawach o przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajowości oraz rodzinie i opiece, odczytuje się na rozprawie protokół przesłuchania pokrzywdzonego w charakterze świadka, który w chwili czynu nie ukończył 15 lat (185a §1-3)

7. Odczytuje się także protokół przesłuchania świadka, który nie ukończył 15 lat, jeżeli został przesłuchany jednorazowo w sprawie o przestępstwo wymienione a art. 185a§1

2. Dopuszczalne jest przeprowadzenie dowodu pochodnego, gdy zachodzi potrzeba skontrolowania dowodu pierwotnego:

1. Oskarżony składa wyjaśnienia lub świadek zeznaje wyraźnie odmiennie niż poprzednio, wolno na rozprawie odczytać tylko w odpowiednim zakresie protokoły jego wyjaśnień w charakterze oskarżonego albo zeznań świadka lub jego zeznań złożonych poprzednio w charakterze oskarżonego

2. Należy czasem przesłuchać świadka ze słyszenia, aby sprawdzić, czy to, co zeznał świadek naoczny, zgadza się z tym, co opowiadał przy innym przed przesłuchaniem; to samo odnosi się do badania np. oryginału dokumentu, który porównany z kopią może okazać się fałszywy (są to metody weryfikacji dowodów przez zestawienie dowodów pierwotnych z pochodnymi)

3. Niektóre dowody są ze swej istoty zawsze dochodami pochodnymi

Przykłady: opinia biegłego, wywiady środowiskowe, protokoły oględzin i inne dokumenty relacjonujące fakty mające znaczenie dla procesu. Wolno więc odczytywać:

1. Protokoły oględzin, przeszukania i zatrzymania rzeczy, opinie biegłych, instytutów, zakładów lub instytucji, dane o karalności, wyniki wywiadu środowiskowego oraz wszelkie dokumenty urzędowe, złożone w postępowaniu przygotowawczym Lub sądowym albo innym postępowaniu przewidzianym przez ustawę. Nie wolno jednak odczytywać notatek dotyczących czynności, z których wymagane jest spisanie protokołu.

2. Zawiadomienia o przestępstwie, które nie zostało złożone do zbiorczego protokołu w śledztwie lub dochodzeniu, o którym mowa w art. 304a i art. 325e §1; wpisane do tego protokołu odczytuje się natomiast razem z zapisem przesłuchania w charakterze świadka zawiadamiającego

3. Wszelkie dokumenty prywatne powstałe poza postępowaniem karnym i dla jego celów, w szczególności oświadczenia, publikacje, listy oraz notatki

4. Dopuszczalny jest również dowód pochodny, gdy wymagają tego postulaty szybkości i ekonomii procesu:

1. Można odczytać wszelkie protokoły przesłuchania świadków i oskarżonych sporządzone w postępowaniu przygotowawczym lub przed sądem albo w innym postępowaniu przewidzianym przez ustawę, gdy bezpośrednie przeprowadzenie dowodu nie jest niezbędne, a żadna z obecnych stron się temu nie sprzeciwia; bezskuteczny jest sprzeciw tej strony, której zeznania lub wyjaśnienia nie dotyczą (392§1 i2)

2. Podlegające odczytaniu dokumenty można uznać bez ich odczytywania za ujawnione w całości lub w części; należy jednak je odczytać jeśli którakolwiek ze stron, których dokumenty te dotyczą, o to wnosi (394§2)

3. Rozprawę przerwaną prowadzi się po przerwie w dalszym ciągu, a od początku jeśli skład sądu uległ zmianie albo sąd uzna ją za odroczoną (402§2)

4. Rozprawę odroczoną może sąd prowadzić po przerwie wyjątkowo w dalszym ciągu, jak po przerwie, chyba że skład sądu uległ zmianie

5. Na posiedzeniu sąd orzeka na podstawie akt sprawy, chyba że sprawdza okoliczności faktyczne na podstawie art. 97

Pomoc prawna jako odstępstwo od z. bezpośredniości

Pomoc prawna - organ procesowy prowadzący postępowanie zwraca się do organu, w którego okręgu przebywa strona lub inny uczestnik procesu albo znajduje się dowód rzeczowy, z prośbą o wykonanie określonej czynności procesowej. Czynność przeprowadzona przez organ wezwany ma taki sam walor prawny jak czynność wykonana przez organ właściwy, jednak nie zastąpi w pełni osobistego zetknięcia się z dowodem. Pomoc prawna jest wyjątkiem od zasady bezpośredniości oraz wyłomem od właściwości miejscowej i dopuszczalna jest tylko, gdy przewiduje ją wyraźny przepis prawa. Można wyróżnić 2 rodzaje pomocy prawnej: krajową i zagraniczną. Pomoc krajowa przybiera postać czynności sędziego wyznaczonego do tej czynności przez pełny skład sądu lub sądu wezwanego (inny sąd właściwy miejscowo). Ma miejsce gdy:

1. Zapoznanie się z dowodem rzeczowym lub przeprowadzenie oględzin przez pełny skład sądu napotyka znaczne trudności albo jeśli strony wyrażają na to zgodę

2. Świadek mieszkający w okręgu innego sądu nie stawił się z powodu przeszkód zbyt trudnych do usunięcia

3. Oskarżony nie stawił się bez usprawiedliwienia na rozprawę, a sąd mimo to postanowił przesłuchać go w drodze pomocy prawnej

4. Zachodzi konieczność przesłuchania świadka incognito w okręgu innego sądu

W czynnościach tych mają prawo brać uział strony, obrońcy i pełnomocnicy. Oskarżonego pozbawionego wolnści sprowadza się tylko wtedy, gdy sąd uzna to za konieczne. Sędzia wyznaczony lub wezwany sąd może przeprowadzić także inny dowód, którego potrzeba wyłoni się w toku zleconej czynności. Przybliżenie do zasady bezpośredniości zapewnia względny obowiązek utrwalania czynności za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk (jeśli względy techniczne nie stoją na przeszkodzie).

Z. Bezpośredniości w postępowaniu przygotowawczym, odwoławczym, kasacyjnym i trybach szczególnych. Sąd odwoławczy rozpoznający apelację nie może przeprowadzić postępowania dowodowego co do istoty sprawy. Może jednak w wyjątkowych sytuacjach, uznając potrzebę uzupełnienia przewodu sądowego, przeprowadzić dowód na rozprawie, jeśli przyczyni się to do przyspieszenia postępowania, a nie jest konieczne przeprowadzenie na nowo przewodu w całości lub w znacznej części. Przy przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji, sąd ten może za zgodą stron poprzestać na ujawnieniu dowodów.

Znaczne ograniczenia zasady bezpośredniości można także zaobserwować w trybach szczególnych zredukowanych: w postępowaniu nakazowym sąd orzeka tylko na podstawie akt sprawy; w p. uproszczonym sąd może prowadzić rozprawę mimo nieobecności oskarżonego (odczytuje się jego wyjaśnienia uprzednio złożone oraz może go przesłuchać sędzia wyznaczony/sąd wezwany w drodze pomocy prawnej). Przepisy o trybie uproszczonym stosuje się do trybu prywatnoskargowego, więc i to postępowanie może się toczyć bez udziału oskarżonego (bez wyjaśnień).

Związane zasadą bezpośredniości są sądy i wszystkie inne organy procesowe, a przede wszystkim organy postępowania przygotowawczego. Nie chodzi o stosowanie art. 388-396, bo te odnoszą się tylko do rozprawy. Chodzi o stosowanie oby ogólnych dyrektyw bezpośredniości.

17. ZASADA SKARGOWOŚCI I ŚCIGANIA Z URZĘDU

Zasada skargowości - dyrektywa, w myśl której organ procesowy wszczyna i prowadzi postępowanie tylko skutkiem skargi podmiotu bezpośrednio zainteresowanego rozstrzygnięciem.

Zasada ścigania z urzędu (przeciwstawna do ww.) - dyrektywa, w myśl której organ procesowy wszczyna i prowadzi postępowanie niezależnie od czyjejkolwiek skargi.

Wyróżnia się dwie koncepcje zasady skargowości: a) ujęcie wąskie - jest to dyrektywa nakazująca uzależnianie wszczęcia i bytu procesu sądowego (postępowania zasadniczego w kwestii odpowiedzialności karnej), od skargi uprawnionego oskarżyciela. B) ujęcie szerokie - obejmowanie każdego postępowania w obrębie procesu zasięgiem zasady skargowości. Jest to dyrektywa, w myśl której postępowanie wszczyna się na wniosek podmiotu bezpośrednio zainteresowanego korzystnym dla niego rozstrzygnięciem. Postępowanie takie to nie tylko postępowanie zasadnicze, ale każdy nowy etap procesu.

Zakres pojęcia ścigania z urzędu - polega ono na uprawnieniu do inicjowania postępowania przez organ procesowy, a źródło tej inicjatywy nie ma znaczenia (własna wiadomość, informacja z zewnątrz)

ZASADA SKARGOWOŚCI - to tylko częściowo zdefiniowana przez kodeks dyrektywa. Art. 14§1 - wszczęcie postępowania sądowego następuje na żądanie uprawnionego oskarżyciela lub innego uprawnionego podmiotu. Wszystkie postępowania sądowe (główne, apelacyjne, kasacyjne, dotyczące wznowienia, następcze) są domeną z. skargowości. Postępowanie przygotowawcze i wykonawcze uregulowano zgodnie z zasadą ścigania z urzędu (art. 9§1 ściganie z urzędu, chyba że ustawa uzależnia wszczęcie od wniosku określonej osoby, instytucji lub organu albo zezwolenia władzy). W każdym z 4 stadiów można znaleźć wyjątki na rzecz zasad przeciwnych.

Skarga - wniosek podmiotu bezpośrednio zainteresowanego rozstrzygnięciem o wszczęcie i przeprowadzenie stosownego postępowania. Bezpośrednio zainteresowanym nie musi być tylko strona, może ją złożyć też inny uczestnik postępowania, jeśli prawo daje mu możliwość wiążącego zainicjowania postępowania. Skargi dzieli się na:

1. Zasadnicze (inicjują stadium procesu):

1. Akt oskarżenia

2. Pozew cywilny

3. Wniosek o rozpoznanie sprawy w postępowaniu przyspieszonym, który zastępuje akt oskarżenia

2. Instrumentalne (służą do uruchomienia poszczególnych etapów w obrębie stadiów, wszczęcia nadzwyczajnego postępowania kontrolnego bądź postępowań incydentalnych). Można je podzielić na:

1. Etapowe (przesuwają proces do następnego etapu):

- apelacja

- zażalenie na postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego

- zażalenie na postanowienie o umorzeniu postępowania przygotowawczego

- sprzeciw od wyroku zaocznego

- sprzeciw od wyroku nakazowego

b) warunkujące kontrolę nadzwyczajną (kasacja, wniosek o wznowienie postępowania przygotowawczego lub sądowego)

c) incydentalne (szczególnie: zażalenia w kwestii środków zapobiegawczych)

Funkcje skarg:

1. F. impulsu procesowego - inicjuje odpowiednie postępowanie

2. F. obligująca - dwa aspekty: pozytywny - wniesiona skarga zobowiązuje organ procesowy do wszczęcia i kontynuacji postępowania; negatywny - dwa obowiązki ogranu procesowego:

• Nie wolno wszczynać postępowania dopóki nie zostanie wniesiona skarga (nemo iudex sine actore - nie ma sędziego bez powoda); prawo procesowe przewiduje wyjątki od tej maksymy.

• Nie wolno organowi procesowemu wychodzić poza granice zakreślone skargą, czyli rozpoznawać sprawę innej osoby niż oskarżonego i inny czyn niż wymieniony w skardze

3. F. informacyjna (informowanie organu procesowego i pozostałych stron o zapatrywaniu strony na kwestię faktów oraz prawa)

4. Funkcja bilansująca (dotyczy tylko aktu oskarżenia w sprawie z oskarżenia publicznego! - podsumowanie postępowania przygotowawczego)

ZASADA ŚCIGANIA Z URZĘDU

Obowiązuje w postępowaniu przygotowawczym, a wyjątkiem od niej jest ściganie na wniosek pokrzywdzonego. Wniosek ten można cofnąć do rozpoczęcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej, chyba że chodzi o przestępstwo zgwałcenia. Również postępowanie wykonawcze toczy się w myśl zasady ścigania z urzędu - wszczyna się je bezzwłocznie , gdy orzeczenie stało się wykonalne (z chwilą uprawomocnienia, chyba że ustawa stanowi inaczej). W postępowaniu głównym i apelacyjnym można spotkać się z wyjątkami na rzecz zasady ścigania z urzędu:

1. Wyjątki polegające na uprawnieniu do inicjowania procesu:

1. Postępowanie poprawcze w stosunku do nieletnich wszczyna sąd rodzinny z urzędu na podstawie postanowienia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu poprawczym, które zastępuje akt oskarżenia

2. Zasądzenie z urzędu odszkodowania w razie skazania oskarżonego

3. Wznowienie postępowania z urzędu (w razie ujawnienia sią po uprawomocnieniu orzeczenia jednego z uchybień stanowiącego bezwzględną przyczynę odwoławczą, chyba że było ono przedmiotem rozpoznania w trybie kasacji)

2. Uprawnienia do kontynuowania postępowania mimo cofnięcia skargi

1. Odstąpienie oskarżyciela publicznego od oskarżenia nie wiąże sądu. Sąd może kontynuować postępowanie, chyba że uzna iż odstąpienie to jest uzasadnione ujawnieniem się jakiejś natywnej przesłanki procesu - przyczyną umorzenia będzie wtedy zbieg dwóch przesłanek negatywnych: brak skargi oskarżyciela publicznego i przesłanki negatywnej; jeśli odstąpienie nastąpi po rozpoczęciu przewodu sądowego i zostanie spowodowane brakiem dowodów winy oskarżonego i sąd jest zdania, że nie ma takich przesłanek - wyrok uniewinniający.

2. Odstąpienie oskarżyciela prywatnego od oskarżenia po rozpoczęciu przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej = umorzenie postępowania tylko, gdy wyrazi na to zgodę oskarżony.

3. Oskarżony nie może cofnąć wniesionego na jego korzyść środka odwoławczego, jeśli wniósł go oskarżyciel publiczny lub jeśli zachodzi wypadek obrony obligatoryjnej.

3. Uprawnienia do przekraczania granic skargi

1. Sąd odwoławczy może, niezależnie od granic środka odwoławczego orzec na podstawie bezwzględnych przyczyn odwoławczych lub rozszerzyć oskarżenie na współoskarżonych, jeśli zachodzą warunki z 435

2. SN może przekroczyć granice kasacji w wypadkach określonych w 435, 439, 455

3. W postępowaniu o wznowienie postępowania sądowego cofnięcie wniosku o wznowienie jest bezskuteczne, jeśli zachodzi jedna z przyczyn wymienionych w 439, 440.

19. KONTRADYKTORYJNOŚĆ CZYNNOŚCI POSTĘPOWANIA PRZYGOTOWAWCZEGO.

• Strony: pokrzywdzony - podejrzany

• obowiązkowe przesłuchanie podejrzanego z udziałem ustanowionego obrońcy, jeśli zażąda tego podejrzany

• prawo do składania wniosków o dokonanie czynności śledztwa lub dochodzenia; stronie (oraz jej obrońcy), która złożyła wniosek nie można odmówić wzięcia udziału w czynności, jeżeli tego zażądają; podejrzanego pozbawionego wolności nie sprowadza się, gdy spowodowałoby to poważne trudności

• dopuszczenie podejrzanego, pokrzywdzonego i ich przedstawicieli ustawowych, a obrońcy i pełnomocnika, jeśli są już w sprawie ustanowieni, do czynności śledztwa lub dochodzenia, których nie będzie można powtórzyć na rozprawie, np. oględziny miejsca przestępstwa; podejrzanego pozbawionego wolności nie sprowadza się wtedy, gdy zwłoka grozi utratą lub zniekształceniem dowodu

• przesłuchanie przez sąd świadka, gdy zachodzi niebezpieczeństwo, że nie będzie można go przesłuchać na rozprawie, jeśli strona, prokurator albo inny organ prowadzący postępowanie zwrócą się do sądu z takim żądaniem, art. 316 KPK

• dopuszczenie strony, ustanowionych obrońcy i pełnomocnika - na ich żądanie - do udziału w innych czynnościach śledztwa lub dochodzenia (art. 317 KPK); w szczególnie uzasadnionym przypadku prokurator może postanowieniem odmówić dopuszczenia do udziału w czynności ze względu na ważny interes śledztwa/dochodzenia albo odmówić sprowadzenia oskarżonego pozbawionego wolności, gdy spowodowałoby to poważne trudności (art. 317)

• udział podejrzanego i jego obrońcy, pokrzywdzonego i jego pełnomocnika w przesłuchaniu biegłego i zapoznaniu się z jego opinią, jeżeli złożona została na piśmie; podejrzanego pozbawionego wolności nie sprowadza się, gdy spowodowałoby to poważne trudności

• udział podejrzanego i jego obrońcy w czynnościach końcowych zaznajomienia się z materiałami postępowania przygotowawczego, łącznie z udziałem w ewentualnych dodatkowych czynnościach dowodowych przeprowadzanych na wniosek

• dopuszczenie udziału prokuratora i obrońcy w posiedzeniu sądu dotyczącym przedłużenia tymczasowego aresztowania oraz zażalenia na jego zastosowanie lub przedłużenie - o terminie posiedzenia należy prokuratora i obrońcę powiadomić (art. 117 § 1), ale ich niestawiennictwo, jeżeli byli prawidłowo zawiadomieni, nie tamuje rozpoznania sprawy (art. 249 § 5)

20. INKWIZYCYJNOŚĆ POSTĘPOWANIA SĄDOWEGO

Ograniczenia kontradyktoryjności postępowania głównego na rzecz inkwizycyjności sprowadzają się do:

1. inicjatywy dowodowej prezesa sądu (przewodniczącego wydziału) oraz przewodniczącego rozprawy, a więc obowiązku dopuszczenia i sprowadzenia dowodów niezbędnych do ustalenia istotnych okoliczności sprawy z urzędu;

2. Aktywnego udziału sądu w przeprowadzaniu dowodów; przewodniczący rozprawy powinien czuwać, aby zostały wyjaśnione wszystkie istotne okoliczności sprawy, a więc w miarę możliwości także okoliczności sprzyjające popełnieniu przestępstwa.

21. ZASADA LEGALIZMU

Zasada legalizmu to dyrektywa, w myśl której organ procesowy powołany do ścigania przestępstw zobowiązany jest, z chwilą powzięcia uprawdopodobnionej wiadomości o przestępstwie ściganym z oskarżenia publicznego, wszcząć i przeprowadzić postępowanie karne (art. 10 §1 KPK). Przeciwstawną do tej zasady, jest zasada oportunizmu. Różnica między obiema zasadami polega na tym, że zasada legalizmu statuuje obowiązek wszczynania i prowadzenia procesu, a zasada oportunizmu tylko uprawnienie organu procesowego w tym zakresie.

Zasada legalizmu zaspokaja poczucie sprawiedliwości i jest konsekwencją powszechnego obowiązywania norm prawa karnego.

Zasada legalizmu: „wszczyna postępowanie”, „wnosi akt oskarżenia”, „obejmuje oskarżenie”

Oportunizm procesowy: „może”, „ma prawo”, „wnosi jeśli uzna to za celowe”,

W Polsce obowiązuje zasada legalizmu materialnego - Wszczyna się i prowadzi proces karny tylko, gdy społeczna szkodliwość czynu nie jest znikoma (art. 17§1 pkt 3); klauzula materialno prawna. Społeczna szkodliwość czynu, jako przesłanka procesu, wprowadza karno materialną korektę do procesowej zasady czystego legalizmu. Regułą powinno być wszczynanie postępowania bez analizowania, czy czyn zabroniony jest społecznie szkodliwy, Kodeks opiera się na założeniu, że każdy czyn zakazany pod groźbą kary jest szkodliwy społecznie, a dopiero w konkretnej sytuacji może się okazać, że społeczna szkodliwość czynu spada do poziomu znikomego lub niższego.

Jest to zasada prawnie zdefiniowana (art. 10§ 1 i 2). Jej istota wyraża się w §2 - z wyjątkiem przypadków określonych w ustawie lub prawie międzynarodowym nikt nie może być zwolniony od odpowiedzialności za popełnione przestępstwo. Artykuł ten nakłada na wszystkie organy procesowe powinność takiego postępowania (sąd, prokurator, Policja i inne organy postępowania przygotowawczego). Do prokuratora, Policji, ABW, CBA i innych organów, kierowany jest (w zakresie ich kompetencji) art. 10§1, będący konkretyzacją obowiązku z §2 - organ powołany do ścigania przestępstw jest zobowiązany do wszczęcia i przeprowadzenia postępowania przygotowawczego, a oskarżyciel publiczny także do wniesienia i popierania aktu oskarżenia - o czyn ścigany z urzędu. Związanie sądu zasadą legalizmu dodatkowo wynika z art. 14 §2 - odstąpienie oskarżyciela publicznego od wniesionego oskarżenia nie wiąże sądu, a sąd może umorzyć postępowanie, gdy oprócz tego występuje jedna z negatywnych przesłanek formalnych, lub może uniewinnić jeśli zachodzą ku temu podstawy. Zasada ta nie obejmuje swym zasięgiem postępowania z oskarżenia prywatnego (Waltoś mówi tu o oportunizmie ze strony ustawodawcy). Tak samo przy ściganiu z oskarżenia publicznego na wniosek oskarżonego.

22. ZASADA LEGALIZMU A ZASADA ŚCIGANIA Z URZĘDU

Z chwilą powzięcia uprawdopodobnionej wiadomości o przestępstwie ściganym z oskarżenia publicznego, wszcząć i przeprowadzić postępowanie karne.

• Zasada legalizmu statuuje obowiązek organu procesowego wszczęcia i prowadzenia procesu

• Zasadę legalizmu obowiązująca w polskiej procedurze karnej można nazwać zasada legalizmu materialnego, wszczyna się i prowadzi proces karny tylko gdy społeczna szkodliwość czynu nie jest znikoma

• Społeczna szkodliwość czyny, jako przesłanka procesu, wprowadza zatem karnomaterialną korektę do procesowej zasady czystego legalizmu

• Zasada ta jest prawnie zdefiniowana

• Istota: z wyjątkiem wypadków określonych w ustawie lub w prawie międzynarodowym nikt nie może być zwolniony od odpowiedzialności za popełnione przestępstwo

• Nakłada na wszystkie organy procesowe powinność takiego postępowania, które nie doprowadzi do braku odpowiedzialności karnej oskarżonego, jeżeli zachodzą przesłanki takiej odpowiedzialności

• Dodatkowo związanie sądu zasada legalizmu wynika z przepisu w myśl którego odstąpienie oskarżyciela publicznego od wniesionego oskarżenia nie wiąże sądu

• Zasada legalizmu nie obejmuje swym zasięgiem postępowania z oskarżenia prywatnego, reguluje ona bowiem działalność organów procesowych i oskarżycieli publicznych; to samo odnosi się do ścigania z oskarżenie publicznego na wniosek pokrzywdzonego

Zasada ścigania z urzędu - przeciwieństwo zasady skargowości, dyrektywa w myśl której organ procesowy wszczyna i prowadzi postępowanie niezależnie od czyjejkolwiek skargi.

• Zasada ścigania z urzędu obowiązuje w postępowaniu przygotowawczym, wyjątkiem od niej jest ściganie na wniosek pokrzywdzonego, wniosek ten jednak pokrzywdzony może cofnąć - w postępowaniu przygotowawczym za zgodą prokuratora, a w postępowaniu sądowym za zgodą sądu, ponowne złożenie wniosku jest niedopuszczalne

• Organ postępowania przygotowawczego jest zobowiązany do ścigania współsprawców, podżegaczy, pomocników oraz innych osób, których przestępstwo pozostaje w ścisłym związku z przestępstwem sprawcy wskazanego we wniosku, o czym należy uprzedzić osobę składającą wniosek;

rozszerzyć ścigania nie wolno jedynie na osoby najbliższe osoby składającej wniosek

• Organ postępowania przygotowawczego może zawsze zmienić kwalifikacje prawną czynu, choćby w ten sposób wniosek miałby stać się bezprzedmiotowy, może rozszerzyć postępowanie o inne czyny nieścigane na wniosek

• Również postępowanie wykonawcze toczy się w myśl zasady ścigania z urzędu - postępowanie wykonawcze wszczyna się niezwłocznie gdy orzeczenie stało się wykonalne.

23. OPORTUNISTYCZNE INSTYTUCJE PROCESU KARNEGO

Przeciwstawną do zasady legalizmu jest zasada oportunizmu, czyli dyrektywa, w myśl której organ procesowy powołany do ścigania przestępstw, może nie wszczynać postępowania, jeśli wzgląd na interes publiczny czyni w danej sprawie postępowanie karne z oskarżenia publicznego niecelowym. Wyróżniamy oportunizm właściwy, czyli nieściganie ze względu na pozaprawną niecelowość procesu oraz oportunizm niewłaściwy, czyli uchylanie się od ścigania ze względu na bagatelność sprawy.

Nie zawsze ściganie karne jest pożądane, wtedy - 3 podstawowe motywy Społecznego uzasadnienia oportunizmu:

1. Motyw procesowy - proces toczyłby się w sprawach tak błahych, że nie byłoby uzasadnione ponoszenie wydatków finansowych

2. Motyw mieszany - angażowanie organów procesowych w sprawy bardzo błahe powodowałoby poczucie dysproporcji i obniżałoby powagę wymiaru sprawiedliwości

3. Motyw prawno materialny - stosowanie represji karno-sądowej za przestępstwa błahe mijałoby się z celem kary, mogłoby to prowadzić do ujemnych konsekwencji z punktu widzenia społecznego.

Wyjątki od zasady legalizmu na rzecz oportunizmu:

1. Umorzenie absorpcyjne postępowania (11 § 1 KPK) - postępowanie w sprawie o występek zagrożony karą pozbawienia wolności do lat 5 można umorzyć, jeżeli orzeczenie wobec oskarżonego kary byłoby niecelowe ze względu na rodzaj i wysokość kary orzeczonej już za inne przestępstwo, a interes pokrzywdzonego się temu nie sprzeciwia. Nowela z 2003r. wprowadziła możliwość wznowienia postępowania umorzonego absorpcyjnie w wypadku np. istotnej zmiany treści prawomocnego wyroku, z powodu którego zostało ono umorzone.

Ma ono na celu rezygnację ze ścigania spraw drobniejszych i skoncentrowanie się organów procesowych na sprawach poważniejszych tego samego sprawcy.

2. Świadek koronny (ustawa z 1997) - umarza się postępowanie przeciwko sprawcy przestępstwa z zakresu przestępczości zorganizowanej, jeśli złożył przed sądem wyczerpujące zeznania dotyczące osób uczestniczących w przestępstwie, które przyczyniły się do ich wykrycia lub ujawnienia okoliczności przestępstwa.

3. Umorzenie postępowania przeciwko nieletniemu - jeżeli orzeczenie środków wychowawczych lub poprawczych jest niecelowe ze względu na orzeczone już w innej sprawie środki.

Istnieje doktrynalny spór o to, czy immunitety są wyjątkami na rzecz oportunizmu. Prof. Waltoś uważa, że nie stanowią one wyjątków od zasady legalizmu, ponieważ dopóki nie ma zgody na ściganie, tak długo organy procesowe nie mogą podjąć żadnej akcji.

Wyjątkiem nie jest możliwość warunkowego umorzenia postępowania (66-68 KPK), ponieważ musi być one poprzedzone przeprowadzonym postępowaniem, a w zasadzie oportunizmu chodzi przecież o uchylenie się od wszczęcia tego postępowania.

Również konsensualne zakończenie postępowania nie jest odstępstwem od zasady legalizmu. Postępowanie bowiem zostało wszczęte i ewentualnie w różnych jego stadiach zawierane jest określonego rodzaju porozumienie.

24. Mediacja w procesie karnym. Przesłanki, tryb czynności oraz znaczenie mediacji dla procesu karnego oraz sytuacji procesowej oskarżonego i pokrzywdzonego.

Aby ułatwić dochodzenie do porozumień, kpk przewiduje możliwość postępowania mediacyjnego w sprawach z oskarżenia publicznego. Może się ono odbywać w trakcie postępowania przygotowawczego, a także podczas postępowania przejściowego i podczas rozprawy (ale wtedy konieczna jest przerwa lub odroczenie rozprawy). W postępowaniu z oskarżenia prywatnego sąd ma obowiązek wyznaczenia posiedzenia pojednawczego lub skierowania sprawy do mediacji.

W toku postępowania przygotowawczego, gdy tylko stan faktyczny sprawy na to pozwoli, a rysują się szanse na konsensualne zakończenie procesu, można przeprowadzić mediację między pokrzywdzonym a podejrzanym. Skierowanie sprawy do mediacji może nastąpić na wniosek lub za zgodą pokrzywdzonego i podejrzanego. Postępowanie to nie powinno trwać dłużej niż miesiąc, a tego okresu nie wlicza się do czasu trwania postępowania przygotowawczego. Skutkiem może być porozumienie stron, które ułatwi np. złożenie wniosku o warunkowe umorzenie lub skazanie bez rozprawy. W toku postępowania przygotowawczego można zawrzeć porozumienie, ale staje się ono wiążące dopiero w postępowaniu sądowym, gdy sąd uzna je za podstawę swojego orzeczenia. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie postępowania mediacyjnego w sprawach karnych (2003r.) określiło warunki, jakie muszą spełniać instytucje i osoby godne zaufania przeprowadzające postępowania oraz szczegóły tego postępowania. Wykazy ww. osób prowadzi się w sądach okręgowych.

25. Instytucje konsensualnego zakończenia postępowania.

Tradycyjnymi formami konsensualnego zakończenia procesu karnego są:

1. Skazanie bez rozprawy

Sąd może na posiedzeniu, na podstawie wniosku prokuratora złożonego za zgodą oskarżonego zawartego w akcie oskarżenia, skazać oskarżonego za występek zagrożony karą nieprzekraczającą 10 lat pozbawienia wolności, zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, orzec niektóre ze środków karnych, warunkowo zawiesić wykonanie kary, nawet jeżeli nie zostały spełnione wszystkie przesłanki określone w kodeksie karnym, jeżeli uzna że okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości a postawa oskarżonego wskazuje że cele postępowania zostaną osiągnięte

2.Skrócona rozprawa

Do chwili zakończenia pierwszego przesłuchania na rozprawie głównej oskarżony, któremu zarzucono wy

stępek bez względu na grożącą za niego karę, może złożyć wniosek o wydanie wyroku skazującego i wymierzenie mu określonej kary lub środka karnego bez przeprowadzenia postępowania dowodowego

Sąd może przychylić się do tego wniosku tylko wtedy, gdy okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości, pokrzywdzony i prokurator temu się nie sprzeciwiają, a cele postępowania zostaną osiągnięte mimo nieprzeprowadzenia rozprawy w całości.

3. Porozumienie oskarżonego z pokrzywdzonym co do naprawienia szkody lub zadośćuczynienia uzasadniającego warunkowe umorzenie

W tym celu, na wniosek oskarżonego i pokrzywdzonego, uzasadniony potrzeba uzgodnień, sąd zarządza stosowną przerwę lub odracza posiedzenie.

4.Przepisy k.k. wyraźnie zachęcające do zawierania nieformalnych porozumień - przepisy premiujące za czynny żal w różnych jego postaciach nadzwyczajnym złagodzeniem karny lub odstąpieniem od wymierzenia kary - ich zastosowanie wymaga wcześniejszego porozumienia prokuratora lub sądu z oskarżonym.

W każdym z wymienionych przypadków mamy do czynienia z wszczynaniem postępowania i doprowadzaniem do materialnego orzeczenia je kończącego. Z tego punktu widzenia konsensualne zakończenie procesu nie stanowi odstępstwa od zasady legalizmu. Jednakże z drugiej strony, postępowanie karne wszczyna się obowiązkowo w sprawach z oskarżenia publicznego po to, by stała się zadość sprawiedliwości materialnej (Lol). W wyniku porozumienia może jednak dojść do naruszenia sprawiedliwości materialnej, szczególnie, gdy kara będzie rażąco niska, poniżej stopnia akceptacji społecznej i stopnia zawinienia. W takim wypadku trudno będzie mówić, że cel zasady legalizmu został osiągnięty.

26. Zasada prawo do obrony

Dyrektywa w myśl której oskarżony ma prawo bronić swych interesów w procesie i korzystać z pomocy obrońcy. Jest to zasada konstytucyjna i prawnie zdefiniowana. Jej istotą jest prawo do obrony a więc przyznane poprzez porządek prawny uprawnienie.

Prawo to gwarantuje każdemu konstytucja - prawo do obrony we wszystkich stadiach postępowania, w szczególności możliwość wyboru obrońcy lub na zasadach określonych w ustawie korzystanie z obrońcy z urzędu. Kpk. przewiduje ponadto obowiązek pouczenia oskarżonego o możliwości korzystania z pomocy obrońcy.

1. Obrona materialną - podejmowanie przez jakąkolwiek osobę wszelkich czynności procesowych w celu ochrony interesów oskarżonego w procesie

- Oskarżony nie ma obowiązku dowodzenia swej niewinności ani obowiązku dostarczania dowodów na swoją niekorzyść

- Oskarżony ma prawo składać wyjaśnienia, może jednak bez podania powodów odmówić odpowiedzi na poszczególne pytania lub odmówi składania wyjaśnień

- Obecny przy czynnościach dowodowych oskarżony ma prawo składać wyjaśnienia co do każdego dowodu, kluczową kwestią dla oskarżonego jest pouczenie go o przysługujących mu uprawnieniach w tym zakresie

- Oskarżony nie ma pełnego prawa do dysponowania własnym ciałem, obowiązany jest poddać się oględzinom zewnętrznym ciała oraz innym badaniom niepołączonym z naruszeniem integralności ciała, badaniom psychologicznym i psychiatrycznym oraz badaniom połączonym z dokonaniem zabiegów na jego ciele, z wyjątkiem chirurgicznych

- Osoba podejrzana ma większe niż oskarżony prawo do dysponowania własnym ciałem - nie jest zobowiązana poddać się badaniom psychologicznym i psychiatrycznym oraz badaniom połączonym z dokonywaniem zabiegów na jej ciele, z wyjątkiem pobrania krwi, włosów, wymazu ze śluzówki policzków i innych wydzielin organizmu

2. Obrona formalna - korzystanie z pomocy obrońcy, może być:

a) obligatoryjna - kiedy ustawa nakazuje by oskarżony miął obrońcę:

• Jest nieletni

• Jest głuchy, niemy lub niewidomy

• Zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego poczytalności

• Sąd uzna że to niezbędne ze względu na okoliczności utrudniające obronę np. gdy oskarżony jest w wysokim stopniu niepełnosprawny

• W postępowaniu przyspieszonym

• W postępowaniu przed sądem okręgowym jako sądem pierwszej instancji jeżeli zarzucono mu zbrodnię i jest pozbawiony wolności

• Gdy toczy się postępowanie wznowione po śmierci oskarżonego na jego korzyść

• Gdy toczy się postępowanie poprawcze przed sądem w sprawie nieletniego

b) fakultatywna - powołanie obrońcy zależy tylko od woli samego oskarżonego, osób za niego działających lub organu procesowego.

Stosunki zachodzące między oskarżonym a obrońcą:

1) stosunek obrończy - stosunek prawny na podstawie pełnomocnictwa lub zarządzenia prezesa sądu, ukształtowany przepisami k.p.k.:

a. obrońca mimozę jest reprezentantem procesowym strony, w zakresie metod i kierunków obrony ma stanowisko samodzielne, wolno mu działać na korzyść oskarżonego nawet wbrew jego woli

b. obrońca może przedsiębrać czynności procesowe jedynie na korzyść oskarżonego, jednak wszystkie czynności obrońcy w tym i niekorzystne w ich ostatecznym efekcie są zaliczane na rachunek oskarżonego, gdyż zachodzi domniemanie korzystnej czynności - domniemanie to upada gdy:

- czynność ze swej natury jest niekorzystna dla oskarżonego

- obrońca w złej intencji wykonał czynność niekorzystna dla oskarżonego

Skutek: czynności prawnie bezskuteczne

c. udział obrońcy w postępowaniu nie wyłącza osobistego w nim udziału oskarżonego

d. aktywność oskarżonego nie wyłącza aktywności obrońcy

e. zakres uprawnień obrońcy jest wyznaczony przez zakres uprawnień oskarżonego

f. oskarżony nie może mieć jednocześnie więcej niż 3 obrońców

g. obrońca może bronić kilku oskarżonych w tym samym procesie, jeżeli ich interesy nie pozostają w sprzeczności

2) stosunek cywilnoprawny, którego treścią jest zlecenie

27. Problem prawa do milczenia osoby podejrzanej.

Wynika z Konstytucji, MPPOiP, EKPCz:

Każdy przeciw komu prowadzone jest postępowanie karne ma prawo do obrony we wszystkich stadiach postępowania.

Według SN już pierwsza czynność organów procesowych skierowana na ściganie określonej osoby czyni ją podmiotem prawa do obrony.

Mając to na uwadze należy przyjąć, że podmiotem prawa do obrony jest także zatrzymana osoba podejrzana. W takim razie należy też przyjąć, że zatrzymana osoba podejrzana (podobnie jak podejrzany) nie ma obowiązku dostarczania dowodów na swoją niekorzyść, zaś wszelkie oświadczenia które ze względu na ich treść służyły odparciu podejrzenia o popełnienie przestępstwa, nie mogą stanowić podstawy do pociągnięcia jej do odpowiedzialności karnej.

Jedną z podstawowych gwarancji przestrzegania reguły nemo se opium accusare tenetrur jest tzw. prawo do milczenia sformułowane w art. 175 k.p.k.

Zasadnicze wątpliwości budzi instytucja “wysłuchania” zatrzymanego. Z treści art. 244 par 1 k.p.k. nie wiadomo bowiem na jakie okoliczności zatrzymany ma zostać wysłuchany. Należy wnosić że owo wysłuchanie może dotyczyć także okoliczności przestępstwa, o popełnienie którego zatrzymany jest podejrzewany.

Zatrzymany nie posiada jednak statusu podejrzanego i nie korzysta z prawa do milczenia (odmowy złożenia wyjaśnień).

Wypowiedzi zatrzymanego nie stanowią tez wyjaśnień, a jedynie oświadczenie.

K.p.k. nie przesądza czy zatrzymany ma obowiązek złożyć oświadczenie i, czy w ogóle, podjąć rozmowę.

Niemniej w razie podjęcia rozmowy, może dojść do złożenia przez zatrzymanego oświadczenia niekorzystnego dla niego lub jego najbliższych.

Pomimo, że po przedstawieniu zatrzymanemu zarzutu popełnienia przestępstwa takie oświadczenia nie będą miały waloru dowodu (art. 174 k.p.k.) i nie będą mogły być podstawą niekorzystnych dla niego ustaleń, treść złożonego oświadczenia (ujawnione fakty i okoliczności) będą mogły stanowić podstawę do uzyskania dowodów procesowych przeciwko zatrzymanemu albo jego najbliższym.

Wysłuchanie zatrzymanego działa zatem antygwarancyjnie, dając możliwość autodenuncjacji i dostarczenia dowodów przeciwko sobie.

Z tych względów należy postulować o nałożeniu na organy dokonujące zatrzymania, obowiązku poinformowania zatrzymanego o prawie do milczenia.

Natomiast w razie sporządzenia notatki urzędowej z wysłuchania zatrzymanej osoby podejrzanej i zawarcia w niej informacji o okolicznościach zdarzenia będącego podstawą jej zatrzymania, może mieć ona znaczenia wyłącznie informacyjne. Niedopuszczalne jest przekształcenie treści notatki w procesowy dowód przeciwko osobie podejrzanej w postaci zeznań funkcjonariusza policji, jako świadka w tej sprawie.

28. Zasada jawności

Zasada jawności - postępowanie przed sądem jest jawne. Zawarta jest w Konstytucji. Składa się z 2 aspektów: wewnętrznego - wobec stron, i zewnętrznego - wobec publiczności, społeczeństwa. Ich realizacja zależna jest od stadium postępowania i okoliczności sprawy.

Jawność postępowania przygotowawczego.

Jest ograniczona, ze względu na inkwizycyjny charakter tego stadium. Udostępnianie akt sprawy, sporządzanie odpisów, kserokopii, uwierzytelnionych odpisów stronom, obrońcom, przedstawicielom, pełnomocnikom jest możliwe tylko za zgodą prowadzącego postępowanie. Do udziału w czynnościach postępowania należy strony dopuścić na ich żądanie, chyba że zachodzą uzasadnione wypadki ze względu na ważny interes postępowania. Regułą jest obecność stron przy czynnościach niepowtarzalnych, opinii biegłego, chyba że w razie zwłoki grozi utrata lub zniekształcenie dowodu. Pozbawionego wolności nie sprowadza się, jeśli powodowałoby to znaczne utrudnienia. Postępowanie to jest niejawne dla publiczności.

Jawność w stadium jurysdykcyjnym.

Jest ono jawne dla stron. Akta udostępnia się, daje możliwość sporządzania odpisów, chyba że grozi to ujawnieniem tajemnicy państwowej. Obecność oskarżonego na rozprawie jest obowiązkowa, wyjątkowo można prowadzić w jego nieobecności. Jeżeli oskarżony nie stawił się na rozprawę pomimo powiadomienia, opuścił salę po złożeniu wyjaśnień, jeśli wprawił się w stan niezdolności do udziału w rozprawie, jeśli istnieje obawa, że mógłby wpływać krępująco na zeznania. Może być wydalony z Sali jeśli oskarżony zakłóca porządek lub godzi w powagę sądu.

Dla publiczności rozprawa jest jawna - są od tego obligatoryjne i fakultatywne wyjątki, ekwiwalent jawności.

Podejrzany - osoba wobec której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów, lub bez niego mu je przedstawiono przy przystąpieniu do przesłuchania w charakterze podejrzanego. Ma on takie same prawa jak oskarżony, jest stroną w postępowaniu przygotowawczym.

Osoba podejrzana - to taka, co do której istnieje jedynie uzasadnione przypuszczenie, że popełniła przestępstwo i nie przedstawiono jej zarzutów, ani nie przesłuchano w charakterze podejrzanego. Nie ma statusu strony, Ma takie uprawnienia i obowiązki, jakie wyznaczają przepisy dla danej czynność śledztwa lub dochodzenia, w której uczestniczy.

Zasada publiczności (jawność w aspekcie zewnętrznym). Rozprawa sądowa (w I i II instancji, kasacyjna) jest publiczna. Zasada konstytucyjna - każdy ma prawo do jawnego rozpatrzenia sprawy.

Nikt nie musi się opowiadać przed sądem. Nieuzbrojeni, pełnoletni, nieznajdujący się w stanie nielicującym z godnością sądu muszą zostać wpuszczeni na salę, a za zgodą sądu także małoletni i osoby obowiązane do noszenia broni.

Wyjątki na rzecz tajności:

1. Obligatoryjne, powodujące tajność całej rozprawy:

• Gdy toczy się ona z wniosku prokuratora o umorzenie postępowania z powodu niepoczytalności sprawcy i zastosowanie środka zabezpieczającego

• W sprawie o pomówienie i znieważenie (chyba, że pokrzywdzony zawnioskuje inaczej)

• Rozprawa przeciwko nieletniemu, chyba, że jawność jest uzasadniona ze względów wychowawczych

2. Obligatoryjne, powodujące tajność całej rozprawy lub części:

1. Jeżeli jawność mogłaby

• wywołać zakłócenie spokoju publicznego

• obrażać dobre obyczaje

• ujawnić wiadomości, które powinny być tajne ze względu na ważny interes państwa

• naruszyć ważny interes prywatny

2. a także jeżeli

• przesłuchiwana jest osoba co do faktów objętych tajemnicą

• zażądała tego osoba składająca wniosek o ściganie

• odczytuje się protokół zeznań świadka incognito

• świadek koronny złożył taki wniosek

• przesłuchuje się pokrzywdzonego lub świadka, który nie ukończył 15 lat w warunkach art. 185a, art. 185b

3. Fakultatywne

• Jeżeli choć jeden z oskarżonych jest nieletni

Tajność taka nie jest zupełna. Ekwiwalenty publiczności to:

• Instytucja osób zaufania

• Fakultatywne zezwolenie przewodniczącego składu

• Obecność osób powołanych do kierowania sądami i nadzoru

• Jawność ogłoszenia wyroku

Tajny jest zawsze przebieg narady i głosowania nad każdym orzeczeniem.

Również postępowanie przygotowawcze i wykonawcze są niejawne.

Sprawozdawczość prasowa z funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości podlega ograniczeniom. Dopuszczone są sprawozdania tylko z rozprawy jawnej, nie można wypowiadać w prasie opinii co do rozstrzygnięcia, publikować danych, wizerunków oskarżonego (chyba że sąd lub prokurator postanowią inaczej), dziennikarze nie mają żadnych dodatkowych przywilejów, sąd nie ma uprawnień cenzorskich, ale reportaże powinny być rzetelne i prawdziwe.

Osobnie regulowane jest posługiwanie się audiowizualnymi środkami masowego przekazu. Relacje też musza być rzetelne i prawdziwe, ale ustanowiono dodatkowe ograniczenia: sąd wydać musi zezwolenie, dziennikarze nie dokonują bezpośredniej transmisji, prezentować można nagrania tylko z rozprawy, przemawia za tym uzasadniony interes społeczny, nagranie nie będzie utrudniać prowadzenia rozprawy, ważny interes uczestnika się temu nie sprzeciwia. Sąd może określić także dodatkowe, specjalne ograniczenia, sąd może też uzasadnić zgodę na nagranie od poddania się cenzurze.

29. Zasada szybkości

W myśl art. 2 §1 pkt 4 przepisy kpk mają na celu takie ukształtowanie postępowania, aby rozstrzygnięcie nastąpiło w rozsądnym terminie.

Pojęcie rozsądnego terminu wywodzi się z art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji praw człowieka i podstawowych wartości, która stanowi, że każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą. Zasada ta będzie miała zastosowanie do całego procesu karnego i do wszystkich organów prowadzących postępowanie karne. Istnieje szereg instrumentów procesowych zwalniających i przyspieszających postępowanie:

1. Spowalniające postępowanie:

• wszystkie przepisy gwarancyjne :prawo do zaskarżenia, prawo do odwołania

• legalizm postępowania (przeciwieństwem jest oportunizm)

2. Przyspieszające postępowanie:

• wspólny protokół o zawiadomieniu o popełnieniu przestępstwa i z przesłuchania świadków

• szereg instrumentów selekcyjnych np. odmowa wszczęcia postępowania

• możliwość wyłączenia do odrębnego postępowania sprawy prowadzonej przeciw oskarżonemu w innej sprawie

• dopuszczalność konsensualnego zakończenia procesu:

- instytucja wniosku o skazanie bez przeprowadzenia rozprawy, skrócona rozprawa

-uproszczenia procedur - tryby szczególne zredukowane, odstępstwa od zasady bezpośredniości, rezygnacja z obecności stron procesowych w niektórych sytuacjach (np. gdy oskarżony z własnej winy nie bierze udziału w rozprawie)

• uproszczenia w dokumentowaniu - art. 325h k.p.k.

• nakładany na organy procesowe obowiązek zapobiegania przewlekłości postępowania np. dążenie aby rozstrzygnięcie sprawy nastąpiło na pierwszej rozprawie, obowiązek oddalenia wniosku dowodowego, gdy w sposób oczywisty zmierza on do przedłużenia postępowania

• umorzenie absorpcyjne -odstępstwo od zasady legalizmu

• terminy procesowe, szczególnie zawite i instrukcyjne

• skarga na przewlekłość postępowania (skarga na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki)

Postulaty Skorupki:

- opracowanie skutecznego sytemu doręczania korespondencji sądowej

- stworzenie specjalnej formacji policji sądowej zajmującej się konwojowaniem osób pozbawionych wolności

- korzystanie z programów nagrywających przebieg rozpraw i przekształcających dźwięk w zapis słowny.

30. Skarga na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy bez zbędnej zwłoki .

Ustawa ta jest efektem orzeczenia ETPCz (2000r.) w sprawie Kudla vs. Poland. Zwrócono uwagę na konieczność stworzenia skutecznej procedury na poziomie krajowym, w toku której strona mogłaby wnieść skargę na nierozpoznawanie sprawy w terminie. Środkiem, który ma być remedium na przewlekłość procesów sądowych, jest skarga na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym lub sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki. Strona oraz pokrzywdzonym (nawet jeśli nie jest stroną) mogą wnieść taką skargę do sądu, przed którym toczy się postępowanie lub do prokuratora prowadzącego lub nadzorującego postępowanie przygotowawcze. Ten sąd lub prokurator przekazuje niezwłocznie akta sprawy ze skargą sądowi przełożonemu nad sądem, w którym toczy się postępowanie albo nad sądem, który byłby właściwy rzeczowo do rozpoznania sprawy, lub SN. W razie stwierdzenia nieuzasadnionej zwłoki sąd na żądanie skarżącego obligatoryjnie przyznaje od SP sumę pieniężną (od 2 do 20 tys. Zł).

31. Pojęcie i rodzaje przesłanek procesowych.

Przesłanka procesowa to stan prawny warunkujący dopuszczalność wszczęcia i toku procesu lub poszczególnej czynności procesowej. System przesłanek spełnia następujące funkcje:

1. informacyjną - porządkuje wiedzę o dopuszczalności procesu, pozwala na zorientowanie się, jaki stan normatywny istnieje w danej dziedzinie

2. gwarancyjną - dzięki wyraźnemu wyodrębnieniu przesłanek powstaje wyraziste kryterium dopuszczalności postępowania. Jednakże brak przesłanek dopuszczających proces lub daną czynność procesową nie tamuje postępowania zmierzającego do wyjaśnienia, czy one zachodzą.

W literaturze są widoczne 3 grupy poglądów:

1. przesłanki mają wyłącznie charakter procesowy, decydują tylko o losie procesu, nigdy o samej odpowiedzialności karnej materialnej. Przyznaje się, że są przesłanki o charakterze mieszanym, ale mają one wpływ tylko na dopuszczalność procesu.

2. Wyróżnienie

- procesowych przesłanek - mają znaczenie tylko formalne; są to tzw. warunki formalne, nie dotyczą odpowiedzialności jako takiej

- merytoryczne podstawy umorzenia procesu, stanów prawnych: czynu nie popełniono albo czyn nie zawiera ustawowych znamion czynu zabronionego, ustawa uznaje, że sprawca nie popełnia przestępstwa, albo ustawa uznaje, że sprawca nie podlega karze

- faktyczna podstawa procesu - fakty uzasadniające podejrzenie popełnienia przestępstwa

c) przesłanki procesowe to stany prawnie decydujące o formalnej dopuszczalności procesu lub o merytorycznym rozstrzygnięciu. Jest to kategoria zbiorcza.

Przesłanka procesu to stan prawny warunkujący dopuszczalność bądź wszystkich stadiów procesu, bądź tylko niektórych. Przesłanka to synonim warunku dopuszczalności procesu. Możemy wyróżnić przesłanki warunkujące:

1. Postępowanie przygotowawcze, główne i wykonawcze np. śmierć oskarżonego jako tzw. przesłanka negatywna wyłącza dopuszczalność wszystkich stadiów procesu

2. Postępowanie przygotowawcze, główne i apelacyjne np. wniosek pokrzywdzonego o ściganie

3. Postępowanie główne i apelacyjne np. akt oskarżenia

4. Tylko postępowanie apelacyjne np. skarga apelacyjna

5. Postępowanie wykonawcze np. uprawomocnienie się wyroku

Dwie reguły obowiązujące w obrębie przesłanek procesu:

1. Nie ma przesłanek dot. Tylko postępowania przygotowawczego (reguła ta wynika z funkcji tego stadium)

2. Postępowanie apelacyjne ( i wszystkie kontrolne) jest dopuszczalne choćby nie wszystkie przesłanki postępowania głównego były spełnione; jest to następstwo funkcji kontrolnej postępowania apelacyjnego

Przesłanki czynności procesowych to stany prawne, które warunkują dopuszczalność poszczególnych czynności procesowych np. tymczasowego aresztowania, przyjęcia powództwa cywilnego.

32. Przesłanki pozytywne i negatywne

Przesłanki pozytywne to takie stany prawne, które muszą zachodzić, by proces mógł się toczyć, a więc aby był dopuszczalny.

Przesłanki negatywne (przeszkody procesowe) to stany, które wyłączają dopuszczalność wszczęcia i dalszego biegu procesu.

Brak jakiejkolwiek przesłanki pozytywnej oznacza istnienie w tym zakresie przesłanki negatywnej, i odwrotnie, usunięcie przesłanki negatywnej oznacza zaistnienie przesłanki pozytywnej.

Konsekwencje negatywnej przesłanki procesu:

• Odmowa wszczęcia postępowania przygotowawczego

• Umorzenie postępowania przygotowawczego

• Umorzenie postępowania głównego lub apelacyjnego

• Uniewinnienie

- Pozostawienie środka odwoławczego bez dalszego biegu lub bez rozpoznania

- Oddalenie kasacji

- Umorzenie postępowania wykonawczego

33. Przesłanki ogólne i sczególne.

Przesłanki ogólne to takie stany prawne, które warunkują proces w trybie zwyczajnym.

Przesłanki szczególne to stany prawne, które warunkują tryb szczególny procesu. Występują z reguły jako dodatkowe obok przesłanek ogólnych, chyba że w danym trybie ustawa odstępuje od niektórych przesłanek ogólnych.

Tryb szczególny stanowi wyjątek od reguły. Badając więc, czy dopuszczalny jest wyjątek, sprawdzamy, czy zachodzą uzasadniające go warunki. Typowym sposobem spoglądania na przesłanki szczególne jest ujmowanie ich od strony pozytywnej, bez względu na ich ustawową redakcję.

34. Przesłanki materialne i formalne.

1) materialne - są przesłankami warunkującymi dopuszczalność procesu, ponieważ warunkują równocześnie samą odpowiedzialność karną określoną przepisami prawa materialnego. Wszystkie te przesłanki realizowane są w toku procesu; stwierdzenie każdej z nich jest możliwe tylko w procesie. Jeśli stwierdzi się, że zachodzi negatywna przesłanka formalna, to niedopuszczalny jest dalszy proces i tym samym rozważanie kwestii odpowiedzialności. Ujawnienie negatywnej przesłanki materialnej również nie zezwala na kontynuację procesu, ale z innego powodu - fakt ten przesądza już sam brak odpowiedzialności, wobec czego dalsze postępowanie byłoby bezprzedmiotowe. Przesłanki materialne dzielą się na:

a) przesłanki uniewinnienia

b) przesłanki umorzenia

Rozróżnienie to ma sens dopiero w postępowaniu sądowym i to dopiero od rozpoczęcia przewodu na rozprawie głównej (do tej chwili jedynie może był przesłanka negatywna umorzenia, chyba że wcześniej zostało wydane postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego.

2)formalne - nie przesądzają braku odpowiedzialności karnej w razie ich niezaistnienia, natomiast warunkują jedynie sam proces karny. Niektóre z nich dotykają kwestii odpowiedzialności, choć nie mają wpływu na zasady odpowiedzialności (np. amnestia, darowanie kary). Znaczenie tych przesłanek wyraża się w tym, że brak niektórych przesłanek formalnych pozytywnych nie będzie przeszkadzać wszczęciu i biegowi procesu, jeśli przesłanki te zostaną dopełnione (np. formalne immunitety procesowe, brak właściwości sądu). Inne natomiast przesłanki (jak powaga rzeczy osądzonej) wyłączają proces w ogóle. W związku z tym umorzenie postępowania z powodu przesłanek formalnych negatywnych może znaczyć bądź niedopuszczalność w ogóle procesu, bądź niedopuszczalność w określonym układzie procesowym. To rozróżnienie bywa przyczyną rozróżnienia przesłanej na bezwzględne (abstrakcyjne) i względne (konkretne). (podział tylko dla przesłanek formalnych! Patrz zagadnienie nr 36) Kryterium rozróżnienia jest tzw. układ procesowy, czyli sytuacja wyznaczona przez 3 elementy:

a) osobę oskarżonego

b) czyn oskarżonego w znaczeniu przedmiotowym

c) ten konkretny element, którego dotyczy brak uznany za negatywną przesłankę procesową (np. brak wymaganego wniosku pokrzywdzonego).

Przesłanki bezwzględne to więc takie stany prawne, które warunkują proces przeciwko określonej osobie w każdym układzie procesowym (np. res iudicata).

Przesłanki względne to takie stany prawne, które warunkują dopuszczalność procesu przeciwko określonej osobie tylko w pewnym układzie procesowym, co nie wyłącza dopuszczalności procesu o ten czyn przeciwko temu samemu oskarżonemu w innym układzie.

Przesłankami formalnymi są przede wszystkim:

1. Res iudicata

2. Zawisłość prawna sporu (litis pendentio)

3. Podsądność sądom karnym

4. Właściwość sądu

5. Skarga uprawnionego

6. Darowanie kary (prawo łaski Prezydenta RP)

7. Warunkowe zawieszenie wykonania kary przez sąd lub Prezydenta RP (prawo łaski)

8. Formalne immunitety procesowe

9. Wniosek pokrzywdzonego

Wszystkie omówione w Waltosiu na str. 470- 476

35. Przesłanki umorzenia i uniewinnienia.

Przesłanki materialne dzielą się na:

1. przesłanki uniewinnienia

2. przesłanki umorzenia

To rozróżnienie ma sens tylko w postępowaniu sądowym - od momentu rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej. Do tej chwili jedyna formą stwierdzenia negatywnej przesłanki procesowej jest umorzenie, chyba że wcześniej zostało wydane postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego.

Zarówno wyrok uniewinniający jaki i wyrok umarzający oznaczają koniec procesu korzystny dla oskarżonego. Istnieje jednak miedzy nimi istotna różnica. Wyrok umarzający to tylko decyzja niezezwalająca na kontynuację procesu, bez oceny czynu oskarżonego. Wyrok uniewinniający sygnalizuje, że potwierdzone zostało domniemanie niewinności.

W razie z biegu przesłanki uniewinnienia z przesłanką umorzenia należy umorzyć postępowanie, gdyż winę wolno rozstrzygać tylko w procesie dopuszczalnym.

Przesłanki uniewinnienia:

1. Brak faktycznych przesłanek oskarżenia i skazania - tzw. negatywna przesłanka faktyczna:

a) czynu nie popełniono

b) brak danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia

2. Brak przestępczości czynu

a) czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego

b) ustawa stanowi, że sprawca nie popełnia przestępstwa:

3. Kontratypy - okoliczności wyłączające bezprawność:

obrona konieczna, stan wyższej konieczności, kolizja obowiązków, dopuszczalne ryzyko, zgoda pokrzywdzonego, działanie w ramach uprawnień lub obowiązków

4. Okoliczności wyłączające winę:

stan wyższej konieczności, błąd co do faktu, błąd co do prawa, błąd co do kontratypu lub okoliczności wyłączającej winę, rozkaz przełożonego

Przesłanki umorzenia
1. Znikomy stopień społecznej szkodliwości czynu

2. Brak karalności czynu - gdy ustawa stanowi, ż sprawca nie podlega karze np. przepisy premiujące czynny żal

3. Przedawnienie karalności

4. Abolicja - darowanie i puszczenie w niepamięć określonego przestępstwa w drodze tzw. ustawy amnestyjnej lub abolicyjnej,

abolicja może dotyczyć tylko czynów za które jeszcze nie nastąpiło prawomocne skazanie

5. Immunitety materialne - wyłączają odpowiedzialność karną w ogóle

a) immunitet adwokacki

b) immunitet prokuratorski materialny

c) immunitet radcy prawnego

d) immunitet parlamentarzysty materialny

6. Karalność w obcym państwie czynu popełnionego za granicą przez obywatela polskiego i cudzoziemca - warunkuje ona odpowiedzialność zgodnie z regułą nullum crimen sine lege.

36. Przesłanki bezwzględne i względne.

Kryterium rozróżnienia jest tzw. układ procesowy, czyli sytuacja wyznaczona przez 3 elementy:

a) osobę oskarżonego

b) czyn oskarżonego w znaczeniu przedmiotowym

c) ten konkretny element, którego dotyczy brak uznany za negatywną przesłankę procesową (np. brak wymaganego wniosku pokrzywdzonego).

Przesłanki bezwzględne to więc takie stany prawne, które warunkują proces przeciwko określonej osobie w każdym układzie procesowym (np. res iudicata).

Przesłanki względne (prof. Skorupka nazwał je na wykładzie relatywnymi) to takie stany prawne, które warunkują dopuszczalność procesu przeciwko określonej osobie tylko w pewnym układzie procesowym, co nie wyłącza dopuszczalności procesu o ten czyn przeciwko temu samemu oskarżonemu w innym układzie.

37. POJĘCIE I RODZAJE CZYNNOŚCI PROCESOWYCH [92-166]

Czynnością procesową jest zachowanie się uczestnika procesu, wywołujące skutki przewidziane przez prawo procesowe.

Czynnością procesową jest tylko działanie (w przeciwieństwie do zdarzenia procesowego, czyli zaszłości niewykazującej jakichkolwiek cech zachowania się człowieka, ale wywołującej skutki przewidziane przez prawo procesowe, np. śmierć). Czynność procesowa polega na wykonaniu uprawnienia lub obowiązku w procesie. Zaniechanie stać się może jedynie rezygnacją z tego uprawnienia/wykonania obowiązku, jest więc brakiem czynności procesowej (np. strona nie wnosi apelacji od wyroku).

Istnieją następujące podziały czynności procesowych:

1. ZE WZGLĘDU NA CEL (przeplatają się w każdym stadium procesu):

1. rozpoznawcze (kognicyjne) - zmierzające do zbadania i rozstrzygnięcia określonej kwestii w procesie; np. rozpatrzenie prośby skazanego o przerwę w wykonywaniu pozb. wol.

2. wykonawcze (egzekucyjne) - zmierzające do wykonania decyzji procesowej; np. ujęcie osoby podejrzanej

2. ZE WZGLĘDU NA SPOSÓB KOMUNIKOWANIA

1. wyraźne (ekspresywne) - komunikowanie się przez oświadczenia ich uczestników, np. oświadczenie pokrzywdzonego , że wstępuje do procesu w roli oskarżyciela posiłkowego,

2. konkludentne (dorozumiane) - komunikowanie się przez samo zachowanie, które w konkretnej sytuacji wskazuje na istotę czynności, np. sąd nie wydaje postanowienia o dopuszczeniu oskarżyciela posiłkowego, ale zawiadamia go o kolejnych terminach rozprawy; jest ona wyjątkiem od reguły czynności wyraźnej, jest wręcz wadliwą czynnością wyraźną, na którą można się zgodzić w pewnych okolicznościach:

• zachowanie się uczestnika w sposób niebudzący wątpliwości musi uzewnętrzniać jego wolę,

• zachowanie się strony, do której odnosi się konkludentne oświadczenie woli musi wskazywać, że tak a nie inaczej strona zrozumiała zachowanie się organu,

• czynność konkludentna nie może zastępować decyzji, od której przysługuje środek zaskarżenia, decyzji w przedmiocie środków przymusu lub przesuwających proces do następnego etapu ani nie może być środkiem zaskarżenia

3. ZE WZGLĘDU NA PODMIOT

1. organów procesowych

2. stron procesowych

3. innych uczestników procesu

4. ZE WZGLĘDU NA CHARAKTER

1. oświadczenia procesowe - wyrażenia treści intelektualnej uczestnika procesu,

2. spostrzeżenia procesowe - percepcje wrażeń zmysłowych (np. oględziny),

3. czynności realne - czynności polegające na stwarzaniu lub zmianach sytuacji faktycznych (np. ujęcie na gorącym uczynku)

4a. Podział oświadczeń procesowych

1. oświadczenia wiedzy - komunikowanie wiadomości przez uczestników procesu, np. zeznanie, opinia biegłego,

2. oświadczenie woli - komunikowanie dążeń uczestnika procesu - postulujące (wnioski, podania, prośby) i władcze, które dzielą się na:

• polecenia - oświadczenia władcze wydawane organom podwładnym, tylko je wiążące, które obowiązują jedynie w relacji zachodzącej między wydającym polecenie a zobowiązaniem do zastosowania się do niego,

• decyzje procesowe - rozstrzygnięcia; wiążą one tylko uczestników procesu i dzielą się na zarządzenia (decyzje w kwestiach mniejszej wagi o charakterze porządkowym, np. odmowa przyjęcia środka odwoławczego z powodu wniesienia go po terminie) i orzeczenia:

• wyroki - dzielą się na zwyczajne i nakazowe, mogą być nadane tylko z ustawowym upoważnieniem (np. skazanie, uniewinnienie, umorzenie postępowania po rozpoczęciu przewodu sądowego, zmiany wyroku sądu I instancji przez sąd II instancji)

• postanowienia - wydaje się zawsze, gdy ustawa nie zaznacza, że sąd orzeka wyrokiem i nie zezwalana wydanie w tej kwestii zarządzenia

• uchwały

Wyroki uzasadnia się co do zasady na piśmie na żądanie strony. W wypadku złożenia wniosku o uzasadnienie wyroku w części odnoszącej się do niektórych oskarżonych sąd może ograniczyć zakres uzasadnienia do tych tylko części wyroku, których wniosek dotyczy. Z urzędu uzasadnia się: wszystkie wyroki sądów drugiej instancji i wydane na skutek kasacji, a także, gdy zostało zgłoszone zdanie odrębne.

Warunki niewadliwości czynności procesowych:

1. zachodzą pozytywne przesłanki czynności procesowej,

2. uczestnik procesu ma zdolność do dokonywania czynności procesowych (nie ma jej np. pokrzywdzony ubezwłasnowolniony),

3. przestrzegane są warunki modalne czynności procesowej, a więc odbywa się ona w należytej formie, terminie i miejscu

Niewadliwość oświadczeń procesowych zależy od spełnienia trzech warunków szczegółowych:

1. istnienia woli uczestników czynności - niedopuszczalny przymus fizyczny,

2. niezachodzenia wad oświadczeń woli uczestników czynności,

3. brak warunku w odniesieniu do oświadczeń procesowych.

Następstwa naruszenia warunków niewadliwości:

1. nieważność - istniała do noweli z 1 VII 2003, aktualnie ustawodawstwo polskie przewiduje nieważność orzeczeń, które mogą zapaść w toku procesu karnego tylko w ustawie o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego,

2. bezskuteczność - czynności procesowe są bezskuteczne z powodu niedopełnienia wskazanych w ustawie warunków, czyli z powodu niedopełnienia określonych obowiązków lub z powodu niespełnienia przez strony przesłanek czynności procesowej (niespełnienie warunków formalnych pisma procesowego, niedotrzymanie terminu zawitego, niedopuszczalność wniesienia środka odwoławczego z mocy ustawy, niedotrzymanie terminu nieprzekraczalnego)

3. niedopuszczalność - występuje wówczas, gdy czynność przeprowadza się mimo braku jej ustawowych warunków; np. przesłuchanie duchownego co do faktów objętych tajemnicą spowiedzi, postępowanie karne bez skargi odpowiedniego skarżyciela, określone w ustawie oddziaływania na przesłuchiwaną osobą, pozbawiające ją swobody wypowiedzi; w razie postępowania kasacyjnego lub odwoławczego powstaje domniemanie, że dokonanie czynności niedopuszczalnej mogło mieć wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia, a więc prowadzące do jego uchylenia,

4. wadliwość - popełniono co do czynności jakieś uchybienie w toku postępowania, wpływające na jej treść, albo uchybienie dotyczące wydanej decyzji; istnieje wadliwość względna (powoduje uchybienie, które organ odwoławczy bierze pod uwagę tylko wtedy, gdy strona podniosła je w środku odwoławczym); oraz wadliwość bezwzględna (wywołuje uchybienie, które organ odwoławczy bierze pod uwagę, bez względu na to, czy strona podniosła je w swym środku odwoławczym, czy też nie - jest ustalana przez ten organ z urzędu); naprawa tych uchybień, zwana konwalidacją może być dokonana zarówno z mocy samego prawa (np. w razie zmiany ustawy, która znosi w czasie procesu nierespektowane dotychczasowe wymagania), jak i z inicjatywy organów procesowych i stron (poprzez powtórzenie wadliwie wykonanej czynności lub korekturę uzupełniającą wadliwą czynność procesową);

5. bezzasadność - np. wniosek dowodowy o przesłuchanie świadka, gdy dobrze wiadomo, że nie miał on nic wspólnego ze sprawą

38. POJĘCIE PRAWOMOCNOŚCI

PRAWOMOCNOŚĆ to sytuacja prawna charakteryzująca się niepodważalnością decyzji procesowej. Niepodważalność oznacza, że ma ona moc normy prawnej. Prawomocność ma dwa aspekty: formalny i materialny.

Prawomocność formalna to sytuacja, w której decyzja nie podlega już zaskarżeniu za pomocą zwykłych środków zaskarżenia. Decyzja, która stała się prawomocna, formalnie kończy proces, chyba, że nastąpi jej wzruszenie za pomocą nadzwyczajnych środków zaskarżenia. Sprawa, która została prawomocnie osądzona tworzy stan rzeczy osądzonej. Powstaje wówczas domniemanie prawdziwości ustaleń dokonanych w decyzji oraz jej zgodności z przepisami prawa. Decyzja procesową otrzymuje taką prawomocność w następujących przypadkach:

1. wyczerpany został tok instancji (decyzja organu drugiej instancji utrzymała w mocy zaskarżoną decyzję),

2. niedopuszczalne jest zaskarżenie decyzji wydanej w I instancji,

3. strona zrezygnowała z wniesienia środka odwoławczego w stosunku do decyzji wydanej przez organ pierwszej instancji bądź wniesiony środek cofnęła,

Prawomocność materialna to sytuacja, w której nie jest dopuszczalne wszczęcie i prowadzenie od nowa postępowania już prawomocnie zakończonego. Chodzi tu o proces przed organem, który zakończył postępowanie, jak i jakimkolwiek innym organem. Niedopuszczalne jest ponowne postępowanie przeciwko tej samej osobie o tę samą kwestię odpowiedzialności prawnej. Do odstępstwa od prawomocności materialnej w polskim procesie dochodzi w razie zastrzeżenia przez państwo obce przy ekstradycji do Polski z zagranicy, że w stosunku do osoby wydanej orzeczone już kary będą wykonane tylko za te przestępstwa, co do których nastąpiło wydanie.

Wprowadzono poza tym instytucję zawisłości prawnej sporu - sytuacja, w której toczy się już dopuszczalny proces; zapobiega ona wszczęciu procesu, gdy toczy się on już w tej samej sprawie.

39. TERMINY PROCESOWE (122-127 KPK)

Termin ma dwa znaczenia: okres, czyli oznaczony upływ czasu, w ciągu którego należy wykonać czynność; a także oznaczony punkt czasowy (np. dzień), w którym ma odbyć się czynność. Rozróżnia się terminy maksymalne (ad quem), czyli takie w których należy wykonać czynność do momentu upływu zakreślonego czasu oraz minimalne (ab quo), czyli takie, które muszą upłynąć, aby czynność mogła być dokonana. Terminy maksymalne podyktowane są postulatem szybkości procesu, minimalne zaś zapewnieniem lepszego przygotowania się do czynności.

Terminy dzielimy na trzy kategorie:

1. terminy zawite - takie, po których upływie dokonana czynność jest bezskuteczna; mogą zostać jednak przywrócone przez sąd lub prokuratora z przyczyny niezależnej od strony, na jej wniosek w terminie zawitym 7 dni od ustania przeszkody przy dopełnieniu jednocześnie czynności, która miała być w terminie wykonana; terminy te odnoszą się tylko do stron i niektórych innych osób - nigdy do organów procesowych! Są nimi terminy do wnoszenia środków zaskarżenia oraz inne, które ustawa za zawite uznaje.

2. terminy prekluzyjne - czynności dokonane po ich przekroczeniu są bezskuteczne, ale nie można ich przywracać; są to na ogół terminy długie i wiążą zarówno strony jak i organy procesowe; dotyczą np. uwzględnienia kasacji na niekorzyść oskarżonego (6 miesięcy);

3. terminy instrukcyjne - po ich upływie dokonana czynność jest skuteczna, lecz przekroczenie takiego terminu może być przyczyną postępowania dyscyplinarnego lub służbowego wobec osób winnych; wiążą one organy procesowe, np. dwumiesięczny termin ukończenia dochodzenia,

KPK reguluje dwa terminy przedawnienia, które mają charakter cywilnoprawny:

1. roszczenia o {odszkodowanie lub zadośćuczynienie} za niesłuszne {skazanie lub aresztowanie albo zatrzymanie} przedawniają się po upływie roku od daty uprawomocnienia się orzeczenia dającego podstawę do odszkodowania i zadośćuczynienia,

2. prawo do {ściągnięcia zasądzonych kosztów procesu} przedawnia się z upływem 3 lat od dnia, w którym należało je uiścić.

Ustawa określa terminy:

1. kalendarzowo - w godzinach, miesiącach, latach;

2. relatywnie do stanu zaawansowania procesu (np. od momentu rozpoczęcia przewodu sądowego),

3. ogólnie (niezwłocznie, natychmiast, bezzwłocznie),

4. blankietowo („na okres oznaczony”, „do dnia I XII 2007”).

Początek biegu terminu zaczyna się zawsze w dniu następnym po dniu, od którego liczy się dany termin. Koniec terminu oznaczonego w tygodniach, miesiącach lub latach przypada na ten dzień tygodnia lub miesiąca, który odpowiada początkowi terminu. Jeżeli zaś koniec terminu przypada na dzień uznany przez ustawę za dzień wolny od pracy, czynność można wykonać następnego dnia.

Zachowanie terminu zależy od złożenia przed jego upływem pisma w sekretariacie sądu lub prokuratury, jak również nadanie pisma w placówce polskiej pocztowej czy w polskim urzędzie konsularnym lub złożone przez żołnierza w dowództwie jednostki wojskowej albo przez osobę pozbawioną wolności w administracji odpowiedniego zakładu, a przez członka załogi polskiego statku morskiego kapitanowi statku. Pismo wniesione omyłkowo do niewłaściwego sądu, prokuratora itp. uważa się za wniesione z zachowaniem terminu.

40. DOKUMENTOWANIE CZYNNOŚCI PROCESOWYCH

Rozróżnia się następujące formy dokumentacji:

1. PROTOKÓŁ (143-155 KPK)

Protokołem jest dokument pisemny stwierdzający formę i treść czynności, sporządzony w formie nakazanej przez prawo i podpisany przez prowadzącego czynność oraz przez co najmniej drugą osobę w niej uczestniczącą. Ma dwie ważne cechy:

1. stwierdzenie treści i formy czynności w taki sposób, by czytelnik protokołu mógł uzyskać możliwie wierny obraz tej czynności,

2. uwiarygodnienie tego stwierdzenia przez co najmniej dwa podpisy.

Obligatoryjnie spisuje się protokół ze wszystkich czynności szczegółowo wymienionych w art. 143§1 oraz innych czynności procesowych, jeśli przepis szczególny tego wymaga. Fakultatywnie spisuje się protokół z innych czynności procesowych, jeśli przeprowadzający czynność uzna to za potrzebne.

Protokół rozprawy spisuje aplikant lub pracownik sekretariatu, ewentualnie asesor lub sędzia, jeżeli nie należy do składu orzekającego. Protokół taki podpisują przewodniczący i protokolant, a jeśli przewodniczący nie może podpisać - jeden z członków składu orzekającego, zaznaczając przyczynę braku podpisu przewodniczącego. Protokół z innej czynności mogą spisać te same osoby, które mają prawo spisać protokół rozprawy, a nadto osoba przybrana w charakterze protokolanta przez prowadzącego czynność. Takie protokoły podpisują obok protokolantów wszystkie osoby biorące udział w czynności. Protokolant podlega wyłączeniu z tych samych powodów co sędzia. Bardzo duże znaczenie dla wiarygodności protokołu ma kwestia jego odczytania przed złożeniem podpisu.

Każdy protokół, poza protokołem rozprawy, należy przed podpisaniem odczytać i uczynić o tym wzmiankę. Osoba uczestnicząca w czynności może, podpisując protokół, zgłosić jednocześnie zarzuty co do jego treści, np. oświadczyć, że niektóre wypowiedzi nie zostały wiernie zapisane lub zostały pominięte. Zarzuty te wciąga się do protokołu; a jeżeli nie zostaną uwzględnione, należy zrobić oświadczenie na temat tych zarzutów i wpisać do protokołu. Protokołu rozprawy nie odczytuje się i nie daje do podpisu osobom składającym oświadczenia. Za to osoby biorące udział w czynności mają prawo żądać odczytania fragmentów ich wypowiedzi wciągniętych do protokołu.

Prawnym zabezpieczeniem rzetelności zapisu jest instytucja sprostowania protokołu rozprawy i posiedzenia. Strony oraz osoby mające interes prawny mogą złożyć wniosek o sprostowanie protokołu rozprawy i posiedzenia, wskazując na nieścisłości i opuszczenia najpóźniej przed wysłaniem akt do wyższej instancji. Można go zgłosić również w czasie rozprawy lub posiedzenia. W razie złożenia wniosku o sprostowanie protokołu należy wysłuchać protokolanta. Dopiero po jego oświadczeniu przewodniczący rozprawy może albo przychylić się do wniosku, albo zwrócić się do całego składu orzekającego rozpoznającego sprawę, który również musi wysłuchać protokolanta. Istnieje również sprostowania oczywistych omyłek pisarskich lub rachunkowych, które może wystąpić w każdym czasie na wniosek lub z urzędu.

PROTOKOŁY SZCZEGÓLNE:

1. Protokół ze stenogramem - jeżeli czynność procesową utrwala się za pomocą stenogramu, protokół można ograniczyć do zapisu najbardziej istotnych oświadczeń osób biorących w niej udział.

2. Protokół z wyjaśnieniami na piśmie - na wniosek oskarżonego lub jego obrońcy należy umożliwić oskarżonemu w postępowaniu przygotowawczym złożenie wyjaśnień na piśmie; pisemne wyjaśnienia oskarżonego podpisane przez niego stanowią załącznik do artykułu.

3. Protokół wspólny z przyjęcia ustnego zawiadomienia o przestępstwie i przesłuchania w charakterze świadka osoby zawiadamiającej,

4. Protokół z czynności dowodowych w dochodzeniu - gdy nie jest wymagane spisanie pełnego protokołu;

5. Protokół z zapisem audiowizualnym - przebieg czynności protokołowanych może być utrwalony za pomocą urządzenia rejestrującego obraz lub dźwięk, o czym należy uprzedzić osoby biorące udział w czynności

Nagranie względnie obligatoryjne - jeśli względy techniczne nie stoją na przeszkodzie - przesłuchania świadka lub biegłego, gdy:

1. zachodzi niebezpieczeństwo, że przesłuchiwanie tej osoby nie będzie możliwe w dalszym postępowaniu,

2. przesłuchanie przeprowadza sędzia wyznaczony ze składu sądzącego lub sąd w dalszym postępowaniu,

3. w sprawach o przestępstwa określone w rozdziałach XXV i XXVI KK (pokrzywdzonego, który nie ukończył 15 lat),

4. 185§1 i §2

Zapis dźwiękowy i jego przekład (transkrypt) oraz zapis obrazu stają się załącznikami do protokołu. Strona ma prawo otrzymać jedną kopię zapisu na swój koszt (chyba, że było wyłączenie jawności). Osoba obsługująca aparaturę ma prawa i obowiązku protokolanta. Istnieje również dopuszczalność prywatnych urządzeń.

2. NOTATKA URZĘDOWA - dokument relacjonujący treść i formę czynności, niebędący protokołem. Spisuje się ją wówczas, gdy nie jest konieczne sporządzenie protokołu. Można ją pisać z czynności procesowych i nieprocesowych.

41. DOSTĘP DO AKT POSTĘPOWANIA KARNEGO (156-159 kpk)

Realizacja zasady jawności przebiegu procesu dla stron, a także zasady prawa do informacji wymaga, aby strony mogły przeglądać akta i sporządzać z nich odpisy.

W postępowaniu przygotowawczym tylko za zgodą prowadzącego postępowanie przygotowawcze 1)stronom, 2)obrońcom, 3)pełnomocnikom i 4)przedstawicielom ustawowym udostępnia się akta, umożliwia sporządzanie odpisów i kserokopii oraz wydaje uwierzytelnione odpisy lub kserokopię. Na odmowę udostępniania akt przysługuje stronom zażalenie. W wyjątkowych wypadkach w toku postępowania przygotowawczego za zgodą prokuratora mogą być udostępniane akta innym osobom. Na mocy przepisów szczególnych wskazanym podmiotom zawsze udostępnia się akta:

1. uprawnionym do złożenia zażalenia na postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa i na postanowienie o jego umorzeniu,

2. podejrzanemu lub jego obrońcy przed końcowym zaznajomieniem się z materiałami postępowania przygotowawczego - na ich wniosek.

W toku postępowania jurysdykcyjnego 1)stronom, 2)podmiotowi określonemu w art. 416 KPK, 3)obrońcom, 4)pełnomocnikom i 5)przedstawicielom ustawowym udostępnia się akta sprawy sądowej i daje możność sporządzenia z nich odpisów. Prokurator może przeglądać akta sprawy sądowej w każdym jej stanie. Akta mogą być udostępniane innym osobom tylko za zgodą prezesa.

Strony i inne uprawnione podmioty przeglądają akta w sekretariacie sądu. Prokurator natomiast może żądać przesłania mu ich, jeżeli nie tamuje to biegu postępowania i nie ogranicza dostępu do akt innym uczestnikom postępowania, a zwłaszcza oskarżonemu i jego obrońcy. W razie przesłania akt prokuratorowi jest on obowiązany udostępnić je stronie, obrońcy lub pełnomocnikowi. Jeżeli zaś zachodzi niebezpieczeństwo ujawnienia tajemnicy państwowej, przeglądanie akt, sporządzanie odpisów i kserokopii odbywa się z zachowaniem rygorów określonych przez prezesa sądu lub sąd.

Wskazane w ustawie orzeczenia doręcza się z urzędu, np. wyrok nakazowy. W pozostałych przypadkach należy skazanemu na jego żądanie wydać po jednym uwierzytelnionym odpisie każdego orzeczenia z uzasadnieniem. Ale w sprawach, w których wyłączono jawność ze względu na ważny interes państwa, oskarżonemu wolno wydać tylko odpis orzeczenia kończącego postępowania w danej instancji bez uzasadnienia. Zawsze należy zezwolić stronie na sporządzenie odpisu protokołu czynności, w której uczestniczyła lub miała prawo uczestniczyć, oraz odpisu dokumentu pochodzącego od niej lub sporządzonego z jej udziałem. Kserokopie dokumentów z akt sprawy wydaje się odpłatnie na wniosek oskarżonego lub jego obrońcy. Nie wydaje się uwierzytelnionych odpisów i kserokopii, jeżeli zachodzi niebezpieczeństwo ujawnienia tajemnicy państwowej. Wysokość opłat określa rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości.

47. OSOBOWE ŹRÓDŁA DOWODU

Osobowym źródłem dowodu jest osoba wezwana przez organ procesowy do dostarczenia środka dowodowego. Wyróżnić należy następujące kategorie osobowych źródeł dowodu:

1. oskarżony - może być źródłem dowodowym jeżeli składa wyjaśnienia,

2. świadek, od którego pochodzący środek dowodowy nazywa się zeznaniem,

3. biegły, którego zadaniem jest złożenie środka dowodowego, będącego opinią,

4. osoba poddana oględzinom lub badaniom ciała; taką osobą z reguły jest oskarżony lub osoba podejrzana, czasem też świadek, zwłaszcza pokrzywdzony, jeżeli zachodzą ustawowo określone warunki;

5. zawodowy kurator sądowy lub wyjątkowo funkcjonariusz Policji; wynik wywiadu środowiskowego jest środkiem dowodowym od niego pochodzącym

[konkretnie opisane są dalej]

48. KUMULACJA RÓL PROCESOWYCH I ICH ROZŁĄCZNOŚĆ

Niektórzy uczestnicy procesu mogą:

1. zmieniać swoje role w zależności od stadium, w którym działają (prokurator organem procesowym w postępowaniu przygotowawczym, stroną w postępowaniu przed sądem);

2. kumulować w swojej osobie kilka kategorii uczestników procesu (pokrzywdzony w postępowaniu przed sądem jednocześnie oskarżycielem posiłkowym powodem cywilnym i świadkiem);

Kumulacja ról procesowych jest niedopuszczalna w następujących przypadkach:

1. organ procesowy nie może spełniać żadnej innej roli poza tą jedyną - organu procesowego /incompatibilitas/ - sędzia czy prokurator nie może być świadkiem czy biegłym - wynika to z istoty organu procesowego i jego obiektywizmu w działaniu; wyjątkiem jest spełnienie w razie konieczności roli pomocników procesowych przez organy procesowe, chyba, że wyraźny przepis prawa na to nie pozwala (członek składu orzekającego na rozprawie nie może być protokolantem).

Kumulacji ról procesowych nie można utożsamiać z kumulacją funkcji procesowych, czyli zasadniczego kierunku działalności w procesie określonego przez jej cel, czyli: a) ściganie i oskarżanie, b) obrona, c) orzekanie i wykonywanie; a w ramach akcji cywilnej: a) dochodzenie roszczeń cywilnych, b) odpieranie roszczeń, c) orzekanie i wykonywanie orzeczeń w sprawach cywilnych (sąd może spełniać funkcję orzekania, a w razie braku oskarżyciela przejmuje na siebie funkcję oskarżenia)

2. sprzeczność ról uczestników procesu uniemożliwia ich łączenie przez jedną osobę - jedna i ta sama osoba nie może pełnić ról przeciwstawnych (np. oskarżony nie może być oskarżycielem posiłkowym) - tutaj wyjątkiem jest skarga wzajemna;

3. łączne spełnianie niektórych ról uczestników procesu przez jedną osobę spowodowałoby nienależyte wykonanie jednej z łączonych ról - chodzi o bezstronność, do biegłego, protokolanta, stenografa i tłumacza odnoszą się odpowiednio przyczyny wyłączenia sędziego z powodu występowania już w innej roli; czasem ustawa nadaje pewne ograniczeń w łączeniu ról - obrońcy nie wolno przesłuchiwać jako świadka co do faktów, o których dowiedział się, udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę.

49. POJĘCIE DOWODU. ŹRÓDŁO DOWODU I ŚRODEK DOWODOWY

Pojęcie dowodu wieloznaczne, kilka z tych znaczeń to:

1. przebieg rozumowania, które prowadzi do sądu o pewnym stanie rzeczy; jest to ogół motywów stwarzających pewność;

2. samo postępowanie dowodowe;

3. dowód utożsamiany ze źródłem poznania (świadek, biegły itp.);

4. środek dowodowy rozumiany jako podstawa dowodu (np. zeznania);

5. czynność mająca doprowadzić do ujawnienia okoliczności pozwalających na wyciągnięcie odpowiednich wniosków co do interesujących zagadnień (np. sekcja zwłok);

6. fakt dowodowy, np. alibi.

W najbardziej powszechnym rozumieniu dowód należy rozumieć jako środek dowodowy. Jest to nośnik informacji o fakcie podlegającym udowodnieniu.

Środkiem dowodowym będzie zatem wyjaśnienie, zeznanie, opinia biegłego, cechy charakterystyczne ciała ludzkiego poddanego oględzinom lub badaniom. Będą nimi też cechy charakterystyczne rzeczy, miejsca, zwłok, dokumentu itp., które informują o faktach, które są udowadniane (nie łuska naboju, ale fakt, że leżała w miejscu przestępstwa).

Źródłem dowodu zaś jest osoba lub rzecz, od której pochodzi dowód. Może to być rzecz ruchoma i nieruchoma, zwłoki czy części ciała ludzkiego.

Przedmiotem dowodu jest zaś fakt, który podlega udowodnieniu. Fakt główny (zawsze jest jeden) to fakt, którego stwierdzenie jest głównym celem postępowania dowodowego (przestępstwo), a fakty dowodowe (zawsze jest ich więcej niż jeden) to fakty, z których istnienia lub nieistnienia można wyciągnąć wniosek o istnieniu faktu głównego. Synonimem udowodnionego faktu dowodowego jest poszlaka. Organ procesowy będzie uprawniony do uznania faktu głównego za udowodniony tylko wtedy, gdy suma dowodów pośrednich stworzy łańcuch zamknięty, warunkując przyjęcie jednej tylko wersji.

50. PROCESOWE GWARANCJE PRAWDZIWYCH USTALEŃ FAKTYCZNYCH

Procedura karna zawsze tworzy system potrójnych gwarancji trafności ustaleń faktycznych, zawierając:

1. normy celowościowe - normy pragmatyczne , wskazujące najlepszą metodę osiągnięcia pożądanego celu, w tym wypadku poznania prawdy materialnej - ubrane w formę norm prawnych (np. 209§5 - do obecności przy oględzinach i otwarciu zwłok można oprócz biegłego wezwać lekarza który ostatnio udzielił pomocy zmarłemu); stworzone przez naukę i praktykę (np. należy dokonywać oględzin w z góry ustalonej kolejności);

2. normy sensu stricto gwarancyjne - nakazujące odpowiednie zachowanie się podczas postępowania z dowodami ze względu na zasadę uczciwego procesu (zakaz stosowania pewnych środków przymusu; prawda za wszelką cenę często okazuje się fałszem), a także zakazy dowodowe, czyli niemożność ich przeprowadzenia lub wykorzystania w niektórych sytuacjach,

3. normy zapewniające korekturę błędnych ustaleń faktycznych - przykładem apelacja, zażalenie, uzupełnienie postępowania dowodowego

51. DOWODY PIERWOTNE I POCHODNE

Jest to jeden z najczęściej stosowanych podziałów dowodów. Jest to podział ze względu na liczbę źródeł dowodu oddalających fakt udowadniany od źródła dowodu na:

1. dowody pierwotne - pochodzące od źródła dowodu, które zetknęło się bezpośrednio z faktem udowadnianym (świadek naoczny, oryginał dokumentu, wyjaśnienia oskarżonego); pochodzi on „z pierwszej ręki”;

2. dowody pochodne - pochodzące od źródła dowodu pośredniczącego między źródłem pierwotnym a faktem udowadnianym (np. świadek ze słyszenia, kopa dokumentu, opinia biegłego); może być nawet kilkustopniowy.

Podział ten jest punktem wyjścia dla konstrukcji zasady bezpośredniości.

52. DOWODY BEZPOŚREDNIE I POŚREDNIE

Podział ten pozostaje ścisłym związku z pojęciami „fakt główny” oraz „fakt uboczny”.

1. dowód bezpośredni to dowód wprost odnoszący się do faktu głównego; zawarta w nim jest bezpośrednia informacja o poszczególnych faktach składających się na fakt główny, umożliwiająca wnioskowanie wprost co do zaistnienia lub niezaistnienia faktu głównego, np. wyjaśnienia oskarżonego przyznającego się do popełnienia przestępstwa, zeznania naocznego świadka, utrwalenie przebiegu zdarzenia na taśmie magnetycznej,

2. dowód pośredni (poszlakowy) to dowód na fakt uboczny. Faktem ubocznym jest np. odcisk bądź odbitka linii papilarnych palców dłoni oskarżonego ujawnione w miejscu przestępstwa. Przedmiotem dowodzenia jest w tych wypadkach ten fakt uboczny, a jego udowodnienie może się wiązać z dokonaniem wielu czynności dowodowych, np. przesłuchania świadków, przeprowadzeniem ekspertyz.

Należy odróżnić poszlakę od faktu, na którego istnienie ona wskazuje. Dowody pośrednie powinny spełniać następujące trzy warunki:

• muszą wykazywać istnienie łańcucha poszlak, z których wynikać będzie jednoznaczne rozwikłanie kwestii faktu głównego, pojedyncze poszlaki nie udowadniają niczego,

• łańcuch poszlak musi być nierozerwalny,

• wszystkie dowody poszlakowe muszą być wiarygodne; poszlaka musi być udowodniona albo odrzucona

53. DOWODY OSOBOWE I RZECZOWE

Przeprowadzone ze względu na charakter źródła dowodu:

1. dowód osobowy - bez żadnego pośrednictwa innych źródeł pochodzący od osoby, człowieka żywego, który ustnie przekazuje posiadaną przez siebie wiedzę o faktach stanowiących przedmiot rozpoznania; będą nim także właściwości ciała, ale już nie zwłoki czy treść dokumentu;

2. dowód rzeczowy - pozostałe dowody pochodzące od rzeczy w najszerszym tego słowa znaczeniu; pozyskiwanym z tego źródła środkiem dowodowym będą właściwości tej rzeczy, np. odciski obuwia, odbitki linii papilarnych.

54. DOWODY POJĘCIOWE I ZMYSŁOWE

Pokrewne z podziałem na osobowe i rzeczowe, jest to podział ze względu na zawartość treści intelektualnej w dowodzie:

1. pojęciowe - posiadające treść intelektualną; dowód ten sam w sobie jest treścią intelektualną wytworzoną przez ludzki umysł; takimi dowodami są wyjaśnienia oskarżonego, zeznania świadka, opinia biegłego i treść dokumentu;

2. zmysłowe - takie, w których na dalszy plan odsunięta jest treść intelektualna; poznawanie bardziej za pomocą zmysłów niż intelektu (przez sędziego lub funkcjonariusza organu ścigania) dzięki cechom i właściwościom podlegającym swego rodzaju przetworzeniu w formę intelektualną utrwaloną w dokumentach procesowych, np. protokołach z oględzin czy wizji lokalnej - są nimi właściwości ciała, miejsca i rzeczy; ujawnienie i ustalenie przydatności tego rodzaju dowodów dla stwierdzenia faktów nierzadko wymaga wiedzy specjalnej, dlatego też wymusza nieraz powołanie biegłego.

Nazwy te nie są precyzyjne, bo poznawanie dowodów pojęciowych odbywa się także za pomocą zmysłów, a przy poznawaniu zmysłowym nie można wyłączyć intelektu.

55. DOWODY ŚCISŁE I SWOBODNE

Kryterium jest formalizm dowodów:

1. dowody ścisłe - przeprowadzone w formie określonej w przepisach prawa dowodowego, są bezwzględnie wymagane jako podstawa rozstrzygnięcia o winie i karze,

2. dowody swobodne - nieprzeprowadzone w sposób ściśle wyznaczony przez przepisy prawa dowodowego i nieutrwalone w formie protokołu (np. pisemne oświadczenie oskarżonego wnoszącego o wyznaczenie obrońcy z urzędu z powodu braku możliwości pokrycia kosztów obrony) - nie są sprzeczne z przepisami prawa, po prostu te przepisy nie normują sposobu ich prowadzenia, a utrwalenie dowodu odbywa się w formie notatki urzędowej, zapisków itp. W szczególności jest on dowodem przeprowadzanym we wszystkich postępowaniach sprawdzających zarówno przed wszczęciem postępowania przygotowawczego, jak i w związku z badaniem zasadności wznowienia postępowania lub podjęcia warunkowo umorzonego postępowania.

56. DOWODY PRYWATNE

393 § 3.Mogą być odczytywane na rozprawie wszelkie dokumenty prywatne, powstałe poza postępowaniem karnym i nie dla jego celów, w szczególności oświadczenia, publikacje, listy oraz notatki.

57. DOWODY NIEKONWENCJONALNE

1. ŚWIADEK KORONNY

Jest to sprawca, który zaakceptował propozycję korzystną dla niego w zakresie ścigania lub ukarania za popełniony czyn, poczynioną mu przez właściwy organ procesowy, w zamian za ujawnienie przez niego wiedzy o pozostałych uczestnikach przestępstwa i jego okolicznościach.

1. świadek koronny w formie karnomaterialnej jest przewidziany w kodeksie karnym

• in sua causa - we własnej sprawie - sąd obligatoryjnie stosuje nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet może zawiesić jej wykonanie w stosunku do sprawcy współdziałającego z innymi osobami w popełnieniu przestępstwa, jeżeli ujawni on wobec organu powołanego do ścigania przestępstw informacje dotyczące osób uczestniczących w popełnieniu przestępstwa oraz istotne okoliczności jego popełnienia (60§3KK),

• in altera causa - w innej sprawie - sąd na wniosek prokuratora może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet warunkowo zawiesić jej wykonanie w stosunku do sprawcy przestępstwa, który, niezależnie od wyjaśnień złożonych w swojej sprawie, ujawnił przed organem ścigania i przedstawił istotne okoliczności, nieznane dotychczas organowi przestępstwa zagrożonego karą powyżej 5 lat pozbawienia wolności (60§4KK).

2. świadek koronny w formie karnoprocesowej - przewidziany w ustawie o świadku koronnym

przepisy tej ustawy stosuje się we wszystkich sprawach o przestępstwo lub przestępstwo skarbowe popełnione w zorganizowanej grupie albo związku mającym na celu popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego;

Art. 3.

1. Można dopuścić dowód z zeznań świadka koronnego, jeżeli łącznie zostały spełnione

następujące warunki:

1) do chwili wniesienia aktu oskarżenia do sądu jako podejrzany w swoich wyjaśnieniach:

a) przekazał organowi prowadzącemu postępowanie informacje, które mogą przyczynić się do ujawnienia okoliczności przestępstwa, wykrycia pozostałych sprawców, ujawnienia dalszych przestępstw lub zapobieżenia im,

b) ujawnił majątek swój oraz znany mu majątek pozostałych sprawców przestępstwa lub przestępstwa skarbowego, o których mowa w art. 1,

2) podejrzany zobowiązał się do złożenia przed sądem wyczerpujących zeznań dotyczących osób uczestniczących w przestępstwie lub przestępstwie skarbowym oraz pozostałych okoliczności, o których mowa w pkt 1 lit. a, popełnienia przestępstwa lub przestępstwa skarbowego określonego w art. 1.

2. Można uzależnić dopuszczenie dowodu z zeznań świadka koronnego także od zobowiązania się podejrzanego do zwrotu korzyści majątkowej odniesionej z przestępstwa lub przestępstwa skarbowego oraz naprawienia szkody nimi wyrządzonej. [fakultatywny!]

3. Z czynności, o których mowa w ust. 1 pkt 2 i ust. 2, sporządza się protokół, a

także poucza się podejrzanego o treści art. 10 i 11, zamieszczając o tym wzmiankę w protokole.

Art. 4.

Przepisów ustawy nie stosuje się do podejrzanego, który w związku z udziałem w

przestępstwie lub przestępstwie skarbowym określonym w art. 1:

1) usiłował popełnić albo popełnił zbrodnię zabójstwa lub współdziałał w popełnieniu

takiej zbrodni,

2) nakłaniał inną osobę do popełnienia czynu zabronionego, określonego w art. 1, w celu skierowania przeciwko niej postępowania karnego,

3) kierował zorganizowaną grupą albo związkiem mającymi na celu popełnienie

przestępstwa lub przestępstwa skarbowego.

Art. 5.

1. Postanowienie w przedmiocie dopuszczenia dowodu z zeznań świadka koronnego wydaje sąd okręgowy właściwy dla miejsca prowadzenia postępowania przygotowawczego na wniosek prokuratora prowadzącego lub nadzorującego postępowanie przygotowawcze, złożony po uzyskaniu zgody Prokuratora Generalnego.

Następstwa nadania statusu:

Art. 7.

1. W razie wydania przez sąd postanowienia o dopuszczeniu dowodu z zeznań świadka koronnego, prokurator sporządza odpisy materiałów dotyczących osoby wskazanej w postanowieniu sądu i wyłącza je do odrębnego postępowania, które następnie zawiesza; zawieszenie postępowania trwa do czasu prawomocnego zakończenia postępowania przeciwko pozostałym sprawcom.

2. Na postanowienie o zawieszeniu postępowania na podstawie ust. 1 zażalenie nie przysługuje.

Art. 9.

1. Sprawca nie podlega karze za przestępstwa lub przestępstwa skarbowe określone

w art. 1, w których uczestniczył i które jako świadek koronny ujawnił w trybie określonym niniejszą ustawą.

Art. 10.

1. Przepisów art. 9 nie stosuje się, jeżeli świadek koronny w toku postępowania:

1) zeznał nieprawdę lub zataił prawdę co do istotnych okoliczności sprawy albo odmówił zeznań przed sądem,

2) popełnił nowe przestępstwo lub przestępstwo skarbowe, działając w zorganizowanej grupie albo związku mających na celu popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego,

3) zataił majątek, o którym mowa w art. 3 ust. 1 pkt 1 lit. b.

2. W wypadku określonym w ust. 1 prokurator podejmuje zawieszone postępowanie.

3. Prokurator podejmuje zawieszone postępowanie, jeżeli zostały ujawnione okoliczności,

o których mowa w art. 4.

Prokurator wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania w ciągu 14 dni od dnia uprawomocnienia się orzeczenia przeciwko pozostałym sprawcom, na to postanowienie nie przysługuje zażalenie. Postępowania umorzone wznawia się obligatoryjnie, jeżeli świadek koronny w ciągu 5 lat od uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu postępowania popełnił nowe przestępstwo, działając w zorganizowanej grupie albo związku przestępczym lub zostały ujawnione okoliczności uniemożliwiające mu nadanie statusu świadka koronnego; wznawia się je fakultatywnie, jeżeli w ciągu tego samego okresu świadek koronny popełnił nowe przestępstwo umyślne lub umyślne przestępstwo skarbowe albo nie wykonał zobowiązania naprawienia szkody.

Art. 14.

1. W razie zagrożenia życia lub zdrowia świadka koronnego lub osoby dla niego najbliższej w rozumieniu przepisów Kodeksu karnego, mogą być oni objęci ochroną osobistą, a także uzyskać pomoc w zakresie zmiany miejsca pobytu lub zatrudnienia, a w szczególnie uzasadnionych wypadkach można wydać im dokumenty umożliwiające używanie innych niż własne danych osobowych, w tym uprawniające do przekroczenia granicy państwowej, jak również mogą uzyskać inną formę pomocy, a zwłaszcza przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego usuwającego charakterystyczne elementy wyglądu lub operacji plastycznej.

2. TAJNY AGENT POLICJI

Agent prowokator, konfident. Osoba będąca funkcjonariuszem policji lub działająca na jej zlecenie, która, ukrywając własną tożsamość i związek z policją staje się uczestnikiem przestępstwa w celu jego ujawnienia i wykrycia sprawców. W przeciwieństwie do świadka koronnego jest to osoba z zewnątrz.

3. TRANSAKCJA POZORNA

Figurowana przez Policję operacja finansowa mająca na celu zaangażowanie się w nią osób podejrzanych o działalność przestępczą, które ułatwiają wykrycie popełnianych przez nie przestępstw. Często przeprowadza się przy współudziale tajnych agentów policji.

4. KONTROLA OPERACYJNA

Podsłuch i obserwacja z zastosowaniem urządzeń elektronicznych i innych urządzeń technicznych [=>kontrola i utrwalanie rozmów]

5. TAJNE POZYSKIWANIE INFORMACJI

O zachowaniu się osób podejrzanych i operacjach finansowych objętych tajemnicą bankową lub ubezpieczeniową,

6. KOMPUTEROWA ANALIZA DANYCH OSOBOWYCH

Osoby podejrzanej. Warunkiem jej jest wcześniejsze zebranie tych danych, nie zawsze z zachowaniem prawa do prywatności.

Regulacje prawne tych dowodów powinny spełniać m.in. następujące warunki:

1. w KK należy umieścić przepis, który wyłączyłby z zakazu prowokacji prowokację do przestępstwa, na które sprawca jest już zdecydowany i gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie, że osoba prowokowana trudni się działalnością przestępczą,

2. posłużenie się dowodem niekonwencjonalnym powinno być dopuszczalne pod warunkiem przestrzegania reguły subsydiarności,

3. dopuszczalność powinna być ograniczona tylko do ściśle określonego kręgu spraw,

4. tylko sąd odpowiednio wysokiego rzędu powinien mieć wyłączną kompetencję do wyrażania na nie zgody,

5. ustawa powinna przewidywać obowiązek niszczenia materiałów uzyskanych wbrew ustawie.

58. POJĘCIE DOWODU NIELEGALNEGO ORAZ DOWODU OTRZYMANEGO W SPOSÓB SPRZECZNY Z USTAWĄ

59. DOMNIEMANIA PROCESOWE

DOMNIEMANIE to sąd o wysokim prawdopodobieństwie jakiegoś faktu wysnuty z innego faktu lub faktów niebudzących żadnych wątpliwości. W domniemaniu widoczne są fakt domniemany (wysnuty z innego) oraz podstawa domniemania (fakt stwarzający wysokie prawdopodobieństwo owego innego faktu).

Należy odróżnić domniemania faktyczne od domniemań prawnych. Domniemania faktyczne pozostają poza kręgiem jakichkolwiek regulacji prawnych (np. `jeśli mówił po rosyjsku, to jest Rosjaninem'). Można je obalić przeciwdowodem. Domniemania prawne dzielą się na wzruszalne (takie, które można obalić przeciwdowodem) i niewzruszalne (wobec nich przeciwdowód nie jest dopuszczalny).

Najważniejszym domniemaniem wzruszalnym jest domniemanie niewinności, które zostaje obalone przez wyrok skazujący lub wyrok orzekający warunkowe umorzenie postępowania. Ważne jest również domniemanie prawidłowości prawomocnego wyroku, które obalić może tylko wyrok uchylający lub zmieniający.

Ustawodawca wyjątkowo wprowadza domniemania niewzruszalne, które mają na celu przyspieszenie procesu. Stanowią one wyjątki od reguły, ponieważ ze względu na zasadę prawdy materialnej w procesie nie ma na nie miejsca:

1. Art. 125. Pismo omyłkowo wniesione przed upływem terminu do niewłaściwego sądu, prokuratora, organu Policji albo innego organu postępowania przygotowawczego uważa się za wniesione z zachowaniem terminu.

2. Art. 138. Strona, a także osoba niebędąca stroną, której prawa zostały naruszone, przebywająca za granicą, ma obowiązek wskazać adresata dla doręczeń w kraju; w razie nieuczynienia tego pismo wysłane na ostatnio znany adres w kraju albo, jeżeli adresu tego nie ma, załączone do akt sprawy uważa się za doręczone.

3. Art. 139. § 1.Jeżeli strona, nie podając nowego adresu, zmienia miejsce zamieszkania lub nie przebywa pod wskazanym przez siebie adresem, pismo wysłane pod tym adresem uważa się za doręczone.

4. Art. 491. § 1.Niestawiennictwo oskarżyciela prywatnego i jego pełnomocnika na posiedzenie pojednawcze bez usprawiedliwionej przyczyny uważa się za odstąpienie od oskarżenia; w takim wypadku prowadzący posiedzenie postępowanie umarza.

5. Art. 496 § 3.Niestawiennictwo oskarżyciela prywatnego i jego pełnomocnika na rozprawie głównej bez usprawiedliwionych powodów uważa się za odstąpienie od oskarżenia.

60. POJĘCIE I RODZAJE CZYNNOŚCI DOWODOWYCH

61. CZYNNOŚCI POSZUKIWAWCZE

77. Istota i forma wniosku dowodowego

Wnioskiem dowodowym jest żądanie strony przeprowadzania określonego dowodu

Wniosek dowodowy to postulatywne oświadczenie woli kierowane przez stronę procesową do organu procesowego w celu zainicjowania czynności dowodowej. Strony mogą składać wnioski dowodowe do chwili wszczęcia procesu, a wcześniej - wraz z zawiadomieniem o przestępstwie aż do chwili zamknięcia przewodu sądowego (art. 405 k.p.k.) Strony są uprawnione do składania wniosków dowodowych także po wydaniu wyroku, w toku postępowania odwoławczego, zarówno w treści skargi apelacyjnej, jak też w odrębnym wniosku pisemnym, a także ustnie podczas rozprawy odwoławczej.

Złożenie dowodu może nastąpić ustnie lub pisemnie.

Wniosek dowodowy musi zawierać :

• Oznaczenie źródła dowodu imię, nazwisko świadka, jego adres, można w przybliżeniu podać określenie dowodu, uprawdopodobnienie realności źródła-gdy strona nie ma wszystkich danych pozwalających na pełną indywidualizację źródła dowodu)

• Teza dowodowa - wskazanie, jakie okoliczności mają być udowodnione (Art. 169. § 1.We wniosku dowodowym należy podać oznaczenie dowodu oraz okoliczności, które mają być udowodnione. Można także określić sposób przeprowadzenia dowodu.) Wniosek nie może służyć celowemu przedłużaniu lub paraliżowaniu procesu.

Wnioskujący może określić sposób przeprowadzania dowodu, może złożyć wniosek o wykrycie dowodu (gdy dowód rodzajowo lub przez przytoczenie cech indywidualnych określi i uwiarygodni jego istnienie, ale nie wie gdzie się znajduje).

Wniosek dowodowy może zmierzać do wykrycia lub oceny właściwego dowodu

Gdy wnioskodawca wskazuje konkretny dowód, ale celem jego przeprowadzenia jest uzyskanie informacji o innym poszukiwanym dowodzie mamy do czynienia z pomocniczym wnioskiem dowodowym (np. czy istotnie dowód poszukiwany istnieje, czy został zniszczony, wykrycia miejsca gdzie się znajduje dowód poszukiwany.

Wniosek dowodowy może zmierzać do oceny i kontroli innego przeprowadzonego już dowodu

Co do zasady to pokrzywdzony gromadzi dowody, a następnie przedstawia je przed sądem wnioskując o ich dopuszczenie i przeprowadzenie (sąd może polecić Policji dokonanie określonych czynności i przekazania wyników sądowi, ale zdarza się to niezwykle rzadko.)

Inicjatywa dowodowa biegłych

Na wniosek biegłych psychiatrów powołuje się do udziału w wydaniu opinii biegłego lub biegłych innych specjalności(art. 202 KPK)

Biegli mogą również składać wniosek o poddanie oskarżonego badaniom psychiatrycznym połączonym z obserwacją w zakładzie leczniczym

78. Przesłanki oddalenia wniosku dowodowego

Wniosek dowodowy jest postulatywnym oświadczeniem woli, którego zasadność podlega ocenie organu procesowego organu procesowego. Jednak oddalenie wniosku dowodowego dopuszczalne jest jedynie w przypadkach ściśle określonych w art. 170par1 k.p.k. Takie rozwiązanie ma charakter wyraźnie gwarancyjny.

Wniosek dowodowy może być oddalony (nie uwzględniony) tylko w przypadkach niżej omówionych art. 170par1 :

1. Przeprowadzenie dowodu jest niedopuszczalne np. złożony został wniosek o odczytanie zeznań świadka który skorzystał z prawa odmowy zeznań (art. 182kpk)

2. Okoliczność która ma być udowodniona, nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy albo jest już udowodniona zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy. (art. 170par2kpk jest uzupełnieniem tego przepisu, który stanoi, że nie można oddalić wniosku dowodowego na tej podstawie, że dotychczasowe dowody wykazały przeciwieństwo tego, co wnioskodawca zamierza udowodnić) Należy pamiętać, że granice rozpoznania sprawy w toku postępowania przygotowawczego zakreślone są postanowieniem o przedstawieniu zarzutów(które może być wielokrotnie modyfikowane), a w toku rozprawy głównej ramy te są ścisłe i określone zarzutami aktu oskarżenia.

3. Dowód jest nieprzydatny dla stwierdzenia danej okoliczności

4. Dowodu nie da się przeprowadzić

5. Wniosek dowodowy w sposób oczywisty zmierza do przedłużenia postępowania np. strona składa wniosek o zarządzenie przednie długiej przerwy w rozprawie gdyż musi mieć czas na zapoznanie się z treścią ekspertyzy

Oddalenie wniosku dowodowego następuje zawsze w formie postanowienia (art. 170par3) bez względu na stadium, w jakim wniosek zgłoszono i bez względu na jego formę . Postanowienie takie musi mieć uzasadnienie(art. 98par3). Mimo oddalenia wniosku organ procesowy może później dopuścić dowód, chociażby nie ujawniły się nowe okoliczności (art. 170par4).

79. Wprowadzanie do procesu karnego informacji z czynności operacyjno-rozpoznawczych. Problem tzw. następczej zgody sądu.

Poszukiwanie, pozyskiwanie i zabezpieczanie dowodów w trybie szczególnych działań operacyjno -rozpoznawczych Policji i innych organów uprawnionych przez ustawę obejmuje następujące czynności: kontrolę osobistą oraz przeglądnie zawartości bagaży i sprawdzanie ładunku; obserwowanie i rejestrowanie za pomocą urządzeń technicznych zdarzeń w miejscach publicznych; kontrolę operacyjną; zakup kontrolowany; niejawne nadzorowanie; działania agenturalne.

Owe szczególne metody i sposoby działań operacyjno-rozpoznawczych ze swej istoty zakładają tajność ich przeprowadzania, co wyłącza realną obronę przed nimi.

Nie są one wyłącznie ukierunkowane na przedprocesowe działania o charakterze zapobiegawczym i wykrywczym, realizowane innymi metodami niż te które są właściwe dla procesu karnego. Często dublują one w pewnym zakresie metody i sposoby działań wykrywczych, wydobywczych i zabezpieczających dowody, określonych w kodeksowych normach prawa dowodowego.

Jako że czynności te są wykonywane przed ewentualnym

80. Eliminowanie z procesu karnego informacji uzyskanych w sposób sprzeczny z ustawą.

NIESTETY NIC NIE ZNALAZŁAM NA TEN TEMAT

81. Pojęcie, cele, funkcje i rodzaje środków przymusu procesowego.

Środki przymusu to czynności organów procesowych zmierzające do 1) wymuszenia spełnienia obowiązków procesowych lub 2) zapewnienia prawidłowego toku procesu.

Jest to szeroka i niejednolita grupa czynności. Cechą wspólną jest posługiwanie się przez organ elementem przymusu lub co najmniej jego zagrożeniem. Zastosowanie tych środków staje się wręcz konieczne, gdy stanowią one warunek niezakłóconego przebiegu procesu i realizacji jego celów, ponieważ wymuszenie wykonania obowiązku jest ingerencją w sferę praw, swobód i wolności obywatela.

Dyrektywy (reguły) kompetencyjne i minimalizacyjne:

• Sam rodzaj środka, jak i uprawnienie o jego zastosowania muszą być ściśle określone w przepisach ustawy

• Ustawa musi precyzyjnie określać okoliczności, które warunkują zastosowanie środka wymuszenia określonego zachowania się, w tym wskazywać uczestników postępowania, wobec których może on zostać zastosowany.

• Środek procesowy umożliwiający wymuszenie określonego zachowania się jest dopuszczalny tylko wtedy, gdy jest on bezwzględnie konieczny (gdy stanowi warunek, bez spełnienia którego zabezpieczenie ważnego interesu procesowego nie będzie możliwe). Niezbędność, celowość, konieczność

• W każdym przypadku ma być stosowany ten środek, który dając gwarancję realizacji celu procesowego jest najmniej dolegliwy dla uczestnika postępowania (tu ważny zarówno rodzaj środka jak i sposób jego zastosowania)

Tzw. wrażliwe czynności dowodowe: są to te czynności które ingerują w prawa i wolności konstytucyjne np. zatrzymanie, przeszukanie, kontrolowanie i zapisywanie rozmów - tu też wymagane jest zachowanie zasady proporcjonalności!

W KPK nie ma przepisu nakładającego obowiązek zachowania proporcjonalności!!!!!

Wśród środków procesowych można wyróżnić 5 kategorii (podział doktrynalny):

1. Zatrzymanie

2. Środki zapobiegawcze

3. Środki wymuszające spełnienie obowiązków procesowych(kary porządkowe, przymusowe doprowadzenie do org. procesowego, przymus wobec osoby poddanej badaniom, pobieraniu płynów i innym czynnościom).

4. Środki wymuszające zachowanie porządku w czasie rozprawy. (tzw. policja sesyjna

5. Zabezpieczenie majątkowe

Przepisy kodeksu z 1997r. dzielą środki przymusu na:

1. Zatrzymanie

2. Środki zapobiegawcze

3. Poszukiwanie oskarżonego i list gończy

4. List żelazny

5. Kary porządkowe

6. Zabezpieczenie majątkowe

82. Zatrzymanie osoby

Zatrzymanie - krótkotrwałe pozbawienie wolności celem zastosowania środka zapobiegawczego sensu stricto lub przymusowego doprowadzenia osoby podejrzanej albo oskarżonego do organu procesowego.

Uregulowane w art. 243 - 248kpk, (jednak profesor Skorupka ostrzega, aby nie mylić zatrzymania z ujęciem obywatelskim zawartym w art. 243!!!!!. Art. 243 jest ustawowym kontratypem, gdyż mogło by to być bezpodstawne pozbawienie wolności. Muszą być spełnione warunki: ujęcie na gorącym uczynku albo w pościgu bezpośrednio po popełnieniu; zachodzi obawa ukrycia się tej osoby lub nie można ustalić jej tożsamości; osoba ujęta zostaje niezwłocznie oddana w ręce policji )

Rodzaje zatrzymania:

• Zatrzymanie osoby podejrzanej, tj osoby wobec której zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że popełniła przestępstwo, ale której jeszcze nie postawiono zarzutów. Może nastąpić gdy:

a) pozbawienie wolności stanowi warunek efektywnego przeprowadzenia czynności zmierzających do zweryfikowania zasadności przypuszczenia co do popełnienia czynu przestępnego przez określoną osobę oraz co do istnienia podstawy do ewentualnego wnioskowania o tymczasowe aresztowanie tej osoby

b) w trakcie toczącego się postępowania karnego prokurator uzna za konieczne doprowadzenie takiej osoby do miejsca czynności procesowej

• Zatrzymanie podejrzanego w celu przymusowego sprowadzenia go do miejsca czynności procesowej

• Zatrzymanie oskarżonego, gdy sąd uznaje jego obecność za obowiązkową

• Zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie świadka, biegłego, tłumacza, specjalisty spełniające funkcje kary porządkowej

• Zatrzymanie tzw. prewencyjne na podstawie art. 15 ust.1 pkt 3u. wobec osoby stwarzającej w sposób oczywisty zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, a także mienia w znacznych rozmiarach

• Zatrzymanie o charakterze administracyjnym (24godziny na podstawie art.40 ust1 ustawy o wychowaniu w trzeźwości….)

• Zatrzymanie pozbawionego wolności czasowo przebywającego poza zakładem karnym lub aresztem śledczym

Uprawnienie do podjęcia decyzji o zatrzymaniu osoby podejrzanej w trybie art. 244 par1 ma przede wszystkim policja. Mogą to być również organy, którym przyznano uprawnienie np. straż graniczna, straż leśna

Forma decyzji procesowej - zwykle mówi się że właściwa (wystarczająca) jest forma zarządzenia, jednak prof. Skorupka uważa że ma to być POSTANOWIENIE ponieważ ingeruje się w konstytucyjne prawa i wolności.

Zatrzymanie traktowane jest jako środek PRZEJŚCIOWY/ETAPOWY przed tymczasowym aresztowaniem

PRZESŁANKI Z ART. 244 KPK:

1. Uzasadnione przypuszczenie, że popełniono przestępstwo (tu formą domniemania jest PRZYPUSZCZENIE-jeden z surogatów udowodnienia!) I TU UWAGA! W KONWENCJI W PRZECIWIEŃSTWIE DO kpk NIE MA MOWY O PRZYPUSZCZENIU TYLKO O PODEJRZENIU, A JEST PRYMAT KONWENCJI! PROF. WSPOMNIAŁ, ŻE KOMISJA KODYFIKACYJNA W PROJEKCIE NOWELI ZMIENIA TEN PRZEPIS ZAMIANIEJĄC PRZYPUSZCZENIE NA PODEJRZENIE

2. Obawa ucieczki, ukrycia, zatarcia śladów przestępstwa, brak możliwości ustalenia tożsamości

3. Istnienie przesłanek do przeprowadzenia przeciw tej osobie postępowania w trybie przyspieszonym

83. Pojęcie i rodzaje środków zapobiegawczych.

Środki zapobiegawcze to środki przymusu stosowane wobec oskarżonego celem zabezpieczenia prawidłowego toku procesu. Wolno jest stosować tylko w stosunku do skarżonego (podejrzanego)! Są one zabezpieczeniem się przed faktami prawdopodobnymi, do których jeszcze nie doszło. Są bardziej dolegliwe niż pozostałe środki przymusu.

Wyróżniamy IZOLACYJNE (tymczasowe aresztowanie, należało by zaliczyć też zatrzymanie, ale jest on zaliczany do środków przymusu.) i NIEIZOLACYJNE ( poręczenie, dozór Policji, dozór warunkowy Policji, nakaz lub zakaz określonego zachowania, zakaz opuszczania kraju przez oskarżonego. Należało by również włączyć tu list żelazny ze względu na jego funkcję, jednak tak jak zatrzymanie jest on zaliczany do środków przymusu a nie zapobiegawczych)

Do środków zapobiegawczych zaliczamy:

• Tymczasowe aresztowanie

• Poręczenie majątkowe

• Poręczenie społeczne

• Poręczenie osoby godnej zaufania

• Dozór Policji

• Szczegółowe nakazy i zakazy określonego zachowania się oskarżonego zawarte w art. 276, 277 kpk

• Istotą środków zapobiegawczych jest ograniczenie niektórych wolności w praw osobistych oskarżonego w związku z toczącym się przeciwko niemu postępowaniem karnym w czasie trwania tego postępowania. W zależności od rodzaju środka może ono dotyczyć:

• Wolności osobistej i swobody komunikowania się z innymi

• Wolności poruszania się oraz wyboru miejsca pobytu

• Swobody wykonywania czynności służbowych

• Swobody wykonywania zawodu

• Swobody wykonywania określonej działalności

• Swobody poruszania się pojazdami określonego rodzaju

84. Cele i funkcje środków zapobiegawczych.

(ŚWIDA) Historycznie utrwaloną i nadal zasadniczą funkcją ŚR.ZAB. jest zabezpieczenie prawidłowego toku procesu przez:

• Zapewnienie uczestniczenia w nim oskarżonego w czasie i w granicach w jakich udział ten jest obowiązkowy

• Zapobieżenie podejmowaniu przez oskarżonego bezprawnych działań mających na celu usunięcie, zniszczenie, zniekształcenie bądź tworzenie fikcyjnych dowodów.

Obowiązująca ustawa procesowa rozszerza rzeczywistą rolę środków zapobiegawczych, przypisując niektórym także funkcję prewencyjną:

• Podwójną - zabezpieczającą przed bezprawnym wpływaniem na gromadzony materiał i zarazem prewencyjną spełniać mogą zakazy dotyczące określonej działalności oskarżonego(art. 276kpk) - kontrowersyjne jest dopuszczenie tych środków wyłącznie w celu prewencyjnym

• Funkcję wyłącznie prewencyjną spełniają: tymczasowe aresztowanie w celu zapobieżenia popełnieniu nowego ciężkiego przestępstwa oraz zakaz prowadzenia pojazdów określonego rodzaju.

(WALTOŚ) Środki zapobiegawcze spełniają jedną funkcję zasadniczą i dwie funkcje akcesoryjne.

1. FUNKCJA ZASADNICZA - FUNKCJA PREWENCYJNA

Wymieniona wyraźnie w art. 249par1 stwierdzając, że środki zapobiegawcze można stosować w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania. Zabezpieczenie polega na:

• „zabezpiecza” się oskarżonego dla procesu uniemożliwiając ucieczkę bądź ujmując go już w czasie ucieczki i ukrywania się

• Pozbawia się oskarżonego a przynajmniej utrudnia mu się naruszenie prawidłowego toku procesu

2. FUNKCJA AKCESORYJNA - FUNKCJA OCHRONNA (PROBLEM FUNKCJI REPRESYJNEJ)

Polega na zapobieganiu popełnieniu nowego przestępstwa przez oskarżonego. Najbardziej skuteczne jest tymczasowe aresztowanie, choć areszt też może być miejscem nowego przestępstwa. Możliwe są dwie sytuacje:

1. Oskarżonemu zarzuca się popełnienie przestępstwa, a nadto zachodzi obawa, że w razie pozostawania na wolności popełni przestępstwo następne - tymczasowe aresztowanie względnie predeliktualne

2. Oskarżonemu nie zarzuca się popełnienia przestępstwa, lecz tylko zachodzi obawa że w razie dalszego pozostawania na wolności popełni przestępstwo, aresztuje się go z obawy przed popełnieniem - tymczasowe aresztowanie bezwzględnie predeliktualne.

85. Przesłanki środków zapobiegawczych.

KPK wyodrębnia dwie grupy okoliczności warunkujących zastosowanie poszczególnych środków zapobiegawczych :

• Podstawy tzw. OGÓLNE (Art. 249. § 1.Środki zapobiegawcze można stosować w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania, a wyjątkowo także w celu zapobiegnięcia popełnieniu przez oskarżonego nowego, ciężkiego przestępstwa; można je stosować tylko wtedy, gdy zebrane dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo, że oskarżony popełnił przestępstwo.)

• Podstawy tzw. SZCZEGÓLNE (Art. 258. § 1.Tymczasowe aresztowanie może nastąpić, jeżeli: zachodzi uzasadniona obawa ucieczki lub ukrywania się oskarżonego, zwłaszcza wtedy, gdy nie można ustalić jego tożsamości albo nie ma on w kraju stałego miejsca pobytu, zachodzi uzasadniona obawa, że oskarżony będzie nakłaniał do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo w inny bezprawny sposób utrudniał postępowanie karne. § 2.Jeżeli oskarżonemu zarzuca się popełnienie zbrodni lub występku zagrożonego karą pozbawienia wolności, której górna granica wynosi co najmniej 8 lat, albo gdy sąd pierwszej instancji skazał go na karę pozbawienia wolności nie niższą niż 3 lata, potrzeba zastosowania tymczasowego aresztowania w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania może być uzasadniona grożącą oskarżonemu surową karą. § 3.Tymczasowe aresztowanie może wyjątkowo nastąpić także wtedy, gdy zachodzi uzasadniona obawa, że oskarżony, któremu zarzucono popełnienie zbrodni lub umyślnego występku, popełni przestępstwo przeciwko życiu, zdrowiu lub bezpieczeństwu powszechnemu, a zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa groził)

WARUNKI FORMALNOPRAWNE stosowania środków przymusu:

• Legitymacja organu procesowego (mogą być stosowane wyłącznie przez sąd a w postępowaniu przygotowawczym przez prokuratora, z wyłączeniem tymczasowego aresztowania bo tu wyłącznie sąd)

• Uprzednie wydanie postanowienia o wszczęciu postępowania(chyba że środki są stosowane w późniejszej fazie już toczącego się postępowania)

• Uprzednie wydanie postanowienia o przedstawieniu zarzutów lub postawienie zarzutu w związku z rozpoczęciem przesłuchania w charakterze podejrzanego(zastosowanie środka jest uwarunkowane uprzednim wszczęciem postępowania in personam)

• Przesłuchanie oskarżonego przed podjęciem decyzji o zastosowaniu środka zapobiegawczego( z wyjątkiem sytuacji gdy oskarżony się ukrywa)

• Decyzja o zastosowaniu środka zapobiegawczego wymaga formy postanowienia

86. Przesłanki pozytywne i negatywne tymczasowego aresztowania.

Tymczasowe aresztowanie to prowizoryczne pozbawienie oskarżonego wolności celem zabezpieczenia warunków prawidłowego toku postępowania.

Nie mylić PRZESŁANKI Z PODSTAWĄ!! (przesłanki - okoliczności faktyczne i prawne uzasadniające (obawę) zastosowanie tymczasowego aresztowania; podstawą ma być przepis prawa!)

(WYKŁAD) Można wyróżnić przesłankę OGÓLNĄ i przesłankę SZCZEGÓLNĄ.

1. OGÓLNA (art. 249par1) ogólną przesłanką są dowody zebrane w sprawie

2. SZCZEGÓLNA :

• (art. 258 par1- otwarty zakres) wg Profesora jest jedna przesłanka ale wielopostaciowa ;| Konieczność wykazania zamiaru urywania się, nakłaniania do składania fałszywych zeznań - wykazanie istnienia uzasadnionej obawy bezprawnego utrudniania

• Par.2 + uchwała 7osobowego składu z 2007roku - Co jest przesłanką zastosowania tymczasowego aresztowania?? - OBAWA!! (domniemana z faktów że popełniono zbrodnię, występek zagrożony karą której górna granica wynosi min 8 lat, albo gdy sąd I instancji skazał go na karę pozbawienia wolności nie niższą niż 3 lata) bezprawnego utrudniania postępowania

• Par. 3 - przesłanki dla realizacji funkcji ochronnej (zapobiegnięcie popełnienia kolejnego przestępstwa)

PRZESŁANKI POZYTYWNE I NEGATYWNE

1. POZYTYWNE : ogólna - dowody; szczególna - stan obawy)

2. NEGATYWNE: ogólna - brak dowodów, szczególna - brak obawy)

Dyrektywa minimalizacji tymczasowego aresztowania(art. 257). Należy stosować każdy możliwy łagodniejszy środek zapobiegawczy. Tymczasowe aresztowanie ma być ULTIMA RATIO (w ostateczności).

Art. 259kpk - ZAKAZY STOSOWANIA TYMCZASOWEGO ARESZTOWANIA - WARUNKOWE! Wg profesora mają charakter warunkowy. Ilekroć pojawiają się przesłanki to aktualizuje się zakaz - dopiero gdy są wyjątkowe okoliczności to areszt może być zastosowany czyli co do zasady NIE STOSUJE SIĘ! Chyba że szczególne względy

87. Postępowanie Habeas Corpus

Niestety nie znam tego

88. Dyrektywa adaptacji środków zapobiegawczych do sytuacji procesowej oskarżonego i dyrektywa minimalizacji tymczasowego aresztowania. Konstytucyjne podstawy obu dyrektyw.

(Waltoś)

Dyrektywa adaptacji do sytuacji procesowej, jest wspólna dla wszystkich środków zapobiegawczych. Stanowią ją art. 253 par1 :środek zapobiegawczy należy niezwłocznie uchylić lub zmienić, jeżeli ustaną przyczyny, wskutek których został on zastosowany, lub powstaną przyczyny uzasadniające jego uchylenie albo zmianę.

Organ stosujący środek ma obowiązek permanentnego kontrolowania:

1. Czy zachodzi potrzeba zastosowania tego środka

2. Czy jest on adekwatny do sytuacji procesowej(czy nie zmieniły się warunki, które kiedyś uzasadniły jego zastosowanie -jeśli tak, to środek należy zmienić lub uchylić)

W 1995 roku przywrócona została reguła (była też wcześniej w 1928) stanowiąca iż: zastosowany przez sąd środek zapobiegawczy może być w postępowaniu przygotowawczym uchylony luz zmieniony na łagodniejszy również przez prokuratora.(art.253 par.2)

Zasada minimalizacji środków zapobiegawczych wynika z reguły adaptacji środków zapobiegawczych do sytuacji procesowej oskarżonego oraz z zasady uczciwego procesu. Nie należy stosować środka ostrzejszego, jeśli wystarcza środek łagodniejszy.

Art.257par.1 - tymczasowego aresztowania nie stosuje się jeżeli wystarczający jest inny środek zapobiegawczy.(mowa tu o każdym innym środku zapobiegawczym, nie tylko tak jak kiedyś np. dozór lub poręczenie albo oba razem).

Art.249par.4 - środki zapobiegawcze mogą być stosowane aż do chwili rozpoczęcia wykonania kary, z tym że tymczasowe aresztowanie po wyroku stosuje się tylko w razie orzeczenia kary pozbawienia wolności.

Pozbawianie wolności lub sprawianie dodatkowych dolegliwości powinno być zawsze ostatecznością.

Co do konstytucyjnych podstaw nie znalazłam niestety nic, jednak prof. Świda pisze o tym że dyrektywa bezwzględnej konieczności wynika wprost z treści art. 249par.1 w zw. 253par.1, z art.258par.3 i art.5par.1.

Szczególne odzwierciedlenie znajduje zaś w art.5 ust.1 EKPC oraz w art. 9 ust.1 MPPOP. Dyrektywa ta sprowadza się do reguły kompetencyjnej stosowania środka zabezpieczającego tylko, gdy jest to prawnie i faktycznie uzasadnione i jednocześnie stanowi warunek prawidłowego przebiegu procesu i tylko przez okres kiedy ta bezwzględna konieczność się utrzymuje.

Dyrektywa minimalizacji środków zapobiegawczych wynika z art. 5 ust.3 EKPC oraz art. 251par.3; art. 253par.1i2; art. 257par.1 i art. 259 kpk. Dyrektywa ta wyraża powinność a) wyboru najmniej dolegliwego spośród środków zapobiegawczych, które zapewnić mogą realizację celu, oraz b) obowiązek zmiany środka surowszego na łagodniejszy gdy powstaną ku temu warunki faktyczne.

89. Zakazy stosowania tymczasowego aresztowania

Tymczasowe aresztowanie to prowizoryczne pozbawienie oskarżonego wolności (areszt śledczy) celem zabezpieczenia warunków prawidłowego toku postępowania. Zgodnie z art. 250 może być zastosowane wyłącznie przez sąd.

Z WYKŁADU: Zakazy mają charakter warunkowy. Ilekroć pojawią się przesłanki to aktualizuje się zakaz. Dopiero jak są wyjątkowe okoliczności to areszt może być zastosowany - czyli co do zasady NIE STOSUJE SIĘ, CHYBA ŻE ZAISTNIEJĄ SZCZEGÓLNE WZGLĘDY.

(Troszkę Świdy + Waltoś)

Mimo istnienia podstaw (ogólnej i przynajmniej jednej szczególnej) do zastosowania tymczasowego aresztowania w pewnych przypadkach należy z niego zrezygnować. Przyczyną takiej rezygnacji są ZAKAZY STOSOWANIA TYMCZASOWEGO ARESZTOWANIA.

• Pierwszy zakaz względny (art. 259par.1) Jeżeli szczególne względy nie stoją temu na przeszkodzie należy odstąpić od tymczasowego aresztowania, zwłaszcza gdy:

1. Powodowałoby dla jego życia lub zdrowia poważne niebezpieczeństwo

2. Pociągałoby wyjątkowo ciężkie skutki dla oskarżonego lub jego najbliższej rodziny

Drugi zakaz względny (art. 259par. 2). Tymczasowego aresztowania nie stosuje się, gdy na podstawie okoliczności sprawy, można przewidywać że sąd orzeknie w stosunku do oskarżonego karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem, lub karę łagodniejszą, albo że okres tymczasowego aresztowania przekroczy przewidywany wymiar kary pozbawienia wolności.

Trzeci zakaz względny (art.259par.3). TA nie może być stosowane, jeżeli przestępstwo zagrożone jest karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą roku chyba że sprawca został ujęty na gorącym uczynku lub bezpośrednio potem. (to świadczy o względności owych przeszkód)

Zakazy 1 i 2 nie mają zastosowania, gdy oskarżony ukrywa się, uporczywie nie stawia na wezwania, lub w inny bezprawny sposób utrudnia postępowanie albo nie można ustalić jego tożsamości.

90. Posiedzenie w przedmiocie tymczasowego aresztowania

(ŚWIDA)

W postępowaniu przygotowawczym decyzję w formie postanowienia i TA podejmuje (niezależni od rodzaju zarzucanego czynu) SĄD REJONOWY, W KTÓREG OKRĘGU PROWADZONE JEST POSTĘPOWANIE. W przypadkach niecierpiących zwłoki - TAKŻE INNY SĄD REJONOWY.

Po wniesieniu aktu oskarżenia rozpatruje sąd, PRZED KTÓRYM TOCZY SIĘ POSTĘPOWANIE.

Decyzję o zastosowaniu TA sąd podejmuje na posiedzeniu, w toku którego(zawsze gdy to możliwe) przesłuchuje oskarżonego(podejrzanego). O terminie przesłuchania sąd zawiadamia prokuratora. Zawiadomienie obrońcy o tym terminie nie jest obowiązkowe., należy jednak zawiadomić na prośbę oskarżonego, jeśli nie utrudni to prowadzenia czynności, a w razie jego stawienia się, należy go dopuścić do udziału w przesłuchaniu.

Nie wiem czy to też tutaj ma być, ale wolałam napisać na wszelki wypadek :

WYMOGI FORMALNE POSTANOWIENIA O TA:

Trzeba wymienić:

• osobę,

• zarzucany jej czyn i jego kwalifikację prawną oraz

• podstawę prawną zastosowania TA.

• Określenie czasu trwania TA

• Oznaczenie terminu do którego ma trwać

TREŚĆ UZASADNIENIA POSTANOWIENIA O TA

• Przedstawienie dowodów świadczących o popełnieniu przez oskarżonego zarzucanego mu przestępstwa

• Okoliczności wskazujące na istnienie podstawy i konieczność zastosowania

• Dodatkowy wymóg - wyjaśnienie, dlaczego nie uznano za wystarczające zastosowanie innego środka zapobiegawczego.

Zażalenie na postanowienie w przedmiocie TA - 7 dni od ogłoszenia postanowienia, do sądu który je wydał. Sąd może przychylić się - uchylić lub zmienić (o ile orzeka w tym samym składzie i uwzględnia zażalenie w całości)

Sądem powołanym do rozpoznania zażalenia jest będzie na zasadach ogólnych SĄD WYŻSZEGO RZĘDU. Są od tego 2 wyjątki:

• Jeżeli postanowienie o zastosowaniu TA jest wydane w toku postępowania odwoławczego - zażalenie do równorzędnego składu tego sądu

• Na postanowienie sądu apelacyjnego o przedłużeniu stosowania tymczasowego aresztowania ponad maksymalne okresy - do innego 30osobowego składu tego sądu.

91. Ogólne i szczególne przesłanki przedłużenia tymczasowego aresztowania.

Nie jestem pewna czy to akurat są te przesłanki (nigdy nie są dokładnie tak nazwane, ale z tego co zrozumiałam jest tak:) SWIDA

Co do zasady: w postępowaniu przygotowawczym sąd stosuje TA na okres nie dłuższy niż 3 miesiące. Może to być okres krótszy niże te 3 miesiące, a sąd w granicach tych 3 miesięcy może kolejno przedłużać. Jeśli postępowanie przygotowawcze nie zostało ukończone przed upływem 3 miesięcy, a stosowanie tego środka zapobiegawczego nadal jest konieczne, PRZEDŁUŻENIE TYMCZASOWEGO ARESZTOWANIA PONAD OKRES JEST DOPUSZCZALNE WG NASTĘPUJĄCYCH REGUŁ:

• W toku post. przygot. uprawnienie do przedłużenia na okres nie przekraczający łącznie 12 miesięcy, przysługuje SĄDOWI WŁAŚCIWEMU DO ROZPOZNANIA SPRAWY (temu, do którego prokurator musiałby skierować akt oskarżenia o czyn zarzucany oskarżonemu)

• Jeśli decyzja o zastosowaniu TA zapada w postępowaniu jurysdykcyjnym sąd określa czas i oznacza termin do którego TA ma trwać, zarówno gdy podejmuje decyzję o zastosowaniu TA jak i o każdym kolejnym przedłużeniu.

• Łączny okres stosowania TA, licząc od dnia jego rozpoczęcia (często już w post. przygot.) do chwili wydania pierwszego wyroku przez sąd pierwszej instancji, nie może przekroczyć 2 lat

• Limit oznaczenia terminu na okres nie dłuższy niż 3 miesiące został ustalony został ustalony tylko w stosunku do decyzji o zastosowaniu TA w toku postęp, przygot. Po upływie tego okresu, decyzję o przedłużeniu w postęp. Przygot. podejmuje SĄD WŁAŚCIWY DO ROZPOZNANIA lub SĄD PRZED KTRÓYM TOCZY SIĘ JUŻ POSTĘPOWANIE PIERWSZEJ INSTANCJI ( poprzedzające wydanie pierwszego wyroku w sprawie), może on zastosować areszt wielokrotnie w ramach przysługującego mu limitu, lub jednorazowo orzec o jego zastosowaniu na cały pozostały okres (tj. ten który pozostał do granicy 2 lat od chwili tymczasowego aresztowania, albo na okres całych 2 lat - jeśli areszt zastosowany został po raz pierwszy dopiero w toku postępowania przed sądem). Każda decyzja o przedłużeniu, musi być WARUNKOWANA RZECZYWISTĄ I RACJONALNIE UARGUMENTOWANĄ NIEZBĘDNOŚCIĄ ZASTOSOWANIA TA - więc w praktyce najczęściej sądy przedłużają na okresy nieprzekraczające 3 miesięcy.

• Jeśli potrzeba stosowania TA po wydaniu pierwszego wyroku przez sąd pierwszej instancji KAŻDORAZOWE PRZEDŁUŻENIE MOŻE NASTĘPOWAĆ NA OKRES NIE DŁUŻSZY NIŻ 6 MIESIĘCY.(dotyczy zarówno sądu I instancji który wydał pierwszy wyrok jak też sądu apelacyjnego (po przekazaniu mu sprawy).

PRZEDŁUŻENIE TA PONAD OKRESY OKREŚLONE W art. 263 par. 1 i 2. - przesłanki szczególne?!

Ustawa dopuszcza możliwość przedłużenia TA zarówno w postępowaniu przygotowawczym jak i jurysdykcyjnym. Decyzję o przedłużeniu czasu trwania TA na wskazane poniżej okresy może podjąć tylko SĄD APELACYJNY!

1. W postępowaniu przygotowawczym - na okres oznaczony przekraczający 12 miesięcy (O ewentualnym przedłużeniu czasu trwania TA sąd apelacyjny orzeka NA WNIOSEK właściwego prokuratora bezpośrednio przełożonego wobec prokuratora prowadzącego lub nadzorującego śledztwo.)

2. W postępowaniu przed sądem pierwszej instancji - na okres oznaczony przekraczający 2 lata (Do czasu wydania pierwszego wyroku przez sąd pierwszej instancji o przedłużeniu stosowania tego środka orzeka sąd apelacyjny na wniosek sądu przed którym toczy się postępowanie)

3. W każdym takim przypadku organ wnioskujący powinien wystąpić z wnioskiem i jednocześnie przesłać akta sprawy sądowi apelacyjnemu nie później niż 14 dni przed upływem terminu stosowania tymczasowego aresztowania.

WARUNKI PRZEDŁUŻENIA TA:

1. W odniesieniu do przygotowawczego stadium postępowania (art. 263par.4) warunki są wyliczone TAKSATYWNIE, gdy konieczność przedłużenia jest związana z:

1. Zawieszeniem postępowania karnego

2. Czynnościami zmierzającymi do ustalenia lub potwierdzenia tożsamości oskarżonego

3. Przedłużającą się obserwacją psychiatryczną oskarżonego

4. Przedłużającym się opracowaniem opinii biegłego

5. Wykonywaniem czynności dowodowych w sprawie o szczególnej zawiłości lub za granicą

6. Celowym przewlekaniem postępowania przez oskarżonego

2. W odniesieniu do postępowania jurysdykcyjnego warunki te pozostają OTWARTE bowiem poza tymi co wyżej : „także z powodu innych istotnych przeszkód, których usunięcie nie było możliwe” (np. w razie odroczenia rozprawy w związku z zobowiązaniem prokuratora w trybie art.. 387par.1 do przedstawienia określonych przez sąd dowodów, których przeprowadzenie pozwoliłoby na usunięcie braków postępowania przygotowawczego.)

92. Obowiązki informacyjne sądu przy zastosowaniu tymczasowego aresztowania.

OBOWIĄZKI SĄDU STOSUJĄCEGO TA.

• Obowiązek niezwłocznego zawiadomienia o stosowaniu TA(art..261par.1-3)

• Osoby najbliższej oskarżonego(może być wskazana przez oskarżonego, może być na jego wniosek inna osoba)

• Pracodawcy, szkoły lub uczelni

• Inne obowiązki (art. 262 par.1 i 2)

• Zawiadomienie sądu opiekuńczego jeśli zachodzi potrzeba zapewnienia opieki nad dziećmi

• Zawiad. Opieki społecznej - potrzeba roztoczenia opieki nad osobą niedołężną lub chorą którą oskarż. Się zajmował

• Czynności niezbędne do ochrony mienia i mieszkania oskarżonego

• Obowiązek powiadomienia aresztowanego o powyższych wystąpieniach i podjętych decyzjach

93. Poręczenie majątkowe, społeczne i osoby godnej zaufania

Poręczenie jest to umowa między organem procesowym a oskarżonym lub inną osobą, że w zamian za daną temu organowi gwarancję stosownego zachowania się oskarżony pozostanie na wolności. (WALTOŚ).

W USTAWIE PROCESOWEJ ROZRÓŻNIAMY:

1. PORĘCZENIE MAJĄTKOWE (art. 266-170kpk)

Określane bywa również mianem KAUCJI. Jego przedmiotem są prawa majątkowe osoby składającej poręczenie, a które ma gwarantować, że oskarżony, pozostając na wolności, będzie stawiał się na każde wezwanie ogr.procesowego i nie będzie podejmował działań utrudniających to postępowanie. W sensie materialnym zabezpieczenie to może przybrać postać:

• Określonej sumy pieniędzy

• Papierów wartościowych

• Zastawu

• Hipoteki

PODMIOT SKŁADAJĄCY : oskarżony, inna osoba

(ŚWIDA) Przedmiot poręczenia, poza hipoteką jest składany do depozytu sądowego - uprawnienia władcze sądu co do przedmiotu określa art. 338k.c. (WALTOŚ) Przedmiotem por. mająt. Są prawa majątkowe. Suma poręczenia wcale nie musi znaleźć się w kasie sądu lub prokuratury - wystarczy zapewnienie, że określona kwota zostanie wpłacona w razie naruszania umowy (i to wynikać ma z art. 268par.1 i 270 par.1 gdzie mowa o ściąganiu sum poręczenia). Istotą gwarancji przy poręczeniu jest groźba utraty praw majątkowych w przypadku niedochowania warunków umowy.

Poręczenie majątkowe musi pozostawać w odpowiedniej proporcji do:

• Sytuacji materialnej oskarżonego i składającego poręczenie majątkowe

• Wysokości wyrządzonej szkody

• Charakteru popełnianego czynu

PRZEPADEK I ŚCIĄGNIECIE:

OBLIGATORYJNE: w razie ucieczki lub ukrycia się oskarżonego

FAKULTATYWNE: gdy oskarżony utrudnia w Inny sposób postępowanie(np. nakłania do fałszywych zeznań).

POWINNOŚCI ORGANU PROCESOWEGO W STOSUNKU DO PORĘCZAJĄCEGO:

• Zawiadomienie o treści zarzutu stawianego oskarżonemu, oraz o obowiązku poręczającego niezwłocznego zawiadomienia sądu lub prokuratora o wiadomych mu poczynaniach oskarżonego zmierzających do uchylenia się od obowiązku lub utrudniania w inny sposób

• Uprzedzenie składającego poręczenie że w razie ucieczki lub ukrycia, a także w razie niezgłoszenia się z oskarżonego do dobycia kary (…) wartości majątkowe lub zobowiązania stanowiące przedmiot poręczenia ulegną przepadkowi albo ściągnięciu, albo że mogą ulec…

Sąd Lub prokurator określa w postanowieniu wysokość, rodzaj i warunki poręczenia (np. termin złożenia poręczenia).

COFNIĘCIE PORĘCZENIA MAJĄTKOWEGO: Nie ustaje ono z chwilą złożenia oświadczenia, lecz dopiero w momencie uchylenia go przez organ stosujący, a także z chwilą zastosowania przez sąd/prokuratora innego środka zapobiegawczego. Cofnięcie jest BEZSKUTECZNE PO wydaniu orzeczenia o ściągnięciu lub przepadku.

1. PORĘCZENIE SPOŁECZNE (art. 271, 273-274 kpk)

Może zostać przyjęte:

• Od Pracodawcy oskarżonego

• Od Kierownictwa szkoły lub uczelni

• Od Zespołu, w którym oskarżony uczy się lub pracuje

• od Organizacji społecznej - jeśli osk. Jest członkiem

• Jeśli jest żołnierzem od zespołu żołnierskiego za pośrednictwem odpowiedniego dowódcy

• Na wniosek tych organizacji i zespołów

Wystąpienie z wnioskiem powinno być poprzedzone przyjęciem uchwały (organizacji/kolektywu/zespołu) o podjęciu się poręczenia.

We wniosku o podjęciu się poręczenia - wskazanie osoby która będzie wykonywała obowiązki poręczającego. Do wniosku dołącza się oświadczenie tej osoby o przyjęciu tych obowiązków.

1. PORĘCZENIE OSOBY GODNEJ ZAUFANIA (art.. 272-274kpk

Przyjmuje się je od osoby której cechy moralno-etyczne, osobowościowe, pozycja społeczna, zawodowa, osobisty autorytet oraz stosunek oskarżonego do tej osoby, dają gwarancję, że zapewni ona zarówno stawianie się oskarżonego na wezwania organów procesowych jak też to, że oskarżony nie będzie utrudniał(..)

Organ stosujący to poręczenie może nałożyć na oskarżonego obowiązki (odpowiednie stosowanie art. 275par.2 dotyczącego dozoru policji ) tj. zakaz opuszczania określonego miejsca pobytu, obowiązek powiadamiania poręczającego planowanym wyjeździe lub zmianie miejsc pobytu i ewentualnie uzyskania akceptacji lub też inne ograniczenia swobody zachowania się określone w treści postanowienia.

KONSEKWENCJE NIEDOTRZYMANIA WARUNKÓW: inny charakter niż przy majątkowym. Stosujący poręczenie wzywa i przesłuchuje osobę która złożyła poręczenie. Jeśli obowiązki wynikające z poręczenia zostały zaniedbane - org. proc. Zawiadamia o tym udzielającego poręczenia, może ponadto zawiadomić bezpośredniego przełożonego, lub organizację, a także statutowy organ organizacji która poręcza.

94. Dozór policji.

W praktyce należy do grupy najczęściej stosowanych nieizolacyjnych środków zapobiegawczych(zwykle kumulatywnie z innymi środkami).

Oddanie pod dozór Policji (gdy żołnierz - dozór przełożonego wojskowego) polega na sformułowaniu w postanowieniu sądu/prokuratora określonych wymagań, do których oskarżony ma obowiązek się dostosować. Mogą polegać na:

• Zakazie opuszczania określonego miejsca pobytu

• Obowiązki zgłaszania się do org, dozorującego w określonych odstępach czasu

• Obowiązku zawiadamiania tego organu o zamierzonym wyjeździe oraz terminie powrotu

• Na innych ograniczeniach jego swobody, NIEZBĘDNYCH do wykonywania dozoru.

Obowiązki te można nakładać kumulatywnie lub tylko jeden lub dwa z nich.

(ŚWIDA) W praktyce zwykle sprowadza się do nakazu stawiania się we właściwej komendzie Policji w określone dni tygodnia, ale jakby szerzej zastosować możliwości ograniczeń w ramach dozoru np. zakaz opuszczania miejsca pobytu, zakaz zbliżania się do określonych osób lub miejsc przy jednoczesnej systematycznej kontroli przestrzegania nałożonych obowiązków uczyniłoby ten środek rzeczywiście efektywnym i realnie przeciwdziałającym naruszaniu przez oskarżonego prawidłowego toku procesu. Amen

(WALTOŚ - Świdzie nie ma o tym)

WARUNKOWY DOZÓR POLICJI:

Stosuje go tylko sąd, bo tylko sąd może ustalić warunki w których może odstąpić od zastosowania tymczasowego aresztowania (w postępowaniu przygotowawczym może to oczywiście zrobić na wniosek prokuratora).

Jest to stosunkowo nowy środek zapobiegawczy wprowadzony w 2005 roku. Można go zastosować gdy:

• Zachodzą przesłanki zastosowania tymczasowego aresztowania

• Oskarżony pozostaje pod zarzutem popełnienia przestępstwa popełnionego z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej wobec członka rodziny

• Oskarżony opuści lokal zajmowany z pokrzywdzonym członkiem rodziny w wyznaczonym przez sąd terminie i zgodzi się na określone mu miejsce pobytu(unikając tym samym tymczasowego aresztowania).

• 95. Zawieszenie w czynnoœciach

95. Zawieszenie w czynnościach.

Art. 276 k.p.k. „ [zawieszenie w czynnościach] Tytułem środka zapobiegawczego można zawiesić oskarżonego w czynnościach służbowych lub w wykonywaniu zawodu albo nakazać powstrzymanie się od określonej działalności lub od prowadzenia określonego rodzaju pojazdów.”

1. Zawieszenie oskarżonego w czynnościach lub w wykonywaniu określonego zawodu (np. nauczyciela, policjanta lub lekarza w wyk. Określonego zawodu) gdy zarzucane im przestępstwo oraz zachowanie oskarżonego wskazują że pozostawienie im swobody działania mogłoby przyczynić się do NOWEGO CIĘŻKIEGO (tylko takie może wchodzić w rachubę) przestępstwa

2. Nakaz powstrzymania się od określonej działalności(np. działalności handlowej, wyrobu produktów) z powodu którego postawiono zarzut przestępstwa

3. Nakaz powstrzymania się od prowadzenia określonego rodzaju pojazdów. Może być na wszystkie pojazdy, albo tylko na określone rodzaje. Okres orzeczonego nakazu podlega zaliczeniu w poczet kary dodatkowej zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych lub innych pojazdów(jeśli zakaz taki zostanie orzeczony w wyroku sądu)

Nakazy i zakazy te, w dużej mierze ukierunkowane są na osiągnięcie celów pozaprocesowych, aczkolwiek w powiązaniu z realizacją typowych celów procesowych. Ocena ich skuteczności i celowości jest bardzo zróżnicowana.

96. Zakaz opuszczania kraju.

art. 277 k.p.k.

Zakaz opuszczania kraju może być połączony z zatrzymaniem paszportu lub innego dokumentu uprawniającego do przekraczania granicy albo z zakazem wydania takiego dokumentu. (ustawa daję podstawę do zastosowania takiego zatrzymania do czasu wydania postanowienia w kwestii zastosowania zakazu opuszczania kraju - jednak na okres nieprzekraczający 7 dni.)

Podobnie jak przy poręczeniach, dozorze policji, oraz nakazach i zakazach USTAWA NIE NAKŁADA NA ORGAN STOSUJĄCY OBOWIĄZKU OKREŚLENIA TERMINU, DO KTÓREGO ŚRODEK TEN MA TRWAĆ. (zastosowanie ogólnej dyrektywy art. 249par.4 - środki zapobiegawcze mogą być stosowane aż do chwili rozpoczęcia wykonywania kary).

Jednak z racji tego że jest to środek dolegliwy, orzeczenie w przedmiocie terminu jest wskazane. Przedłużyć czas zastosowania środka, może organ który go zastosował. Przysługuje zażalenie.

97. List żelazny.

(WALTOŚ) Jest to swoista umowa między właściwym miejscowo sądem okręgowym a oskarżonym przebywającym za granicą, stosownie do której oskarżony stawi się do sądu/prokuratora w oznaczonym terminie i będzie przestrzegać określonych w ustawie warunków, w zamian za co będzie, aż do prawomocnego ukończenia postępowania, odpowiadać z wolnej stopy (czyli nie zostanie tymczasowo aresztowany).

OBOWIĄZKI OSKARŻONEGO:

• Będzie stawiał się w oznaczonym terminie na wezwanie sądu, w post, przygot. na wezwanie prokuratora

• Nie będzie bez zezwolenia sądu wydalał się z obranego miejsca pobytu w kraju

• Nie będzie nakłaniał do fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo w inny bezprawny sposób starał się utrudniać postępowanie.

Wydanie listu zależnego MOŻNA uzależnić od złożenia poręczenia majątkowego.

Złamanie któregokolwiek z obowiązków prowadzi do odwołania listu żelaznego, czego konsekwencją jest zastosowanie tymczasowego aresztowania. W takim przypadków również poręczenie majątkowe ulega ściągnięciu lub przepadkowi.

98. Pojęcie i rodzaje kar porządkowych.

(ŚWIDA) W najszerszym rozumieniu, mają podobną funkcję, jaką spełniają środki zapobiegawcze, bowiem ich istotą również jest wymuszenie określonego zachowania się(działanie/zaniechanie) przez określoną osobę w celu zapewnienia prawidłowego przebiegu procesy oraz warunków sprawnego, niezakłóconego rozpoznania kwestii prawnej odpowiedzialności oskarżonego. Kary porządkowe sankcjonują odmowę zachowania się zgodnie z prawnymi powinnościami wyrażoną przez inną osobę włączoną do procesu karnego lub będącą jego uczestnikiem (a przy środkach zapobiegawczych mamy nakierowanie przymusu na oskarżonego/podejrzanego).

Kary porządkowe należą do kategorii środków przymusu, są środkami wymuszającymi spełnienie obowiązków procesowych

W OGÓLE W ŚWIDZIE JEST BARDZO ROZLEGLE OPISANY TEMAT KAR PORZĄDKOWYCH (np. kiedy się nakłada, kiedy nie, kary porządkowe na obrońców, pełnomocników -ale nie opisuję tego bo nie jestem pewna czy to zawiera się w tym zagadnieniu. Jakby coś, strony 433 do 441)

Można wymierzyć karę porządkową za:

a) nieusprawiedliwione niestawiennictwo świadka, biegłego, tłumacza lub specjalisty na wezwanie organu prowadzącego postępowanie albo bez zezwolenia wydalenie się miejsca czynności przed jej zakończeniem,

karą za ten czyn może być kara pieniężna

b) nieusprawiedliwione niestawiennictwo obrońcy lub pełnomocnika albo jego wydalenie z miejsca czynności bez zezwolenia, ale tylko w wypadkach szczególnych ze względu na ich wpływ na przebieg czynności; w takim wypadku w postępowaniu przygotowawczym nie prokurator, ale sąd rejonowy w którego okręgu prowadzi się postępowanie, na wniosek prokuratora nakłada karę pieniężną

c) bezpodstawne uchylanie się osoby od złożenia zeznania, wykonania czynności biegłego, tłumacza lub specjalisty, złożenia przyrzeczenia, wydania przedmiotu, dopełnienia obowiązków poręczyciela albo spełnienia innego ciążącego na niej obowiązku w toku postępowania, jak również od przedstawiciela lub kierownika instytucji, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej mniemającej osobowości prawne obowiązanej udzielić pomocy organowi prowadzącemu postępowanie, jeżeli bezpodstawnie nie udziela pomocy w wyznaczonym terminie, karą za ten czyn może być również tylko kara pieniężna

d) uporczywe uchylanie się od złożenia zeznania, wykonywania czynności biegłego, tłumacza lub specjalisty oraz wydania przedmiotu, można wówczas wymierzyć nawet dwie kary porządkowe: karę pieniężną i aresztowanie na czas nieprzekraczający 30 dni.

Uchylenie kary porządkowej - poprzez usprawiedliwienie - tydzień od daty doręczenia postanowienia o karze. Tylko zaświadczenie wydane przez lekarza sądowego może być podstawą usprawiedliwienia przez chorobę.

Kodeks postępowania karnego wyróżnia różne rodzaje kar porządkowych:

• Kara pieniężna do 10 000 zł

Może być nałożona na uczestników postępowania wymienionych w art., 285par1 i 1a, 278par.1.

• Zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie

Regułą jest uprzednie ukaranie karą pieniężną i dopiero po jej bezskuteczności (chyba że nie ma wątpliwości że kara pieniężna będzie nieefektywna)

poprzedzone zatrzymaniem, doprowadzenie musi być konieczne i przymusowe, należy wykazać że cel nie może być osiągnięty w inny mniej dolegliwy sposób, wobec biegłego, tłumacza oraz specjalisty można zastosować doprowadzenie tylko wyjątkowo art.285par.2 (brak możliwości zastąpienia dowodu z opinii biegłego opinią innego biegłego)

• Aresztowanie do 30 dni („aresztowanie porządkowe”)

Może być nałożone tylko wobec osoby która uporczywie:

• Odmawia złożenia zeznań

• Odmawia wykonania czynności biegłego

• Odmawia wykonania czynności tłumacza

• Odmawia wykonania czynności specjalisty

• Odmawia wydania przedmiotu

Warunkiem nałożenia tej kary jest stwierdzenie uporczywości (zachowania świadomego, celowego, powtarzalnego), a także uprzednio lub równocześnie ukarania karą pieniężną. Nie stosuje się wobec stron, obrońców, pełnomocników, a w zakresie niedopełnienia obowiązku - nie stosuje się też wobec osób które mogły uchylić się od złożenia zeznań.

• Obciążenie dodatkowymi kosztami postępowania

Nie jest zaliczone do katalogu kar porządkowych. Jednak rzeczywisty dolegliwy charakter i dyscyplinująca funkcja . ma charakter wymuszający. Może być zastosowana do osoby(w tym obrońcy, pełnomocnika, oskarżyciela publicznego) , która przez niewykonanie obowiązków wymienionych w ww art. takie koszty spowodowała. Kosztami można obciążyć kilka osób solidarnie.

• JEST JESZCZE KWESTIA POLICJI SESYJNEJ KTÓREJ NIE POWINNO SIĘ WG ŚWIDY IDENTYFIKOWAĆ Z KARAMI PORZĄDKOWYMI. Są to zarządzenia i kary majątkowe, które sprowadzają się zasadniczo do: zapewnienia powagi sądu, zabezpieczenia spokoju i porządku czynności sądowej oraz ochrony godności sądu, innych organów państwowych oraz osób biorących udział w postępowaniu.

99. Zabezpieczenie majątkowe.

Ma ono na celu

• zagwarantowanie realizacji przyszłego orzeczenia sądu w zakresie kar majątkowych lub

• zabezpieczenie orzeczenia sądu stwierdzającego ciążący na oskarżonym cywilnoprawny obowiązek naprawienia szkody.

(często bez poprzedzającego wyrok działania [tzw. antycypacja egzekucji] które ma na celu odebranie oskarżonemu władania rzeczą lub prawami majątkowymi, orzeczone np. odszkodowanie lub grzywna pozostałyby tylko na papierze. )Zabezpieczenie jest więc ingerencją w mienie oskarżonego, zanim podjęte zostaną prawomocne decyzje na tym mieniu.

W procesie karnym przewidziane są następujące rodzaje zabezpieczeń:

1. Zabezpieczenie wykonania kary grzywny, przepadku, nawiązki lub świadczenia pieniężnego albo obowiązku naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę na mieniu oskarżonego w razie popełnienia przestępstwa, za które można orzec taką karę lub taki środek.

Zabezpieczenie może wówczas nastąpić z urzędu. Stosuje się wtedy przepisy k.p.c.

Osobno zostało uregulowane zabezpieczenie grożącego przepadku następuje ono przez zajęcie ruchomości, wierzytelności i innych praw majątkowych oraz przez ustanowienie zakazu zbywania i obciążania nieruchomości.

Postanowienie wydaje sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator.

2. Zabezpieczenie roszczeń o naprawienie szkody, na mieniu oskarżonego, w razie popełnienia przestępstwa przeciwko mieniu lub wyrządzenia przestępstwem szkody na mieniu.

Również może nastąpić z urzędu.

Postanowienie wydaje sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator.

3. Zabezpieczenie roszczenia powoda cywilnego na jego wniosek.

Warunek: zgłoszenie powództwa cywilnego.

Dodatkowym środkiem zmierzającym do efektywności zabezpieczenia z urzędu jest tymczasowe zajęcie mienia ruchomego osoby podejrzanej, jeżeli zachodzi obawa usunięcia tego mienia. Dokonuje go policja. Tymczasowe zajęcie upada, jeżeli w ciągu 7 dni od daty jego dokonania nie zostanie wydane postanowienie o zabezpieczeniu majątkowym.

100. Funkcje postępowania przygotowawczego.

(WALTOŚ)

Postępowanie to spełnia trzy funkcje, wyznaczone przez cele, do których zdążą.

1. Funkcja zasadnicza: przygotowawcza:

Zbieranie i utrwalanie materiału dowodowego na użytek przyszłej rozprawy sądowej. Przygotowanie do kolejnych etapów procesu.

Powinno się gromadzić wszystkie dowody, które będą mogły być wykorzystane w całym postępowaniu. Funkcja ta powinna zostać ograniczona ze względu na kontradyktoryjny charakter postępowania głównego.

Rola tej funkcji zależy od czterech czynników:

• Zakres postępowania przygotowawczego, czyli suma okoliczności badanych w tym stadium

• Wpływ dowodów utrwalonych w postępowaniu przygotowawczym na treść wyroku sądowego

• Stopień mocy wiążącej wniosków formułowanych w wyniku postępowania przygotowawczego

• Wpływ sądu na kształtowanie się postępowania przygotowawczego w drodze decyzji podejmowanych w trakcie oddawania pod sąd oraz w czasie rozprawy.

2. Funkcje akcesoryjne:

a) profilaktyczna

Stworzenie warunków co najmniej utrudniających ponowne popełnienie tego samego przestępstwa lub innego przez podejrzanego albo inne osoby.

Realizuje się kilkoma metodami:

• Sygnalizacja - w razie stwierdzenia w postępowaniu karnym poważnego uchybienia w działaniu instytucji państwowej, samorządowej lub społecznej, zwłaszcza gdy sprzyja ono popełnieniu przestępstwa, sąd a w postępowaniu przygotowawczym prokurator zawiadamia o tym uchybieniu organ powołany do nadzoru nad tą jednostką, a w razie potrzeby także organ kontroli.

• Zawiadomienie bezzwłoczne przełożonych osób zatrudnionych w instytucjach państwowych, samorządowych, społecznych, uczniów i słuchaczy szkół oraz żołnierzy o zakończeniu postępowania toczącego się z urzędu

• Zatrzymanie przedmiotów stanowiących mienie ruchome, które służyły lub były przeznaczone do popełnienia przestępstwa

• Środki zabezpieczające stosowane wobec oskarżonego

b) względnie prejudycjalna

Oddziaływanie aktu oskarżenia, postanowienia o umorzeniu lub warunkowym umorzeniu postępowania przygotowawczego na treść decyzji zapadających w innych procesach.

(ŚWIDA)

Tutaj mamy podział na funkcje:

• Przygotowawczą

• Profilaktyczną

Badanie czynu przestępnego jako skutku poprzedzających go zjawisk (ujawnianie psychologicznych i charakterologicznych cech, funkcjonowanie w grupie zdemoralizowanych, … i tu też o sygnalizacji, …

• Gwarancyjną (inaczej niż u Waltosia)

Polega na określeniu praw i obowiązków wszystkich uczestników tego stadium procesu. Można wyróżnić jej dwa aspekty:

• Zapewnienie równych praw stronom (każdy podmiot występujący w roli strony procesowej powinien mieć takie same prawa i obowiązki)

• Taka regulacja stosunków między uczestnikami postępowania,, aby każdy zajmując określoną pozycję procesową wiedział jakie są jego prawa i obowiązki wobec innych uczestników procesu.

W tej funkcji zasadnicze znaczenie ma pouczanie uczestników procesu o ich prawach i obowiązkach.

101. Cele postępowania przygotowawczego.

Art. 297 - celami postępowania przygotowawczego jest:

• Ustalenie czy został popełniony czyn zabroniony i czy czyn ten jest przestępstwem przestępstwo (badanie czy nie zachodzi okoliczność wyłączająca bezprawność czynu)

• Wykrycie i w razie potrzeby ujęcie sprawcy

• Zebranie danych osobo poznawczych (Zebranie podstawowych danych o osobie oskarżonego oraz danych zebranych za pomocą wywiadu środowiskowego)

• Wyjaśnienie okoliczności sprawy, w tym ustalenie osób pokrzywdzonych i rozmiarów szkody

• Zebranie, zabezpieczenie i utrwalenie dowodów dla sądu, tak aby rozstrzygnięcie sprawy nastąpiło w miarę możliwości na pierwszej rozprawie głównej.

(ŚWIDA) cele ogólne postępowania karnego (art.2par.1 pkt.1-4 kpk) zawarte w przepisach kodeksu mają umożliwić takie ukształtowanie postępowania karnego aby:

1. Sprawca przestępstwa został wykryty i pociągnięty do odpowiedzialności karnej, a osoba niewinna nie poniosła tej odpowiedzialności (zasada trafnej represji)

2. poprzez trafne zastosowanie środków przewidzianych oraz ujawnienie okoliczności sprzyjających popełnieniu przestępstwa osiągnięte zostały zadania postępowania karnego - zwalczanie przestępstw + zapobieganie przestępstwom oraz umacnianie poszanowania prawa i zasad współżycia

3. uwzględnione zostały prawnie chronione interesy pokrzywdzonego

4. rozstrzygnięcie sprawy nastąpiło w rozsądnym terminie

prof. Skorupka na wykładzie:

W państwach Europy Zachodniej te cele są inne niż u nas. Zawsze celem jest zebranie dowodów i utrwalenie tych dowodów na użytek przyszłej rozprawy oraz zbadanie czy skierować wniosek do sądu.

Konsekwencje tych celów są odmienne.

Dowody zebrane w toku postępowania na użytek prokuratora mają znaczenie tylko dla niego, bo bada on czy postępowanie umorzyć czy nie. Z drugiej strony te dowody mogą być wykorzystane w postępowaniu jurysdykcyjnym. Cele są zatem różnie określone.

Dowody zebrane w postępowaniu przygotowawczym mają zasadnicze znaczenie w postępowaniu głównym.

W innym modelu (Niemcy, Włochy) procesu postępowanie przygotowawcze służy tylko stwierdzeniu czy sprawę umorzyć, a dowody nie promieniują na postępowanie judykacyjne.

102. Formy postępowania przygotowawczego.

(WYKŁAD)

• de lege lata : śledztwo i dochodzenie

• inne formy: postępowanie zapiskowe - usunięte z pierwotnej wersji kpk, ; uproszczone dochodzenie.

(WALTOŚ)

Nowela z 2003 roku zunifikowała dochodzenie. (zniesiony został podział na dochodzenie zwyczajne i uproszczone). Teraz dochodzenie odpowiada właściwie dawnemu dochodzeniu uproszczonemu.

Śledztwo jest, jak dotychczas, postępowaniem przygotowawczym prowadzonym bardzo formalnie w sprawach najpoważniejszych.

Obie formy: śledztwo i dochodzenie mogą być identyczne pod względem stopnia formalizmu oraz możliwości wykorzystania na rozprawie i wykorzystanych dowodów. Mogą być identyczne lecz nie muszą.

(ŚWIDA) Zarówno śledztwo jak i dochodzenie mogą być poprzedzone postępowaniem sprawdzającym (art.307) ewentualnie też postępowaniem w niezbędnym zakresie (art.,308).W obu formach może mieć miejsce faktyczne wszczęcie postępowania, zarówno w sprawie (in rem) jak i przeciwko osobie (in personam).

Regułą jest, że przepisy kodeksowe regulujące określone instytucje procesowe funkcjonujące w postępowaniu przygotowawczym mają zastosowanie zarówno do śledztwa jak i dochodzenia.

Wyraźne różnice między śledztwem a dochodzeniem występują co do: RODZAJÓW PRZESTĘPSTW, ORGANÓW PROWADZĄCYCH POSTĘPOWANIE oraz CZASU TRWANIA.

Pewne różnice pomiędzy śledztwem a dochodzeniem ujawniają się w ZAKRESIE I FORMIE NIEKTÓRYCH CZYNNOŚCI PROCESOWYCH:

• dochodzenie można ograniczyć do ustalenia czy zachodzą wystarczające podstawy do wniesienia aktu oskarżenia lub innego zakończenia postępowania;

• można też ograniczyć treść protokołu z niektórych czynności dowodowych (art.325h)

103. Fazy postępowania przygotowawczego.

Wyróżnić można dwie podstawowe fazy postępowania przygotowawczego:

1. FAZA IN REM („w sprawie”)

Wszczęcie w tej fazie może być wynikiem posiadania przez org. procesowy własnych materiałów, uzyskanych np. w wyniku podejmowanych czynności operacyjno-rozpoznawczych, może też być reakcją na zawiadomienie o przestępstwie.

• Warunkiem niezbędnym jest ISTNIENIE UZASADNIONEGO PODEJRZENIA POPEŁNIENIA PRZESTĘPSTWA (podstawa faktyczna procesu). Nie jest wymagana pewność organu że zostało popełnione przestępstwo. Ma być odpowiednio wysoki stopień prawdopodobieństwa.

• obok podstawy faktycznej niezbędnym warunkiem wszczęcia jest ISTNIENIE TAK ZWANEJ PRAWNEJ DOPUSZCZALNOŚCI ŚCIGANIA (czyli brak okoliczności wyłączających postępowanie, o których mowa w art.17)

Ta faza zaczyna się z chwilą wydania postanowienia o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia lub z chwilą „faktycznego” wszczęcia dochodzenia wstępnego. Trwa do momentu wydania postanowienia o przedstawieniu zarzutów lub przesłuchania w charakterze podejrzanego.

Postanowienie o wszczęciu śledztwa wydaje ZAWSZE PROKURATOR, a o wszczęciu dochodzenia - PROWADZĄCY POSTĘPOWANIE (i to postanowienie nie wymaga zatwierdzenia przez prokuratora oraz może być umieszczone w tzw. protokole skróconym). Jeżeli wcześniej nie prowadzono dochodzenia wstępnego, postanowienie to upoważnia do czynności dowodowych mających formę procesową

Postępowanie in rem może zakończyć się UMORZENIEM POSTĘPOWANIA, lub SKIEROWANIEM POSTĘPOWANIA PRZECIWKO OKREŚLONEJ OSOBIE.

2. FAZA IN PERSONAM ( „przeciwko określonej osobie”)

WYDANIE POSTANOWIENIA O PRZEDSTAWIENIU ZARZUTÓW kończy fazę in rem i kieruje do postępowania in personam.

Czasem toczy się od pierwszej chwili tego stadium, gdy znana jest osoba podejrzanego i gdy od samego początku osoba ta traktowana jest jak podejrzany.

Granica między śledztwem w sprawie a śledztwem przeciw podejrzanemu jest przedstawienie zarzutów.

( podstawą przedstawienia zarzutów są dane faktyczne )Przedstawienie zarzutów odbywa się gdy dane istniejące w chwili wszczęcia śledztwa lub zebrane w jego toku uzasadniają dostateczne podejrzenie, że czyn popełniła określona osoba. Musi wiec zachodzić odpowiednio wysoki stopień uprawdopodobnienia zarzutu (znaczny stopień prawdopodobieństwa, że przestępstwo popełniła określona osoba). Okoliczności stanowiące podstawę faktyczną powinny być:

• Konkretne

• Precyzyjnie określone

• Sprawdzalne

• Właściwie procesowo udokumentowane w aktach sprawy

Na przedstawienie zarzutów składają się następujące czynności:

a) sporządzenie postanowienia o przedstawieniu zarzutów (wskazanie podejrzanego, dokładne określenie zarzucanego mu czynu i jego kwalifikacja prawna)

b) niezwłoczne ogłoszenie jego treści podejrzanemu oraz pouczenie go o uprawnieniach i obowiązkach

c) przesłuchanie podejrzanego

d) pouczenie podejrzanego o prawie żądania, do czasu zawiadomienia go o terminie zaznajomienia z materiałami śledztwa, podania mu ustnie podstaw zarzutów, a także sporządzenia uzasadnienia na piśmie

e) sporządzenie takiego uzasadnienia i doręczenie go podejrzanemu oraz ustanowionemu obrońcy w terminie 14 dni.

W toku śledztwa lub dochodzenia może powstać potrzeba modyfikacji zarzutu przedstawionego podejrzanemu. Dochodzi do tego gdy okaże się, że:

• Podejrzanemu należy zarzucić czyn nieobjęty wydanym uprzednio postanowieniem albo niewpisany do protokołu przesłuchania podejrzanego podczas dochodzenia

• Zarzucić mu należy czyn w zmienionej w istotny sposób postaci

• Czyn zarzucany należy zakwalifikować z surowszego przepisu.

Modyfikacja polega na niezwłocznym wydaniu w śledztwie nowego postanowienia o przedstawieniu zarzutów i ogłoszeniu go podejrzanemu oraz przesłuchaniu go

lub na ponownym przesłuchaniu podejrzanego w dochodzeniu co do treści nowego lub zmodyfikowanego zarzutu.

104. ŒŚledztwo.

ORGANAMI UPRAWNIONYMI DO PROWADZENIA ŚLEDZTWA SĄ:

• Prokurator

• Policja (jeśli prokurator powierzy jej prowadzenie w całości lub części, policja nie może już samodzielnie wszczynać)

• Organy przewidziane w przepisach szczególnych (np. straż graniczna, ABW, CBA i inne przewidziane)

(ŚWIDA) W świetle obowiązujących przepisów wyróżnia się

• śledztwo obligatoryjne (art.309 pkt. 1-4)

Prowadzi się je w sprawach:

• w których rozpoznanie w pierwszej instancji należy do sądu okręgowego

• o występki - gdy osobą podejrzaną jest sędzia, prokurator, funkcjonariusz Policji, ABW, AW, Służby kontrwywiadu wojskowego, służby wywiadu wojskowego, służby celnej, CBA

• o występki - gdy osobą podejrzaną jest funkcjonariusz Straży Granicznej, Żandarmerii Wojskowej, finansowego organu postępowania przygotowawczego, w zakresie właściwości tych organów lub o występki popełnione przez tych funkcjonariuszy w związku z wykonywaniem czynności służbowych

• występki, w których nie prowadzi się dochodzenia (art. 325c) :

1. w stosunku do oskarżonego pozbawionego wolności w tej lub w innej sprawie, chyba że

• Zastosowano zatrzymanie

• Sprawcę ujęto na gorącym uczynku lub bezpośrednio potem tymczasowo aresztowano

b) jeżeli oskarżony jest nieletni, głuchy, niewidomy lub gdy biegli lekarze psychiatrzy powołani do wydania opinii w sprawie stwierdzą, że poczytalność oskarżonego w chwili popełnienia zarzucanego mu czynu lub w czasie postępowania jest wyłączona albo w znacznym stopniu ograniczona

• śledztwo fakultatywne (art. 309 pkt.5).

Śledztwo fakultatywne może być prowadzone o występki, odnośnie do których prowadzi się dochodzenie, jeżeli prokurator tak postanowi ze względu na wagę lub zawiłość sprawy.

KRYTERIUM: O prowadzeniu postępowania przygotowawczego w formie śledztwa obligatoryjnego może decydować rodzaj przestępstwa (kryterium przedmiotowe - art.309 pkt1 w zw. 25par.1 ), osoba sprawcy (kryterium podmiotowe - art.309 pkt.4) lub osoba sprawcy i rodzaj popełnionego przestępstwa (kryterium podmiotowo-przedmiotowe - art.309 pkt.3).

Czas trwania:

• śledztwo powinno być ukończone w ciągu 3 miesięcy

• W uzasadnionych wypadkach okres ten może być przedłużony przez prokuratora nadzorującego śledztwo lub prokuratora bezpośrednio przełożonego wobec prokuratora który prowadzi śledztwo, na dalszy czas oznaczony, nie dłuższy jednak niż rok.

• W szczególnie uzasadnionych wypadkach właściwy prokurator bezpośrednio przełożony wobec prokuratora prowadzącego lub nadzorującego śledztwo może przedłużyć jego okres na dalszy czas oznaczony.

(ZŁOTE MYŚLI WALTOSIA) Formalizm śledztwa ma być jedną z gwarancji, która ma zapewnić poszanowanie praw człowieka i przyczynić się do prawdziwości ustaleń dowodowych. Widać tu zasadę że im większa waga sprawy, tym bardziej intensywnie trzeba chronić proces przed niebezpieczeństwem dewiacji.

105. Porządek czynności w śledztwie.

1. Wiadomość o przestępstwie

2. Fazy poprzedzające formalne wszczęcie postępowania:

a) dochodzenie wstępne

b) postępowanie sprawdzające

3. Postanowienie o wszczęciu postępowania przygotowawczego + Postępowanie w sprawie (in rem)

Postanowienie o wszczęciu śledztwa - zawsze prokurator.

Jeżeli wcześniej nie prowadzono dochodzenia wstępnego postanowienie to upoważnia do czynności dowodowych mających formę procesową .

Zażalenie na bezczynność­ - jeżeli osoba lub instytucja, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie, nie zostanie w ciągu 6 tygodni powiadomiona o wszczęciu/odmowie wszczęcia śledztwa(dochodzenia) może wnieść zażalenie do prokuratora nadrzędnego albo powołanego do nadzoru nad organem któremu złożono zażalenie.

4. Postanowienie o przedstawieniu zarzutów/ umorzenie / zawieszenie + 5. Postępowanie przeciw podejrzanemu (in personam)

Na postawienie zarzutów składają się następujące czynności:

• Sporządzenie postanowienia o przedstawieniu (musi zawierać wskazanie podejrzanego, dokładne określenie zarzucanego mu czynu i jego kwalifikacji prawnej,)

• Niezwłoczne ogłoszenie jego treści podejrzanemu, pouczenie go o prawach i obowiązkach

• Przesłuchanie podejrzanego (chyba że ogłoszenie tego postanowienia lub przesłuchanie nie jest możliwe bo się ukrywa lub jest nieobecny w kraju - generalnie poza dwoma wyjątkami (w dochodzeniu wstępnym - w wypadku niecierpiącym zwłoki, zwłaszcza gdy mogłoby to spowodować zatarcie śladów i dowodów przestępstwa) przesłuchanie bez ogłoszenia postanowienia o przedstawieniu jest niedopuszczalne.

• Pouczenie podejrzanego o prawie żądania, do czasu zawiadomienia go o terminie zaznajomienia z materiałami śledztwa, podania mu ustnie podstaw zarzutów oraz sporządzenie uzasadnienia na piśmie.

• Sporządzenie takiego uzasadnienia i doręczenie podejrzanemu i obrońcy w terminie 14 dni.

W postępowaniu in personam może dojść do potrzeby modyfikacji zarzutu postawionego podejrzanemu. Dochodzi do tego gdy okaże się że :

1. należy zarzucić czyn nieobjęty wydanym uprzednio postanowieniem albo niewpisany do protokołu przesłuchania

2. należy zarzucić czyn w zmienionej w istotny sposób postaci (obraz czynu uległ zasadniczym zmianom)

3. czyn zarzucany należy zakwalifikować z surowszego przepisu

6. Zakończenie postępowania:

• Wniesienie aktu oskarżenia do sądu

• Umorzenie śledztwa lub dochodzenia

• Wniosek do sądu o warunkowe umorzenie postępowania

• Wniosek o umorzenie postępowania i zastosowanie środków zabezpieczających

7. Sporządzenie aktu oskarżenia

8. Wniesienie aktu oskarżenia

106. Dochodzenie.

Dochodzenie jest formą postępowania przygotowawczego. Większość dochodzeń jest prowadzonych przez Policję. Dochodzenie jest fakultatywną formą postępowania przygotowawczego. Nie ma dochodzenia obligatoryjnego. Organami prowadzącymi dochodzenie są:

• Policja (jako klasyczny organ dochodzenia)

• Prokurator (jeśli tak postanowi)

• Organy straży granicznej (o przestępstwa wymienione w ustawie o SG)

• Organy ABW (w sprawach z zakresu swojej właściwości), CBA, finansowe organy dochodzenia,

• Organy upoważnione obok policji na podstawie rozporządzenia MS (org. inspekcji handlowej, Państwowej inspekcji sanitarnej, urzędy skarbowe, prezes urzędu regulacji telekomunikacji i poczty,…itd.)

• Organy uprawnione na podstawie ustaw szczególnych (strażnicy leśni, Państwowa straż łowiecka, i takie takie)

Zgodnie z intencją prawodawcy dochodzenie przewidziane jest przede wszystkim dla spraw o mniejszym ciężarze gatunkowym, mniej skomplikowanym charakterze, zarówno pod względem faktycznym jak i prawnym.

Art. 325b - dochodzenie prowadzi się w sprawach o przestępstwa należące do właściwości sądu rejonowego:

1. Zagrożone karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności, z tym że jeśli przeciwko mieniu to tylko, gdy wartość przedmiotu albo szkoda wyrządzona lub grożąca nie przekracza 100 000 zł.

2. Przewidziane w art. 159kk (udział w bójce lub pobiciu z użyciem broni, noża lub innych niebezpiecznych narzędzi) i art. 262 par.2kk (ograbienie zwłok, prochów, grobu)

3. Przewidziane w art. 279 par.1 (kradzież z włamaniem), art. 286 par.1 i 2 (oszustwo), art. 289 par.2 (zabór pojazdu mechanicznego w celu krótkotrwałego użycia, jeżeli wartość przedmiotu albo szkoda nie przekracza 100 000 zł)

Czas trwania:

• 2 miesiące

• Przedłużenie do 3 miesięcy przez prokuratora nadzorującego dochodzenie

• A w wypadkach szczególnych na dalszy okres oznaczony.

Istotną cechą dochodzenia jest redukcja jego formalizmu:

a) postanowienia o wszczęciu dochodzenia, odmowie wszczęcia dochodzenia, jego umorzeniu i wpisaniu sprawy do rejestru przestępstw, umorzeniu dochodzenia oraz jego zawieszeniu można zamieścić w łącznym protokole i nie wymagają one uzasadnienia,

b) nie jest wymagane powiadomienie prokuratora o wszczęciu dochodzenia

c) nie jest wymagane sporządzenie postanowienia o przedstawieniu zarzutów oraz wydanie postanowienia o zamknięciu dochodzenia, chyba że podejrzany jest tymczasowo aresztowany

d) większość czynności dowodowych można utrwalić w postaci protokołu ograniczonego do zapisu najbardziej istotnych oświadczeń osób biorących udział w czynności; należy jednak utrwalić w zwyczajnej formie protokołu przesłuchanie podejrzanego i pokrzywdzonego oraz czynności których nie będzie można powtórzyć

e) akt oskarżenia może sporządzić prowadzących dochodzenie, chyba że prokurator to uczyni; akt oskarżenia może nie zawierać uzasadnienia

107. Czynności sądowe w postępowaniu przygotowawczym.

Sadem wykonującym przewidziane w ustawie czynności w postępowaniu przygotowawczym na posiedzeniu jest sąd powołany do rozpoznania sprawy w pierwszej instancji, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej.

Formy oddziaływania sądu na postępowanie przygotowawcze:

1. Oddziaływanie pośrednie.

W czasie postępowania przejściowego i podczas rozprawy głównej oraz odwoławczej sąd ocenia materiał dowodowy utrwalony podczas postępowania przygotowawczego

2. Oddziaływanie bezpośrednie:

a) podejmowanie decyzji w pierwsze instancji, wyłącznie zastrzeżonych sądowi:

• Stosowanie tymczasowego aresztowania

• Stosowanie warunkowego dozoru policji

• Decydowanie o przesłuchaniu osób zobowiązanych do zachowania tajemnicy notarialnej, adwokackiej, radcy prawnego, lekarskiej, dziennikarskiej

• Decydowanie o skierowaniu oskarżonego na obserwację psychiatryczną

• Zarządzanie kontroli rozmów oraz zatwierdzanie postanowień prokuratora o takiej kontroli

• Wydanie i odwołanie listu żelaznego

• Dopuszczenie dowodu z zeznań świadka koronnego

b) wykonywanie działań korygujących za pomocą decyzji wydawanych w wyniku wniesionych środków odwoławczych - sąd rozpoznaje zażalenia następujące zażalenia niewydajne przez sąd:

• O odmowie wszczęcia śledztwa lub dochodzenia

• O umorzeniu śledztwa lub dochodzenia

• W przedmiocie nieizolacyjnych środków zapobiegawczych, jeżeli wydał je prokurator

• Dotyczące kontroli i utrwalania rozmów, wydane przez prokuratora

• Zatrzymanie osoby podejrzanej

• O zatrzymaniu i przymusowym doprowadzeniu świadka

c) przeprowadzanie czynności dowodowych w toku postępowania przygotowawczego

• Jeżeli zachodzi niebezpieczeństwo, że świadka nie będzie można przesłuchać na rozprawie, strona lub prokurator albo organ prowadzący postępowanie mogą zwrócić się do sądu z żądaniem przesłuchania go przez sąd

• Przesłuchanie pokrzywdzonego, który w chwili czynu nie ukończył 15 lat

108. Pojęcie oraz rola w procesie karnym sędziego śledczego i sędziego do spraw postępowania przygotowawczego.

UWAGA! ZERŻNIĘTE ZE SKRYPTU KTÓRY WAM WYSYŁAŁAM BO NIGDZIE TEGO NIE ZNALAZŁAM:

Polska procedura karna nie przewiduje tych instytucji.

Postulaty wprowadzenia w piśmiennictwie.

Konstytucja stanowi, że zażalenie na zatrzymanie - do sądu, używa pojęcia “sąd”, a więc brak podstaw by pod tym pojęciem rozumieć sędziego albo sędziego śledczego.

W Europie kontynentalnej występuje tendencja do eliminowania z procesu karnego sędziego śledczego (ze względu na brak wykształcenia kryminalistycznego).

Występuje we Francji, Portugalii i Chorwacji.

W Europie kontynentalnej dostrzegać można proces wprowadzania do postępowania karnego instytucji sędziego ds. postępowania przygotowawczego (Niemcy, Włoch, Austria).

Wykonuje on funkcje:

• Kontrolną i gwarancyjną:

- zapewnienie przestrzegania praw i podstawowych wolności

- kontrolowanie terminów

- nadzorowanie prawidłowości i rzetelności działania prokuratora

- kontrola wyników postępowania i podejmowanie decyzji co do dalszego jego toku

• Przygotowawczą

- przeprowadzenie dowodów na potrzeby rozprawy głównej

Skorupka ocenia to pozytywnie, postuluje powierzenie tych funkcji sądowi, który wykonywałby czynności jednoosobowo; nie prokuratorowi gdyż z powodu hierarchicznego podporządkowania w prokuraturze nie można mówić o samodzielności i bezstronności.

W wypadku wprowadzenia instytucji sędziego ds. postępowania przygotowawczego organ ten nie powinien działać z urzędu lecz wyłącznie na wniosek stron (prokuratora, podejrzanego, pokrzywdzonego).

Postulowane uprawnienia:

1. Stosowanie i przedłużanie środków zapobiegawczych

2. stosowanie zabezpieczenia majątkowego

3. Stosowanie kar porządkowych

4. Wydanie listu żelaznego

5. Wydawanie zgody na zatrzymanie, przeszukanie, podsłuch, obserwację psychiatryczną

6. Zwalnianie od obowiązku zachowania tajemnicy służbowej i zawodowej

7. Przesłuchanie podejrzanego lub świadka

8. Eliminowanie z procesu informacji uzyskanych w sposób sprzeczny z ustawą

9. Rozpoznawanie środków odwoławczych

10. Zatwierdzanie decyzji prokuratora o zaniechaniu ścigania oraz o umorzeniu śledztwa.

109. Zakończenie i zamknięcie postępowania przygotowawczego.

Sposoby zakończenia postępowania przygotowawczego:

1. Wniesienie aktu oskarżenia do sądu

Na tą fazę składają się następujące czynności:

a) końcowe zaznajomienie podejrzanego z materiałami postępowania

b) pouczenie stron o prawie składania wniosków o uzupełnienie śledztwa lub dochodzenia w terminie 3 dni od daty zaznajomienia

c) ewentualne uzupełnienie postępowania, po uzupełnieniu należy ponownie zaznajomić podejrzanego i obrońcę z materiałami sprawy

d) wydanie postanowienia o zamknięciu śledztwa; w dochodzeniu nie jest wymagane wydanie postanowienia o zamknięciu dochodzenia, chyba że podejrzany jest tymczasowo aresztowany

e) sporządzenie aktu oskarżenia

f) faktyczne wniesienie aktu oskarżenia, w ciągu 14 dni od daty zamknięcia śledztwa albo od otrzymania aktu oskarżenia sporządzonego przez policję w dochodzeniu prokurator sporządza akt oskarżenia lub zatwierdza akt oskarżenia sporządzony przez policję w dochodzeniu i wnosi go do sądu, jeżeli podejrzany jest tymczasowo aresztowany termin ten wynosi 7 dni (oba instrukcyjne)

g) zawiadomienie oskarżonego i ujawnionego pokrzywdzonego, a także osoby lub instytucji, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie

2. Umorzenie śledztwa lub dochodzenia

Jeżeli postępowanie nie dostarczyło podstaw do wniesienia aktu oskarżenia a ustalono że oskarżony nie dopuścił się czynu w stanie niepoczytalności i nie istnieją podstawy do zastosowania środków zabezpieczających.

(Gdy wyjdzie na jaw negatywna przesłanka procesu).

3. Umorzenie dochodzenia i wpisanie sprawy do rejestru przestępstw

Jeżeli dane uzyskane w toku dochodzenia wstępnego lub przeprowadzonego przez okres co najmniej 5 dni dochodzenia nie stwarzają dostatecznych podstaw do wykrycia sprawcy w drodze dalszych czynności procesowych.

4. Wniosek do sądu o warunkowe umorzenie postępowania

5. Wniosek do sądu o umorzenie postępowania i zastosowanie środków zabezpieczających

Jeżeli w toku śledztwa lub dochodzenia zostanie ustalone że podejrzany dopuścił się czynu w stanie niepoczytalność a istnieją podstawy do zastosowania środków zabezpieczających.

ZAMKNIĘCIE ŚLEDZTWA LUB DOCHODZENIA jest jedną z ważniejszych instytucji postępowania przygotowawczego. Do jego istotu należy nie tylko formalne stwierdzenie(wydanie postanowienia) o zakończeniu biegu postępowania przygotowawczego, ale przede wszystkim potrzeba usystematyzowania i uporządkowania przez org procesowy zebranego w sprawie materiału dowodowego i udostępnienie tego materiału podejrzanemu i obrońcy - realizacja zasady prawa oskarżonego do obrony.

Wydanie postanowienia o zamknięciu postępowania przygotowawczego poprzedza szereg czynności :

• Powiadomienie podejrzanego i jego obrońcy o terminie końcowego zaznajomienia się z materiałami postępowania (na ich wniosek)

• Pouczenie podejrzanego i jego obrońcy o prawie uprzedniego przejrzenia akt w określonym przez organ terminie (stosownie do wagi i zawiłości sprawy)

• Końcowe zaznajomienie podejrzanego i obrońcy z materiałami postępowania

• Pouczenie stron (podejrzanego i pokrzywdzonego) o możliwości składania wiosków o uzupełnienie śledztwa(dochodzenia) w terminie 3 dni od daty zaznajomienia podejrzanego z materiałami

• Ewentualne uzupełnienie postępowania przygotowawczego

• Sporządzenie protokołu zaznajomienia podejrzanego z materiałami zebranymi w postępowaniu przygotowawczym.

110. Wymogi formalne aktu oskarżenia

Sporządzenie aktu oskarżenia jest czynności procesową, która musi przybrać formę pisma procesowego, z wyjątkiem sytuacji, o której mowa w art. 398 § 1 (w toku sprawy wyszły na jaw nowe okoliczności - „ustny, wypadkowy” akt oskarżenia).

Akt oskarżenia musi być sporządzony w formie pisemnej, szczegółowo określonej w kodeksie. Warunki określa art. 119 (pisma procesowe) oraz Rozdział 39.

Akt oskarżenia powinien zawierać:

1. Oznaczenia oskarżyciela i jego adres

2. Oznaczenia sądu, do którego jest skierowany i sprawy, jakiej dotyczy. Dla oznaczenia sądu wymienia się jego nazwę, siedzibę i przytacza się przepisy uzasadniające właściwość miejscową i rzeczową.

3. Dane osobowe oskarżonego oraz dane o zastosowaniu środka zapobiegawczego. W razie gdy objęto oskarżeniem kilka osób należy po kolei wskazywać: sprawców, podżegaczy, pomocników i inne osoby, których przestępstwo pozostaje w ścisłym związku z przestępstwem sprawcy (granice podmiotowe)

4. Konkluzję - dokładne określenie zarzucanego oskarżonemu czynu, ze wskazaniem czasu, miejsca, sposobu i okoliczności jego popełnienia oraz skutków, a zwłaszcza wysokości powstałej szkody

5. Wskazanie, że czyn popełniony zostać w warunkach recydywy. Jeśli tak należy podać informacje o uprzednim skazaniu rozmiarze odbytej kary.

6. Kwalifikację prawną czynu

7. Wskazanie sądu właściwego do rozpoznania sprawy i trybu postępowania

8. Uzasadnienie - należy w nim przytoczyć fakty i dowody, na których oskarżenie się opiera, w miarę potrzeby wyjaśnić podstawę prawną oskarżenia i omówić okoliczności, na które powołuje się oskarżony w swojej obronie;

Akt sporządzony przez Policję lub tzw szczególnego oskarżyciela publicznego (art. 325d - rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości o innych organach uprawnionych do prowadzenia dochodzenia i wnoszenia i popierania oskarżenia przed sądem I instancji) może nie zawierać uzasadnienia; sprawa z oskarżenia prywatnego - akt może się ograniczyć do oznaczenia oskarżonego, zarzucanego mu czynu oraz wskazania dowodów

9. Listę osób, których wezwania oskarżyciel żąda

10. Wykaz innych dowodów, których przeprowadzenia na rozprawie głównej domaga się oskarżyciel

11. Datę i podpis sporządzającego akt oskarżenia

Wraz z aktem przesyła się:

-akta postępowania przygotowawczego

-po jednym odpisie aktu oskarżenia dla każdego oskarżonego

Obowiązkowe załączniki tylko dla sądu:

-lista ujawnionych osób pokrzywdzonych z ich adresami

-listę osób, których wezwania oskarżyciel żąda z ich adresami

-wykaz innych dowodów, których przeprowadzenia na rozprawie głównej domaga się oskarżyciel

O przesłaniu aktu oskarżenia do sądu oraz o treści przepisów art. 335 (wniosek o skazanie bez rozprawy) i 387 (dobrowolne poddanie się karze) oskarżyciel publiczny zawiadamia oskarżonego i ujawnionego pokrzywdzonego, a także osobę lub instytucję, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie. Pokrzywdzonego należy pouczyć o uprawnieniach związanych z dochodzeniem roszczeń majątkowych oraz o treści przepisu art. 49a (termin do złożenia wniosku), a w razie potrzeby także o prawie do złożenia oświadczenia o działaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego.

Prokurator może:

- wnieść o zaniechanie wezwania i odczytanie na rozprawie zeznań świadków przebywających za granicą lub mających stwierdzić okoliczności, którym oskarżony w wyjaśnieniach swych nie zaprzeczył, a okoliczności te nie są tak doniosłe, aby konieczne było bezpośrednie przesłuchanie świadków na rozprawie

-wniosek z uzasadnieniem o zobowiązanie podmiotu quasi-pozwanego cywilnie (art. 52 KK) do zwrotu na rzecz SP uzyskanej korzyści majątkowej oraz zawiadomienie tego podmiotu o terminie rozprawy

-umieścić w akcie oskarżenia wniosek o skazanie i orzeczenie uzgodnionych z oskarżonym kary lub środka karnego bez przeprowadzenia rozprawy (za występek zagrożony karą nieprzekraczającą 10 lat pozbawienia wolności)

Jeżeli akt nie spełnia wymogów ustawowych to prezes sądu (przewodniczący wydziału, upoważniony sędzia) zwraca go oskarżycielowi w celu usunięcia braków w terminie 7 dni.

111. Wniosek prokuratora o skazanie oskarżonego bez rozprawy. Przesłanki i tryb postępowania. (art. 343 KPK)

(Ciekawostka - włoskie pattegiamento)

Jedna z form porozumienia procesowego.

Z wnioskiem o wydanie wyroku w warunkach art. 335 § 1 może wystąpić prokurator oraz nieprokuratorski organ (art. 325d). Wniosek o wydanie wyroku skazującego i orzeczenie uzgodnionej kary i środków karnych jest umieszczany w akcie oskarżenia. Powinien on zawierać: oznaczenie wniosku i treść dokonanych uzgodnień. Jego uzasadnienie może być ograniczone do wskazania tylko okoliczność popełnienia przestępstwa niebudzące wątpliwości oraz charakterystykę postawy sprawcy, która wskazuje, że cele postępowania zostaną osiągnięte. Może być złożony w każdej sprawie dotyczącej

występku zagrożonego karą nieprzekraczającą 10 lat pozbawienia wolności.

Sąd może na posiedzeniu na podstawie wniosku prokuratora złożonego za zgodą oskarżonego zawartego w akcie oskarżenia, zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, orzec niektóre ze środków karnych, warunkowo zawiesić wykonanie kary, nawet jeżeli nie zostały spełnione wszystkie przesłanki określone w kodeksie karnym, jeżeli uzna, że:

-okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości, a

-postawa oskarżonego wskazuje, że cele postępowania zostaną osiągnięte (art. 335 i 343)

Brak przyznania się podejrzanego do winy nie powinien stanowić przeszkody do wystąpienia uprawnionych podmiotów z wnioskiem o skazanie bez rozprawy.

Nie przeprowadza się postępowania dowodowego.

Sąd może uzależnić uwzględnienie wniosku od naprawienia szkody w całości lub w części lub od zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.

Z inicjatywą może wystąpić: podejrzany, obrońca, organ prowadzący postępowanie przygotowawcze. Zgoda na warunki skazania bez rozprawy musi być udzielona przez podejrzanego bez wątpliwości i powinna znaleźć swoje odzwierciedlenie w protokole przesłuchania podejrzanego lub w protokole końcowego zaznajomienia podejrzanego z materiałami sprawy lub w odrębnym stosownym dokumencie (może on mieć formę własnoręcznie podpisanego oświadczenia oskarżonego, ale powinien być opatrzony podpisem prokuratora z odpowiednią adnotacją - np. „spoko”).

Prokurator, oskarżony i pokrzywdzony mają prawo wziąć udział w posiedzeniu, ale prezes sądu lub sąd mogą zarządzić, że ich udział jest obowiązkowy, szczególnie gdy:

1. Pokrzywdzony złożył wniosek o naprawienie wyrządzonej szkody

2. Sąd uzna za celowe doprowadzenie do porozumienia między oskarżonym a pokrzywdzonym co do naprawienia szkody lub zadośćuczynienia

3. Sąd jest skłonny uwzględnić wniosek prokuratora, ale nie pasuje mu uzgodniony wymiar kary

4. Zachodzą wątpliwości co do dobrowolności oskarżonego

Sąd uwzględniając wniosek skazuje oskarżonego wyrokiem.

Skrócenie postępowania przygotowawczego.

Jeśli zachodzą warunki do wystąpienia z wnioskiem, a wyjaśnienia podejrzanego nie budzą wątpliwości to można nie przeprowadzać dalszych czynności postępowania przygotowawczego. Można to przeprowadzić, gdy podejrzany nie zaprzecza popełnieniu zarzucanego mu czynu, a jego wyjaśnienia, jak i okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości. WYJĄTKIEM jest obowiązek przeprowadzenia czynności niepowtarzalnych - co do których zachodzi niebezpieczeństwo, że nie będzie można przeprowadzić ich na rozprawie.

Jeżeli po dokonaniu uzgodnień nastąpi zmiana lub uzupełnienie zarzutów należy dokonać ponownych uzgodnień..

Gdy został złożony wniosek, a w aktach sprawy brak jest dokumentu zawierającego uzgodnienie kary lub środka karnego, sąd powinien rozpatrzyć sprawę na zasadach ogólnych (postępowanie zwyczajne lub uproszczone).

112. Nadzór prokuratora nad postępowaniem rozpoznawczym.

Obowiązkiem prokuratora jest czuwanie nad sprawnym i prawidłowym przebiegiem całego nadzorowanego przez siebie postępowania poprzez kontrolę czynności organów je prowadzących oraz wyciągnięcie konsekwencji prawnych ze spostrzeżonych uchybień.

Przedmiotem nadzoru jest:

1. Legalność działania organów - posiadanie uprawnień do podjęcia danej czynności, wykonywanie czynności zgodnie z prawem

2. Sprawność w sensie kryminalistyczno-prakseologicznym - realizacja czynności procesowych w sposób właściwie ukierunkowany, przemyślany, skoncentrowany i niezwłoczny

Obejmuje on postępowanie przygotowawcze w zakresie, jakim sam go nie prowadzi; może objąć postępowanie sprawdzające toczące się na podstawie art. 307 (są to np. czynności operacyjno-rozpoznawcze prowadzone przez Policję, mające na celu sprawdzenie wiarygodności zawiadomienia o przestępstwie);

/może objąć postępowanie prowadzone w trybie art. 308 ( zabezpieczenie śladów i dowodów przed ich utratą lub zniekształceniem); dochodzeniem i śledztwem powierzonym Policji lub innym uprawnionym organom. <tutaj jest konflikt między podręcznikami, Waltoś pisze, że dochodzenie prowadzone przez inne organy niż Policja nie podlega nadzorowi prokuratora>/

Art. 326 § 3 (..) prokurator może w szczególności:

1) zaznajamiać się z zamierzeniami prowadzącego postępowanie, wskazywać kierunki postępowania oraz wydawać co do tego zarządzenia,

2) żądać przedstawienia sobie materiałów zbieranych w toku postępowania,

3) uczestniczyć w czynnościach dokonywanych przez prowadzących postępowanie, osobiście je przeprowadzać albo przejąć sprawę do swego prowadzenia,

4) wydawać postanowienia, zarządzenia lub polecenia oraz zmieniać i uchylać postanowienia i zarządzenia wydane przez prowadzącego postępowanie.

W razie niewykonania przez organ niebędący prokuratorem postanowienia, zarządzenia lub polecenia wydanego przez prokuratora sprawującego nadzór, na jego żądanie przełożony funkcjonariusza wszczyna postępowanie służbowe; o wyniku postępowania informuje się prokuratora.

Nadzór prokuratorski ma swoje rozwinięcie w przepisach regulaminu wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury.

Wytyczne - służą właściwemu ukierunkowaniu i przeprowadzenie czynności postępowania; np. prokurator może zastrzec, że dopuszczenie stron do udziału w czynnościach śl;edczych wymaga jego zgody; mogą mieć postać niesformalizowanego pisma

Wzruszanie prawomocnych postanowień o umorzeniu postępowania przygotowawczego

1. Może ono być w każdym czasie podjęte na nowo na mocy postanowienia prokuratora pod warunkiem, że nie będzie się toczyć przeciwko osobie, która w poprzednim postępowaniu występowała w charakterze podejrzanego (odpowiednio do odmowy wszczęcia śledztwa lub dochodzenia)

2. ALE: Wznawia się przeciwko tej samej osobie na mocy postanowienia prokuratora nadrzędnego, nad tym, który wydał lub zatwierdził postanowienie o umorzeniu, wtedy gdy ujawnią się nowe istotne fakty lub dowody nie znane w poprzednim postępowaniu albo gdy zachodzi okoliczność z art. 11 § 3 (umorzenie absorpcyjne - Postępowanie w sprawie o występek, zagrożony karą pozbawienia wolności do lat 5, można umorzyć, jeżeli orzeczenie wobec oskarżonego kary byłoby oczywiście niecelowe ze względu na rodzaj i wysokość kary prawomocnie orzeczonej za inne przestępstwo, a interes pokrzywdzonego temu się nie sprzeciwia. Postępowanie takie można wznowić w przypadku uchylenia lub istotnej zmiany treści prawomocnego wyroku, z powodu którego zostało umorzone).

Przewidziane ograniczenie okresu tymczasowego aresztowania stosuje się wówczas do łącznego trwania tego środka i może to spowodować konieczność starania się o przedłużenie okresu tymczasowego aresztowania

Prokurator może zlecić Policji lub przedsięwziąć osobiście dokonanie niezbędnych czynności dowodowych w celu sprawdzenia okoliczności uzasadniających wydanie postanowienia o wznowieniu lub podjęciu.

Nadzwyczajne uchylenie prawomocnego postanowienia o umorzeniu przez Prokuratora Generalnego (quasi-rewizja nadzwyczajna Prokuratora Generalnego)

Może on uchylić prawomocne postanowienie o o umorzeniu postępowania przygotowawczego w stosunku do osoby, która występowała w charakterze podejrzanego, jeżeli stwierdzi, że umorzenie postępowania było niezasadne. Nie dotyczy to wypadku, w którym sąd utrzymał w mocy postanowienie o umorzeniu.

Po upływie 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu Prokurator Generalny może uchylić lub zmienić postanowienie albo jego uzasadnienie jedynie na korzyść podejrzanego.

NADZÓR SŁUŻBOWY

Kontrola organu przełożonego nad podwładnym, jej źródłem jest prawo pracy. Występuje w obrębie prokuratury oraz innych instytucji (zwłaszcza Policji) i ma znaczenie w praktyce.

Aprobata prokuratora - zatwierdzenie przez prokuratora przełożonego projektów aktów kończących postępowanie przygotowawcze, sporządzonych przez prokuratora podwładnego. Ma znaczenie tylko wewnątrz prokuratory.

Zawsze decyzje wydawane w ramach nadzoru procesowego mają pierwszeństwo.

113. Postępowanie międzyinstancyjne (przejściowe)

Postępowanie przejściowe to określenie doktrynalne. W Kodeksie są to rozdziały 40. i 41.

Jest to jedna z trzech faz postępowania głównego i obejmuje:

1. wstępną kontrolę oskarżenia - zagadnienie 114.

2. orzekanie poza rozprawą o odpowiedzialności karnej lub środkach zabezpieczających - pozytywne orzeczenie (negatywne = umorzenie); dążenie do przyspieszenia procesu i jego ekonomizacji

Prezes sądu kieruje rozprawę na posiedzenie, jeżeli:

a) prokurator złożył wniosek o orzeczenie środków zabezpieczających

- umorzył postępowanie przygotowawcze z powodu niepoczytalności lub znikomej społecznej szkodliwości czynu lub okoliczności wyłączających ukaranie sprawcy, po czym wystąpił z wnioskiem o orzeczenie przepadku tytułem środka zabezpieczającego (sąd też tak może); ten kto rości sobie prawo do korzyści lub przedmiotów, których przepadek orzeczono może to robić tylko w postępowaniu cywilnym

-wystąpił z wnioskiem o umorzenie postępowania z powodu niepoczytalności oskarżonego i zastosowanie środków zabezpieczających

b) zachodzi potrzeba rozważenia kwestii warunkowego umorzenia postępowania - obowiązkowy udział oskarżonego, prokuratora i pokrzywdzonego w posiedzeniu gdy prezes sądu lub sąd tak zarządzi, szczególnie gdy pokrzywdzony został ujawniony i powstaje szansa zawarcia porozumienia - sąd może nawet odroczyć posiedzenie żeby doszło do takich negocjacji a obligatoryjnie musi to zrobić na wniosek pokrzywdzonego lub oskarżonego. Po przeprowadzenie takich porozumień sąd bierze je pod uwagę w wyroku.

Jeśli oskarżony sprzeciwia się lub sąd uzna za nieuzasadnione warunkowe umorzenie wówczas wniosek o warunkowe umorzenie zastępuje akt oskarżenia i prokurator musi w terminie 7 dni uzupełnić go niezbędnymi załącznikami, i zostaje skierowany na rozprawę.

O warunkowym umorzeniu sąd orzeka wyrokiem, który można zaskarżyć na zasadach ogólnych, a w części dotyczącej dowodów przysługuje zażalenie. W wyroku należy dokładnie określić czyn oskarżonego, jego kwalifikację prawną oraz okres próby, ewentualnie określa też nałożone na oskarżonego obowiązki i sposób ich wykonania oraz dozór osoby godnej zaufania, kuratora , organizacji społecznej lub instytucji

c) akt oskarżenia zawiera wniosek o skazanie oskarżonego bez rozprawy - zagadnienie 111.

3. załatwianie spraw incydentalnych i wniosków dowodowych - jeżeli akt oskarżenia odpowiada warunkom formalnych i nie kieruje się go do merytorycznego rozważenia to prezes sądu (przewodniczący wydziału) zarządza doręczenie jego odpisu oskarżonemu i wzywa go do składania wniosków dowodowych w terminie 7 dni od doręczeniu mu aktu (jeśli akt zawiera wniosek o skazanie bez rozprawy doręcza się ujawnionemu pokrzywdzonemu). Prezes rozważa też wnioski dowodowe i może się przychylić do nich lub nie (jak nie to postanowienie), może też sam z urzędu sprowadzić na rozprawę świadków i inne dowody.

Między doręczeniem zawiadomienia a terminem rozprawy musi upłynąć co najmniej 7 dni (w razie niezachowania terminu na wniosek oskarżonego lub jego obrońca rozprawa ulega obligatoryjnemu odroczeniu).

Pisemna odpowiedź oskarżonego na akt - może ją wnieść w ciągu 7 dni od doręczenia aktu, o czym należy go pouczyć.

4. przygotowanie organizacyjne rozprawy głównej - wydanie przez prezesa sądu pisemne zarządzenie o wyznaczeniu rozprawy głównej (wskazanie sędziego albo członków składu orzekającego, dzień, godzina, sala, osoby, które należy zawiadomić, zarządzenie doprowadzenia oskarżonego)

Systemy powoływania sędziów do orzekania w konkretnych sprawach:

1. automatycznej kolejności - wg wpływy sprawy i jawnej listy sędziów. Odstępstwo tylko w razie choroby sędziego lub innej ważnej przyczyny, którą należy zaznaczyć

2. system doboru losowego - jak zarzuca się popełnienie zbrodni zagrożonej karą 25 lat pozbawienia wolności albo dożywocia to wyznaczenie składu dokonuje się na wniosek prokuratora lub obrońcy w drodze losowania, przy którym mogą oni być obecni. Prokurator składa wniosek nie później niż w ciągu 7 dni po wniesieniu aktu oskarżenia, a obrońca w ciągu 7 dni od doręczenia mu odpisu aktu oskarżenia. Szczegółowe zasady określa rozporządzenie.

Rozprawę należy wyznaczyć i przeprowadzić bez nieuzasadnionej zwłoki.

114. Formalna i merytoryczna kontrola aktu oskarżenia.

Wymogi formalne aktu oskarżenia - zagadnienie 110.

Jeżeli akt nie spełnia wymogów ustawowych to prezes sądu (przewodniczący wydziału, upoważniony sędzia) zwraca go oskarżycielowi w celu usunięcia braków w terminie 7 dni. Na zarządzenie sędziego oskarżycielowi przysługuje zażalenie do sądu właściwego do rozpoznania sprawy. Oskarżyciele posiłkowy i prywatny bez względu na wniesione odwołanie muszą wnieść poprawiony/uzupełniony akt oskarżenia w terminie 7 dni. Z tego rygoru zwolniony jest oskarżyciel publiczny jak wniesie zażalenie (opinia, że termin ten nie ma charakteru zawitego).

Jeżeli akt oskarżenia odpowiada warunkom formalnym, prezes sądu zarządza doręczenie jego odpisu oskarżonemu i wzywa go do składania wniosków dowodowych w terminie 7 dni od doręczenia mu aktu oskarżenia. Jeżeli akt oskarżenia zawiera wniosek, o którym mowa w art. 335 § 1 (skazanie bez rozprawy), jego odpis doręcza się ujawnionemu pokrzywdzonemu.

Oskarżony ma prawo wniesienia, w terminie 7 dni od doręczenia mu aktu oskarżenia, pisemnej odpowiedzi na akt oskarżenia, o czym należy go pouczyć.

Jeżeli zachodzi niebezpieczeństwo ujawnienia informacji niejawnych o klauzuli "tajne" lub "ściśle tajne", oskarżonemu doręcza się odpis aktu oskarżenia bez uzasadnienia. Uzasadnienie aktu oskarżenia udostępnia się jednak z zachowaniem rygorów określonych przez prezesa sądu lub sąd.

MERYTORYCZNA KONTROLA - ma zapobiec wniesieniu oskarżenia oczywiście bezsadnego. Znaczenie ma jedynie negatywny wynik takiej kontroli - zamyka oskarżeniu drogę do rozprawy.

Etap oddania pod sąd (znaczenie szersze) <w znaczeniu węższym to sam akt organu procesowego stwierdzający dopuszczalność przeprowadzenia rozprawy.

Prezes sądu ma obowiązek skierować sprawę na posiedzenie, gdy:

1. prokurator złożył wniosek o orzeczenie środków zabezpieczających

2. zachodzi potrzeba rozważenia kwestii warunkowego umorzenia postępowania- zagadnienie 113.

3. akt oskarżenia zawiera wniosek o skazanie bez rozprawy- zagadnienie 111.

Prezes sądu kieruje sprawę na posiedzenie także wtedy, gdy zachodzi potrzeba innego rozstrzygnięcia przekraczającego jego uprawnienia, a zwłaszcza:

1) umorzenia postępowania z powodu negatywnej przesłanki procesowej (np. czyn to wykroczenie, społeczna szkodliwość czynu jest znikoma - art. 17 § 1 pkt 2-11)

2) umorzenia postępowania z powodu oczywistego braku faktycznych podstaw oskarżenia (uderzający brak dowodów uzasadniających oskarżenie i których uzupełnienie nie jest prawdopodobne, gdyż żaden wiarygodny dowód nie wskazuje na popełnienie czynu; jeśli brak budzi tylko wątpliwości to sąd nie może umorzyć i albo oddaje prokuratorowi do uzupełnienia albo wyznacza rozprawę główną do zbadania zasadności oskarżenia)

3) wydania postanowienia o niewłaściwości sądu lub o zmianie wskazanego w akcie oskarżenia trybu postępowania

4) zwrotu sprawy prokuratorowi w celu usunięcia istotnych braków postępowania przygotowawczego (jeżeli akta sprawy wskazują na istotne braki tego postępowania, zwłaszcza na potrzebę poszukiwania dowodów, a dokonanie czynności przez sąd powodowałoby znaczne trudności - na postanowienie służy zażalenie; po uzupełnieniu oskarżyciel publiczny może:

• złożyć nowy

• podtrzymać poprzedni

• zwrócić sądowi akta sprawy z wnioskiem o warunkowe umorzenie postępowania

• umorzyć postępowanie

5) wydania postanowienia o zawieszeniu postępowania,

6) wydania postanowienia w przedmiocie tymczasowego aresztowania lub innego środka przymusu (jeżeli oskarżony jest tymczasowo aresztowany sąd z urzędu ma obowiązek rozstrzygnąć o utrzymaniu, zmianie lub uchyleniu tego środka; w razie potrzeby rozstrzyga też o innych środkach)

7) wydania wyroku nakazowego - zagadnienie 133.

8) zachodzi potrzeba rozważenia możliwości przekazania sprawy do postępowania mediacyjnego

9) umorzenia postępowania w razie stwierdzenia niepoczytalności podejrzanego i orzeczenia środka zabezpieczającego

(Art. 324.

§ 1.Jeżeli zostanie ustalone, że podejrzany dopuścił się czynu w stanie niepoczytalności, a istnieją podstawy do zastosowania środków zabezpieczających, prokurator po zamknięciu śledztwa kieruje sprawę do sądu z wnioskiem o umorzenie postępowania i zastosowanie środków zabezpieczających. Przepis art. 321 stosuje się odpowiednio.

§ 2.Jeżeli sąd nie znajduje podstaw do uwzględnienia wniosku, o którym mowa w § 1, przekazuje sprawę prokuratorowi do dalszego prowadzenia.

§ 3.Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie.

Art. 354

§ 2 wniosek kieruje się na rozprawę, chyba że w świetle materiałów postępowania przygotowawczego popełnienie czynu zabronionego przez podejrzanego i jego niepoczytalność w chwili czynu nie budzą wątpliwości, a prezes sądu uzna za celowe rozpoznanie sprawy na posiedzeniu z udziałem prokuratora, obrońcy i podejrzanego; podejrzany nie bierze udziału w posiedzeniu, jeżeli z opinii biegłych wynika, że byłoby to niewskazane, chyba że sąd uzna jego udział za konieczny; pokrzywdzony ma prawo wziąć udział w posiedzeniu)

Sędzia dokonujący kontroli merytorycznej NIE PODLEGA WYŁĄCZENIU z mocy ustawy.

Art. 347.W dalszym postępowaniu sąd nie jest związany ani oceną faktyczną, ani prawną przyjętą za podstawę postanowień i zarządzeń wydanych na posiedzeniu.

115. Rozpoczęcie rozprawy głównej (rozdział 44)

1) Rozprawę główną rozpoczyna wywołanie sprawy. Wywołanie rozprawy oznacza informację o tym, że będzie rozpoznawana sprawa imiennie wymienianej osoby (osób) oskarżonej, ogłaszana przez protokolantka w miejscu, w którym oczekują osoby, które będą uczestnikami rozprawy oraz te, które zamierzają być obecne na Sali podczas jej rozpoznawania.

2) Przewodniczący sprawdza, czy wszyscy wezwani stawili się oraz czy nie ma przeszkód do rozpoznania sprawy. Przeszkodą może być np. wniosek o wyłączenie sędziego, zgłoszenie przez obrońcę kolizji obrony

3) W razie nieusprawiedliwionego niestawiennictwa oskarżonego, którego obecność jest obowiązkowa, przewodniczący zarządza jego natychmiastowe zatrzymanie i doprowadzenie lub przerywa w tym celu rozprawę albo też sąd ją odracza. Sąd może rozważyć prowadzenie rozprawy bez udziału oskarżonego, chyba że uzna jego obecność za niezbędną albo zajdą choćby najmniejsze wątpliwości co do tego czy prawidłowo wezwano oskarżonego.

4) W razie niestawiennictwa powoda cywilnego do chwili rozpoczęcia przewodu sądowego, sąd pozostawia powództwo cywilne bez rozpoznania, chyba że powód złożył wniosek o rozpoznanie pomimo jego nieobecności.

5. Po sprawdzeniu obecności przewodniczący zarządza opuszczenie sali rozpraw przez świadków (ze względu na obiektywizm oczekiwanych od nich relacji).

Nie dotyczy to trzech podmiotów:

• Biegli pozostają na sali, jeżeli przewodniczący nie zarządzi inaczej.

• Pokrzywdzony (oraz podmiot z art. 416 - quasi-pozwany) ma prawo wziąć udział w rozprawie, jeżeli się stawi, i pozostać na sali, choćby miał składać zeznania, jako świadek. W tym wypadku sąd przesłuchuje go w pierwszej kolejności. Uznając to za celowe sąd może zobowiązać pokrzywdzonego do obecności na rozprawie lub jej części.

W tej fazie:

• Pokrzywdzony może złożyć oświadczenie, że będzie działał jako oskarżyciel posiłkowy.

• Pokrzywdzony składa powództwo cywilne, zgłasza swojego pełnomocnika

• Udział w postępowaniu zgłasza przedstawiciel społeczny (sąd orzeka czy może)

• W trybie prywatnoskargowym ostatnia możliwość przyłączenia się innego podmiotu do toczącego się postępowania

• Dla oskarżonego ostatnia możliwość wniesienia oskarżenia wzajemnego

• Może nastąpić złożenie wniosku przez oskarżonego lub jego obrońcę z powodu krótszego niż 7 dni okresu dzielącego doręczenie zawiadomienia o terminie rozprawy od terminu tejże rozprawy.

• Cofnięcie wniosku o ściganie przez pokrzywdzonego ( nie dotyczy 197 KK - gwałt)

116. Jawność rozprawy głównej

Rozprawa odbywa się jawnie. Ograniczenia jawności określa ustawa.

Na rozprawie oprócz osób biorących udział w postępowaniu mogą być obecne tylko osoby pełnoletnie, nie uzbrojone (ale przewodniczący może zezwolić na obecność osób a contrario ;))

Nie mogą być obecne na rozprawie osoby znajdujące się w stanie nielicującym z powagą sądu.

Sędzia przewodniczący składu orzekającego, po bezskutecznym upomnieniu, może wydalić osobę, która narusza powagę, spokój lub porządek czynności.

Sąd może zezwolić przedstawicielom radia, telewizji, filmu i prasy na dokonywanie za pomocą aparatury utrwaleń obrazu i dźwięku z przebiegu rozprawy, gdy:

• uzasadniony interes społeczny za tym przemawia,

• dokonywanie tych czynności nie będzie utrudniać prowadzenia rozprawy

• ważny interes uczestnika postępowania temu się nie sprzeciwia.

Sąd może określić warunki, od których uzależnia wydanie zezwolenia.

Uprawnienie stron do utrwalania przebiegu rozprawy za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk. Konieczne jest złożenie przez strony wniosku i postanowienie sądu o wyrażeniu zgody. Odmowa może być uzasadniona względem na prawidłowość postępowania. Nie przysługuje zażalenie.

Zasada jawności NIE ODNOSI SIĘ do narady i głosowania, które objęte są bezwzględną tajemnicą.

Niejawna jest rozprawa, która dotyczy:

1) wniosku prokuratora o umorzenie postępowania z powodu niepoczytalności sprawcy i zastosowanie środka zabezpieczającego,

2) sprawy o pomówienie lub znieważenie; na wniosek pokrzywdzonego rozprawa odbywa się jednak jawnie.

3) fragment rozprawy, w którym odczytywane są protokoły zeznań świadka incognito

4) fragment rozprawy, w której sąd przesłuchuje osobę obowiązaną do zachowania tajemnicy państwowej, służbowej, zawodowej lub funkcyjnej na okoliczności objęte taką tajemnicą.

Sąd wyłącza jawność rozprawy w całości albo w części, jeżeli jawność mogłaby:

1) wywołać zakłócenie spokoju publicznego,

2) obrażać dobre obyczaje,

3) ujawnić okoliczności, które ze względu na ważny interes państwa powinny być zachowane w tajemnicy,

4) naruszyć ważny interes prywatny.

5) także na żądanie osoby, która złożyła wniosek o ściganie.

6) choćby jeden z oskarżonych jest nieletni lub na czas przesłuchania świadka, który nie ukończył 15 lat.

W razie wyłączenia jawności mogą być obecne na rozprawie, oprócz osób biorących udział w postępowaniu, po dwie osoby wskazane przez oskarżyciela publicznego, oskarżyciela posiłkowego, oskarżyciela prywatnego i oskarżonego. Jeżeli jest kilku oskarżycieli lub oskarżonych, każdy z nich może żądać pozostawienia na sali rozpraw po jednej osobie.

Nie stosuje się, jeżeli zachodzi obawa ujawnienia informacji niejawnych o klauzuli tajności "tajne" lub "ściśle tajne". W razie wyłączenia jawności przewodniczący może zezwolić poszczególnym osobom na obecność na rozprawie.

Przewodniczący poucza obecnych o obowiązku zachowania w tajemnicy okoliczności ujawnionych na rozprawie toczącej się z wyłączeniem jawności i uprzedza o skutkach niedopełnienia tego obowiązku.

Z chwilą zgłoszenia wniosku o wyłączenie jawności rozprawa w zakresie tego wniosku odbywa się z wyłączeniem jawności, jeżeli o to wnosi strona lub sąd uzna to za potrzebne.

Przypadki ograniczenia wewnętrznej jawności rozprawy głównej:

1. możliwość wydalanie oskarżonego z sali rozpraw

2. zarządzenie opuszczenia przez oskarżonego sali rozpraw na czas przesłuchania świadka lub biegłego

3. możliwość zaniechania sprowadzenia i dopuszczenia do udziału w czynności wykonywanej w drodze rekwizycji sądowej oskarżonego tymczasowo aresztowanego

Ogłoszenie wyroku odbywa się jawnie. Jeżeli jawność rozprawy wyłączono w całości lub w części, przytoczenie powodów wyroku może nastąpić również z wyłączeniem jawności w całości lub w części.

117. Prowadzenie rozprawy pod nieobecność oskarżonego.

Obecność oskarżonego na rozprawie głównej jest obowiązkowa, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej.

Przewodniczący może wydać zarządzenie w celu uniemożliwienia oskarżonemu wydalenia się z sądu przed zakończeniem rozprawy.

Z dwóch powodów można usunąć oskarżonego na pewien czas z sali sądowej:

1. Jeżeli oskarżony zachowuje się w sposób zakłócający porządek rozprawy lub godzący w powagę sądu, a przewodniczący upomniał go wcześniej, to przewodniczący może wydalić go na pewien czas z sali rozprawy.

2. W wyjątkowych wypadkach, gdy należy się obawiać, że obecność oskarżonego mogłaby oddziaływać krępująco na wyjaśnienia współoskarżonego albo na zeznania świadka lub biegłego, przewodniczący może zarządzić, aby na czas przesłuchania danej osoby oskarżony opuścił salę sądową.

Zezwalając oskarżonemu na powrót, przewodniczący niezwłocznie informuje go o przebiegu rozprawy w czasie jego nieobecności oraz umożliwia mu złożenie wyjaśnień, co do przeprowadzonych w czasie jego nieobecności dowodów.

Jeżeli oskarżony, który złożył już wyjaśnienia, opuścił salę rozprawy bez zezwolenia przewodniczącego lub nie stawił się na rozprawie odroczonej/ przerwanej, a został zawiadomiony o jej terminie, sąd może prowadzić rozprawę w dalszym ciągu pomimo nieobecności oskarżonego, a wyroku wydanego w tym wypadku nie uważa się za zaoczny. Sąd zarządza zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie oskarżonego, jeżeli uznaje jego obecność za niezbędną. Na postanowienie przysługuje zażalenie do innego równorzędnego składu tego sądu.

Jeżeli na rozprawę odroczoną lub przerwaną nie stawił się współoskarżony, który usprawiedliwił swoje niestawiennictwo, sąd może prowadzić rozprawę w zakresie niedotyczącym bezpośrednio nieobecnego oskarżonego, jeżeli nie ograniczy to jego prawa do obrony.

Jeżeli oskarżony wprawił się ze swej winy w stan niezdolności do udziału w rozprawie lub w posiedzeniu, w którym jego udział jest obowiązkowy, sąd może prowadzić postępowanie pomimo jego nieobecności, nawet jeżeli nie złożył jeszcze wyjaśnień. Przed wydaniem postanowienia, sąd zapoznaje się ze świadectwem lekarza, który stwierdził stan takiej niezdolności, lub przesłuchuje go w charakterze biegłego. Stan niezdolności oskarżonego do udziału w rozprawie można stwierdzić także na podstawie badania niepołączonego z naruszeniem integralności ciała, przeprowadzonego za pomocą stosownego urządzenia.

Jeżeli oskarżony zawiadomiony o terminie rozprawy oświadcza, że nie weźmie udziału w rozprawie, uniemożliwia doprowadzenie go na rozprawę albo zawiadomiony o niej osobiście nie stawia się na rozprawę bez usprawiedliwienia, sąd może prowadzić postępowanie bez jego udziału, chyba że uzna obecność oskarżonego za niezbędną; a wtedy zarządza jego zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie. Jeżeli oskarżony nie złożył jeszcze wyjaśnień przed sądem, można zastosować zarządzenie zatrzymania i przymusowego dostarczenia lub uznać za wystarczające odczytanie jego poprzednio złożonych wyjaśnień. Jeżeli rozprawę przerwano lub odroczono wyznaczając nowy jej termin, sąd powiadamia o tym oskarżonego, a jeżeli oskarżony się stawi - przepis art. 375 § 2 (przewodniczący niezwłocznie informuje go o przebiegu rozprawy w czasie jego nieobecności oraz umożliwia mu złożenie wyjaśnień co do przeprowadzonych w czasie jego nieobecności dowodów) stosuje się odpowiednio. Wyroku nie uważa się w tym wypadku za zaoczny.

118. Pojęcie i przebieg przewodu sądowego.

Przewód sądowy jest to jawne i ustne zapoznanie się sądu z meritum sprawy.

Rozpoczyna się odczytaniem przez prokuratora aktu oskarżenia.

Można poprzestać na przedstawieniu podstaw oskarżenia:

• za zgodą obecnych stron

• bez ich zgody w wypadku szczególnie obszernego uzasadnienia.

W postępowaniu uproszczonym, jeśli oskarżyciel publiczny nie bierze udziału, akt oskarżenia odczytuje protokolant. W postępowaniu z oskarżenia prywatnego - oskarżyciel prywatny.

Jeżeli wniesiono odpowiedź na akt oskarżenia (oskarżony ma prawo wniesienia, w terminie 7 dni od doręczenia mu aktu oskarżenia, pisemnej odpowiedzi na akt oskarżenia, o czym należy go pouczyć) przewodniczący powinien zaraz po jego odczytaniu poinformować o jej treści.

Po odczytaniu aktu oskarżenia pada zwyczajowe pytanie przewodniczącego czy oskarżony go zrozumiał. Jeżeli z odpowiedzi wynika, że nie, to trzeba mu wytłumaczyć istotę oskarżenia. Dawniej czynił to przewodniczący teraz to rola prokuratora. Następnie przewodniczący poucza oskarżonego o prawie do składania wyjaśnień, odmowy wyjaśnień lub odpowiedzi na pytania i zadanie dwa obowiązkowe pytania:

1. czy przyznaje się do zarzucanego mu czynu

2. czy chce złożyć wyjaśnienia i jakie

Następnie nadchodzi moment (tadadadam!) przesłuchania oskarżonego. Najpierw musi się on swobodnie wypowiedzieć, a potem na wezwanie przewodniczącego pytania mogą mu zadawać w następującym porządku:

-oskarżyciel publiczny

-oskarżyciel posiłkowy

-pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego

-oskarżyciel prywatny

-pełnomocnik oskarżyciela prywatnego

-powód cywilny

-pełnomocnik powoda cywilnego

-biegły

-quasi-pozwany z art. 416 KPK

-obrońca

-oskarżony

-członek składu orzekającego

Taki sam porządek obowiązuje przy przesłuchaniu świadków i biegłych z wyjątkiem, gdy strona, na której wniosek dopuszczono świadka, zadaje pytania przed pozostałymi. Członkowie składu orzekającego mają prawo zadawania pytań dodatkowych poza kolejnością. Po przesłuchaniu oskarżonego przewodniczący mówi mu, że ma prawo zadawania pytań przesłuchiwanym i składania wyjaśnień, co do każdego dowodu.

Potem regułą jest, że dowody oskarżenia powinny być w miarę możliwości przeprowadzone przed dowodami służącymi do obrony. Najpierw przeprowadza się dowody wnioskowane w akcie oskarżenia, potem dowody wnioskowane przez oskarżyciela posiłkowego lub powoda cywilnego, a na końcu te wnioskowane przez oskarżonego lub obrońcę (czasem też prokuratora, jeśli są na korzyść oskarżonego). Bliżej końca są te, które sąd chce przeprowadzić z urzędu.

Przerwa

Po jej ustaniu rozprawa toczyć się będzie w dalszym ciągu.

Zarządza ją przewodniczący na okres nie dłużej niż 35 dni z powodu:

-sprowadzenia dowodu

-dla wypoczynku

-z innej ważnej przyczyny

Przekroczenie terminu z mocy prawa przemienia przerwę w odroczenie. Mimo przerwy, rozprawę prowadzi się od początku, jeśli skład sądu uległ zmianie albo sąd uzna to za konieczne. Postępowanie uproszczone - max 21 dni, a postępowanie przyspieszone - max 14 dni.

Odroczenie

Sąd może odroczyć rozprawę tylko wtedy, gdy zarządzenie przerwy nie byłoby wystarczające. Oznacza to, że rozprawa toczyć się będzie w nowym terminie od początku. Wyjątkowo można jednak prowadzić ją w dalszym ciągu, chyba, że skład sądu uległ zmianie (wzgląd na zasadę bezpośredniości - zasada niezmienności ciała orzekającego w sądzie). Tak samo stosuje się z wypadku zawieszenia postępowania.

Nadzwyczajne uzupełnienie dowodów

Jeżeli dopiero w toku rozprawy ujawnią się istotne braki postępowania przygotowawczego, a ich usunięcie przez sąd uniemożliwiałoby wydanie prawidłowego orzeczenia w rozsądnym terminie, zaś przeszkód tych nie można usunąć stosując przepis art. 396 (pomoc prawna w przeprowadzeniu dowodu - sędzia ze swojego składu lub sąd oznaczony), sąd może przerwać albo odroczyć rozprawę zakreślając oskarżycielowi publicznemu termin do przedstawienia dowodów, których przeprowadzenie pozwoliłoby na usunięcie dostrzeżonych braków. Oskarżyciel publiczny w celu zebrania dowodów może przedsięwziąć osobiście, a prokurator także zlecić Policji dokonanie niezbędnych czynności dowodowych. Oskarżyciel publiczny w wypadku niemożności dotrzymania zakreślonego terminu może zwrócić się do sądu o jego przedłużenie. Jeżeli oskarżyciel publiczny w wyznaczonym terminie nie przedstawi stosownych dowodów, sąd rozstrzyga na korzyść oskarżonego wątpliwości wynikające z nieprzeprowadzenia tych dowodów.

Wszelkie warunki dotyczące odczytywania protokołów, dokumentów na rozprawie

1. Jeżeli oskarżony odmawia wyjaśnień lub wyjaśnia odmiennie niż poprzednio albo oświadcza, że pewnych okoliczności nie pamięta, wolno na rozprawie odczytywać tylko w odpowiednim zakresie protokoły jego wyjaśnień złożonych poprzednio w charakterze oskarżonego w tej lub innej sprawie w postępowaniu przygotowawczym lub przed sądem albo w innym postępowaniu przewidzianym przez ustawę. Po odczytaniu protokołu przewodniczący zwraca się do oskarżonego o wypowiedzenie się, co do jego treści i o wyjaśnienie zachodzących sprzeczności.

2. Jeżeli świadek bezpodstawnie odmawia zeznań, zeznaje odmiennie niż poprzednio albo oświadczy, że pewnych okoliczności nie pamięta, albo przebywa za granicą lub nie można mu było doręczyć wezwania, albo nie stawił się z powodu niedających się usunąć przeszkód lub prezes sądu zaniechał wezwania świadka a także wtedy, gdy świadek zmarł, wolno odczytywać w odpowiednim zakresie protokoły złożonych poprzednio przez niego zeznań w postępowaniu przygotowawczym lub przed sądem w tej lub innej sprawie albo w innym postępowaniu przewidzianym przez ustawę. W takich warunkach, a także w wypadku określonym w art. 182 § 3 (świadek, który w innej toczącej się sprawie jest oskarżony o współudział w przestępstwie objętym postępowaniem) , wolno również odczytywać na rozprawie protokoły złożonych poprzednio przez świadka wyjaśnień w charakterze oskarżonego. Po odczytaniu protokołu przewodniczący zwraca się do świadka o wypowiedzenie się, co do jego treści i o wyjaśnienie zachodzących sprzeczności.

3. Sąd może odczytywać na rozprawie głównej protokoły przesłuchania świadków i oskarżonych, sporządzone w postępowaniu przygotowawczym lub przed sądem albo w innym postępowaniu przewidzianym przez ustawę, gdy bezpośrednie przeprowadzenie dowodu nie jest niezbędne, a żadna z obecnych stron temu się nie sprzeciwia. Sprzeciw strony, której zeznania lub wyjaśnienia nie dotyczą, nie stoi na przeszkodzie odczytaniu protokołu.

4. Wolno odczytywać na rozprawie protokoły oględzin, przeszukania i zatrzymania rzeczy, opinie biegłych, instytutów, zakładów lub instytucji, dane o karalności, wyniki wywiadu środowiskowego oraz wszelkie dokumenty urzędowe złożone w postępowaniu przygotowawczym lub sądowym albo w innym postępowaniu przewidzianym przez ustawę. Nie wolno jednak odczytywać notatek dotyczących czynności, z których wymagane jest sporządzenie protokołu. Wolno również odczytywać zawiadomienie o przestępstwie, chyba że zostało złożone do protokołu z przyjęcia zawiadomienia o przestępstwie.

5. Mogą być odczytywane na rozprawie wszelkie dokumenty prywatne, powstałe poza postępowaniem karnym i nie dla jego celów, w szczególności oświadczenia, publikacje, listy oraz notatki.

6. Wolno odczytywać na rozprawie protokoły zeznań świadka przesłuchanego w warunkach określonych w art. 184 (świadek anonimowy). Rozprawa jest wówczas niejawna.

7. Wolno odczytywać stenogramy i rzeczy zarejestrowane dźwiękiem lub obrazem.

Uznanie za ujawnione - Dane dotyczące osoby oskarżonego oraz wyniki wywiadu środowiskowego uznaje się za ujawnione bez odczytywania. Należy je jednak odczytać na żądanie oskarżonego lub obrońcy. Protokoły i dokumenty podlegające odczytaniu na rozprawie można uznać bez ich odczytania za ujawnione w całości lub w części. Należy jednak je odczytać, jeżeli którakolwiek ze stron o to wnosi.

Pomoc prawna w przeprowadzeniu dowodu

Jeżeli zapoznanie się z dowodem rzeczowym lub przeprowadzenie oględzin przez pełny skład sądu napotyka znaczne trudności albo jeżeli strony wyrażają na to zgodę, sąd wyznacza do tej czynności sędziego ze swego składu albo sąd wezwany.

Sąd może zlecić przesłuchanie świadka sędziemu wyznaczonemu ze swego składu lub sądowi wezwanemu, w którego okręgu świadek przebywa, jeżeli świadek nie stawił się z powodu przeszkód zbyt trudnych do usunięcia.

W czynnościach mają prawo brać udział strony, obrońcy i pełnomocnicy. Oskarżonego pozbawionego wolności sprowadza się tylko wtedy, gdy sąd uzna to za konieczne.

Sędzia wyznaczony lub sąd wezwany może przeprowadzić także inny dowód, którego potrzeba wyłoni się w toku czynności.

Zmiany zarzutu postawionego w sądzie

Jeżeli w toku rozprawy okaże się, że nie wychodząc poza granice oskarżenia, można czyn zakwalifikować wg innej przepisu prawnego, sąd uprzedza o tym obecne strony. Tożsamość czynu jest zachowana, ale zmienia się tu ocena prawna. Każda możliwość zmiany kwalifikacji prawnej powinna zostać zakomunikowana stronom. Stosuje się też ten przepis w wypadku, gdy powstaje możliwość kumulatywnego zbiegu przepisów ustawy (jeszcze jeden przepis).

Na wniosek oskarżonego można przerwać wówczas rozprawę, aby umożliwić mu przygotowanie się do obrony w zakresie nowej kwalifikacji.

Przekwalifikowanie czynu z przestępstwa na wykroczenie - sąd nie przekazując sprawy właściwemu sądowi, ma obowiązek rozpoznania go, stosując przepisy KPW, ale najpierw powinien uprzedzić strony o możliwości zmiany kwalifikacji, a potem orzec jak za wykroczenie.

Rozszerzenie oskarżenia

Jeżeli na podstawie okoliczności, które wyszły na jaw w toku rozprawy, oskarżyciel zarzucił oskarżonemu inny czyn oprócz objętego aktem oskarżenia, sąd może za zgodą oskarżonego rozpoznać nowe oskarżenie na tej samej rozprawie, chyba że zachodzi konieczność przeprowadzenia postępowania przygotowawczego co do nowego czynu. Jeżeli oskarżony nie zgodzi się na natychmiastowe rozpozna oskarżenia, to sąd musi odroczyć rozprawę, a oskarżyciel ma obowiązek wniesienia nowego lub dodatkowego aktu oskarżenia, po uprzednim postępowaniu przygotowawczym.

Przed zamknięciem przewodu sądowego, po przeprowadzeniu wszystkich dowodów, przewodniczący pyta strony, czy wnoszą o uzupełnienie postępowania dowodowego. Jak strony oświadczą, że nie składają takich wniosków, a sąd uzna, że sprawa jest wyjaśniona to ogłasza przewód sądowy za zamknięty.

Sąd aż do ogłoszenia wyroku może wznowić przewód sądowy, zwłaszcza w wypadku zmiany kwalifikacji prawnej czynu, albo też udzielić dodatkowego głosu stronom.

119. Redukcja postępowania dowodowego na rozprawie głównej

Kodeks przewiduje 2 formy redukcji postępowania dowodowego:

1. tradycyjną - częściowe postępowanie dowodowe

2. nowoczesną - skrócona rozprawa sądowa (zagadnienie 120.)

ad 1) Za zgodą obecnych stron sąd może przeprowadzić postępowanie dowodowe tylko częściowo, jeżeli wyjaśnienia oskarżonego przyznającego się do winy nie budzą wątpliwości.

Oprócz przesłuchania oskarżonego, niezbędne jest przeprowadzenie dalszych dowodów, chociażby w ograniczonym zakresie. Przyznanie się do winy musi nastąpić w granicach i w rozumieniu aktu oskarżenia, a zatem oskarżony powinien złożyć wyjaśnienia w pełni potwierdzające ten akt.

Częściowe postępowanie dowodowe jest dopuszczalne we wszystkich sprawach i nie jest uzależnione od jakiegokolwiek układu między oskarżonym a oskarżycielem. Wymierzając karę sąd bierze pod uwagę ewentualną ugodę pomiędzy pokrzywdzonym a sprawcą.

120. Skrócona rozprawa i dobrowolne poddanie się karze

Oskarżony, któremu zarzucono występek może złożyć wniosek o wydanie wyroku skazującego i wymierzenie mu określonej kary lub środka karnego bez przeprowadzenia postępowania dowodowego. Sąd może przychylić się do tego wniosku pod pięcioma łącznie spełnionymi warunkami:

1. wniosek został złożony do chwili zakończenia pierwszego przesłuchania wszystkich oskarżonych na rozprawie głównej

2. okoliczności przestępstwa nie budzą wątpliwości

3. nie sprzeciwił się temu prokurator i pokrzywdzony należycie poinformowany o terminie rozprawy oraz pouczony o możliwości zgłoszenia przez oskarżonego tego wniosku - liczy się tutaj porozumienie stron, w wypadku gdy oskarżony nie ma obrońcy w trakcie mediacji to sąd może, na jego wniosek wyznaczyć mu obrońcę z urzędu

4. strony zaakceptują ewentualna propozycję sądu, aby wniosek oskarżonego został odpowiednio zmodyfikowany

5. cele postępowania zostaną osiągnięte, mimo nieprzeprowadzenia rozprawy w całości -sąd może uznać za ujawnione dowody wymienione w akcie oskarżenia lub dokumenty przedłożone przez stronę

Jeżeli wniosek złożono przed rozpoczęciem rozprawy, sąd rozpoznaje go na rozprawie.

Postępowanie uproszczone - wniosek oskarżonego złożony przed rozprawa sąd może rozpoznać na posiedzeniu.

Ważną kwestią jest możliwość zastosowania nadzwyczajnego złagodzenia w tym wypadku szczególnie, gdy pokrzywdzony pojednał się ze sprawcą, szkoda została naprawiona, pokrzywdzony i sprawca uzgodnili sposób naprawienia szkody lub ze względu na inną postawę sprawcy.

121. Głosy stron i wyrokowanie

Przewodniczący po zamknięciu przewodu sądowego obowiązany jest oddać głos stronom, ich przedstawicielom oraz ewentualnemu przedstawicielowi społecznemu, który przemawia przed obrońcą i oskarżonym. Głosy zabierają w następującej kolejności:

-oskarżyciel publiczny

-oskarżyciel posiłkowy

-oskarżyciel prywatny

-powód cywilny

-podmiot, o którym mowa w art. 416

-obrońca oskarżonego

-oskarżony

Przedstawiciele procesowi stron zabierają głos przed stronami. Jeżeli oskarżyciel lub powód cywilny ponownie zabiera głos, należy również udzielić głosu obrońcy i oskarżonemu.

Wygłaszanie przemówień normują pewne reguły:

1. treść, forma i czas głosu strony mogą być dowolne, byle wiązał się on z przedmiotem procesu i mieścił w granicach wyznaczonych przez zasady kultury zachowania w sądzie. W przeciwnym wypadku przewodniczący może upomnieć, a gdy okaże się to bezskuteczne, nawet odebrać głos.

2. Szczególne miejsce zajmuje głos końcowy prokuratora. Powinien być obiektywnym, analitycznym omówieniem dowodów i kwalifikacji prawnej sprawy, powinien zwracac uwagę na szkodliwość społeczną czynu. Powinien zwierać konkretny wniosek co do kary.

3. Głos oskarżonego, zwany „ostatnim głosem oskarżonego” (ale wymyślili) jest zawsze ostatni w kolejności. Przytacza się go jako przykład przywileju obrończego. Wydanie wyroku bez wysłuchania oskarżonego jest poważnym uchybieniem, które może spowodować uchylenie wyroku przez sąd odwoławczy.

4. Każda ze stron oraz przedstawiciel społeczny mają prawo do repliki. Jeśli replikował oskarżyciel/powód cywilny należy udzielić również głosu obrońcy i oskarżonemu, któremu zawsze przysługuje ostatnie słowo

Wyrokowanie

1. Narada nad wyrokiem

Niezwłocznie po wysłuchaniu przemówień. Jest to swobodna wymiana poglądów i ma odbywać się osobno, co do winy, kwalifikacji prawnej czynu, kary, środków karnych oraz pozostałych kwestii. Podstawę wyroku może stanowić tylko całokształt okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej.

2. Głosowanie

Głosowanie odbywa się całościowo nad poszczególnymi kwestiami do rozstrzygnięcia w wyroku. Orzeczenie zapada większością głosów. W wypadku braku większości stosuje się ustawową metodę konstruowania większości - zdanie najmniej korzystne dla oskarżonego przyłącza się z mocy prawa do zdania najbardziej doń zbliżonego, aż do uzyskania większości.

Sędzia, który głosował przeciwko uznaniu oskarżonego za winnego, może wstrzymać się od głosowania nad karą. Głos tego sędziego przyłącza się do zdania najprzychylniejszego dla oskarżonego.

Przegłosowany członek składu orzekającego może zgłosić swoje zdanie odrębne (votum separatum). Ma prawo uczynić to przy składaniu podpisu, zaznaczając na orzeczeniu, w jakiej części i w jakim kierunku kwestionuje orzeczenie. Pisze wówczas przy swoim podpisie cum contravio i zaraz obok krótko zaznacza część kwestionowanego orzeczenia.

Zgłoszenie zdania odrębnego pociąga za sobą obowiązek uzasadnienia orzeczenia z urzędu. Sędzia jest zobowiązany uzasadnić swoje zdanie odrębne (ławnik nie musi).

3. Sporządzenie wyroku

Sporządza się go na piśmie, podpisują go wszyscy członkowie składu, nie wyłączając przegłosowanych.

4. Promulgacja wyroku

- ogłoszenie (odczytanie) wyroku publicznie przez przewodniczącego; wszyscy z wyjątkiem sądu stoją

-podania do wiadomości faktu zgłoszenia zdania odrębnego (jak wyraził na to zgodę to też nazwisko osoby zgłaszającej zdanie odrębne)

-podanie ustnie najważniejszych motywów wyroku przez przewodniczącego lub jednego z członków składu orzekającego

-pouczenie stron o przysługującym im prawie wniesienia środka zaskarżenia lub o tym, że orzeczenie nie podlega zaskarżeniu (np. wyrok wydany w postępowaniu doraźnym)

Odroczenie wydania wyroku - w sprawie zawiłej lub z innych ważnych powodów można odroczyć wydanie wyroku na czas nieprzekraczający 7 dni. Jak przekroczy się ten termin to rozprawę prowadzi się od początku. W postanowieniu o odroczeniu należy wskazać czas i miejsce jego ogłoszenia.

W wypadku wyrokowania poza rozprawą, treść wyroku udostępnia się publicznie przez złożenie jego odpisu na okres 7 dni w sekretariacie sądu, o czym należy uczynić wzmiankę w protokole posiedzenia. Niestawiennictwo stron, ich obrońców i pełnomocników nie stoi na przeszkodzie ogłoszeniu wyroku. Jeżeli oskarżony pozbawiony wolności nie był obecny przy ogłoszeniu na rozprawie orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, a nie miał obrońcy, orzeczenie to doręcza się oskarżonemu

Postępowanie uproszczone - nieusprawiedliwiona nieobecność oskarżonego i jego obrońcy na rozprawie głównej może spowodować wydanie wyroku zaocznego. Natomiast tytułem środka zabezpieczającego wolno orzec tylko przepadek przedmiotów.

Czynności końcowe postępowania głównego

1. złożenie w terminie zawitym 7 dni od daty ogłoszenia wyroku (lub doręczenia) wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku - sporządza się w terminie 14 dni od daty złożenia wniosku, a wypadku sporządzenia uzasadnienia z urzędu - od daty ogłoszenia wyroku; w sprawie zawiłej, prezes sądu może przedłużyć ten termin na czas oznaczony; do wniosku o sporządzenie na piśmie i doręczenie uzasadnienia są uprawnieni: strona, quasi-pozwany, a w wypadku wyroku warunkowo umarzającego postępowanie, wydanego na posiedzeniu tez pokrzywdzony; wniosek niepochodzący od oskarżonego ma wskazywać tego z oskarżonych, którego dotyczy

Uzasadnienie powinno zawierać:

a) wskazanie, jakie fakty sąd uznał za udowodnione lub nie udowodnione, na jakich w tej mierze oparł się dowodach i dlaczego nie uznał dowodów przeciwnych,

b) wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku.

W uzasadnieniu wyroku należy ponadto przytoczyć okoliczności, które sąd miał na względzie przy wymiarze kary, a zwłaszcza przy zastosowaniu nadzwyczajnego złagodzenia kary, środków zabezpieczających, uwzględnieniu powództwa cywilnego oraz przy innych rozstrzygnięciach zawartych w wyroku.

2. doręczenie wyroku z uzasadnieniem osobie, która złożyła wniosek

3. wydanie ewentualnego postanowienia uzupełniającego wyrok w kwestii rozstrzygnięcia co do przepadku, zaliczenia tymczasowego aresztowania, zatrzymania lub środków zapobiegawczych albo dowodów rzeczowych

4. skierowania wyroku do organów postępowania wykonawczego, jeżeli wyrok się uprawomocnił

122. Pojęcie środków zaskarżenia i środków odwoławczych

Środkami odwoławczymi są apelacja i zażalenie. Przysługują one od orzeczenia wydanego w I instancji stronom, quasi-pozwanemu oraz innym osobom wskazanym w przepisach ustawy.

123. Cechy środka odwoławczego.

Polski system apelacyjny odznacza się następującymi cechami:

1. postępowanie dwuinstancyjne - stronie przysługuje środek odwoławczy wyłącznie do jednego organu odwoławczego, a od orzeczeń tego oragnu nie przysługuje już żaden zwyczajny środek odwoławczy; tzw decyzje wpadkowe wydawane przez organ odwoławczy nie są z reguły zaskarżane środkiem odwoławczym, chyba że ustawa stanowi inaczej

2. strona zaskarżająca może żądać kontroli wyroku zarówno pod względem prawnym, jak i faktycznym

3. sąd odwoławczy nie jest związany granicami apelacji gdy zachodzi potrzeba rozstrzygnięcia na korzyść oskarżonego

4. sąd odwoławczy w zasadzie nie przeprowadza postępowania dowodowego - bada prawdę za pośrednictwem akt sprawy; KPK kategorycznie mówi, że nie może przeprowadzić postępowania dowodowego co do istoty sprawy; ALE w wyjątkowych wypadkach może, uznając potrzebę uzupełnienia przewodu sądowego, przeprowadzić dowód na rozprawie, jeżeli przyczyni się do przyspieszenia postępowania, a nie jest konieczne przeprowadzenie na nowo przewodu w całości lub w znacznej części (może też dopuścić przed rozprawą)

5. sąd odwoławczy może wydać wyrok merytorycznie odmienny niż sąd pierwszej instancji - w pełnym zakresie na korzyść oskarżonego i w bardzo ograniczonym na jego niekorzyść (zakaz reformationis in pius - zagadnienie 124)

6. sąd odwoławczy na wniosek oskarżonego pozbawionego wolności zarządza sprowadzenie go na rozprawę, chyba że uzna za wystarczającą obecność obrońcy - o prawie do takiego wniosku należy pouczyć; jeśli sąd nie zarządza sprowadzenie oskarżonego, który nie ma obrońcy to wyznacza obrońcę z urzędu

124. Granice i kierunek środka odwoławczego.

Granice środka odwoławczego - granice rozpoznania sprawy, zakres orzekania sądu odwoławczego, który wyznaczony jest przez 4 elementy:

1. Granica zaskarżenia

- wyznaczają obszar orzeczenie, którego dotyczy środek odwoławczy. Są to elementy orzeczenia zaskarżone w środku odwoławczym, tworzące zakres zaskarżenia. Zakres zaskarżenia może być :

a) pełny - środek odwoławczy dotyczy całego orzeczenie; apelację co do winy uważa się za zwróconą przeciwko całości wyroku; apelację co do kary uważa się za zwróconą przeciwko całości rozstrzygnięcia o karze i środkach karnych

b) niepełny - ograniczenia podmiotowe (np. tylko jeden oskarżony zaskarża orzeczenie; wyjatek: sąd odwoławczy uchyla lub zmienia orzeczenie na korzyść współoskarżonych, choćby nie wnieśli środka odwoławczego, jeżeli je uchylił lub zmienił na rzecz współoskarżonego, którego środek odwoławczy dotyczył, gdy te same względy przemawiają za uchyleniem lub zmianą na rzecz tamtych), przedmiotowe (zawężenie zaskarżenia tylko do kary, środka karnego lub innych rozstrzygnięć albo tylko do niektórych czynów łącznie rozpoznanych w I instancji) lub podmiotowo-przedmiotowe np. jeden oskarżony zaskarża tylko środek karny); w części niezaskarżonej orzeczenie staje się prawomocne i podlega z tą chwilą wykonaniu

c) można zaskarżyć samo uzasadnienie

2. Podniesione zarzuty

- odwołanie się do określonego powodu uchylenia lub zmiany orzeczenia, względne lub bezwzględne przyczyny odwoławcze (zagadnienia 125 i 126) ), także skonkretyzowanie o jakie naruszenie chodzi

3. Kierunek środka odwoławczego (stosunek tego środka do interesów procesowych oskarżonego, środek odwoławczy może być wniesiony na korzyść i na niekorzyść oskarżonego); niektórzy uczestnicy procesu mogą wnieść środek odwoławczy tylko na korzyść - oskarżony, obrońca i jego przedstawiciel ustawowy; inne strony tylko na niekorzyść. Jest to związane z GRAVAMEN (fuck yeah) - odwołujący się może skarżyć jedynie rozstrzygnięcia lub ustalenia naruszające jego prawa lub szkodzące jego interesom. Nie dotyczy to oskarżyciela publicznego.

Związany z tym kierunkiem jest zakaz reformationis in peius: - zakaz pogorszenia sytuacji oskarżonego w procesie, sąd odwoławczy może orzec na niekorzyść oskarżonego:

-gdy wniesiono na jego niekorzyść środek odwoławczy

-tylko w granicach zaskarżenia chyba, że ustawa stanowi inaczej

-jeśli środek odwoławczy pochodzi od oskarżyciela publicznego/pełnomocnika to tylko w razie stwierdzenia uchybień podniesionych w środku odwoławczym, które podlegają uwzględnieniu z urzędu)

- § 3 w wypadku skazania bez rozprawy, dobrowolnego poddania się karze, 156 KKS jeżeli środek odwoławczy wniesiono na korzyść oskarżonego, zaskarżając rozstrzygnięcie co do winy lub co do kary lub środka karnego, objęte uprzednim porozumieniem (chodzi o to, że jak sąd się zgodził umówić z oskarżonym na jakąś karę, a on robi problemy i się odwołuje to nie obowiązuje ich później ta umowa) - nie stosuje się w przypadku bezwzględnych przyczyn odwoławczych

- § 4 wobec osoby względem, której zastosowano instytucję świadka koronnego z KK lub z KKS , a ona odwołała swoje wyjaśnienie lub zeznania (jak wyżej) - nie stosuje się w przypadku bezwzględnych przyczyn odwoławczych

Środek wniesiony na niekorzyść może spowodować orzeczenie na korzyść.

Art. 439 § 1 pkt 9-11 - uchylenie orzeczenia z jednego z tych powodów nie może nastąpić na niekorzyść oskarżonego: zachodzi jedna z okoliczności wyłączających postępowanie, określonych w art. 17 § 1 pkt 5 (oskarżony zmarł), 6 (przedawnienie karalności), 8 (sprawca nie podlega orzecznictwu polskich sądów karnych), 9 (brak skargi uprawnionego oskarżyciela), 10 (brak zezwolenia na ściagnie lub wniosku o ściganie) lub 11 (inna okoliczność wyłączająca ściganie); oskarżony w postępowaniu sądowym nie miał obrońcy w wypadkach określonych w art. 79 § 1 (nieletni, głuchy, niemy, niewidomy, zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego poczytalności) i 2 (sąd uzna to za niezbędne ze względu na okoliczności utrudniające obronę) oraz art. 80 (przed sądem okręgowym jako sądem I instancji jeśli został oskarżony o zbrodnię lub jest pozbawiony wolności) lub obrońca nie brał udziału w czynnościach, w których jego udział był obowiązkowy; sprawę rozpoznano podczas nieobecności oskarżonego, którego obecność była obowiązkowa

W razie przekazania sprawy do ponownego rozpoznania wolno w dalszym postępowaniu wydać orzeczenie surowsze niż uchylone tylko wtedy, gdy orzeczenie to było zaskarżone na niekorzyść oskarżonego albo na korzyść oskarżonego w warunkach określonych w art. 434 § 3 lub 4. Nie dotyczy to orzekania o środkach wymienionych w art. 93 i 94 Kodeksu karnego.

4. Reguły ne peius - polegają na tym, że sąd odwoławczy:

a) sąd odwoławczy nie może skazać oskarżonego, który został uniewinniony w pierwszej instancji lub co do którego w pierwszej instancji umorzono lub warunkowo umorzono postępowanie,

b) sąd odwoławczy może orzec surowszą karę pozbawienia wolności tylko wtedy, gdy nie zmienia ustaleń faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego wyroku; wszystkie inne kary/ środki karne można zaostrzyć

c) sąd odwoławczy nie może zaostrzyć kary przez wymierzenie kary dożywotniego pozbawienia wolności

Rozszerzenie rozpoznania poza granice środka odwoławczego jest dopuszczalne tylko w następujących przypadkach:

1. Stwierdzenie bezwzględnych przyczyn odwoławczych - zagadnienie 126

2. Orzekanie na korzyść oskarżonego

3. Uchylenia lub zmiany przez sąd odwoławczy orzeczenie na korzyść współoskarżonych, choćby nie wnieśli środka odwoławczego, jeżeli je uchylił lub zmienił na rzecz współoskarżonego, którego środek odwoławczy dotyczył, gdy te same względy przemawiają za uchyleniem lub zmianą na rzecz tamtych

Zawężenie rozpoznania - sąd może ograniczyć rozpoznanie środka odwoławczego tylko do poszczególnych uchybień, podniesionych przez stronę lub podlegających uwzględnieniu z urzędu, jeżeli rozpoznanie w tym zakresie jest wystarczające do wydania orzeczenia, a rozpoznanie pozostałych uchybień byłoby przedwczesne lub bezprzedmiotowe dla dalszego toku postępowania.

125. Względne przyczyny odwoławcze.

Uchybienie, które wywołuje następstwa procesowe tylko wtedy, gdy było ono treścią zarzutu strony w środku odwoławczym. Jeśli strona nie podniosła go w swej apelacji lub zażaleniu, sąd przechodzi nad nimi w zasadzie do porządku dziennego:

1) obraza przepisów prawa materialnego - (error iuris) obrazę rozumie się wadliwe zastosowanie lub niezastosowanie normy danej gałęzi prawa w orzeczeniu opartym na prawidłowych ustaleniach faktycznych. Chodzi tu o normę bezwzględnie obowiązującą. Jeśli jakaś norma daje sądowi wyłącznie możliwość podjęcia takiej a takiej decyzji, niewykorzystanie tej możliwości nie będzie obrazą prawa (np. nie zastosowanie nadzwyczajnego złagodzenia kary, pomimo iż istniały do tego podstawy, i była możliwość)

2) obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia - (error in procendo) liczy się błąd istotny, z którym wiąże się wysokie prawdopodobieństwo spowodowania wadliwości orzeczenia

3) błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia - (error facti) np. niewiarygodność źródeł dowodu, błąd w rozumowaniu

4) rażąca niewspółmierność kary lub niesłuszne zastosowania albo niezastosowanie środka zabezpieczającego lub innego środka - zbyt wysoki lub zbyt niski; to uchybienie odnosi się do kompetencji ocennych sądu. Sąd kierując się dyrektywami wymiaru kary, wymierza karę. Uchybienie to znajdzie miejsce w następującej sytuacji: gdy wystąpi różnica pomiędzy kara wymierzoną, a karą którą należałoby wymierzyć przy prawidłowym zastosowaniu dyrektyw wymiaru kary. Niewspółmierność jest rażąca, gdy kara wymierzona jest niewspółmierna w sposób niemożliwy do zaakceptowania (wyrok SN)

5) ujawnienie nowych faktów i dowodów po wydaniu orzeczenia, ale przed jego uprawomocnieniem się

6) zaniedbanie dokumentacji procesu - niesporządzenie lub złe sporządzenie wyroku albo uzasadnienia wyroku

126. Bezwzględne przyczyny odwoławcze.

Uchybienie, które wywołuje następstwa procesowe zawsze, bez względu ma to, czy było treścią zarzutu strony. Organ odwoławczy zawsze musi je wziąć pod uwagę, a więc niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów praz wpływu na treść orzeczenia. Sąd uchyla zaskarżone orzeczenie na posiedzeniu lub rozprawie w formie wyroku.

1. Art. 439 § 1

1) w wydaniu orzeczenia brała udział osoba nieuprawniona lub niezdolna do orzekania bądź podlegająca wyłączeniu na podstawie art. 40

2) sąd był nienależycie obsadzony lub którykolwiek z jego członków nie był obecny na całej rozprawie,

3) sąd powszechny orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu szczególnego albo sąd szczególny orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu powszechnego,

4) sąd niższego rzędu orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu wyższego rzędu,

5) orzeczono karę, środek karny lub środek zabezpieczający nieznane ustawie,

6) orzeczenie zapadło z naruszeniem zasady większości głosów lub nie zostało podpisane przez którąkolwiek z osób biorących udział w jego wydaniu,

7) zachodzi sprzeczność w treści orzeczenia, uniemożliwiająca jego wykonanie,

8) orzeczenie zostało wydane pomimo to, że postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało już prawomocnie zakończone,

9) zachodzi jedna z okoliczności wyłączających postępowanie, określonych w art. 17 § 1 pkt 5 (oskarżony zmarł), 6 (przedawnienie karalności), 8 (sprawca nie podlega orzecznictwu polskich sądów karnych), 9 (brak skargi uprawnionego oskarżyciela), 10 (brak zezwolenia na ściagnie lub wniosku o ściganie) lub 11 (inna okoliczność wyłączająca ściganie)

10) oskarżony w postępowaniu sądowym nie miał obrońcy w wypadkach określonych w art. 79 § 1 (nieletni, głuchy, niemy, niewidomy, zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego poczytalności) i 2 (sąd uzna to za niezbędne ze względu na okoliczności utrudniające obronę) oraz art. 80 (przed sądem okręgowym jako sądem I instancji jeśli został oskarżony o zbrodnię lub jest pozbawiony wolności) lub obrońca nie brał udziału w czynnościach, w których jego udział był obowiązkowy,

11) sprawę rozpoznano podczas nieobecności oskarżonego, którego obecność była obowiązkowa

Uchylenie orzeczenia z powodu pkt 9-11 może nastąpić tylko na korzyść oskarżonego. W posiedzeniu mają prawo wziąć udział strony, obrońcy i pełnomocnicy. Sąd odwoławczy, na wniosek oskarżonego pozbawionego wolności, zarządza sprowadzenie go na rozprawę, chyba że uzna za wystarczającą obecność obrońcy. O prawie złożenia wniosku należy pouczyć oskarżonego. Jeżeli sąd nie zarządza sprowadzenia oskarżonego, który nie ma obrońcy, wyznacza obrońcę z urzędu.

Niewzruszalne domniemanie, że te przyczyny bezwzględne zawsze wywierają wpływ na treść orzeczenia.

2. Błędna kwalifikacja prawna czynu zobowiązująca sąd odwoławczy do jej poprawienia niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów, ale bez dokonywania jakichkolwiek zmian w ustaleniach faktycznych

Poprawienie kwalifikacji na niekorzyść oskarżonego może nastapić tylko wtedy, gdy wniesiono środek odwoławczy na jego niekorzyść.

3. Rażąca niesprawiedliwość orzeczenia powodująca jego zmianę na korzyść oskarżonego lub uchylenie, niezależnie od granic zaskarżenia o podniesionych zarzutów - zagadnienie 127

127. Rażąca niesprawiedliwość orzeczenia

Art. 440 k.p.k.:

Jeżeli utrzymanie orzeczenia w mocy byłoby rażąco niesprawiedliwe, podlega ono zmianie na korzyść oskarżonego albo uchyleniu niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów.

Rażąca niesprawiedliwość orzeczenia jest samoistną przesłanką odwoławczą.

Stanowi wypadkową uchybień będących względnymi podstawami odwoławczymi, tyle że zaistniałymi poza granicami oskarżenia.

Chodzi zatem o takie uchybienia, które w rażący sposób naruszają poczucie sprawiedliwości i chodzi tutaj jedynie o względne podstawy odwoławcze.

Zaskarżone orzeczenie dotknięte takimi uchybieniami stanowiącymi względne podstawy odwoławcze (a te względne uchybienia nie zostały podniesione w apelacjach) byłoby rażąco niesprawiedliwe.

Jakie orzeczenie jest sprawiedliwe? Tego doktryna nie wyjaśnia w ostateczny sposób.

128. Rodzaje rozstrzygnięć organu odwoławczego

Rodzaje rozstrzygnięć organu odwoławczego mogą dotyczyć całego zaskarżonego orzeczenia lub ściśle określonej części (odnosi się odpowiednio do uzasadnienia orzeczenia). Są to:

1. Utrzymanie w mocy zaskarżonego orzeczenia

- gdy sąd odwoławczy uzna środek odwoławczy za niezasadny + jednocześnie nie stwierdzi uchybienia podlegającego uwzględnieniu z urzędu

-niezasadność wystąpi, gdy sąd nie stwierdzi podniesionych zarzutów lub uzna je (jak i sformułowane wnioski) za niesłuszne

2. Zmiana zaskarżonego orzeczenia - orzeczenie reformatoryjne

a) zastąpienie częściowo lub całkowicie rozstrzygnięcia sądu I instancji własnym rozstrzygnięciem, a więc uniewinnienie, zaostrzenie lub złagodzenie kary i innych środków (ograniczenie regułą ne peius); korekta zaskarżonego orzeczenia zależnie od kierunku wniesienia i podniesionych zarzutów

b) poprawa błędnej kwalifikacji prawnej czynu, a w pozostałym zakresie pozostawienie w mocy wyrok

3. Uchylenie zaskarżonego orzeczenia w całości lub części - orzeczenie kasatoryjne

a) umorzenie postępowania lub

b) przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpatrzenia:

Zachodzą pewne odrębności przy ponownym rozpatrywaniu:

1. musi orzekać inny skład orzekający

2. sąd, któremu przekazano sprawę, orzeka w granicach w jakich nastąpiło przekazanie (w pozostałej części wyrok jest prawomocny)

3. sąd, przeprowadzając postępowanie w zakresie dowodów, które nie miały wpływu na uchylenie wyroku, może poprzestać na ich ujawnieniu

4. zapatrywania prawne i wskazanie sądu odwoławczego co do dalszego postępowania są wiążące dla sądu, któremu sprawę przekazano do ponownego rozpoznania

5. zakaz reformationis in peius

129. Apelacja i postępowanie apelacyjne

Apelacja - zwyczajny środek odwoławczy służący stronom, quasi- pozwanemu oraz innym osobom wskazanym przepisach ustawy, od nieprawomocnych wyroków sądu I instancji.

Apelacja zawiera wszystkie cechy środka odwoławczego.

Krąg instancyjny - jaki rodzaj sądu może orzekać jako sąd drugiej instancji:

- od nieprawomocnych wyroków pierwszo instancyjnych sadu rejonowego - sąd okręgowy

- od nieprawomocnych wyroków pierwszo instancyjnych sadu okręgowego - sąd apelacyjny

- od nieprawomocnych wyroków pierwszo instancyjnych wojskowych sadów okręgowych - SN Izba Wojskowa

Termin:

-14 dni od doręczenia odpisu wyroku z uzasadnieniem na piśmie (7 dni w postępowaniu przyspieszonym)

Forma:

-na piśmie

-przymus adwokacki - dotyczy apelacji od wyroku sądu okręgowego, która nie pochodzi od prokuratora lub pełnomocnika będącego radcą prawnym, dwa obowiązki adwokata - sporządzenie i podpisanie

Przebieg postępowania apelacyjnego.

Przygotowanie:

Uprawniony podmiot, wnosi apelacje do sądu, który wydał zaskarżony nieprawomocny wyrok wydany w postępowaniu pierwszo instancyjnym.

W tym sądzie, prezes sadu dokonuje kontroli formalnej. Bada czy apelacja spełnia następujące wymogi:

1) Została wniesiona przez podmiot uprawniony

2) Została wniesiona w terminie

3) Czy nie zachodzi „niedopuszczalność z mocy ustawy” - np. wniesienie apelacji ale od wyroku prawomocnego

Jeżeli coś jest nie tak - prezes odmawia przyjęcia apelacji, w formie zarządzenia, na które służy zażalenie.

A jeżeli wszystko jest w porządku, prezes wydaje zarządzenie o jej przyjęciu, o czym zawiadamia prokuratora, obrońców, pełnomocników, strony. Jeżeli apelacje wniósł podmiot fachowy: prokurator, obrońca, pełnomocnik, dołącza się do zawiadomienia także odpis apelacji strony przeciwnej, czego nie trzeba robić jeżeli w sprawie była wyłączona jawność ze względu na tajemnice państwową.

Prezes przekazuje apelacje i akta sprawy do sądu odwoławczego.

Zaczyna się postępowanie apelacyjne przed sądem odwoławczym.

Postępowanie apelacyjne przed sądem odwoławczym składa się z następujących etapów:

1) Przygotowanie do rozprawy apelacyjnej

2) Rozprawa apelacyjna

3) Czynności końcowe

1) Apelacja wpływa do sądu odwoławczego.

Prezes sądu bada czy apelacja może zostać rozpoznana. Jeżeli tak się nie stało, sąd wydaje postanowienie o pozostawieniu środku odwoławczego bez rozpoznania (wniesiony po terminie, przez osobę nieuprawnioną, niedopuszczalny z mocy ustawy, niezasadnie przywrócony termin do wniesienia środka odwoławczego, strona skutecznie cofnęła środek odwoławczy), na które służy zażalenie, do innego równorzędnego składu sądu odwoławczego, chyba ze zostało wydane przez SN.

Jeśli nie zachodzi przesłanka negatywna do rozpatrzenia apelacji to prezes sądu bada czy nie zachodzi jedna z bezwzględnych przesłanek odwoławczych z art. 439 - jak tak to na posiedzeniu uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do ponownego rozpatrzenia lub umarza postępowanie (w razie negatywnych przesłanek procesu jako takiego). Pozostałe rzeczy bierze się pod uwagę tylko na rozprawie.

2) Rozprawa. Składa się z części:

a) rozpoczęcie rozprawy - Rozpoczęcie rozprawy apelacyjnej następuje poprzez wywołanie sprawy, sprawdzenie czy uprawnione podmioty zostały powiadomione o terminie rozprawy i czy nie ma przeszkód do rozpoznania sprawy (np. nieprawidłowe powiadomienie) - czyli sprawdzenie obecności tych co mają się stawić. Jeżeli nie stawi się podmiot którego obecność jest obowiązkowa, rozprawę się odracza. Sąd może tez rozstrzygnąć ewentualne wnioski stron.

b) przewód sądowy - sędzia sprawozdawca ustnie przedstawia sprawozdanie - przedstawia przebiegi i wyniki dotychczasowego postępowania, treść zaskarżonego wyroku, zarzuty i wnioski apelacyjne, jak również kwestie wymagające rozstrzygnięcia z urzędu (jak zachodzi potrzeba to odczytuje się z Akt poszczególne ich części). Po sprawozdaniu, obecne na rozprawie strony i ich przedstawiciele mogą składać wyjaśnienia, oświadczenia, wnioski ustnie lub na piśmie (do odczytania). Następuje ewentualne uzupełnienie przewodu sądowego I instancji, ale sąd odwoławczy nie może przeprowadzić postępowania dowodowego co do istoty sprawy. Może jednak w wyjątkowych wypadkach, uznając potrzebę uzupełnienia przewodu sądowego, przeprowadzić dowód na rozprawie, jeżeli przyczyni się to do przyspieszenia postępowania, a nie jest konieczne przeprowadzenie na nowo przewodu w całości albo w znacznej części. Dowód można dopuścić również przed rozprawą.

c) przemówienia stron - celem tej instytucji jest umożliwienie stronom procesowym prezentacje własnego stanowiska, i wniosków wynikających z rozpoznania wniesionych środków odwoławczych. Kolejność zabierania głosu jest odwrotna, ze względu na charakter postępowania odwoławczego. Prezes sadu najpierw udziela głosu skarżącemu, a dalej wg. własnego uznania. Obrońcy i oskarżonemu nie można odmówić zabrania głosu po przemówieniach innych stron. Dotyczy to również sytuacji po replikach innych stron.

Jeżeli przy rozpoznawaniu środka odwoławczego wyłoni się zagadnienie prawne wymagające zasadniczej wykładni ustawy, sąd odwoławczy może odroczyć rozpoznanie sprawy i przekazać zagadnienie do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu. Sąd Najwyższy może przekazać rozstrzygnięcie zagadnienia prawnego powiększonemu składowi tego sądu. Uchwała Sądu Najwyższego jest w danej sprawie wiążąca. Prokurator, obrońcy i pełnomocnicy mają prawo wziąć udział w posiedzeniu. Sąd Najwyższy może przejąć sprawę do swego rozpoznania.

d) wyrokowanie - do wyrokowania w sądzie II instancji, stosuje się odpowiednio to znane z I instancji, a więc kolejno mamy: naradę, głosowanie, sporządzanie wyroku, jego ogłoszenie, oraz przytoczenie ustnych motywów wyroku.

Rodzaje wyroków:

utrzymanie w mocy/ uchylenie/ zmiana.

Po sporządzeniu wyroku i podpisanie go przez wszystkich członków składu orzekającego następuje publiczne ogłoszenie wyroku.

3) Czynności końcowe postępowania apelacyjnego

Sąd odwoławczy ma obowiązek, z urzędu w terminie 14 dni od dnia ogłoszenia wyroku, sporządzić uzasadnienie.

Uzasadnienie - ta część wyroku, w której znajduje się umotywowanie rozstrzygnięcia podjętego przez sąd, dlaczego zarzuty i wnioski apelacji sad uznał za zasadne albo niezasadne.

Bez sensu jest pisać uzasadnienia do wyroków, które utrzymują w mocy zaskarżony wyrok, uznając apelacje za „oczywiście bezzasadna”. Dlatego tez do takiego wyroku nie sporządza się uzasadnienia z urzędu - tylko na wniosek strony, chyba ze zostało zgłoszone zdanie odrębne.

130. Zażalenie i postępowanie zażaleniowe

Postępowanie zażaleniowe jest oprócz postępowania apelacyjnego formą postępowania odwoławczego. Służy kontroli odwoławczej innych niż wyroki decyzji procesowych.

Cechy:

• względna dewolutywność (bewzględna dewolutywność zachodzi, gdy skład sądu I instancji, który miałby je uwzględnić, uległ zmianie); w innych wypadkach prezes sądu przekazuje zażalenie niezwłocznie wraz z aktami lub niezbędnymi odpisami z akt sprawy, sądowi powołanemu do rozpoznania zażalenia

• środek niewstrzymujący wykonania zaskarżonego postanowienia; wyjątki

1. obligatoryjne wstrzymanie wykonania, gdy ustawa je z góry zapowiada - np. zażalenie na postanowienie sądu o aresztowaniu świadka

2. fakultatywne, gdy sąd lub prokurator, który wydał decyzję zaskarżoną, lub sąd albo prokurator powołany do rozpoznania zażalenia uznał, że należy wstrzymać wykonanie zaskarżonej decyzji - odmowa wstrzymania nie wymaga uzasadnienia

Zażalenie przysługuje na:

• postanowienia sądu i prokuratora zamykające drogę do wydania wyroku, chyba że ustawa stanowi inaczej - postanowienie w efekcie którego powstaje sytuacja procesowa, w której wydanie wyroku w danym postępowaniu nie nastąpi np. postanowienia umarzające postępowanie z powodu jakiejkolwiek przeszkody procesowej

• postanowienia, co do środka zabezpieczającego

• inne postanowienia w wypadkach przewidzianych w ustawie np. postanowienie w kwestii przeszukania

• zarządzenie w wypadkach przewidzianych w ustawie

• zachowania organów procesowych niebędące decyzjami (na zatrzymanie - zatrzymanemu; bezczynność organu postępowania przygotowawczego)

Przysługuje stronom, a także osobie, której postanowienie bezpośrednio dotyczy, chyba że ustawa stanowi inaczej.

Zażalenie, a ściślej skargę stanowiącą zażalenie, wnosi się do sądu (organu) pierwszej instancji. Wymaga ono formy pisemnej. Zażalenie powinno odpowiadać wymaganiom stawianym każdej skardze odwoławczej. Zażalenie wnosi się w terminie 7 dni, licząc od ogłoszenia postanowienia lub gdy ustawa przewiduje obowiązek doręczenia, od daty doręczenia odpisu postanowienia. Dotyczy to także zażalenia w przedmiocie kosztów lub opłat zamieszczonym w wyroku. Jeżeli odwołujący się złoży wniosek o sporządzenie na piśmie i doręczenie uzasadnienia wyroku, zażalenie można wnieść w terminie przewidzianym do złożenia apelacji.

Zażalenie na postanowienie w przedmiocie tymczasowego aresztowania oraz zabezpieczenia majątkowego powinno być przekazane do rozpoznania w ciągu 48 godzin.

Organy rozpoznające zażalenia:

1. sąd - w stosunku do postanowień sądowych i zarządzeń prezesa

-regułą jest, że jest to sąd II instancji

-wyjątkowo instancja pozioma, czyli inny skład tego samego sądu

2) sąd właściwy do rozpoznania sprawy - w stosunku do wszystkich postanowień prokuratora, chyba że ustawa stanowi inaczej

3) prokurator nadrzędny - w stosunku do postanowień wydanych przez prokuratora, chyba że rozpoznaje sąd, np. w sprawach z oskarżenia prywatnego zażalenie na postanowienie prokuratora o odmowie wszczęcia lub o umorzeniu postępowania przygotowawczego rozpoznaje prokurator nadrzędny, jeżeli postanowienie zapadło z uwagi na brak interesu społecznego w ściganiu z urzędu sprawcy.

4) sąd - na zatrzymanie osoby podejrzanej

5) prokurator sprawujący nadzór nad postępowaniem przygotowawczym - w stosunku do postanowień wydanych przez prowadzącego to postępowanie, jeśli nie jest nim prokurator

6) sąd odwoławczy - rozpoznaje zażalenie na zarządzenie prezesa

Strony oraz obrońcy i pełnomocnicy mają prawo wziąć udział w posiedzeniu sądu odwoławczego rozpoznającego zażalenie na postanowienie kończące postępowanie oraz na zatrzymanie. Mają oni prawo do udziału w posiedzeniu sądu odwoławczego także wtedy, gdy przysługuje im prawo udziału w posiedzeniu sądu pierwszej instancji. W innych wypadkach sąd odwoławczy może zezwolić stronom lub obrońcy albo pełnomocnikowi na wzięcie udziału w posiedzeniu.

131. Pojęcie, istota i rodzaje postępowań szczególnych

Tryby szczególne - przebieg procesu zmierzający również do rozstrzygnięcia kwestii odpowiedzialności karnej oskarżonego, ale różniący się istotnie od postępowania zwyczajnego, w sposób z góry przewidziany przez ustawodawcę, o wyodrębnieniu trybu szczególnego decyduje tylko ustawa,

ze względu na stosunek do formalizmu postępowania zwyczajnego tryby szczególne podzielić można na trzy grupy:

a) postępowania ekwiwalentne - w zasadzie tak samo sformalizowane jak zwyczajne, ale w miejsce jednych form wchodzą inne bądź te niektóre formy są zmodyfikowane:

• postępowanie karnoskarbowe zwyczajne

• postępowanie poprawcze w sprawach nieletnich

b) postępowania wzbogacone - formalizm większy niż formalizm postępowania zwyczajnego; obecnie w Polsce nie występują; w II RP było to postępowanie przed sądami przysięgłych, prowadzone w sprawach o najcięższe zbrodnie

c) postępowania zredukowane - formalizm mniejszy niż postępowania zwyczajnego, redukcje formalizmu dotyczą form procesowych które gwarancja uprawnienia stron w procesie

• postępowanie uproszczone - zagadnienie 132

• postępowanie przyspieszone - zagadnienie 134

• postępowanie z oskarżenia prywatnego (jest zarówno trybem ścigania jak i trybem szczególnym)

• postępowanie nakazowe - zagadnienie 133

Przesłanki modyfikacji:

1. potrzeba szybkiej reakcji na popełnienie przestępstwa o szczególnym charakterze

2. osoba sprawcy (jej nieletniość)

3. niewielka waga przestępstwa

Istotne znaczenie ma sprawa zachowania gwarancji praw stron, a szczególnie gwarancji oskarżonego. zredukowana postać postępowania szczególnego nie może pozbawiać stron ich uprawnień, a w tym pozbawiać oskarżonego możliwości korzystania z przysługującego mu prawa do obrony!

Podział postępowań szczególnych o zmodyfikowanym przebiegu ze względu na umiejscowienie regulacji:

a) kodeksowe postępowanie szczególne (uproszczone, w sprawach z oskarżenia prywatnego, nakazowe)

b) pozakodeksowe postępowanie szczególne (postępowanie w stosunku do nieletnich)

Podział ze względu na przedmiot odpowiedzialności karnej

a. postępowanie karne o przestępstwa i wykroczenia skarbowe

b. postępowanie w sprawach o wykroczenia

c. postępowanie w zakresie odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny pod groźbą kary.

132. Postępowanie uproszczone.

Sąd rozpoznaje w trybie uproszczonym sprawy, w których było prowadzone dochodzenie.

Wniosek oskarżonego o dobrowolne poddanie się karze, złożony przed rozprawą, sąd może rozpoznać na posiedzeniu. O terminie posiedzenia zawiadamia się strony, przesyłając im odpis wniosku. Nieusprawiedliwione niestawiennictwo pokrzywdzonego lub oskarżyciela publicznego nie stoi na przeszkodzie uwzględnieniu wniosku, jeżeli spełnione są pozostałe warunki.

Jeżeli akt oskarżenia odpowiada warunkom formalnym, a sprawę skierowano na rozprawę główną, odpis aktu oskarżenia można doręczyć oskarżonemu łącznie z wezwaniem na rozprawę.

Sprawy w trybie uproszczonym sąd rozpoznaje jednoosobowo; sędzia ma prawa i obowiązki przewodniczącego. Prezes sądu okręgowego może zarządzić rozpoznanie sprawy w postępowaniu odwoławczym w składzie jednego sędziego.

Niestawiennictwo oskarżyciela nie tamuje toku rozprawy ani posiedzenia. Jeżeli w sprawie z oskarżenia publicznego nie bierze udziału w rozprawie oskarżyciel, akt oskarżenia odczytuje protokolant.

Wyrok zaoczny

Jeżeli oskarżony, któremu doręczono wezwanie, nie stawi się na rozprawę główną, sąd może prowadzić postępowanie bez jego udziału, a jeżeli nie stawił się również obrońca - wydać wyrok zaoczny (wyrokiem zaocznym można orzec tytułem środka zabezpieczającego jedynie przepadek przedmiotów). Wyrok zaoczny doręcza się oskarżonemu. W terminie 7 dni od doręczenia odpisu wyroku zaocznego oskarżony może wnieść sprzeciw, w którym powinien usprawiedliwić swoją nieobecność na rozprawie. Może on połączyć ze sprzeciwem wniosek o uzasadnienie wyroku na wypadek nieprzyjęcia lub nieuwzględnienia sprzeciwu. Sąd nie uwzględni sprzeciwu, jeżeli uzna nieobecność oskarżonego na rozprawie za nieusprawiedliwioną. Na postanowienie to służy zażalenie. Uwzględnienie sprzeciwu powoduje ponowne rozpoznanie sprawy. Wyrok zaoczny traci moc, gdy oskarżony lub jego obrońca stawi się na rozprawę.

Jeżeli oskarżony nie stawił się na rozprawę, odczytuje się uprzednio złożone jego wyjaśnienia. Sąd może zlecić przesłuchanie świadka sędziemu wyznaczonemu ze swego składu lub sądowi wezwanemu, w którego okręgu świadek przebywa, jeżeli świadek nie stawił się z powodu przeszkód zbyt trudnych do usunięcia. W czynnościach wskazanych mają prawo brać udział strony, obrońcy i pełnomocnicy. Oskarżonego pozbawionego wolności sprowadza się tylko wtedy, gdy sąd uzna to za konieczne. Sędzia wyznaczony lub sąd wezwany może przeprowadzić także inny dowód, którego potrzeba wyłoni się w toku czynności

Rozprawy głównej nie można przeprowadzić w czasie nieobecności oskarżonego, jeżeli usprawiedliwiwszy swe niestawiennictwo wnosił o odroczenie rozprawy.

Jeżeli po rozpoczęciu przewodu sądowego okaże się, że sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym, sąd za zgodą oskarżonego rozpoznaje sprawę w dalszym ciągu w postępowaniu zwyczajnym.

Każdorazowa przerwa w rozprawie może trwać nie dłużej niż 21 dni. Jeżeli sprawy nie można rozpoznać w tym terminie sąd rozpoznaje sprawę w dalszym ciągu w postępowaniu zwyczajnym.

Stosuje się odpowiednio przepisy o postępowaniu zwyczajnym.

133. Postępowanie nakazowe.

Przeprowadza się postępowanie nakazowe, jeśli spełnione są przesłanki:

- przestępstwo podlegają rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym

- na podstawie zebranego w postępowaniu przygotowawczym materiału stwierdzono, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne

- na podstawie zebranych dowodów okoliczności czynu i wina oskarżonego nie budzą wątpliwości

-w wypadkach pozwalających na orzeczenie kary ograniczenia wolności lub grzywny

W postępowaniu nakazowym stosuje się odpowiednio przepisy o postępowaniu uproszczonym, jeżeli przepisy niniejszego rozdziału nie stanowią inaczej.

Sąd wydaje wyrok nakazowy na posiedzeniu bez udziału stron.

Wydanie wyroku nakazowego jest niedopuszczalne:

1) w stosunku do osoby pozbawionej wolności w tej lub innej sprawie,

2) w sprawie z oskarżenia prywatnego,

3) jeżeli oskarżony jest nieletni, głuchy, niemy, niewidomy lub zachodzą uzasadnione wątpliwości co do jego poczytalności

Wyrokiem nakazowym można orzec karę ograniczenia wolności lub grzywnę w wysokości do 100 stawek dziennych albo do 200.000 złotych. Można też w przypadkach przewidzianych w ustawie orzec środek karny. Sąd może też poprzestać na orzeczeniu środka karnego, jeżeli zachodzą warunki orzeczenia tylko tego środka. Wydając wyrok nakazowy sąd zasądza w całości roszczenie zgłoszone w powództwie cywilnym lub odszkodowanie pieniężne. Jeżeli materiał dowodowy zebrany w postępowaniu przygotowawczym nie wystarcza do rozstrzygnięcia powództwa cywilnego, sąd pozostawia powództwo cywilne bez rozpoznania.

Wyrok nakazowy powinien zawierać:

1) oznaczenie sądu i sędziego, który go wydał,

2) datę wydania wyroku,

3) imię i nazwisko oraz inne dane określające tożsamość oskarżonego,

4) dokładne określenie czynu przypisanego przez sąd oskarżonemu, ze wskazaniem zastosowanych przepisów ustawy karnej,

5) wymiar kary i inne niezbędne rozstrzygnięcia.

Może nie zawierać uzasadnienia.

Odpis wyroku nakazowego doręcza się oskarżycielowi, a oskarżonemu i jego obrońcy - wraz z odpisem aktu oskarżenia. W każdym wypadku odpis tego wyroku doręcza się prokuratorowi. Wraz z odpisem wyroku doręczyć należy pouczenie przytaczające przepisy o prawie, terminie i sposobie wniesienia sprzeciwu oraz skutkach jego niewniesienia.

Oskarżonemu i oskarżycielowi przysługuje prawo wniesienia sprzeciwu do sądu, który wydał wyrok nakazowy, w terminie zawitym 7 dni od doręczenia tego wyroku. Prezes sądu odmawia przyjęcia sprzeciwu, jeżeli został wniesiony po terminie lub przez osobę nieuprawnioną. W razie wniesienia sprzeciwu wyrok nakazowy traci moc; sprawa podlega rozpoznaniu na zasadach ogólnych. Jeżeli w sprzeciwie podniesiono wyłącznie zarzuty przeciwko rozstrzygnięciu o roszczeniu cywilnym, wyrok nakazowy traci moc tylko w tej części, a sąd na posiedzeniu pozostawia powództwo cywilne bez rozpoznania. Sprzeciw może być cofnięty do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej. Sąd rozpoznający sprawę po wniesieniu sprzeciwu nie jest związany treścią wyroku nakazowego, który utracił moc.

Stosuje się odpowiednio przepisy o postępowaniu uproszczonym

134. Postępowanie przyspieszone.

W postępowaniu przyspieszonym można rozpoznać sprawy, jeśli łącznie zostaną spełnione przesłanki:

-przestępstwa podlegające rozpoznaniu w trybie uproszczonym

-sprawca został ujęty na gorącym uczynku popełnienia przestępstwa lub bezpośrednio potem

-sprawca został zatrzymany oraz w ciągu 48 godzin doprowadzony przez Policję i przekazany do dyspozycji sądu wraz z wnioskiem o rozpoznanie sprawy w postępowaniu przyspieszonym (można odstąpić od przymusowego doprowadzenia do sądu sprawcy jeżeli zostanie zapewnione uczestniczenie przez sprawcę we wszystkich czynnościach sądowych, w których ma on prawo uczestniczyć, w szczególności złożenie przez niego wyjaśnień, przy użyciu urządzeń technicznych, umożliwiających przeprowadzenie tych czynności na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku. W takich czynnościach udział bierze w miejscu przebywania sprawcy referendarz sądowy lub asystent sędziego zatrudniony w sądzie, w którego okręgu przebywa sprawca; a jeżeli jest obrońca to on też; tłumacz też jak jest potrzebny. W takim wypadku złożenie wniosku o rozpoznanie sprawy jest równoznaczne z przekazaniem sprawcy do dyspozycji sądu.)

( Można odstąpić od zatrzymania i przymusowego doprowadzenia do sądu sprawcy lub zwolnić zatrzymanego, zobowiązując go do stawienia się w sądzie w wyznaczonym miejscu i czasie, w okresie nieprzekraczającym 72 godzin od chwili zatrzymania albo oddania sprawcy w ręce Policji, ze skutkiem wezwania. Wniosek o rozpoznanie sprawy przekazuje się w takim wypadku sądowi wraz z materiałem dowodowym w ciągu 48 godzin od chwili zatrzymania albo oddania sprawcy w ręce Policji, a gdy termin ten upływa w dniu wolnym od pracy - w najbliższym dniu roboczym, tak jednak aby sąd mógł przystąpić do rozpoznania sprawy przed upływem 72 godzin od chwili zatrzymania albo oddania sprawcy w ręce Policji. Jak jest to występek o charakterze chuligańskim to tylko wyjątkowo można tak zrobić.)

Postępowanie przyspieszone toczy się w trybie publicznoskargowym także o przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego, jeżeli miały one charakter chuligański.

Dochodzenie można ograniczyć do przesłuchania osoby podejrzanej w charakterze podejrzanego oraz zabezpieczenia dowodów w niezbędnym zakresie. Podejrzanego poucza się o jego uprawnieniach.

W razie istnienia podstaw do wystąpienia z wnioskiem o rozpoznanie sprawy, Policja sporządza taki wniosek i przekazuje go do sądu wraz ze zgromadzonym materiałem dowodowym, zawiadamiając o tym niezwłocznie prokuratora; wniosek ten zastępuje akt oskarżenia.

Jeżeli zachodzą warunki do wystąpienia z wnioskiem o wydanie wyroku skazującego (zagadnienie 111)lub gdy podejrzany złożył wniosek o dobrowolne poddanie się karze (zagadnienie 120) Policja przedstawia wniosek o rozpoznanie sprawy prokuratorowi do zatwierdzenia. Prokurator może odmówić zatwierdzenia wniosku o rozpoznanie sprawy, podejmując decyzję co do dalszego toku sprawy.

Każda osoba wezwana przez Policję w charakterze świadka, biegłego, tłumacza lub specjalisty jest obowiązana stawić się w sądzie lub w miejscu przebywania sprawcy we wskazanym terminie.

Odpis wniosku o rozpoznanie sprawy prezes sądu lub sąd doręcza oskarżonemu oraz jego obrońcy, jeżeli został ustanowiony, oznaczając czas na przygotowanie do obrony. Oskarżonemu należy umożliwić kontakt z obrońcą bez obecności osób trzecich.

W razie niestawiennictwa oskarżonego zobowiązanego do stawiennictwa, jeżeli sąd uzna nieobecność oskarżonego na rozprawie za nieusprawiedliwioną, może prowadzić rozprawę pod jego nieobecność, a wydanego wyroku nie uważa się za zaoczny.

Sąd przystępuje niezwłocznie do rozpoznania sprawy, a powództwo cywilne jest niedopuszczalne.

Podczas czynności sądowych, w których oskarżony uczestniczy przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających przeprowadzenie tych czynności na odległość, uczestnicy postępowania mogą składać wnioski oraz inne oświadczenia oraz dokonywać czynności procesowych wyłącznie ustnie do protokołu. O treści wszystkich pism procesowych, które wpłynęły do akt sprawy od chwili przekazania do sądu wniosku o rozpoznanie sprawy, sąd jest obowiązany poinformować przy najbliższej czynności procesowej oskarżonego oraz jego obrońcę. Na żądanie oskarżonego lub obrońcy sąd ma obowiązek odczytać treść tych pism.

Pisma procesowe oskarżonego i jego obrońcy, których nie można było przekazać do sądu, mogą być przez nich odczytane na rozprawie. Z chwilą ich odczytania wywołują one skutek procesowy i są traktowane jako czynności dokonane w formie ustnej.

Postępowanie przyspieszone prowadzi się również w razie potrzeby przerwania rozprawy; łączny czas zarządzonych przerw nie może przekroczyć 14 dni. W razie zarządzenia przerwy sąd rozstrzyga w przedmiocie zastosowania środka zapobiegawczego.

Jeżeli sąd przed rozprawą główną lub w jej toku stwierdzi, że sprawa nie podlega rozpoznaniu w trybie przyspieszonym albo nie można jej rozpoznać z zachowaniem dopuszczalnego czasu przerw w rozprawie, rozpoznaje sprawę w dalszym ciągu w trybie uproszczonym w tym samym składzie. Jeżeli jednak zachodzi wypadek określony w art. 517b § 2a (zostanie zapewnione uczestniczenie przez sprawcę we wszystkich czynnościach sądowych, w których ma on prawo uczestniczyć), rozprawę należy wyznaczyć w takim terminie albo ją przerwać albo odroczyć, aby umożliwić osobiste uczestniczenie w niej oskarżonego. W razie niemożności rozpoznania sprawy także w trybie uproszczonym sąd rozstrzyga w przedmiocie środka zapobiegawczego i przekazuje sprawę prokuratorowi w celu przeprowadzenia postępowania przygotowawczego na zasadach ogólnych, zawiadamiając o tym pokrzywdzonego.

Jeżeli na podstawie okoliczności ujawnionych po rozpoczęciu przewodu sądowego sąd stwierdzi, że zachodzi potrzeba uzupełnienia postępowania dowodowego, zaś dokonanie niezbędnych czynności w postępowaniu sądowym powodowałoby znaczne trudności, przekazuje sprawę prokuratorowi w celu przeprowadzenia postępowania przygotowawczego na zasadach ogólnych, zawiadamiając o tym pokrzywdzonego; przed przekazaniem sprawy sąd rozstrzyga w przedmiocie środka zapobiegawczego.

Jeżeli na podstawie okoliczności ujawnionych po rozpoczęciu przewodu sądowego sąd przewiduje możliwość wymierzenia kary powyżej 2 lat pozbawienia wolności, rozstrzyga w przedmiocie środka zapobiegawczego i przekazuje sprawę prokuratorowi w celu przeprowadzenia postępowania przygotowawczego na zasadach ogólnych; sędzia, który brał udział w wydaniu postanowienia, jest z mocy prawa wyłączony od dalszego udziału w sprawie.

W razie skazania oskarżonego na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania sąd, po wysłuchaniu stron, rozstrzyga w przedmiocie środka zapobiegawczego.

Wniosek o sporządzenie na piśmie i doręczenie uzasadnienia wyroku może być zgłoszony ustnie do protokołu rozprawy lub posiedzenia albo złożony na piśmie w terminie zawitym 3 dni od daty ogłoszenia wyroku. Wniosek niepochodzący od oskarżonego powinien wskazywać tego z oskarżonych, którego dotyczy. Sąd sporządza uzasadnienie wyroku w terminie 3 dni od daty złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia.

Termin do wniesienia apelacji wynosi 7 dni i biegnie dla każdego uprawnionego od daty doręczenia mu wyroku z uzasadnieniem. W razie złożenia apelacji przekazuje się ją niezwłocznie wraz z aktami sądowi odwoławczemu, który rozpoznaje sprawę najpóźniej w ciągu miesiąca od daty jej wpływu do tego sądu. W wypadku wniesienia apelacji przez prokuratora, obrońcę lub pełnomocnika sąd odwoławczy dołącza do zawiadomienia o terminie rozprawy apelacyjnej odpis apelacji strony przeciwnej.

Jeżeli po rozpoznaniu środka odwoławczego sąd stwierdza, że zachodzi potrzeba uzupełnienia postępowania dowodowego, co do istoty sprawy, może - uchylając wyrok - przekazać sprawę prokuratorowi w celu przeprowadzenia postępowania przygotowawczego na zasadach ogólnych. W wypadku uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania dalsze postępowanie toczy się w trybie uproszczonym. W razie niemożności rozpoznania sprawy w postępowaniu uproszczonym, uchylając wyrok, sąd przekazuje sprawę prokuratorowi w celu przeprowadzenia postępowania przygotowawczego na zasadach ogólnych.

Dla umożliwienia oskarżonemu korzystania z pomocy obrońcy w postępowaniu przyspieszonym ustanawia się obowiązek pełnienia przez adwokatów dyżurów w czasie i miejscu ustalonym w odrębnych przepisach. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości.

Stosuje się odpowiednio przepisy o postępowaniu uproszczonym.

135. Postępowanie w sprawie odpowiedzialności podmiotu zbiorowego za czyny zabronione pod groźba kary.

Zakres podmiotowy ustawy - określony on został w jej art. 2, zgodnie z którym można tutaj wskazać dwa aspekty definicji podmiotu zbiorowego. Pierwszy to definicja pozytywna, stanowiąca enumeratywne wyliczenie podmiotów podlegających ustawie, drugi to definicja negatywna, wymieniająca podmioty wprost wyłączone z jej zakresu podmiotowego. Definicja pozytywna: Ustawa dotyczy następujących podmiotów:

• osób prawnych

• jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej, którym odrębne przepisy przyznają zdolność prawną

• spółek handlowych: z udziałem Skarbu Państwa, jak i jednostek samorządu terytorialnego, związków tych jednostek

• spółek kapitałowych w organizacji

• podmiotów w stanie likwidacji

• przedsiębiorców nie będących osobami fizycznymi

• zagranicznych jednostek organizacyjnych

Definicja negatywna: Ustawa nie dotyczy:

• Skarbu Państwa

• jednostek samorządu terytorialnego i ich związków

Podmiot zbiorowy podlega odpowiedzialności określonej w niniejszej ustawie za czyny których dopuściły się określone osoby działające w imieniu, w ramach podmiotu, szczegółowo określone w art. 3 ustawy o OKPZ, do których należą osoby:

1. działające w imieniu lub w interesie podmiotu zbiorowego w ramach uprawnienia lub obowiązku do jego reprezentowania, podejmowania w jego imieniu decyzji lub wykonywania kontroli wewnętrznej albo przy przekroczeniu tego uprawnienia lub niedopełnieniu tego obowiązku (np. zarządu, prokurenci, członkowie rady nadzorczej)

2. dopuszczone do działania w wyniku przekroczenia uprawnień lub niedopełnienia obowiązków przez osobę, o której mowa w pkt 1 (np. falsus procurator)

3. działające w imieniu lub w interesie podmiotu zbiorowego, za zgodą lub wiedzą osoby, o której mowa w pkt 1 (np. kierownicy działów, dyrektorzy, pracownicy)

Aby doszło do ukarania podmiotu zbiorowego za czyny określone w art. 16 ustawy o OKPZ, których dopuściły się podmioty wskazane w art. 3 ustawy o OKPZ sąd orzekający w sprawie musi ustalić, iż spełniły się kumulatywnie następujące przesłanki odpowiedzialności, określone w art. 3, 4 i 5 ustawy o OKPZ:

1. fakt popełnienia czynu zabronionego przez wskazaną powyżej osobę fizyczną został potwierdzony prawomocnym wyrokiem skazującym tę osobę, wyrokiem warunkowo umarzającym wobec niej postępowanie karne albo postępowanie w sprawie o przestępstwo skarbowe, orzeczeniem o udzielenie tej osobie zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności albo orzeczeniem sądu o umorzeniu przeciwko niej postępowania z powodu okoliczności wyłączającej ukaranie sprawcy

2. przysporzenia jakiejkolwiek korzyści majątkowej lub niemajątkowej na rzecz podmiotu zbiorowego lub choćby możliwości zaistnienia takiego przysporzenia w wyniku zaistniałego czynu zabronionego

3. do popełnienia czynu zabronionego doszło w następstwie co najmniej braku należytej staranności w wyborze osoby fizycznej (wina w wyborze) lub co najmniej braku należytego nadzoru nad tą osobą (wina w nadzorze) - ze strony organu lub przedstawiciela podmiotu zbiorowego (art. 5 ustawy) .

Zakres przedmiotowy - niektóre przestępstwa przeciwko:

• obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi,

• łapownictwa i płatnej protekcji,

• ochronie informacji,

• wiarygodności dokumentów,

• mieniu,

• wolności seksualnej i obyczajności, określone w art. 199-200 i art. 203-204 Kodeksu karnego;

• środowisku,

• porządkowi publicznemu,

• charakterze terrorystycznym

Niektóre przestępstwa wynikające z ustaw:

• ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji,

• ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych,

• ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii.

Niektóre przestępstwa karno - skarbowe.

Katalog kar, które są wymierzane podmiotom zbiorowym na podstawie ustawy o OKPZ - kary te należy podzielić na dwie grypy:

1. Kary, które sąd ma obowiązek orzec, w sytuacji uznania, iż doszło do popełnienia jednego z czynów wskazanych w art. 16 ustawy o OKPZ (kary obligatoryjne):

• kara pieniężna w wysokości od 1.000 do 20.000.000 złotych, nie wyższą jednak niż 10 % przychodu osiągniętego w roku obrotowym, w którym popełniono czyn zabroniony będący podstawą odpowiedzialności podmiotu zbiorowego,

• przepadek przedmiotów pochodzących chociażby pośrednio z czynu zabronionego lub które służyły lub były przeznaczone do popełnienia czynu zabronionego;

• przepadek korzyści majątkowej pochodzącej chociażby pośrednio z czynu zabronionego;

• przepadek równowartości przedmiotów lub korzyści majątkowej pochodzących chociażby pośrednio z czynu zabronionego

2. Kary, które sąd może, ale nie musi wymierzyć w danej sprawie (kary fakultatywne):

• zakaz promocji lub reklamy prowadzonej działalności, wytwarzanych lub sprzedawanych wyrobów, świadczonych usług lub udzielanych świadczeń;

• zakaz korzystania z dotacji, subwencji lub innych form wsparcia finansowego środkami publicznymi;

• zakaz korzystania z pomocy organizacji międzynarodowych, których Rzeczpospolita Polska jest członkiem;

• zakaz ubiegania się o zamówienia publiczne;

• zakaz prowadzenia określonej działalności podstawowej lub ubocznej;

• podanie wyroku do publicznej wiadomości.

136. Pojęcie i rodzaje nadzwyczajnych środków zaskarżenia.

Nadzwyczajne środki zaskarżenia- środki prawne służące do wywołania kontroli i wzruszania prawomocnego orzeczenia sądowego kończącego postępowanie.

Ratio legis- tzw. wentyl bezpieczeństwa, stwarzają możliwość eliminowania najpoważniejszych błędów wymiaru sprawiedliwości zawartych w prawomocnych orzeczeniach kończących postępowanie.

Przesłanką skorzystania z nadzwyczajnego środka zaskarżenia jest prawomocność orzeczenia:

1. formalna - orzeczenie nie jest zaskarżalne już w zwykłych środków zaskarżenia.

2. materialna- zakaz ponownego wszczynania postępowania o ten sam czyn tej samej osoby.

Rodzaje:

1) Kasacja - zagadnienie 137

a) zwyczajna

b) nadzwyczajna

2) Wznowienie postępowania - zagadnienie 138

137. Kasacja

A. KASACJA ZWYCZAJNA

Może być wniesiona od prawomocnego wyroku sądu odwoławczego kończącego postępowanie sądowe. Nie można zaskarżyć wyłącznie uzasadnienia wyroku. Z tego wynika, że:

1. kasacja nie wstrzymuje wykonania kary - SN może jednak wstrzymać wykonanie zaskarżonego orzeczenia, jak i innego orzeczenia, którego wykonanie zależy od rozstrzygnięcia kasacji. Może połączyć to wstrzymanie z zastosowaniem poręczenia, dozoru Policji lub zakazem opuszczania kraju; może zastosowań tymczasowe aresztowanie jak wniesiono na niekorzyść i oskarżony nie był uniewinniony.

2. Kasacją nie można zaskarżyć orzeczenia prawomocnego pierwszej instancji

3. Kasacją nie można zaskarżyć jakiegokolwiek postanowienia sądu odwoławczego lub zarządzenia

Dostępność kasacji dla stron uzależniona jest od spełnienia kilku warunków:

1. Wyczerpania toku instancji - może wnieść każda strona jeśli wcześniej zaskarżyła orzeczenia I instancji, ale jest oczywiście wyjątek czyli strona, która nie zaskarżyła może wnieść kasację od wyroku sądu odwoławczego, jeżeli:

- orzeczenie sądu pierwszej instancji zostało przez sąd odwoławczy uchylone lub zmienione na jej niekorzyść

-zachodzą bezwzględne przyczyny odwoławcze z art. 439

2) GRAVAMEN (yo) - zaskarżenie jedynie rozstrzygnięcia naruszającego prawa odwołującego się lub szkodzącego jego interesom, chyba że wnoszący kasację jest oskarżycielem publicznym

3) przymus adwokacko-radcowski - jeżeli kasacja nie pochodzi od prokuratora, Prokuratora Generalnego, Rzecznika Praw Obywatelskich albo Rzecznika Praw Dziecka, powinna być sporządzona i podpisana przez obrońcę lub pełnomocnika będącego adwokatem albo radcą prawnym.

4) warunek dotrzymania terminów - strona powinna zgłosić w sądzie odwoławczym, który wydał orzeczenie, wniosek o doręczenie tego orzeczenia, w terminie zawitym 7 dni od daty ogłoszenia orzeczenia; potem biegnie termin 30 dni od dnia doręczenie uzasadnienia stronie (też zawity) do złożenia kasacji

5) warunek uiszczenia opłaty od kasacji - nie dot. Prokuratora, żołnierza odbywającego zasadniczą służbę wojskową lub pełniący służbę wojskową w charakterze kandydata na żołnierza zawodowego, osoby pozbawionej wolności (jeśli kasację pozostawi się bez rozpoznania albo oddali się wniosek to zasądza się opłatę); zwraca się opłatę osobie w razie uwzględnienia kasacji labo gdy kaucja została cofnięta

Podstawy kasacji:

1. Bewzględna przyczyna odwoławcza - zagadnienie 126

2. Względna podstawa - inne rażące naruszenie prawa, jeśli mogło ono mieć istotny wpływ na treść orzeczenia

Kasację na korzyść można wnieść jedynie w razie skazania oskarżonego za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania.

Kasację na niekorzyść można wnieść jedynie w razie uniewinnienia oskarżonego albo umorzenia postępowania z przyczyn wskazanych w art. 17 § 1 pkt 3 i 4 (znikoma szkodliwość społeczna czynu i sprawca w myśl ustawy nie podlega karze) oraz z powodu niepoczytalności sprawcy.

Oba zawężenia podstaw kasacji nie działają:

1) przy zarzucie bezwzględnej przyczyny odwoławczej

2) przy kasacji nadzwyczajnej (zapraszam do dalszego czytania)

Niedopuszczalność kasacji:

1. w stosunku do tego samego oskarżonego od tego samego orzeczenia po raz drugi wniesiona przez tą sama stronę

2. od orzeczenia SN zapadłego w następstwie rozpoznania kasacji (czyli tzw. superkasacja)

Przebieg postępowania kasacyjnego:

Sąd właściwy - Sąd Najwyższy

Strona składa skargę do sądu odwoławczego, a tam prezes sądu prowadzi postępowanie przedkasacyjne - bada zachowanie warunków formalnych, czy podano zarzut i czy jest on jedną z podstaw kasacyjnych, czy nie zapadł wyrok, od którego kasacja jest niedopuszczalna.

7 dni na uzupełnienie braków - np. nie spełnia warunków pisma procesowego, nie sporządzona przez adwokata, brak uiszczonej opłaty.

Prezes odmawia przyjęcia kasacji jeżeli nie uzupełniono pisma, kasacja została wniesiona po terminie, przez osobę nieuprawnioną, jest niedopuszczalna. Na zarządzenie zażalenie przysługuje do Sądu Najwyższego. Sąd Najwyższy rozpoznaje zażalenie jednoosobowo. Sąd kasacyjny wydaje postanowienie bez udziału stron, chyba że Prezes Sądu Najwyższego zarządzi inaczej.

Obowiązkowa odpowiedź prokuratora na każdą kasację strony. Chodzi o oświadczenia prokuratora czy uważa kasację za oczywiście bezzasadną. Jeśli tak nie jest prezes sądu zarządza doręczenie stronom i ich reprezentantom odpisu jego odpowiedzi i przesyła akta do SN. Prokurator, uznając kasację za oczywiście bezzasadną, przesyła odpis odpowiedzi na kasację pozostałym stronom, ich obrońcom i pełnomocnikom, którzy w terminie 14 dni od otrzymania odpowiedzi prokuratora mogą przedstawić sądowi na piśmie swoje stanowisko.

Następnie idziemy do SN:

Jeżeli ustawa nie wymaga wydania wyroku, Sąd Najwyższy orzeka jednoosobowo, chyba że Prezes Sądu Najwyższego zarządzi rozpoznanie sprawy w składzie trzech sędziów. Jeżeli kasacja dotyczy orzeczenia Sądu Najwyższego, podlega rozpoznaniu w składzie siedmiu sędziów, chyba że orzeczenie zostało wydane jednoosobowo; w takim wypadku Sąd Najwyższy orzeka w składzie trzech sędziów. SN wydaje postanowienia na posiedzeniu bez udziału stron, chyba że prezes zarządzi inaczej.

SN może wydać następujące postanowienia:

1)pozostawić bez rozpoznania - niedopuszczalne, terminy, niezasadne przywrócenie terminu; nie przysługuje zażalenia

2) wstrzymać wykonania zaskarżonego orzeczenia

3) zastosować środek zapobiegawczy - tylko jak na niekorzyść wniesiono, chyba że oskarżony był uniewinniony

4) rozpoznać zażalenie na zarządzenie prezesa sądu odwoławczego odmawiającego przyjęcia kasacji

5) oddalić kasację w razie jej oczywistej bezzasadności

6) może uwzględnić wydając wyrok w całości (posiedzenie, bez stron, 3 sędziów) kasację wniesioną na korzyść w razie jej oczywistej zasadności

7) w tym samym składzie i na posiedzeniu może uchylić wyrok i przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia lub umorzyć postępowanie w razie ustalenia, że zachodzi bezwzględna przyczyna odwoławcza

Odrębności między postępowaniem odwoławczym a kasacyjnym:

-SN rozpoznaje kasację w granicach zaskarżenia i podniesionych zarzutów, a w zakresie szerszym w razie podmiotowego rozszerzenia orzekania, bezwzględnych przyczyn odwoławczych, poprawienia błędnej kwalifikacji prawnej

-SN może wyjątkowo przeprowadzić dowód

- Niedopuszczalne jest uwzględnienie kasacji na niekorzyść oskarżonego wniesionej po upływie 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się orzeczenia

-SN po rozpoznaniu kasacji:

a) postanowieniem oddala kasację, a nie utrzymuje zaskarżonego orzeczenia w mocy

b) wyrokiem uchyla zaskarżone orzeczenie w całości/części i przekazuje sprawę sądowi właściwemu do ponownego rozpoznania albo umarza postępowanie lub uniewinnia oskarżonego, jeżeli skazanie jest oczywiście niesłuszne

B. KASACJA NADZWYCZAJNA

Pozostałość dawnej rewizji nadzwyczajnej.

Mogą ją wnieść tylko 3 organy państwowe:

• Prokurator Generalny

• Rzecznik Praw Obywatelskich

• Rzecznik Praw Dziecka

Kasacje nadzwyczajną można wnieść od każdego kończącego orzeczenia sądu kończącego postępowanie - nie tylko od orzeczenia sadu odwoławczego, można nią zaskarżyć także prawomocne orzeczenie sądu kończącego postępowanie przygotowawcze.

Mogą wnieść kasację:

a) od prawomocnego orzeczenia także sądu pierwszej instancji

b) od orzeczenia SN wydanego w wyniku dawnej rewizji nadzwyczajnej, ale już nie kasacji

c) na korzyść lub na niekorzyść oskarżonego

d) bez względu na rodzaj rozstrzygnięcia w zaskarżonym orzeczeniu

e) w dowolnym terminie

f) bezpośrednio do SN

SN kasację nadzwyczajną rozpoznaje zawsze na rozprawie.

138. Wznowienie postępowania.

Wznowienie postępowania jest środkiem zmierzającym do usunięcia uchybień w dużym stopniu niezależnych od sądu. Wznowienie postępowania może nastąpić na wniosek albo z urzędu.

Wznowienie postępowania na wniosek:

Wniosek strony lub osoby najbliższej (na korzyść w razie śmierci skazanego).

Przymus adwokacko - radcowski.

Wznawia się na wniosek postępowanie gdy zachodzi choćby jedna z następujących przyczyn:

1. Propter crimina - jeżeli w związku z postępowaniem dopuszczono się przestępstwa, a istnieje uzasadniona obawa do przyjęcia, ze mogło to mieć wpływ na treść orzeczenia. Fakt przestępstwa musi być ustalony prawomocnym wyrokiem skazującym, chyba że orzeczenie takie nie może zapaść.

2. Propter noviter producta - gdy po wydaniu orzeczenia ujawnia się nowe fakty lub dowody nieznane przedtem sądowi, muszą wskazywać na to że:

a) skazany nie popełnił czynu albo czyn jego nie stanowi przestępstwa lub ni podlegał karze

b) skazanie nastąpiło za przestępstwo zagrożone karą surowszą albo nie uwzględniono okoliczności zobowiązujących do nadzwyczajnego złagodzenia kary albo też błędnie przyjęto okoliczności wpływające na nadzwyczajne obostrzenie kary

c) sąd umorzył lub warunkowo umorzył postępowanie, błędnie przyjmując popełnienie przez oskarżonego zarzucanego mu czynu

d) został uchylony lub uległ istotnej zmianie treści prawomocny wyrok z powodu którego doszło do absorpcyjnego umorzenia postępowania

3. Propter decreta - tylko na korzyść oskarżonego:

a) jeżeli w wyniku orzeczenia TK stracił moc lub uległ zmianie przepis prawny będący podstawą skazania lub warunkowego umorzenia albo innej decyzji prawomocnie kończącej postępowanie

b) gdy potrzeba taka wynika z orzeczenia organu międzynarodowego działającego na mocy umowy międzynarodowej ratyfikowanej przez RP

4. Propter deserere litatem - z powodu wycofania się z porozumienia; świadek koronny nie potwierdził ujawnionych przez siebie informacji

Wznowienie postępowania z urzędu:

Dopuszczalne jest tylko w razie ujawnienia się jednej z bezwzględnych przyczyn odwoławczych.

Wznowienie nie może nastąpić z powodu bezwzględnej przyczyny odwoławczej, jeżeli była już ona przedmiotem rozpoznania w trybie kasacji.

Niedopuszczalne jest wznowienie postępowania z urzędu na niekorzyść oskarżonego po upływie 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się orzeczenia.

Przebieg postępowania wznowieniowego:

W kwestii wznowienia (o wznowieniu, odmowie wznowienia) orzekają:

1. Sąd okręgowy, 3 sędziów - w sprawach zakończonych orzeczeniem sądu rejonowego

2. Sąd apelacyjny, 3 - w sprawach zakończonych orzeczeniem sądu okręgowego

3. SN, 3 - w sprawach zakończonych orzeczeniem sądu apelacyjnego lub SN

Sąd orzeka na posiedzeniu bez udziału stron chyba że prezes postanowi inaczej. Nie przeprowadza się rozprawy.

Obrona obowiązkowa - postępowanie wznowiono na skutek wniosku na korzyść oskarżonego i toczy się ono po jego śmierci lub jeżeli zachodzi przyczyna zawieszenia postępowania, prezes sądu wyznacza do obrony praw oskarżonego obrońcę z urzędu, chyba że wnioskodawca ustanowił już obrońcę.

Wyrok:

-sąd uchyla zaskarżone orzeczenie i przekazuje sprawę właściwemu sądowi do ponownego rozpoznania (od tego orzeczenia nie ma środka odwoławczego)

-uniewinnia oskarżonego, jeżeli nowe fakty lub dowody wskazują, że orzeczenie jest oczywiście niesłuszne (jest środek odwoławczy, chyba że wydał go SN)

-odmowa wznowienia - postanowienie oddalające wniosek lub pozostawiające go bez rozpoznania (zażalenie tylko jak sąd okręgowy wydał)

Wznowienie postępowania, ograniczone wyłącznie do orzeczenia o roszczeniach majątkowych wynikających z przestępstwa, może nastąpić tylko przez sąd właściwy do orzekania w sprawach cywilnych. Do wznowienia oraz dalszego postępowania po wznowieniu sąd właściwy do orzekania w sprawach cywilnych stosuje odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania cywilnego.

139. Postępowanie w sprawie o ułaskawienie

Art. 139 konstytucji stanowi, iż Prezydent RP stosuje prawo łaski i że prawa łaski nie stosuje się wobec osób skazanych przez Trybunał Stanu.

Polskie prawo konstytucyjne pozostawia ustalenie zakresu i treści prawa łaski praktyce konstytucyjnej.

W świetle praktyki:

- ułaskawienie ma głównie na celu postprocesową korekturę prawomocnego wyroku w części dotyczącej kary celem spowodowania, że będzie ona dostosowana do konkretnych warunków, w jakich znajduje się skazany i jego rodzina

- może polegać na całkowitym lub częściowym darowaniu albo złagodzeniu kary albo karnoprawnych skutków skazania

- łagodzenie kary może polegać nie tylko na matematycznej redukcji wymierzonej kary, ale też na łagodzeniu rygorów kary

- ułaskawieniem nie obejmuje się samego sposobu wykonania orzeczonej kary

- prawo łaski nie rozciąga się na cywilnoprawne następstwa skazania

-Prezydent może skorzystać z prawa łaski w każdej sprawie o przestępstwo i wykroczenie

Przepisy k.p.k. przewidują dwa rodzaje postępowania w sprawie o ułaskawienie:

1. Postępowanie na podstawie prośby o ułaskawienie

• Zaczyna się z chwilą złożenia prośby o ułaskawienie skazanego przez niego samego, osobę uprawnioną do składania na jego korzyść środków odwoławczych, krewnego w linii prostej, przysposabiającego lub przysposobionego, rodzeństwo, małżonka i osobę pozostająca we wspólnym pożyciu

• Osoba, która wniosła prośbę o ułaskawienie może ją cofnąć

• Prośbę przesyła się do sądu, który wydał wyrok w pierwszej instancji, sąd ten powinien rozpoznać prośbę w ciągu dwóch miesięcy od daty jej otrzymania, w takim składzie w jakim orzekał

• Sąd pierwszej instancji podejmuje następujące decyzje:

- pozostawia prośbę bez rozpoznania jeżeli wniesiona została przez osobę nieuprawnioną lub jest niedopuszczalna z mocy ustawy (wyrok TS)

- pozostawia prośbę bez dalszego biegu w razie braku podstaw do wydania opinii pozytywnej

- może pozostawić bez rozpoznania, jeżeli ponowna prośba o ułaskawienie została wniesiona przed upływem roku od negatywnego załatwienia poprzedniej prośby

- wydaje opinię pozytywną i wówczas - jeżeli orzekał tylko sąd pierwszej instancji - przesyła Prokuratorowi Generalnemu akta sprawy lub niezbędne ich części wraz ze swoją opinią

• Jeżeli orzekał także sąd drugiej instancji

- sąd pierwszej instancji przesyła mu akta lub niezbędne ich części wraz ze swoją opinią

- sąd odwoławczy pozostawia prośbę bez dalszego biegu tylko wtedy gdy wydaje opinię negatywną, a opinię taka wydał już sąd pierwszej instancji

- w innych przypadkach sąd odwoławczy przesyła Prokuratorowi Generalnemu akta wraz z opiniami, które jeżeli są pozytywne nie są dostępne dla osób od których pochodzi prośba

• jeżeli prośbę o ułaskawienie choćby jeden sąd zaopiniował pozytywnie PG przedstawia Prezydentowi prośbę o ułaskawienie wraz z aktami sprawy i swoim wnioskiem

2. Postępowanie z urzędu

-może być prowadzone z inicjatywy Prezydenta RP lub Prokuratora Generalnego

Zasada: mimo wszczętego postępowania o ułaskawienie karę się wykonuje.

Wyjątek: uznając, że szczególnie ważne powody przemawiają za ułaskawieniem, zwłaszcza gdy uzasadnia to krótki okres pozostałej do odbycia kary, sąd wydający opinię oraz PG mogą wstrzymać wykonanie kary lub zasądzić przerwę w jej wykonaniu do czasu ukończenia postępowania o ułaskawienie.

140. Postępowanie w sprawie o odszkodowanie za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie i zatrzymanie

Powinnością państwa jest naprawienie szkody, jaką poniósł obywatel z winy organu procesowego, wynika ona z MPPOiP oraz z EKPCz jak również z Konstytucji.

Oskarżony ma w zależności od rodzaju szkody, możliwość dochodzenia naprawienia jej w jednym z dwóch postępowań:

1. Przed sądem cywilnym

- na podstawie art. 417 k.c.

- jest to klasyczna droga, na której dochodzi się np. odszkodowania z powodu bezprawnego zabezpieczenia majątkowego czy nielegalnego przeszukania pomieszczenia

- poszkodowany może żądać naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, nie tylko w przypadku bezprawnego działania organów ale również gdy wygaja tego względy słuszności

2. Przed sądem karnym

- na podstawie rozdziału 58 k.p.k.

- jest swoistym postępowaniem cywilnym toczącym się przed sądem karnym z powodu procesu karnego

• oskarżonemu, który w wyniku wznowienia postępowania lub kasacji został:

- uniewinniony

- skazany na łagodniejszą karę

- w stosunku do którego prowadzone dalej postępowanie, po uchyleniu skazującego orzeczenia umorzono wskutek okoliczności, których nie uwzględniono we wcześniejszym postępowaniu

przysługuje od SP odszkodowanie za poniesioną szkodę oraz zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, wynikłe z wykonania względem tego skazanego w całości lub części kary, której nie powinien był ponieść albo z wykonania w analogicznych warunkach środka zabezpieczającego,

• odszkodowanie lub zadośćuczynienie przysługuje również także w razie niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania lub zatrzymania; niewątpliwie niesłuszne tzn. takie które byłoby stosowane z obrazą przepisów k.p.k. oraz powodujące dolegliwość, której nie powinien doznać w świetle całokształtu okoliczności ustalonych w sprawie

• przepisy k.p.k. statuuja odpowiedzialność SP na zasadzie ryzyka

• szkoda musi wynikać z faktu wykonania przynajmniej w części kary, środka zabezpieczającego lub pozbawienia wolności skutkiem tymczasowego aresztowania lub zatrzymania

• zarówno damnum emergens jaki i lucrum cessans

• SP ma roszczenie regresowe do osób, które swym bezprawnym działanie spowodowały niesłuszne orzeczenie

• uprawnieni do żądania odszkodowania:

- poszkodowany oskarżony

- w razie jego śmierci - ten kto wskutek wykonania kary lub niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania utracił należne mu od uprawnionego z mocy ustawy utrzymanie lub stale dostarczane mu przez zmarłego utrzymanie, jeżeli względy słuszności przemawiają za przyznaniem odszkodowania

• prawo do odszkodowania jest wyłączone jeżeli jego podstawę wywołał oskarżony własnej winy (fałszywe wyjaśnienia, fałszywe zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa)

• roszczenia przedawniają się po upływie roku od daty:

- uprawomocnieni się orzeczenia dającego podstawę do odszkodowania i zadośćuczynienia

- uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, w wypadku tymczasowego aresztowania

- zwolnienia zatrzymanego

• postępowanie rozpoczyna wniosek pokrzywdzonego

• sąd okręgowy rozstrzyga wyrokiem na rozprawie w składzie trzech sędziów

• cywilistyczny charakter: adwokat nie jest już obrońcą, jest pełnomocnikiem

• rehabilitacyjny charakter: sprawy rozpatrywane w pierwszej kolejności, postępowanie wolne od kosztów.

---