Elementy prawa, mega skrypt z PRAWA ! calosc w jednym!


PRAWO - WYMAGANIA

  1. Norma prawna: budowa, rodzaje, obowiązywanie

Norma prawna jest najmniejszym, stanowiącym sensowną całość elementem prawa. Norma prawna jest normą społeczną, rodzajem zachowania. Jest ona:

abstrakcyjna - wzór zachowania określony rodzajowo, nie dotyczy konkretnych zachowań

generalna - adresowana jest do pewnej grupy adresatów, a nie do konkretnej osoby

Zawiera żądanie określonego zachowania od określonej kategorii osób (adresata).

Budowa normy prawnej - 3 części (udziela odp. na pytania: kto; w jakich warunkach; jak powinien się zachować; co się stanie, gdy tego nie zrobi)

  1. Hipoteza (kto i w jakich warunkach)- określenie adresata i dookreślenie go poprzez deskrypcję okoliczności, w których działa. Te pokazują cechy adresata (wiek, stan zdrowia...), określają cel, sposób, czas i miejsce jego działania. Hipoteza określa adresata nie jednym słowem.

  2. Dyspozycja (jak powinien się zachować) - w treści ma: nakaz (ten odnosi się do konkretnego zachowania. Nie spełnienie oznacza kolizję prawną), zakaz (określa zachowanie niedopuszczalne, nie wychodzi poza treść zapisaną w normie. Nakaz i Zakaz- zbiorczo nazywane obowiązkiem prawnym), lub dozwolenie na pewne czynności (uprawnienie do pewnego działania, wybór opcji zachowania nie jest obligatoryjny „może” „ma prawo”)

  3. Sankcja (co się stanie jak tego nie zrobi) konsekwencja za naruszenie treści normy prawnej. Polega na pozbawieniu lub ograniczeniu dóbr, pełni funkcję prewencyjną, izolacyjną, eliminacyjną). Nie jest równoznaczna z karą. Mamy 3 rodzaje sankcji:

Budowa normy prawnej - 2 części: zakłada ona istnienie 2 norm określanych jako sprzężone

Rodzaje norm prawnych:

a) norma bezwzględnie wiążącą (norma imperatywna ius cogens) - ustanawia drogą nakazu lub zakazu jeden rodzaj powinnego zachowania i nie dopuszcza zachowania odmiennego. Naruszenie tej powinności pociąga za sobą sankcję

b) norma względnie wiążąca (ius dispositivum) - ustanawia pewien wzorzec zachowania do wykorzystania przez adresatów, a jednocześnie dopuszcza, że adresaci mogą, jeśli zechcą, zachować się w sposób odmienny, wybrany przez siebie

2. Norma prawna a norma moralna

Norma moralna:

3.Przepis prawny

Jest technicznym zapisem normy prawnej. Przepisem jest zarówno art., pkt., par., ust., Może pokrywać się z normą prawną, lub zawierać 2 normy prawne, lub norma może być w 2 przepisach (część teoretyków twierdzi, że może być więcej przepisów).

Nazwy przepisów nie zawsze odnoszą się do norm. Generalnie dzielimy przepisy wg kilku kategorii:

1) nakazujące, dozwalające, zabraniające

2) podobnie jak normy na: bezwzględnie obowiązujące i względnie obowiązujące,

3) na przepisy ogólne (lex generalis- zasady) i szczegółowe (lex specialis - wyjątki wyłączające zasadę),

4)

  1. przepisy odsyłające: jeśli ustawodawca nie chce się powtarzać może odesłać do innego przepisu (a nie tworzyć nowy, który nie jest konieczny). Stosuje się wówczas analogię (np. immunitet posła - immunitet senatora),

  2. przepisy blankietowe - przepisy puste (nie zawierające norm), stwarzające jednak warunki by ktoś wskazany w nich normy te ustanowił. Są nimi np. upoważnienia ustawowe do wydawania rozporządzeń. (upoważnienia mogą być obligatoryjne lub fakultatywne; a rozporządzenie musi być poprzedzone uprawnieniem: na mocy ust... ),

  3. przepisy przejściowe (mówią jakie przepisy będą stosowane, gdy czynność zawarta za starego prawa, a obowiązuje nowe) i końcowe (z reguły na końcu aktu normatywnego, dzielą się na wprowadzające - określające vacatio legis i uchylające - mówią kiedy moc stracą określone przez nie przepisy prawne, choć nie całe akty)

4. Stanowienie prawa

Organem stanowiącym prawo w Polsce jest Sejm. (Jedynie w stanie wojny i stanie nadzwyczajnym gdy Sejm nie może się zebrać może robić to prezydent poprzez rozporządzenia-chociaż te muszą być potem zatwierdzone). Inne organy prawodawcze np. wojewodowie, czy ministrowie wydają rozporządzenia z upoważnienia ustawy (rozporządzenia te stanowią tylko wykładnie- prowodawstwo powielaczowe).

    1. Dobre prawo powinno być ogólne, a normy w nim zawarte wielokrotne.

    2. Prawo musi być jawne - czyli należycie ogłoszone (wymaga publikacji).

    3. Nie działa wstecz,

    4. jasne i zrozumiale,

    5. unikające sprzeczności,

    6. nie rodzi niemożliwych obowiązków,

    7. jest względnie trwałe w czasie

Tok ustawodawczy:

    1. inicjatywa: 15 posłów, komisja sejmowa, senat - uchwałą, prezydent, rada ministrów, 100tys. obywateli.

    2. Laska marszałkowska (złożenie): przepisy poboczne i zgodność z prawem UE, kwestie finansowe.

    3. Czytania: I (w komisji, ważniejsze na plenum, występuje sprawozdawca- pytania -uchwała o wdrożeniu lub skierowaniu do komisji, ta obraduje. II na plenum, jeszcze proj. można wycofać, debata i poprawki, choć marszałek może je odrzucić. Gdy dużo poprawek możliwy powrót do komisji. III stanowisko komisji - Głosowanie- poprawek i całego projektu.

    4. 30 dni Senatu (przyjęcie z poprawkami w całości, lub odrzucenie).

    5. Sejm i senackie poprawki (głosowanie jedynie za odrzuceniem).

    6. 21 dni Prezydenta veto, TK, podpis.

5. Stosowanie prawa

Stosowanie prawa jest sformalizowanym działaniem kompetentnych organów władzy publicznej (lub upoważnionych przez nią innych organów i osób) polegającym na podejmowaniu i realizacji decyzji władczych indywidualnych i konkretnych. Podstawą tych decyzji są wynikające z przepisów kompetencje organów.

Stosowanie:

I - wypełnianie norm blankietowych

II - wydawanie orzeczeń prawnych w postaci wyroków i norm abstrakcyjnych

Stadia stosowania prawa:

a) wstępne ustalenie prawdopodobieństwa wystąpienia faktu mającego znaczenie prawne

b) udowodnienie zaistnienia faktu

c) ustalenie norm obowiązujących

d) subsumpcja i podjęcie decyzji

e) wykonanie decyzji

Typy stosowania prawa

Ze względu na charakter prawny podmiotu stosującego prawo oraz obowiązujące w tych procesach decyzyjnych procedurach, odróżnia się trzy typy stosowania prawa, a mianowicie:

- typ sądowy

- typ administracyjny

- typ quasi- sądowy i quasi- administracyjny

6. przestrzeganie prawa, praworządność

Przestrzeganie prawa jest zachowaniem adresata normy prawnej (sankcjonowanej lub sankcjonującej) zgodnym z treścią dyspozycji tej normy w warunkach określonych w hipotezie. Przestrzeganie prawa jest obowiązkiem wszystkich adresatów norm - pierwotnych i wtórnych.

Typy zachowań:

I - Nigdy nie łamie prawa

II - Czasami łamie prawo

III - Łamie gdy nic za to nie grozi

IV - Łamie gdy nie zagraża innym osobom

V - Zawsze łamie prawo

Nieprzestrzeganie prawa może polegać na:

a) zachowaniu contra legem - zwanym naruszeniem lub złamaniem prawa

b) zachowaniu praeter legem - stanowi przypadek zwany nadużyciem prawa podmiotowego albo omijaniem prawa lub obejściem prawa

Praworządność: Metoda kierowania się społeczeństwa (często wymieniana w konstytucji). Jest de facto stanem faktycznym, w którym organy władzy w państwie działają na podstawie przepisów prawa (pojęcie zastrzeżone dla przepisów państwowych). Dla praworządności potrzeba szerokiej regulacji określającej relację państwo -obywatel (prawo publiczne). Treść, forma i tryb uchwalanie przepisów prawa winny być regulowane prawnie. Praworządność jest stanem kategorycznym (jest, lub nie ma). Organy władzy publicznej działają na podstawie prawa i w jego granicach.

    1. praworządność formalna - organy państwa przestrzegają prawa takim jakie ono jest,

    2. praworządność materialna - oprócz przestrzegania prawa, trzeba sprawdzić czy jest to dobre prawo? Wg Fullera dobre prawo jest: ogólne, jawne, niedziałające wstecz, jasne i klarowne, unikające sprzeczności (ew. reguły kolizyjne), nie rodzące niemożliwych obowiązków, względnie trwałe.

Państwo prawa, działa wg prawa, jeśli jest to dobre prawo”!!!

Systemy gwarancji praworządności:

a) trójpodział władzy

b) prymat konstytucji nad innymi aktami prawnymi

c) Rzecznik Prawo Obywatelskich

d) NIK

e) wieloinstancyjność postępowania sądowego

7. Wykładnia prawa, pojęcie, rodzaje i obowiązywanie

Jest interpretacją przepisu prawnego, nie jest źródłem prawa, a jedynie pomocą dla stosujących je, powszechnie uważa się, że wykładnia ma 3 źródła powstania.

    1. błędy językowe w akcie prawnym, który zmienię można jedynie ustawą, a które powodują rozbieżności,

    2. rozbieżności dotyczące różnic w znaczeniu obiegowym słowa, a w jego znaczeniu prawnym,

    3. wątpliwości czy dana abstrakcyjna norma prawna, odnosi się do danego stanu faktycznego.

    4. Rodzaje wykładni prawa

  1. według podmioty dokonującego:

  1. według metody

  1. według wyniku:

8. Źródła prawa

Źródłem prawa jest sformalizowany akt władzy państwowej zawierają­cy przepisy prawne. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa polskiego są:

1) konstytucja

2) ustawy

3) ratyfikowane umowy międzynarodowe

4) rozporządzenia

5) akty prawa miejscowego

Źródła prawa tworzą hierarchicznie zbudowany system, w którym każde źródło ma swoje miejsce. Ma to określone konsekwencje. Źródło prawa niższego szczebla nie może zawierać przepisów sprzecznych z przepisami wyższej rangi, na przykład rozporządzenie nie może naruszać przepisów ustawy. Warunkiem wejścia w życie ustaw, rozporządzeń i aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie. Ogłasza się też niektóre umowy międzynarodowe.

Ustawa - inicjatywa sądownicza, droga ustawodawcza (prawo przygotowania ustawy). Uchwalana jest przez Sejm z udziałem Senatu. Sejm i Senat mogą wydawać ustawy. Uzasadnienie: wnioskodawcy przekładając Sejmowi projekt ustawy, przedstawiają skutki finansowe wprowadzone w życie ustawy. Na podstawie szeregu przepisów konstytucji oraz praktyki konstytucyjnej można sformułować kilka bardziej szczegółowych zasad określających te przypa­dki, w których wymagane jest wydanie ustawy.

1) Wydanie ustawy konieczne jest w przypadku ustanawiania obowiązków prawnych obywateli (przepisy karne, przepisy w sprawie nowych podatków i innych danin publicznych, przepisy dotyczące granic wolności obywateli, przepisy dotyczące obowiązków rodzinnych itp.).

2) Forma ustawy jest niezbędna w przypadku regulowania najważniejszych zagadnień organizacyjno-ustrojowych organów ustawodawczych i administracji państwowej, sądownictwa, prokuratury, kontroli państwowej.

3) Sejm powinien wydawać ustawy w tych wszystkich sprawach, które już poprzednio były regulowane w drodze ustawowej, chociażby tego żaden szczegól­ny przepis nie wymagał

Umowa międzynarodowa - oświadczenie woli dwu lub więcej podmiotów prawa międzynarodowego, wywołujące dla nich skutki prawne. Umowy ratyfikuje prezydent.

Rozporządzenia(akt normatywny niższego rzędu niż ustawa) są wydawane przez naczelne organy administracji państ­wowej, do których należą:

a) Rada Mini­strów

b) Prezes Rady Ministrów

c) ministrowie

  1. przewodniczący okreś­lonych w ustawach komitetów.

Prawo wydawania rozporządzeń ma również Prezydent. Rozporządzenie może być wydane na podstawie wyraźnego, szczegóło­wego upoważnienia zawartego w ustawie. Upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści rozporządzenia. Celem, któremu służy rozporządzenie jest wykonanie ustawy. Rozporzą­dzenie dotyczy z reguły jednego z zagadnień uregulowanych w sposób ogól­ny w ustawie. Rozporządzenie ma stworzyć szczegółowe przepisy wykonaw­cze, które umożliwiłyby wcielenie ustawy w życie. Sprawa, która w ustawie została tylko generalnie unormowana jednym lub dwoma artykułami, w roz­porządzeniu doznaje rozwinięcia w całym szeregu przepisów. Rozporządzenie może normować tylko przedmiot określony w ustawie i tylko w granicach upoważnienia.

Prawo miejscowe - akty administracyjne generalne określające adresatów w sposób abstrakcyjny i ustalające ciążące na nich obowiązki lub przysługujące im uprawnienia, wydawane na podst. i w granicach wyraźnego upoważnienia i ogłoszone w sposób przewidziany prawem. Zgodnie z tym określeniem prawa miejscowego, do jego zakresu w szczególności nie będą wchodzić indywidualne decyzje administracyjne.

Do kategorii prawa miejscowego stanowionych przez organy samorządu terytorialnego należeć będą przepisy powszechnie obowiązujące na obszarze gminy (powiatu), przepisy porządkowe oraz akty planowania.

Przepisy powszechnie obowiązujące na obszarze gminy (powiatu) wydawane są na podstawie upoważnień zawartych w odrębnych ustawach w zakresie określonym w normie upoważniającej. Są to przepisy mające w systemie źródeł prawa administracyjnego rangę rozporządzeń wykonawczych o zasięgu ograniczonym do terenu gminy lub powiatu.

Przepisy porządkowe wydawane są przez radę gminy (powiatu), a w przypadkach nie cierpiących zwłoki przez zarząd gminy (powiatu). Przepisy te mogą być wydawane wyłącznie w zakresie nie uregulowanym w odmiennych ustawach lub innych przepisach powszechnie obowiązujących. Ich cechą szczególną jest to, że za ich naruszenie może zostać wymierzona kara grzywny

Akty planowania różnią się od wymienionych wyżej aktów tym, że mają charakter zarówno generalny, jak i konkretny - ustalają np. plan zagospodarowania konkretnego terenu. W tej kategorii mieszczą się również akty uchwalające budżet gminy bądź powiatu, programy gospodarcze czy też miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego zarówno o charakterze ogólnym, jak i szczegółowym.

Akty prawa miejscowego, zarówno wydawane przez organy administracji rządowej, jak i organy samorządu terytorialnego, podlegają ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym, który wydaje wojewoda. Dzień wydania dziennika urzędowego jest dniem ogłoszenia aktu. Akty wchodzą w życie po 14 dniach od ich ogłoszenia. Akty prawa miejscowego ustanawiają - na swoim obszarze działania - organy samorządu terytorialnego (gminne, powiatowe, wojewódzkie) oraz terenowe organy administracji państwowej (wojewodowie i organy administracji rządowej niezespolonej), na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie. Akty prawa miejscowego obowiązują na obszarze działania organów, które je wydały. Zasady i tryb wydawania aktów prawa miejscowego określa ustawa.

9. Akt prawny, rodzaje i obowiązywanie

Jest wyrazem woli państwa wydanym w odpowiedniej formie, w określonym trybie. Powstaje poprzez czynności prawne (np. umowa dwustronna), akty administracyjne (np. eksmisja) lub orzeczenia sądowe (szczegół z abstrakcyjnej normy, uznanie, że zaszedł stosunek prawny). Może mieć charakter ogólny. Może mieć zarówno charakter normatywny, jak i nienormatywny (akt stosowania prawa).

Akt normatywny jest to więc każdy akt państwa zawierający normy prawne. Reguły postępowania mieszczące się w akcie normatywnym mają -charakter powszechny, tzn. odnoszą się do wszystkich - są prawem. Akty normatywne pochodzą od organów państwa spełniających funkcję ustawodawczą. Rolę źródeł prawa odgrywają w Polsce jedynie akty normatywne. W naszych - warunkach te dwa pojęcia oznaczają to samo. Aktem normatywnym jest ustawa, rozporządzenie.

Akt nienormatywny (stosowania prawa) to decyzja organu państwowego w konkretnej spra­wie, dotycząca określonych osób lub instytucji. Nie ma w niej norm prawnych obowiązujących wszystkich, jest natomiast rozstrzygnięcie sporu, załatwienie wniosku, likwidacja urzędu itp. Akty nienormatywne wydawane są w imieniu państwa przez różne organy państwowe i mają różnoraki charakter. Typowym aktem prawnym nienormatywnym jest akt administracyjny, czyli władcze wyrażenie woli organu administracyjnego skierowane do indywidualnego adresata w konkretnej sprawie. Innym przykładem aktu nienormatywnego jest orzeczenie sądu.

Promulgacja - ogłoszenie aktu normatywnego

Organy promulgacyjne - wydawnictwa, w których publikuje się akty normatywne

Jak ogłasza się akty normatywne?

1.Dziennik Ustaw publikuje ustawy, rozporządzenia, orzeczenia międzynarodowe, które Polska podpisała

2.Monitor Polski publikuje zarządzenia, uchwały sejmu i senatu

3.Dzienniki Urzędowe poszczególnych ministerstw

4. Wojewódzkie dzienniki Urzędowe publikują akty prawa miejscowego

Budowa aktu prawnego:

10. Luki w prawie i sposoby ich uzupełniania

Luka w prawie - taki brak regulacji, co do którego można racjonalnie stwierdzić, że nie jest przez ustawodawcę zamierzony tzn. gdyby ustawodawca działał racjonalnie, ten stan rzeczy uregulowałby

Luka w prawie może w szczególności wystąpić wówczas, gdy:

a) ustawodawca nie zakończył procesu prawodwczego wbrew wyraźnej zapowiedzi

b) pomimo zakończenia procesu legislacyjnego nadal nie można ustalić norm regulujących określona kwestię

Są to tzw. luki konstrukcyjne, pierwszą z nich nazywa się "swoistą luką w prawie", drugą natomiast "techniczną luką w prawie"

Luka aksjologiczna - taka luka, w której twierdzimy, że ustawodawca powinien jakiś stan rzeczy uregulować w ogóle lub w określony sposób, jeśli kierować się ma pewnymi założeniami aksjologicznymi.

Luki pozorne - istnieją tylko w wyobraźni osób oceniających prawo

Luki logiczne - wynikają z istnienia sprzeczności norm

Luki wypełnia się przy pomocy analogii:

11. Obowiązywanie prawa w czasie, przestrzeni i wobec osób

W czasie

Istnieje moment początkowy i końcowy obowiązywania normy prawnej (przepisu prawnego, aktu normatywnego). Norma obowiązuje od momentu, który wyznaczy ustawodawca, nie wcześniej jednak niż od dnia opublikowania. W Polsce obowiązuje generalna zasada, że akty normatywne zawierające przepisy prawa powszechnie obowiązującego wchodzą w życie po 14 dniach od daty opublikowania w oficjalnym organie publikacyjnym chyba, że przepis wprowadzający określi inny termin wejścia w życie.

Vacatio legis - czas dzielący daty opublikowania i wejścia w życie aktu normatywnego

Prawo nie działa wstecz (lex retro non agit) - oprócz retroakcji czyli działania prawa wstecz, lecz jedynie na korzyść

W przestrzeni

Prawo wewnątrzkrajowe obowiązuje na całym terytorium państwa, którego organy je ustanowiły lub (w przypadku prawa zwyczajowego) sankcjonują. Praw może też obowiązywać ta części tego terytorium, tak jak np. w przypadku prawa miejscowego. Każdy, kto znajdzie się na obszarze danego państwa, podlega jego prawu tj. jego jurysdykcji (zasada terytorialności) - wyjątki np. . immunitety dyplomatyczne.

Postanowienia umów międzynarodowych, na mocy suwerennej decyzji danego państwa 9ratyfikcji), stają się elementem jego prawa wewnętrznego. Prawo wewnątrzkrajowe poszczególnych państw dopuszcza także, w pewnych przypadkach możliwość stosowania na danym terytorium prawa obcego, tj. prawa narodowego podmiotu cudzoziemskiego (tzw. zasada osobowości).

Wobec osób

Wszyscy są równi wobec prawa.

PRAWO KONSTYTUCYJNE

12. Sejm i senat, sposób wybierania, organy i uprawnienia

  1. Sposób wybierania- Sejm wybory 5 przymiotnikowe; senat 3 przymiotnikowe. Wybory do Sejmu zarządza prezydent min. Na 90 dni przed upływem kadencji a odbywają się one w jeden z 30 ostatnich dni kadencji liczonej od I posiedzenia. (de facto wydłużenie kadencji).

    1. Powszechne: pozwalają na uczestnictwo według zasad biernego (21; 30 lat) i czynnego prawa wyborczego. Rejestry wyborcze prowadzone przez gminy (zadanie zlecone od adm.) zawierają nazwiska mieszkańców posiadających prawa wyborcze, na ich podstawie tworzy się spisy wyborców. W obwodzie głosowania 0,5-3tys. wyborców (nr komisji = nr obwodu). Powszechność (w RP) oznacza także, że wybory odbywają się w dzień wolny od pracy.

    2. Bezpośrednie: głosowanie osobowe (tak jak testament i adopcja) i imienne (podpis na liście).

    3. Tajne: głosowanie, a nie wybory. Nie trzeba ujawniać swoich danych osobowych na (ostemplowanej) karcie do głosowania. Ostemplowana urna.

    4. Równe:

W wyborach do senatu równość formalna wybiera się 2-3 (wyj. Warszawa - 4), brak materialnej.

    1. proporcjonalne: W okręg dana partia uzyskuje taką liczbę mandatów jak jest proporcjonalna do liczby oddaną na nią głosów. By nie było posłów ułamkowych - systemy przeliczania głosów.

PKW: sprawdza, które ugrupowania przekroczyły próg wyborczy w skali kraju. Te które to zrobiły powrót do okręgów na podział mandatów. Deformacje wtórne i pierwotne. Lista okręgowa zawiera min. 12 nazwisk, kto wszedł- decyduje lista głosów na nazwisko, w Polsce preferuje się głosowanie na listy wyborcze. Do senatu wybory większościowe.

O ważności wyborów decyduje Sąd Najwyższy!!!

Kadencyjność: de iure 4 lata. Kadencja zaczyna się od pierwszego posiedzenia nowo wybranego Sejmu (dla senatu także) i kończy w dzień poprzedzający I posiedzenie Sejmu nowej kadencji. Zatem Sejm obraduje w sposób permanentny. Pierwsze posiedzenie Sejmu zarządzane jest przez prezydenta, prowadzi je z początku marszałek senior, a zaczyna się ono wyborem marszałka.

Organizacja działalności: Permanentny tryb pracy, jawność posiedzeń (choć wyjątki).

2) Organy

    1. organy kierownicze