We współczesnym świecie rosnąca koniunktura i procesy globalizacji powodują wzrost zapotrzebowania na informację ekonomiczną.

Informacja ekonomiczna:

1) jest określana jako zestaw wiadomości, które dotyczą zasobów majątkowych konkretnej jednostki gospodarczej oraz zjawisk gospodarczych wpływających na zmiany tego stanu, które są przekazywane przez nadawcę do odbiorcy zazwyczaj w formie opisu i zestawu różnych danych głównie liczbowych

2) jest podstawowym elementem systemu informacji ekonomicznej z którego dane wykorzystywane są m.in. do analiz ekonomicznych oraz w przygotowaniu decyzji ekonomicznych i finansowych na różnych szczeblach

System informacji ekonomicznej tworzą 3 podsystemy:

-gromadzenie danych - informacji źródłowych

- przetwarzanie danych (informacji źródłowych) w zestawy informacji

- prezentacji informacji powstałych w wyniku przetworzenia danych (informacji źródłowych)

Zagadnienie związane z gromadzeniem, przetwarzaniem, dostarczaniem określonych podmiotom informacji o stanie majątkowym i finansowym oraz przebiegu procesów zachodzących w jednostkach gospodarczych oraz podmiotu organizacyjnych są domeną rachunkowości.

Statystyka - przedstawia zjawiska występujące w skali masowej. Jej funkcjonowanie jest ulokowane w prawie. Gromadzi informacje ekonomiczne. Przetwarza informacje pochodzące z rachunkowości.

Ewidencja operatywna - gromadzi informacje o konkretnym zjawisku, które jest typowe dla danego okresu albo wystąpiło w danym miejscu, np. zjawiska losowe.

Rachunkowość jest całościowym zamkniętym systemem obejmującym proces: identyfikacji, klasyfikacji, pomiaru, rejestracji i przygotowania informacji o procesach gospodarczych powodujących zmiany w zakresie majątku jednostki gospodarującej lub organizacyjnej i źródeł ich pochodzenia. Ujmuje ona jednocześnie całość kosztów i strat oraz całość przychodów i zysków, co umożliwia jej ustalenie ostatecznego finansowego wyniku działalności.

„Rachunkowość jest sztuką pomiaru, opisu i interpretacji działalności gospodarczej.”

Rachunkowość przedsiębiorstw jest to zinstytucjonalizowany system informacji zarządzana, który odzwierciedla w sposób bliski rzeczywistości wycenione w pieniądzu zdarzenia gospodarcze zachodzące w przedsiębiorstwie i w jego stosunkach z otoczeniem dla celów zaspokojenia potrzeb informacyjnych, planowania, sterowania, kontroli i sprawozdawczości.

Rachunkowość - jest szczególnym systemem informacyjno-kontrolnym retro-
i prospektywnym, który posiada monopol na ustalanie wyniku finansowego (zysk lub strata)
i kondycji finansowej podmiotu gospodarczego (majątek, kapitały własne i obce).

[W. Brzezin, Ogólna teoria rachunkowości]

Rachunkowość jako system retro- i prospektywny (wg W. Brzezina):

t

rachunek ex post rachunek ex arte (ewidencja) (planowanie)

zasoby i procesy gospodarcze w przedsiębiorstwie

t₁ teraźniejszość t₁ (czas)

przeszłość przyszłość

Podsystemy rachunkowości:

1. Księgowość - głównym zadaniem jest utrwalenie zaszłości pojedynczych operacji gospodarczych, przetwarzanie danych liczbowych wg określonych zasad za okresy obrachunkowe, ustalanie wyniku finansowego, wyniku działalności; liczbowe ujęcie procesów działalności; „pisanie pamiętnika z życia gospodarczego” danego podmiotu

2. Rachunek kosztów - często większy niż wymagany, bardziej szczegółowy (np. dzielenie kosztów), by mieć wnikliwe rozumowanie w ich przedziale; ma charakter użyteczny

3. Sprawozdawczość finansowa -jest wymagana, wg określonych metod i jest przekazywana do odpowiednich odbiorców - Krajowego Rejestru Sądowego i Wojewódzkich Urzędów Statystycznych; jej zadaniem jest przygotowanie zbioru informacji m.in. o majątku, emitowane pod pewną datą, za jakiś okres.

Użytkownicy informacji zawartych w sprawozdaniach finansowych to:

• właściciele i kierownictwo danej jednostki gospodarczej,

• banki oraz inni pożyczkodawcy (grupa zasobów majątkowych, zadłużenie)

• inwestorzy (aktualni i potencjalni)

• wierzyciele (udostępniają dobra z odroczoną płatnością)

• administracja rządowa na różnych szczeblach,

• władze podatkowe (organy podatkowe) - podstawa do podejmowania decyzji w skali lokalnej lub państwowej

• opinia publiczna

• konkurencja

Ze względów praktycznych i metodycznych wyodrębnia się:

1. Rachunkowość finansową - zdeterminowana przepisami prawa, a dokładnie „Ustawą o rachunkowości”, ukierunkowana na ogólne poinformowanie o stanie majątkowym, zewnętrznych odbiorców, a także służy celom kontrolnym

2. Rachunkowość zarządczą - wspomaga procesy decyzyjne w danej jednostce; wykracza poza system rachunkowości finansowej, suwerenna, nie narzucona prawem, to indywidualna decyzja jednostki.

3. Rachunkowość podatkową - ukierunkowana na rozliczenia podatkowe; obowiązkowa jest w jednostkach, które na mocy ustawy zobowiązane są do prowadzenia rachunkowości

	Rachunkowość finansowa	Rachunkowość zarządcza
Cel	Zaspokajanie potrzeb informacyjnych odbiorców zewnętrznych	Zaspokajanie potrzeb informacyjnych właścicieli, kierujących i innych osób z przedsiębiorstwa
Gł. użytkownicy informacji	zewnętrzni	wewnętrzni
Podstawa prawna	Regulowana przepisami prawa: Prawo Bilansowe (Ustawa o Rachunkowości); Prawo Podatkowe, dyrektywy UE, Międzynarodowe i Krajowe Standardy Rachunkowości; dla określonych grup podmiotów ta rachunkowość jest obligatoryjna.	Nie jest uregulowana prawem. W pewnym zakresie może opierać się na rachunkowości finansowej, ale zakres i formy prowadzenia zależą od kierownictwa jednostki
Przedmiot informacji i wymiar czasowy	Przedmiotem informacji są głównie dane w ujęciu wartościowym, które mają charakter informacji ex post, gdyż przedstawiają dane o zaszłościach	Przedmiotem informacji są dane ilościowe i wartościowe, dotyczące przeszłości jak i wiążące się z przyszłością przedsiębiorstw, dlatego ważniejsze są wariantowe projekcje przyszłych przychodów, kosztów, wyników itp.
Typ i częstotliwość informacji	Obowiązuje ścisła periodyzacja. Sprawozdania finansowe wymagane prawem z reguły na koniec roku.	Informacje sporządzone tak często, jak wymaga tego proces decyzyjny.
Przeznaczenie informacji	Ogólne poinformowanie zainteresowanych stron o finansowym stanie jednostki gospodarczej.	Dostarczenie zainteresowanym decydentom danej jednostki specjalistycznych informacji do przygotowania decyzji.
Kształt informacji	Wysoce zagregowane informacje zestawione w znormalizowane sprawozdania zgodnie ze standardem, formy akceptowalne przez praktykę	Informacje szczegółowe w zależności od problemu, pochodzące z zapisów księgowych, jak i z innych źródeł specjalistycznych, zestawione w formie stosownej do potrzeb danego użytkownika. Nie podlega standardom.

Ze względu na przedmiot zainteresowania i uwzględniając charakter przebiegu procesów gospodarczych i finansowych możemy wyróżnić tzw. Rachunkowości branżowe, jak np. rachunkowość przedsiębiorstw, bankowa, rachunkowość budżetowa, jednostki sektora finansów publicznych, rolniczą, rachunkowość jednostek non profit itd. , rachunkowość jednostek usług handlowych

Funkcje rachunkowości:

• informacyjna - walka o rzetelną informację, nadrzędna funkcja, dostarcza informacji

• dowodowa - służy dokumentowaniu zaszłości, umożliwia rozliczenia na podstawie tych dowodów

• kontrolna:

-kontrola zasobów majątkowych danej jednostki: piecza nad powierzonym majątkiem, rozliczana

- kontrolowanie przebiegu działalności: odchylenia czy zgodnie z założeniami, oczekiwaniami;

• rozliczeniowa (np. z pracownikami, podatkowe, z kontrahentami; bardzo obszerna)

• stymulująca - pobudzająca, bodźcowa: dobra do przemyśleń o stanie firmy, aktywizujące ludzi do konkurencji w pozytywnym znaczeniu

• sprawozdawcza

• inne, np. optymalizacyjna, analityczna itd.

Zakres podmiotowy prawa bilansowego:

Podmioty zobowiązane do prowadzenia rachunkowości i stosowania ustawy o rachunkowości:

• spółki handlowe (kapitałowe, osobowe) oraz spółki cywilne, a także osoby prawne, z wyjątkiem Skarbu Państwa i NBP

• osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, spółki jawne oraz spółki partnerskie, jeżeli przekroczą przychody netto ze sprzedaży towarów, usług oraz transakcji finansowych za poprzedni rok obrotowy wynosiły co najmniej równowartość w walucie polskiej 1200000 euro. Kwota przychodów za rok poprzedni zobowiązuje do prowadzenia ksiąg rachunkowych w 2012r.: 5 293 400 PLN - przy kursie 4,4112 zł/Eu (z dnia 2011-09-30)

• jednostki organizacyjne działające na podstawie: Prawa bankowego, przepisów o obrocie papierami wartościowymi, przepisów o funduszach inwestycyjnych, przepisów o działalności ubezpieczeniowej, lub przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych

• gminy, powiaty, województwa i ich związki, a także podlegające im jednostki budżetowe, gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych, zakłady budżetowe, fundusze celowe (które nie mają osobowości prawnej),

• osoby zagraniczne, oddziały i przedstawicielstwa przedsiębiorstw zagranicznych w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej

MIEJSCE RACHUNKOWOŚCI W PRZYGOTOWANIU DECYZJI W PRZEDSIĘBIORSTWIE:

Majątek przedsiębiorstwa - ujęcie przedmiotowe i podmiotowe

Aktywa - pojęcie i klasyfikacja w rachunkowości

Jako aktywa rozumie się zasoby majątkowe:

• Kontrolowane przez daną

• o wiarygodnie określonej wartości

• powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń,

• od których oczekuje się, że spowodują w przyszłości wpływ do jednostek korzyści ekonomicznych

Klasyfikacja aktywów:

Kryteria klasyfikowania zasobów majątkowych:

a) okres ekonomiczny użyteczności

b) postać w jakiej występują

c) sposób wykorzystywania do osiągnięcia korzyści ekonomicznej

Klasyfikacja aktywów podmiotu gospodarującego stosowana w rachunkowości

Aktywa (majątek) podmiotu gospodarującego
Majątek trwały (aktywa trwałe)	Majątek obrotowy (aktywa obrotowe)
Wartości niematerialne i prawne. Rzeczowy majątek trwały. Należności długoterminowe. Inwestycje długoterminowe. Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe.	Zapasy. Należności krótkoterminowe. Inwestycje krótkoterminowe. Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe.

*w ujęciu rachunkowości zasoby majątkowe muszą się charakteryzować określonymi cechami, aby mogły być zaliczone do aktywów danej jednostki.

AKTYWA TRWAŁE

1. Wartości niematerialne i prawne (mają charakter niematerialny; przewidywany okres użyteczności ekonomicznej jest dłuższy niż 1 rok):

1. Koszty zakończonych prac rozwojowych.

2. Wartość firmy (Goodwill) - stanowiąca szczególnego rodzaju wartość o charakterze niematerialnym, w rachunkowości definiowana jest jako różnica między ceną zapłaconą sprzedawcy za zakupioną firmę (lub cenę określoną przy nabyciu inną drogą) a niższą zazwyczaj od niej wartością godziwą (lub wartością na aktywnym rynku) nabytych składników majątkowych jednostki lub organizowanej jej części. Różnica taka może powstać wówczas wtedy, gdy w związku z prywatyzacją przyjmie się majątek, w kwocie wyższej od jego wartości figurującej w ewidencji księgowej. Wartość firmy powstaje zatem w momencie transakcji kupna firmy lub nabycia jej inną drogą. Może mieć ona wartość dodatnią lub ujemną (badwill). Wartość goodwill powstaje wyłącznie w firmach nowo nabytych.

3. Nabyte prawa do wykorzystania gospodarczego - np. znaki towarowe, patenty, licencje, wzory użytkowe, programy komputerowe, know-how.

4. Zaliczki na wartości niematerialne i prawne.

2. Rzeczowy majątek trwały.

1. Środki trwałe - w rachunkowości zalicza się do tej grupy te składniki majątku rzeczowego, które są kompletne i zdatne do użytku w momencie przejęcia przez jednostkę, wykorzystywane na własne potrzeby jednostki do prowadzenia jej zasadniczej działalności, a których okres ekonomicznej przydatności przekracza 1 rok. W grupie środków trwałych wykorzystuje się co najmniej:

a) grunty (w tym prawo wieczystego użytkowania gruntów),

b) budynki, lokale i obiekty inżynierii lądowej i wodnej,

c) urządzenia techniczne i maszyny,

d) środki transportu,

e) inne środki trwałe, np. ulepszenia innych środków trwałych, inwentarz żywy - stado podstawowe.

Klasyfikacja środków trwałych (KŚT) w praktyce podmiotów prowadzących rachunkowość:

Klasyfikacja środków trwałych - stanowi usystematyzowany zbiór obiektów niezbędny m.in. do celów ewidencyjnych, ustalania stawek amortyzacyjnych, jednolitego grupowania majątku oraz badań statystycznych. Wg rozporządzenia Rady Ministrów z 3.12.1999r w sprawie Klasyfikacji Środków Trwałych - KŚT (Dz. U. Nr 112, poz 137 z póź zm.) Za środki trwałe uznaje się rzeczowe aktywa trwałe i inne zrównane z nimi aktywa o przewidywanych okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok; kompletne, zdatne do użytku przeznaczone na potrzeby jednostki lub oddane do użytkowania na podstawie najmu, dzierżawy lub innej umowy o poddanym charakterze. KŚ do środków trwałych zalicza te same aktywa, które zostały wymienione w ustawie o rachunkowości. Klasyfikacja środków trwałych (KŚT) przewiduje następujące oznaczone grupy środków trwałych:

0 - grunty,

1 - budynki i lokale,

2 - obiekty inżynierii lądowej i wodnej,

3 - kotły i maszyny energetyczne,

4 - maszyny, urządzenia i aparaty ogólnego stosowania,

5 - specjalistyczne maszyny, urządzenia i aparaty,

6 - urządzenia techniczne,

7 - środki transportu,

8 - narzędzia, przyrządy, ruchomości i wyposażenie,

9 - inwentarz żywy - stado podstawowe.

Symbole KŚT:

1 - grupa,

12 - podgrupa,

123 - rodzaj.

2. Środki trwałe w budowie - zalicza się do nich działalność, której zasadniczym celem jest uzupełnienie oraz zwiększenie zasobów środków trwałych oraz ich modernizacje. Do tej grupy zalicza się m.in. koszty: pozostające w bezpośrednim związku z budowlową, montażem i ulepszeniem składników rzeczowego majątku trwałego; związane z dostosowaniem środka trwałego do użytkowania; upraw i remontów dokonywanych przed przekazaniem środka trwałego do użytkowania; koszty dokumentacji projektowej budowanego obiektu; koszty przygotowania terenu pod budowę; koszty związane z użytkowaniem gruntów i terenów w czasie budowy środka trwałego; koszty prób montażowych jeśli należność za te czynności nie jest uwzględniono w cenie robót; koszty ubezpieczeń majątkowych budowanych środków trwałych; koszty odsetek i prowizje od kredytu i pożyczek przeznaczonych na sfinansowanie budowy lub zakupu środka trwałego.

3. Zaliczki na środki trwałe w budowie.

3. Należności długoterminowe - obejmują kwoty należne danej jednostce w okresie zapłaty powyżej 12 miesięcy licząc od dnia bilansowego, z wyjątkiem należności związanych z tytułu dostaw i usług (te nalicza się do należności krótkoterminowych). Są to np. należności z tytułu opłat leasingowych w firmach, należności odroczone w wyniku odroczonego postępowania bankowego, Gd kontrahent zwleka z zapłatą

4. Inwestycje długoterminowe

- w rachunkowości pod tym pojęciem rozumie się aktywa posiadane w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu wartości tych zasobów, z możliwości uzyskania z nich przychodów w formie odsetek, dywidend lub innych pożytków, w tym również z transakcji handlowej, a w szczególności aktywa finansowe oraz te nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne, które nie są użytkowane przez jednostkę lecz zostały nabyte w celu osiągnięcia określonych wyżej korzyści (art. 3, p.17)

- wg J. Hirsehleifer (inwestycje w skali mikroekonomicznej; 1965): „inwestycja jest aktualnym wyrzeczeniem się dla przyszłych korzyści. Teraźniejszość jest przy tym względnie dobrze wiadoma - przyszłość natomiast jest tajemnicą. Oznacza to, że inwestycja jest wyrzeczeniem pewnego dla oczekiwanej korzyści.

PRZEDMIOTOWA KLASYFIKACJA AKTYWÓW INWESTYCYJNYCH

Do inwestycji długoterminowych należą:

1. Nieruchomości - traktowane jako lokata, np. nieruchomości o charakterze inwestycyjnym, budynki albo grunty (działki budowlane).

2. Wartości niematerialne i prawne - za ich udostępnienie spółka czerpie korzyści, np. leasing.

3. Długoterminowe aktywa finansowe:

a) Udziały i akcje - lokaty o charakterze właścicielskim

b) Papiery wartościowe - np. obligacje, weksle obce)

c) udzielone pożyczki (powyżej 1 roku)

d) inne składniki finansowego majątku trwałego, np. lokaty zawarte na okres dłuższy niż 12 miesięcy, wydane przez banki certyfikaty depozytowe, bazy oszczędnościowe, dokumenty potwierdzające złożenie w banku wkładu oszczędnościowego.

4. Inne długo terminowe inwestycje - to przede wszystkim lokaty w dzieła sztuki, metale szlachetne, drogocenne kamienie, eksponaty muzealne, zbiory kolekcjonerskie, rzeźby

5. Długotrwałe rozliczenia międzyokresowe - to różnego rodzaju koszty poniesione obecnie dotyczące przyszłych okresów, np. zapłacony z góry czynsz najmu, polisy ubezpieczeniowe

AKTYWA OROTOWE (okres funkcjonowania aktywów krótszy niż rok):

1. Zapasy (zamieniają się z jednej formy w inną)

1. Materiały -składnik nabyte, które będą zużyte w procesie produkcji (paliwa, materiały podstawowe - surowce, smary, części zamienne); nabyte z zewnątrz z zamiarem ich zużycia do procesów działalności.

2. Półprodukty i produkcja w toku -

- trudno wycenić

- półprodukt - przeszedł określony cykl produkcyjny, ale będzie nadal wykorzystywany w danej jednostce lub sprzedany (bo ma określoną postać fizyczną)

- produkcja w toku - produkcja, której proces wytworzenia jeszcze nie został zakończony; ogólnie produkcja niezakończona.

3. Produkty gotowe - składnik majątku, który przeszedł określony cykl produkcyjny i nadaje się do sprzedaży odbiorcy zewnętrznemu, efekt wytwarzania, produkt finalny; nie podlegają nowym cyklom przetwarzania.

4. Towary - składniki majątku nabyte w celu ich dalszej odsprzedaży w stanie nieprzetworzonym (niezmienionej postaci), wszystko co podlega sprzedaży (jest traktowany jako towar i podlega prawu podatku VAT)

5. Zaliczki na dostawy - (do materiałów i towarów)

2. Należności krótkoterminowe - wszystkie należności od odbiorców i usług (zarówno te o terminie spłaty krótkoterminowej jak i o terminie dł€ższym) - wierzytelności, kwoty należne jednosce

1. Należności od odbiorców - zawsze traktowane jako krótkoterminowe

2. Należności od budżetu nadwyżka VATu, podatku dochodowego, który budżet musi nam zwrócić; np. zapłata za zasiłek chorobowy

3. Inne należności - np. należności od pracowników (gdy np. pobiera zaliczkę na konto kosztów podróży); należności od zakładu ubezpieczeniowego z tytułu szkody

4. Należności dochodzące na drodze sądowej - kiedyś roszczenia sporne - dotyczą dostawców, pracowników itp.

3. Inwestycje krótkoterminowe:

1. Krótkoterminowe finansowe składniki majątku (aktywa) (z zamiarem szybkiej sprzedaży - do 12 miesięcy):

1. krótkoterminowe aktywa finansowe:

- udziały lub akcje do zdobycia właściciele - jednostka, wiąże się z nimi na okres krótszy niż 12 miesięcy; obuwa akcje

- inne papiery wartościowe dłużne, emitowane przez różne podmioty obce

- udzielone pożyczki innym podmiotom < 12 miesięcy

2. środki pieniężne - zawsze krótkoterminowe na lokaty terminowe w różnej formie, zarówno w kasie jak i na rachunku bankowym; także w walutach obcych

-środki pieniężne w kasie i w banku,

- inne środki pieniężne

- inne aktywa pieniężne - dyskonto od weksli, oprocentowanie kredytów

2. inwestycje krótkoterminowe - w metale szlachetne, inne zabytkowe

IV. Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe - rozliczane pomiędzy podmiotami gospodarczymi

1. rozliczenia międzyokresowe kosztów - gdy mamy do czynienia z wydatkiem środków pieniężnych na przyszłe opłaty (np. prenumerata, podatek od nieruchomości)

2. rozliczenia międzyokresowe przychodów - zależne nam przychody (np. gdy mamy lokatę długoterminową, udzieliliśmy pożyczki długoterminowej, oczekujemy odsetek z tego tytułu)

Czek - polecenie właściciela konta w banku, żeby z jego środków pieniężnych wypłacić określoną kwotę środków pieniężnych podmiotom Kub osobie fizycznej wskazanej na tym czeku (gotówka).

ŹRÓDŁA FINANSOWANIA MAJĄTKU JEDNOSTKI (AKTYWÓW)

Kapitały i fundusze w ujęciu rachunkowości

KAPITAŁ to ogół dóbr, na które składają się:

- zasoby naturalne i środowisko przyrodnicze

- efekty działalności człowieka

- czynnik (kapitał) ludzki, zwany kapitałem intelektualnym

KAPITAŁ LUDZKI - zasób wiedzy, umiejętności, zdrowia i energii witalnej zawarty w każdym człowieku i społeczeństwie jako całości, określający zdolność do pracy, adaptacji do zmian w otoczeniu oraz możliwości kreacji nowych rozwiązań.

UJĘCIE MAKROEKONOMICZNE: KAPITAŁ jest jednym z trzech podstawowych czynników produkcji obok ziemi i pracy. W odróżnieniu od ziemi jest czynnikiem wyprodukowanym, rezultatem procesów produkcyjnych.

UJĘCIE MIKROEKONOMIACZNE: w znaczeniu finansowym: kapitał jest sumą środków, które zostały postawione do dyspozycji przedsiębiorstwa (lub mogą zostać postawione) w celu realizowania określonych zamierzeń (kapitały własne i kapitały obce). w znaczeniu bilansowym: kapitał oznacza źródła pochodzenia majątku z punktu widzenia praw własności i konieczności zwrotu (PASYWA).

W rachunkowości wartościowe ujęcie źródeł finansowania zasobów majątkowych (aktywów) określa się mianem pasywów.

Pasywa wykazują kto uczestniczy w finansowaniu aktywów pozostawionego w dyspozycji danej jednostki. Obejmują dwie podstawowe grupy: - kapitał własny; - kapitał obcy - zobowiązania

Kapitał własny można podzielić na dwie zasadnicze grupy:

a) kapitał powierzony: wniesiony przez właściciela, wspólników jednostki gospodarczej

b) kapitał samofinansowania: tworzony w wyniku gromadzenia w przedsiębiorstwie wcześniej wygospodarowanych zysków, nadwyżek, przeznaczony jest na cele rozwojowe.

FUNDUSZ - w rachunkowości pojęcie to występuje obok kapitału przy określaniu źródeł finansowania majątku (pasywów). Oznacza wyrażoną w pieniądzu wartość majątku (w postaci środków pieniężnych, składników rzeczowych jak i praw do gospodarczego wykorzystania), która jest w dyspozycji danej jednostki i służy do realizacji określonych zamierzeń.

Klasyfikacja kapitałów i źródeł ich tworzenia:

Kapitały

Własne Obce (zobowiązania)

Kapitały Kapitały Kredyty Kredyty Inne

podstawowe rezerwowe bankowe handlowe

Wkłady Zysk, Zaciąganie Zakupy Odroczenie

właścicieli przeszacowanie kredytu na kredyt płatności

NAZWY KAPITAŁÓW WŁASNYCH (ZASADNICZYCH) W RÓŻNYCH FORMACH PRAWNYCH PODMIOTÓW GOSPODARCZYCH

RODZAJ JEDNOSTKI GOSPODARCZEJ	NAZWA KAPITAŁU (FUNDUSZU)
		PODSTAWOWEGO (ZAKŁADOWY) INNYCH KAPITAŁÓW	INNYCH KAPITAŁÓW
SPÓŁKA AKCYJNA	Kapitał akcyjny	- Kapitał zapasowy - Kapitał rezerwowy z przeszacowania - Pozostałe kapitały rezerwowe
SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ	Kapitał udziałowy	- Kapitał zapasowy - Kapitał rezerwowy z przeszacowania - Pozostałe kapitały rezerwowe
PRZEDSIĘBIORSTWO OSOBY FIZYCZNEJ SPÓŁKI OSOBOWE (np. spółka jawna)	Kapitał własny
PRZEDSĘBIORSTWO PAŃSTWOWE	Fundusz założycielski	- Fundusz przedsiębiorstwa - Kapitał rezerwowy z przeszacowania
SPÓŁDZIELNIA	Fundusz udziałowy	- Fundusz zasobowy - Kapitał rezerwowy z przeszacowania

FORMY ROZLICZEŃ POMIĘDZY PODMIOTAMI, KONTRAHANETAMI

a) ROZLICZENIA BEZGOTÓWKOWE

1) Czek rozrachunkowy

2) Przelew bankowy

3) Akredytywa - żądanie zapłaty

4) Rozliczenia przy pomocy weksli

5) okresowe rozliczenia saldami

6) rozliczenia planowe - korzystamy z regularnych dostaw

7) karty płatnicze

WEKSEL - dokument stanowiący bezwarunkowe zobowiązanie do zapłaty wskazanej osobie określonej kwoty w miejscu i terminie ustalonym przez wystawcę lub osobę przez niego wskazaną. Dokument ten podlega rygorowi wekslowemu.

RYGOR WEKLSOWY - określony prawem wekslowym tryb szybkiego i skutecznego egzekwowania zapłaty w razie nieuregulowania w terminie przez dłużnika zobowiązania wekslowego.

PRAWO WEKSLOWE - w Polsce obowiązuje w tym zakresie ustawa z dn. 28.04.1936 „Prawo wekslowe”, Dz. Ustaw RP nr 37, poz. 282. Ustawa ta uwzględnia większość wskazań międzynarodowej konwencji w sprawie jednolitego prawa wekslowego.

RODZAJE WEKSLI:

WEKSEL WŁASNY (sola, prosty, suchy) - bezwarunkowe zobowiązanie się wystawcy do zapłacenia ustalonej sumy w wyznaczonym na wekslu terminie i miejscu określonej osobie, zwanej remitentem (łac. remittens - odsyłający)

WEKSEL TRASOWANY (ciągniony) - nazywany w skrócie tratą (wł. Trarre - ciągnąć) - zawiera polecenie wystawcy (trasanta) do zapłacenia określonej kwoty, wydane innej osobie (trasatowi) na rzecz osoby trzeciej (remitenta).

ZAGWARANTOWANIE WIARYGODNOŚCI WEKSLA może wzmocnić jego wiarygodność. Poręczyciel weksla zwany jest awalistą. Na dowód poręczenia (awalu) poręczyciel podpisuje się na przedniej stronie weksla, obok wystawcy.

WEKSEL IN BLANCO - weksel niewypełniony, zawierający zazwyczaj podpis osoby składającej gwarancję lub kaucję.

INDOS (żyro) - przeniesienie uprawnień z weksla na inną osobę

INDOSANT - odstępujący weksel

INDOSATARIUSZ - nabywca weksla

DYSKONTO WEKSLA - operacja bankowa polegająca na przejęciu weksla w zamian za gotówkę wypłacaną dotychczasowemu właścicielowi weksla na określonych zasadach.

FUNKCJE WEKSLA:

1. Kredytowa - występuje w transakcji kupna - sprzedaży, polega na udzieleniu nabywcy krótkoterminowego kredytu (tzw. kupieckiego) lub wzmacnia gwarancję spłaty przy zaciąganiu pożyczek.

2. Obiegowa - weksel może być przez posiadacza przeniesiony na inną osobę, której taka możliwość przysługuje (weksel może być surogatem środka płatniczego).

3. Płatnicza - ściśle wiąże się z funkcją obiegową i oznacza, że za pomocą weksla można regulować zobowiązania.

4. Gwarancyjna - przy pomocy weksla można zabezpieczać roszczenia, jakie mogą wystąpić w trakcie wykonania umowy zawartej pomiędzy kontrahentami (np. przy pomocy weksla in blanco)

ZASADY WYSTAWIENIA WEKSLA

Weksel jako papier wartościowy o szczególnym charakterze musi być wystawiony zgodnie z wymogami prawa, które określają zasady wystawiania weksli, ich obiegu oraz cechy formalne, jakie taki dokument powinien zawierać:

• Nazwę weksla w samej treści dokumentu

• Sumę kredytu wekslowego podaną na wekslu

• Stwierdzone bezwarunkowe zobowiązanie wystawcy (lub na jego polecenie) innej osoby

• Nazwisko trasata przy wekslu ciągnionym

• Określony termin i miejsce płatności zobowiązania

• Nazwisko osoby (nazwa firmy) na rzecz której powinna być dokonana zapłata (określenie remitenta)

• Oprocentowanie kredytu wekslowego

• Datę i miejsce wystawienia

• Podpis wystawcy weksla.

b) Rozliczenia gotówkowe

1. Wpłaty gotówki do kasy i na rachunek bankowy

2. Czek gotówkowy - czek wypłacany w formie gotówki.

3. Karty elektroniczne

A. KAPITAŁ (FUNDUSZ) WŁASNY:

1. Kapitał (fundusz) podstawowy

2. Należne wpłaty na kapitał podstawowy (wielkość ujemna)

3. Udziały (akcje) własne (wielkość ujemna)

4. Kapitał (fundusz) zapasowy -powstaje przede wszystkim z części zysku z lat ubiegłych lub z własnych środków, ale też z dopłat akcjonariuszy

Agio - nadwyżka wniesionych udziałów nad wartością; służy pokryciu przyszłych strat; zapewnia stabilność jednostki; obowiązuje w spółkach akcyjnych (co najmniej 8%), do wysokości 13 kapitału zapasowego, a także w spółdzielniach

5. Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny

6. Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe: inne rezerwy celowe, gdy znane jest przyszłe ryzyko i można przewidzieć straty

7. Zysk (strata) z lat ubiegłych

8. Zysk (strata) netto

9. Odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego (wielkość ujemna)

W zależności od formy prawnej jednostki kapitały własne przyjmują różne nazwy.

Kapitał własny jest związany z jednostką bezterminowo, długookresowy, więc może być dobrowolnie przez nią wykorzystywany (dobrowolnie zagospodarować tą wartość). Kapitał obcy można wykorzystywać tylko przez pewien czas.

Kapitał własny nadaje właścicielom prawa władcze do firmy; kapitały obce nadają możliwość wynikowej kontroli.

Kapitał własny teoretycznie nie wymaga ponoszenia dodatkowych kosztów przy użytkowaniu (firma nie, ale udziałowcy ponoszą). Kapitały obce wymagają dodatkowych opłat, np. manipulacyjnych.

OGÓLNA POSTAĆ BILANSU MAJĄTKOWEGO

AKTYWA	PASYWA
AKTYWA TRWAŁE (majątek trwały)	KAPITAŁY WŁASNE
AKTYWA OBROTOWE (majątek obrotowy)	KAPITAŁY OBCE -długoterminowe - krótkoterminowe
Suma bilansowa - AKTYWA	Suma bilansowa - PASYWA

Sposób zaangażowania kapitałów źródła pochodzenia kapitałów

BILANS - tylko wartościowe zestawienie odpowiednio uporządkowanych aktywów oraz źródeł ich finansowania sporządzony w określonej formie i na określony dzień określany momentem bilansowym.

Ujęcie przedmiotowe majątku - co się na niego składa, struktura; są to aktywa

Ujęcie podmiotowe - patrzymy z tytuły praw właścicielskich

Pasywa bilansu informują nas o sytuacji finansowej, o sytuacji majątkowej - aktywa.

Rodzaje bilansu:

1) otwarcia - sporządzony na początek każdego roku obrachunkowego

2) zamknięcia - na koniec każdego roku obrachunkowego

3) początkowy - na moment tworzenia firmy; podstawa do otwarcia ksiąg rachunkowych.

4) sprawozdawcze - te wyżej wymienione

5) planowane - różnią się w zależności od celów, którym służą

6) roczne, półroczne, kwartalne - w zależności od okresu

7) bilans pro forma - planowany na najbliższych kilka tygodni; „w ołówku”, szacowany, nie jest dokładny

ZASADY SPORZĄDZANIA BILANSU MAJĄTKOWEGO:

1) Zasada równowagi bilansowej - aktywa = pasywa

2) zasada klarowności bilansu - odpowiednie uporządkowanie aktywów i pasywów by był jasny, czytelny

3) zasada ciągłości bilansowej - bilans kończący jeden okres obrachunkowy jest bilansem otwarcia następnego, kolejnego okresu; nie obowiązuje w wyniku podziału lub łączenia firm

4) Zasada rzetelności - dotyczy tylko bilansów sprawozdawczych i rachunkowości finansowej, dane Wienie odzwierciedlone (dane muszą być potwierdzone inwentaryzacją)

KRYTERIA STOSOWANE DO WYCENY BILANSOWEJ. ZASADY BILANSOWEJ WYCENYY AKTYWÓW I PASYWÓW

1) Zasada ostrożności przy wycenie - w rachunkowości jako jedna z nadrzędnych zasad rachunkowości - nie wyceniany zbyt optymistycznie, nie zaniżamy kosztów, tzw. „Piecha ostrożność”, oceniamy raczej pesymistycznie przychody

2) metody określania wartości w rachunkowości

3) podstawowe pojęcia i kategorie stosowane w wycenie bilansowej

4) wycena w rachunkowości

Ustalanie wartości majątku (aktywów) i kapitałów (pasywów) pozostających w dyspozycji jednostki gospodarczej oraz wartości wszelkich operacji gospodarczych jest podstawową funkcją rachunkowości.

Metody stosowane do określenia wartości składników majątku i kapitałów

- metoda ceny (kosztu) historycznego - dość powszechnie używana, lubiana „na potrzeby podatkowe”, wykorzystywana przez prawo podatkowe; poszczególne składniki wycenia się po kosztach jakie ponieśliśmy przy ich zakupie lub wytworzenie bez znaczenia czy to było dzisiaj czy 3 miesiące temu; dotyczy nie wszystkich składników majątku, podaje wartość aktualną tylko w momencie nabywania zasobów

- metoda ceny (kosztu) odtworzenia (current cost) - wyceniamy składniki majątku po cenach aktualnych w dniu, w którym dokonujemy wyceny; składniki aktywów wyceniane wg dzisiejszych cen, a pasywa wobec aktualnych kosztów. Stosowana głównie w rachunkowości zarządczej, czasem dla celów bilansowych można ją uwzględnić w rachunkowości finansowej, ale nie jest dopuszczalna w rachunkowości podatkowej, stosowana np. na potrzeby UE z działu rachunkowości rolniczej, dla porównania poszczególnych państw.

- metoda ceny (kosztu) realizacji (realisable value) - wycena sprzedawanych produktów, towarów wg cen aktualnych netto (bez VAT), realizowanych na rynku zakładając normalny tryb ich sprzedaży. W pasywach naliczana wartość zobowiązań, akceptowana i polecana przez prawo bilansowe

- metoda ceny (kosztu) bieżącej (prezent value) - zaktualizowana wartość przyszłych zasobów pieniężnych; polega na wykorzystywaniu aktywów w wartości oczekiwanej, ich zbyciam a zobowiązania w wartości zdyskontowanej; uwzględnia zmianę wartości pieniądza w czasie, stosowana głównie do planowania finansowego, w rachunkowości zarządczej przy przygotowaniu biznesplanów

KATEGORIE STOSOWANE DO WYCENY BILANSOWEJ (w dniu bilansowania)

Podstawowe pojęcia: ceny, koszty, wartości stosowane do wyceny aktywów, pasywów oraz ustalenia wyniku finansowego:

• cena nabycia

• koszt wytworzenia

• cena sprzedaży

• cena sprzedaży netto (bez VATu)

• wartość godziwa (od 10 lat stosowana w Polsce, od 2002r)

• trwała utrata wartości

• wartość nominalna - zarejestrowana w momencie zawarcia transakcji

• kwota wymagająca zapłaty (kwota należności wraz z należnymi odsetkami, jakiej jednostka oczekuje na dzień bilansowy od kontrahenta lub wartość zobowiązania, pożyczki, kredytu do zapłacenia kontrahentowi).

• Średni kurs - wycena składników wyrażonych w walutach (środki pieniężne, papiery wartościowe, należności, zobowiązania).

• Wartość ekonomiczna

• Wartość użytkowa

Zasady wyceny rozchodu zapasów: towarów, materiałów (w trakcie roku obrachunkowego):

- metoda ceny (kosztu) przeciętnej

- metoda ceny (kosztu) najwcześniejszego (FIFO)

- metoda ceny (kosztu) najpóźniejszego (LIFO)

- wg szczegółowej identyfikacji cen (kosztów) - tych składników majątkowych, które dotyczą ściśle określonych przedsięwzięć niezależnie od daty ich zakupu lub wytworzenia

W teorii istnieją także:

-metoda HIFO - najdroższe weszło - pierwsze wyszło

- metoda LOFO - najtańsze przyszło - pierwsze wyszło

(Metoda HIFO daje podobne rezultaty co LIFO)

- stałe ceny ewidencyjne - dawniej stosowana w praktyce

KATEGORIE STOSOWANE W KSIĘGOWEJ WYCENIE BILANSOWEJ

KATEGORIA	CHARAKTERYSTYKA KATEGORII WYCENY
CENA NABYCIA	RZECZYWISTA CENA ZAKUPU SKŁADNIKA MAJĄTKU (kwota należna sprzedającemu bez podlegającego odliczenia podatku od towarów i usług (VAT) i akcyzowego) + PLUS KOSZTY BEZPOŚREDNIO ZWIĄZANE Z ZAKUPEM I PRZYSTOSOWANIEM danego składnika do użytkowania łącznie z kosztami transportu, załadunku itp. +PLUS (przy imporcie) OBCIĄŻENIA PUBLICZNOPRAWNE (cło, podatek graniczny, opłaty graniczne itp.)
KOSZT WYTWORZENIA	KOSZTY BEZPOŚREDNIO związane z wytworzeniem określonych produktów gotowych. +PLUS związana z ich wytworzeniem UZASADNIONA CZĘŚĆ POŚREDNICH KOSZTÓW PRODUKCJI.
CENA (WARTOŚĆ) SPRZEDAŻY NETTO	MOŻLIWA DO UZYSKANIA W DNIU SPORZĄDZANIA WYCENY CENA jego sprzedaży (bez należnego podatku od towarów i usług), - MINUS Rabaty i upusty Podatek akcyzowy Koszt związane z przystosowaniem składnika do sprzedaży i doprowadzeniem sprzedaży do skutku +PLUS DOTACJA PRZEDMIOTOWA
WARTOŚĆ GODZIWA	KWOTA, ZA JAKĄ DANY SKLADNIK AKTYWÓW MÓGŁBY ZOSTAĆ WYMIENIONY A ZOBOWIĄZANIE UREGULOWANE NA WARUNKACH TRANSAKCJI RYNKOWEJ pomiędzy zainteresowanymi i dobrze poinformowanymi, niepowiązanymi ze sobą stronami. Oznacza hipotetyczną cenę, jaką można uzyskać po przeprowadzeniu transakcji.
TRWAŁA UTRATA WARTOŚCI	Trwała utrata wartości zachodzi wtedy, gdy istnieje duże prawdopodobieństwo, że składnik aktywów nie przyniesie w przyszłości w znaczącej części lub w całości przewidywanych korzyści ekonomicznych. Uzasadnienia to dokonanie odpisu aktualizującego doprowadzającego wartość składnika aktywów wynikającą z ksiąg rachunkowych do ceny sprzedaży netto, a w przypadku jej braku do ustalonej w inny sposób wartości godziwej.
METODA PRAW WŁASNOŚCI	Przyjęta przez jednostkę dominującą lub znaczącego inwestora, metoda udziałów w aktywach netto jednostki podporządkowanej z uwzględnieniem wartości firmy (także ujemnej), ustalonych na dzień objęcia kontroli, współkontroli lub wywierania znacząco wpływu. Uwzględnia się w niej wszelkie zmiany wartości aktywów netto jednostki podporządkowanej, takie zmiany wynikające z rozliczeń z jednostką dominującą lub znaczącym inwestorem. Aktywa netto = aktywa - zobowiązania Stosowana zwłaszcza w nonecie łączenia firm, jednostek
WARTOŚĆ EKONOMICZNA	odpowiada cenie sprzedaży netto składnika aktywów lub jego wartości użytkowej, zależnie od tego, która z nich jest wyższa (definicja wg MSR nr 36 - Utrata wartości aktywów).
WARTOŚĆ UŻYTKOWA	jest bieżącą, szacunkową wartością przyszłych przepływów środków pieniężnych, których wystąpienia oczekuje się z tytułu dalszego użytkowania składnika aktywów oraz jego likwidacji na zakończenie okresu jego użytkowania (MSR 36)

Przykłady zasad księgowej wyceny wybranych grup składników majątkowych:

Grupa składników	Przykłady wyceny bilansowej
WARTOŚCI NIEMATERIALNE I PRAWNE	Według cen nabycia lub kosztów wytworzenia pomniejszonych o wartość dotychczasowego umorzenia.
RZECZOWY MAJĄTEK TRWAŁY	Wartość początkową nowych środków ustala się wg cen nabycia lub kosztów wytworzenia, lub wartości po aktualizacji wyceny pomniejszonej o stopień zużycia (zaktualizowane odpisy amortyzacyjne)
GRUNTY	Według cen sprzedaży (na aktywnym rynku)
PLANTACJE WIELOLETNIE	Według poniesionych zrewaloryzowanych kosztów ich wytworzenia pomniejszone o zakumulowaną amortyzację
INWESTYCJE (w nieruchomości)	Według cen nabycia lub kosztów wytworzenia lub wg wartości godziwej
UDZIAŁY w innych jednostkach	Według cen nabycia pomniejszonych o odpisy spowodowane trwałą utratą ich wartości.
PAPIERY WARTOŚĆIOWE (o charakterze wierzytelności)	Według cen sprzedaży. Różnice pomiędzy ceną nabycia (stosowaną w bieżącej ewidencji) a ceną sprzedaży na dzień bilansowy zalicza się do przychodów lub kosztów finansowych.
NALEŻNOŚCI długotermin.	W kwocie wymagającej zapłaty.
INWENTARZ ŻYWY	Ceny sprzedaży (na aktywnym rynku) w odniesieniu odpowiednio do sztuk lub wagi
ZAPASY RZECZOWYCH SKŁADNIKÓW MAJĄTKU OBROTOWEGO	Według cen nabycia lub kosztów wytworzenia nie wyższych od ich cen sprzedaży w dniu wyceny.
PROD. NIEZAKOŃCZONA	Według rzeczywistych kosztów wytworzenia.
NALEŻNOŚCI I ZOBOWIĄZANIA	W kwocie wymagającej zapłaty z uwzględnieniem odsetek ustawowo przewidzianych za zwłokę w zapłacie.
ŚRODKI PIENIĘŻNE	Według wartości nominalnej.
PAPIERY WARTOŚCIOWE …	Według cen sprzedaży
KAPITAŁY
KAPITAŁY WŁASNE	Wartość nominalna
REZERWY	W wartościach planowanych
ZOBOWIĄZANIA WOBEC BANKÓW	W kwocie wymagającej zapłaty. Różnice między wartością nominalną (według ewidencji bieżącej) a wyceną bilansową zalicza się do kosztów (lub przychodów) finansowych
ZOBOWIĄZANIA WOBEC DOSTAWCÓW I INNE ZOBOWIĄZANIA	W kwocie wymagającej zapłaty. Różnice między wartością nominalną i wyceną na moment bilansowy zalicza się do pozostałych kosztów lub przychodów operacyjnych.

METODY AMORTYZACJI ŚRODKÓW TRWAŁYCH W RACHUNKOWOŚCI

Środki trwałe w rachunkowości:

W rachunkowości za środki trwałe uznaje się składniki majątku kompletne i zdatne do użytku w momencie przejęcia przed daną jednostkę, przeznaczone do wykorzystania na własne potrzeby jednostki, których okres ekonomicznej wartości użyteczności przekracza rok.

AMORTYZACJA - wyrażone w pieniądzu wartość zużycia środków trwałych na skutek ich uczestnictwa w prowadzonej działalności, która w danym roku obrachunkowym wliczana jest w koszty działalności danego podmiotu.

UMORZENIE - okresowe korygowanie wartości początkowej środków trwałych o wartość ich zużycia

Amortyzację i umorzenie dla określonych składników majątku trwałego (tych które podlegają amortyzacji) oblicza się w specjalnym zestawieniu, nazywanym tabelą amortyzacyjną. Zastawienie to stanowi podstawę do ujęcia kwot amortyzacji i umorzenia w prowadzonej w przedsiębiorstwie ewidencji.

Metody ustalania amortyzacji w rachunkowości finansowej: Jednostka gospodarcza w dokumentacji opisującej stosowane zasady rachunkowości określa metody, stawki amortyzacji przyjęte przez nią dla poszczególnych środków trwałych. Zasady te powinny odzwierciedlać sposób wykorzystania środka oraz wartość zużycia w poszczególnych okresach użytkowania tego środka.

Przy ustalaniu okresu amortyzacji i rocznej stawki amortyzacyjnej uwzględnia się:

• Liczbę zmian, na których pracuje środek trwały;

• Tempo postępu techniczno-ekonomicznego;

• Wydajność środka trwałego mierzona liczbą godzin jego pracy lub liczbą wytworzonych produktów lub innym właściwym miernikiem;

• Prawne lub inne ograniczenia czasu używania środka trwałego;

• Przewidywana przy likwidacji cena sprzedaży netto istotnej pozostałości środka trwałego

Z punktu widzenia sposobu rozkładania w czasie wartości zużycia środków trwałych wyróżnia się:

- metody amortyzacji równomiernej - metoda amortyzacji liniowej

- metody amortyzacji nierównomiernej - metoda degresywna (przyspieszona); metoda progresywna; metoda naturalna

Degresywna - odpisy w kolejnych latach są coraz mniejsze

Progresywna - początkowe odpisy są niższe, a z biegiem lat rosną, rzadko stosowana

Naturalna - proporcjonalnie do wykonanej pracy; nie stosujemy dla budynków, ale do maszyn urządzeń

METODA AMORTYZACJI RÓWNOMIERNA (LINIOWA)

W metodzie tej zakłada się, że środki trwałe zużywają się jednakowo w każdej jednostce czasu, bez względu na to, czy i w jakim stopniu są one wykorzystywane w procesie produkcji lub wymiany

Odliczanie amortyzacji środków trwałych metodą liniową polega na dokonaniu równomiernych odpisów tych środków proporcjonalnie do okresu ich przewidywanego użytkowania. Odpisy w tej metodzie ustala się na bieżąco za pomocą stawek amortyzujących od wartości początkowej (brutto) poszczególnych środków trwałych.

lub

A - rata amortyzacji; Awt - roczna kwota amortyzacji

Wp - wartość początkowa obiektu; A% - roczna stawka % amortyzacji

t - czas trwania amortyzacji w latach Ow - wartość rezydualna obiektu

(cena sprzedaży netto)

a - stopa amortyzacji

Przykład:

I sposób: kwota amortyzacji rocznej 5 000 000 : 40 = 125 000

II sposób: 100%/40 lat = 2,5% roczna stawka

Roczna kwota: 5 000 000 x 2,5 = 125 000 zł

Przykłady rocznych stawek amortyzowanych stosowanych w rozliczeniach dla celów podatkowych:

Budynki mieszkalne i lokale mieszkalne	1,5%
Budynki w tym budynki hoteli miejskich i lokale niemieszkalne	2,5%
Zbiorniki oraz magazyny podziemne, garaże	4,5%
Maszyny, urządzenia i aparaty ogólnego zestawienia	10%
Maszyny, urządzenia i aparaty przemysłów rolnych	10%
Maszyny, urządzenia i agregaty do obróbki drewna oraz maszyny i aparaty papiernicze i poligraficzne	14%
Samochody osobowe, ciężarowe	20%
Zespoły komputerowe	30%
Maszyny do robót ziemnych, budowlanych i drogowych	18%

Amortyzacja liniowa przyspieszona

Polega na podwyższeniu stawek amortyzacyjnych z wykazu o współczynniki. Może być wykorzystywana do:

- amortyzacji środków działających w warunkach złych (1,4) i pogorszonych (1,2)

- maszyn i urządzeń wymagających szczególnej sprawności (1,4)

- poddanych postępom technicznemu (2,0)

PRZYKŁAD:

Przedsiębiorstwo kupiło koparkę i przyjęło ją do użytkowania. Cena nabycia to 60 000. Roczna stawka amortyzacji podatkowej 18%. Stawkę tę podwyższono o współczynnik 1,4

Stopa amortyzacji: 18% x 1,4 / 100 % = 0,252

Rok 1) 60 000 x 0,252 = 15 120 zł

Rok 2) 60 000 x 0,252 = 15 120 zł

Rok 3) 60 000 x 0,252 = 15 120 zł

Rok 4) 60 000 x (100% - 75,6%) = 14 640 zł

Amortyzacja liniowa spowolniona polega na obniżeniu stawek z wykazu

Amortyzacja liniowa wg stawek indywidualnych dla użytkowanych lub ulepszonych środków trwałych.

METODA DEGRESYWNA - odpisów amortyzacyjnych dokonuje się z wykorzystanie stopy % podwyższonej o współczynnik; w I roku użytkowania środka odpisów amortyzacyjnych dokonuje się od wartości początkowej (brutto) środka trwałego (watr. Inwentarza), w następnych latach odpisy są dokonywane od wartości bieżącej (netto) ustalonej jako różnica pomiędzy wartością początkową a dotychczasowym umorzeniem

Począwszy od roku, w którym stawka amortyzacji obliczana metodą degresywną jest niższa od odpisów ustalanych metodą liniową dalszych odpisów dokonuje się wg metody liniowej (wariant zmodyfikowanej metody degresywnej)

Z metod degresywnych w rozliczeniach podatkowych można stosować amortyzację przyspieszoną (kwoty rocznych odpisów amortyzacyjnych maleją wraz ze starzeniem siędanego składnika majątku trwałego):

Wb - wartość bieżąca środka trwałego

W - współczynnik degresji (2 lub 3)

A - roczny odpis (kwota) amortyzacji

Metoda malejącego salda

Awt - roczna kwota amortyzacji

Wb - wartość początkowa - umorzenia - wartość bieżąca na początku danego roku

A% - roczna stopa amortyzacji (zwiększona o określony współczynnik)

PRZYKŁAD:

Kupiono zestaw urządzeń zaliczonych w RŚT do grupy 8. Jego wartość początkowa ustalona wg ceny nabycia 40 000zł. Sporządzono plan rocznych odpisów amortyzacyjnych metodą liniową i degresywną (przyspieszoną) przy stawce amortyzacji 20%. Przy stosowaniu metody degresywnej przyjęło współczynnik podwyższający w wysokości 2.

Rok	Amortyzacja liniowa (stawka 20%)		Amortyzacja degresywna (przyspieszona), współczynnik podwyższający stawkę 2 (stawka amortyzacji 40%)
		Roczna kwota	Skumulowana amortyzacja	Podstawa naliczenia	Roczny odpis	Skumulowana amortyzacja	Wartość netto środka
1 2 3 4 5	8 000 8 000 8 000 8 000 8 000	8 000 16 000 24 000 32 000 40 000	40 000 24 000 40 000** 40 000	40000x0,4 = 16000 24000x0,4=9600 40000x0,2=8000 6400	16 000 25600 33600 40000	24000 14400 6400 0

**wariant zmodyfikowany obliczania amortyzacji; od roku, gdy roczny zapis metodą degresywną jest równy lub mniejszy od odpisu metodą liniową - przejście na metodę liniową do całkowitego zamortyzowania środka.

METODA NATURALNA - wyłącznie w rachunkowości zarządczej i finansowej; proporcjonalnie do ilości wykonywanej pracy

Wp - wartość początkowa

i_r - wydajność dla danego roku (np. przebieg środka transportu w ciągu danego roku)

i_p - suma wydajności (przebieg przez cały okres użytkowania)

PRZYKŁAD:

Wielkość początkowa środka trwałego wynosi 120 000. Jest to środek transportu, którego planowany przebieg w km wynosi:

w pierwszym roku = 120 000

w drugim roku = 100 000

w trzecim roku = 100 000

w czwartym roku - 80 000

razem = 400 000

Koszty amortyzacji dla kolejnych lat wynoszą:

1)120 000 * (120 000/400 000) = 36000

2)100 000 * (120 000/400 000) = 30000

3)100 000 * (120 000/400 000) = 30000

4) 80 000 * (120 000/400 000) = 24000

Wp środka trwałego - 120 000

Dotychczasowe odpisy 120 000

Wartość bieżąca netto = 0

Przychody ze sprzedaży 20 000 - pozostała działalność operacyjna, jeżeli sprzeda go za 20 tys.

Gdy go sprzedamy po 3 roku to:

Wp - 120 tys.

Umorzenie - 96 tys

W netto - 24 tys

- sprzedaż po 3 roku - kwota uzyskania 20 tys

Przychody ze sprzedaży 20 tys.

Koszt środka trwałego przekazanego do sprzedaży 24 tys

Wynik ze sprzedaży = P-K = -4 tys.

FUNKCJE AMORTYZACJI:

1. Kosztowa - polega na systematycznym przenoszeniu równowartości zużywania środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych do jednostkowych i całkowitych kosztów produkcji jako element kosztów rzeczywistych wpływa na poziom wyniku finansowego, a także na podstawę obciążeń podatkowych

2. Finansowa - amortyzacja stanowi źródło tworzenia funduszy pieniężnych przeznaczonych na odtworzenie zużytych środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych nowymi składnikami. Amortyzacja w tej funkcji jest także instrumentem przeciwdziałania dekapitalizacji produkcyjnego majątku trwałego.

3. Umorzeniowa - jest instrumentem pomiaru zmniejszenia początkowej wartości środka trwałego na koniec poszczególnych okresów sprawozdawczych i obrachunkowych.

Ziemia (generalnie) jako środek trwały nie podlega amortyzacji!!

PODSTAWOWE KATEGORIE EKONOMICZNE I FINANSOWE WYKORZYSTYWANE W RACHUNKOWOŚCI I ZARZĄDZANIU

Produkcja - nakład

Wpłaty - wypłaty

Wpływy - wydatki

Przychód - koszt

Zysk - dochód

Produkcja - w sensie ekonomicznym stanowi efekt procesu wytworzonego, czyli sumę wytworzonych dóbr materialnych i usług. Wielkość produkcji może być mierzona za pomocą mierników naturalnych (sztuki, tony, litry).

Nakład - oznacza wydatkowanie w procesie wytwórczym pracy ludzkiej, zużywanie trwałych i obrotowych środków produkcji oraz usług. Przez nakłady rozumiemy zatem zespół środków (pracy żywej i nakładów materialnych), które zostały zużyte. Nakłady wyrażamy w jednostkach naturalnych (kg, metry, godziny itp.)

Przychód - odpowiada wartości uzyskanych i należnych kwot (niezależnie od tego, czy zostały one już zapłacone) za sprzedane dobra i usługi, np. wartość, za którą sprzedano wyroby i usługi w roku obrachunkowym. Inną grupę przychodów stanowią kwoty uzyskane z tytułu operacji finansowych, np. kwoty uzyskane ze sprzedaży udziałów, papierów wartościowych, dywidendy, dyskonto przy zakupie weksli czy dodatnie różnice kursowe.

Według polskiego prawa bilansowego (zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 30) przez przychody i zyski rozumie się uprawdopodobnione powstanie w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w formie zwiększenia wartości aktywów, albo zmniejszenia wartości zobowiązań, które doprowadzą do wzrostu kapitału własnego lub zmniejszenia jego niedoboru w inny sposób niż wniesienie środków przez udziałowców lub właścicieli.

Koszt- oznacza wyrażoną w pieniądzu wartość nakładów pracy żywej i uprzedmiotowionej zużytej w celu wytworzenia określonego produktu lub usługi łącznie z różnorodnymi opłatami związanymi z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa lub firmy, jako podmiotu gospodarczego.

Jest to pojęcie szersze od nakładów, gdyż obejmuje oprócz zużycia w procesie wytwórczym wartości pracy żywej i uprzedmiotowionej także te płatności jednostki gospodarczej, które nie mają odpowiednika w zużyciu środka produkcji, jak na przykład odsetki od kredytów, podatki, kwoty ubezpieczeń itp.

W „założeniach koncepcyjnych” do Międzynarodowych Standardów rachunkowości koszty zdefiniowano jako zmniejszenia korzyści ekonomicznych w trakcie okresu obrotowego w formie rozchodu lub spadku wartości aktywów lub powstania zobowiązań, powodujące zmniejszenie kapitału własnego, z wyjątkiem podziału kapitału na rzecz właścicieli

Wpłaty - związane są ze zwiększeniem stanu środków pieniężnych w przedsiębiorstwie, np. w kasie czy na rachunku bankowym. Mogą one występować z tytułu sprzedaży usług, produktów dokonywanym w obrocie gotówkowym, czy też mogą być wynikiem innych zdarzeń gospodarczych, np. przy regulacji należności, zaciąganiu pożyczek itp.

Wypłaty - oznaczają rozchód środków pieniężnych w firmie, powodując zmniejszenie stanu tych środków. Wypłaty są wynikiem gotówkowym zakupów a także transakcji bezgotówkowych.

WPŁYWY I WYDATKI są pojęciami szerszymi w stosunku do wpłat i wypłat, gdyż obejmują także należności i zobowiązania.

Wpływy - mogą występować w formie gotówkowej (wówczas są równoznaczne z wpłatami) lub bezgotówkowej (wówczas obejmują także należności).

Wydatki - oznaczają wypływ środków pieniężnych w związku z nabywaniem środka produkcji, usług a także udzielaniem pożyczek innym podmiotom, przekazywaniem darów itp.

WYNIK FINANSOWY wyrażony w pieniądzu rezultat działalności jednostki gospodarczej osiągnięty w określonym czasie. Rezultat ten może mieć postać zysku lub straty. W MSR wynik finansowy zdefiniowany jest jako łączony zysk lub strata - przed odjęciem obciążeń podatkowych i dodaniem oszczędności podatkowych.

Wynik finansowy ustalany w danej jednostce gospodarczej dotyczy zawsze konkretnego okresu sprawozdawczego (miesiąca, kwartału, półrocza roku) lub roku obrotowego.

Przy ustalaniu wyniku finansowego podstawą jest poniższa zależność:

WYNIK FINANSOWY = PRZYCHODY - KOSZTY

ZYSK - oznacza nadwyżkę przychodów nad kosztami ich uzyskania w określonym (oznaczonym) czasie.

Wynik finansowy firmy ustalony jako różnica pomiędzy przychodami a kosztami w określonym okresie obrachunkowym może także być odpowiednikiem dochodu przed opodatkowaniem, ale po uwzględnieniu korekt przychodów i kosztów w ujęciu prawa podatkowego.

Dochód - ogólne określenie finansowego rezultatu prowadzonej działalności. Stanowi on różnicę pomiędzy wartością przychodów uzyskanych ze sprzedaży i kosztami poniesionymi przez daną jednostkę w określonym okresie, przy czym w kosztach zazwyczaj nie uwzględnia się wartość wszystkich zużywanych czynników (np. równowartość nakładów pracy przedsiębiorcy lub jego rodziny albo niektórych pozycji kosztów).

W praktycznym stosowaniu wymaga każdorazowo bliższego określenia rodzaju dochodu (np. Dochód rolniczy, podatkowy, ogólny w spółdzielni), ponieważ zakres kosztów uwzględnionych do jego obliczenia jest zróżnicowany w zależności od ustalanej kategorii dochodu.

DOCHÓD DO OPODATKOWANIA - jest stosowane w rozliczeniach podatkowych:

dla przedsiębiorstw osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą

dla przedsiębiorstw osób prawnych jako podstawa wymiaru składki

oraz tych podmiotów gospodarczych, które prowadzą jedynie rachunkowość podatkową na podstawie odrębnych przepisów.

Zasady ustalania wyniku finansowego:

W księgach rachunkowych wynik finansowy ustala się na koncie 860 - „Wynik finansowy”, tradycyjnie uformowanym w zespole kont - kapitały (fundusze), rezerwy i wynik finansowy

RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT

Dla potrzeb sprawozdawczych sporządza się zestawienie przychodów i kosztów dla kilku wyodrębnionych obszarów decyzyjnych przedsiębiorstwa (dla działalności, operacyjnej, finansowej, nadzwyczajnej), co pozwala ustalić podstawowe kategorie wyniku finansowego

Trzy podstawowe obszary powstawania wyniku w jednostce gospodarczej:

Działalność operacyjna przychody ze sprzedaży powiększone; zmniejszone koszty własne sprzedaży

Działalność finansowa zwiększone przychody finansowe; zmniejszone koszty finansowe

Zdarzenia nadzwyczajne powiększone zyski nadzwyczajne; zmniejszenie strat nadzwyczajnych

WF w rachunku ustala się w ujęciu segmentowym

Podstawowymi kategoriami wyniku finansowego, które są wykazywane w sprawozdaniach finansowych są:

• Zysk/strata na sprzedaży

• Zysk/strata na działalności operacyjnej

• Zysk/strata działalności gospodarczej

• Zysk/strata brutto

• Zysk/strata netto

USTALANIE WYNIKU NA SPRZEDAŻY ORAZ WYNIKU DZIAŁALNOŚCI OPERACYJNEJ

Do pozostałych przychodów operacyjnych zalicza się:

• Przychody powstałe w związku ze sprzedażą i likwidacją środków trwałych, środków trwałych w budowie, wartości niematerialnych i prawnych

• Uzyskane darowizny, dotacje, subwencje, dopłaty na cele niezwiązane z podstawową działalnością

• Otrzymane kary, odszkodowania, grzywny

• Przychody powstałe z rozwiązania rezerw

• Przedawnione, umorzone i nieściągalne zobowiązania

• Nadwyżki inwentaryzacyjne

• Otrzymane nieodpłatnie środki trwałe, środki trwałe w budowie, wartości niematerialne i prawne, materiały, towary i inne składniki majątku

• Odpisy ujemnej wartości firmy

W grupie pozostałych kosztów operacyjnych wyróżnia się:

• Koszty likwidacji i sprzedaży środków trwałych

• Darowizny przekazane innym jednostkom

• Niedobory inwentaryzacyjne

• Odpisy aktualizujące wartość środków trwałych, środków trwałych w budowie oraz wartości niematerialnych i prawnych

• Niezawinione niedobory inwentaryzacyjne

• Niespodziewane odpisy amortyzacyjne

• Koszty postępowania spornego

• Zapłacone kary, grzywny

WYNIK DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ powstaje poprzez korektę wyniku z działalności operacyjnej o różnicę pomiędzy sumą należnych przychodów finansowych a sumą kosztów finansowych. Zależność powyższą można zapisać w następujący sposób:

OGÓLNA FORMUŁA USTALANIA WYNIKU FINANSOWEGO

USTALANIE WYNIKU FINANSOWEGO NETTO

ZYSK BRUTTO

- PODATEK DOCHODOWY

- POZOSTAŁE OBOWIĄZKOWE OBCIĄŻENIA WYNIKU FINANSOWEGO

= WYNIK NETTO

PRZYCHODY FINANSOWE obejmują takie pozycje jak:

• Dywidendy i odsetki od posiadanych udziałów i akcji w innych jednostkach

• Dodatnie różnice kursowe (jeżeli na rachunku bankowym jednostka posiada środki w obcych walutach)

• Dyskonta przy zakupie weksli lub czeków obcych

• Przychód ze sprzedaży papierów wartościowych powyżej ich wartości nominalnej lub ceny zakupu

• Odsetki od udzielonych pożyczek i należności'

• Odsetki od środków pieniężnych na rachunkach bankowych

• Udziały w zyskach

• Sprzedaż aktywów finansowych

W rachunkowości do KOSZTÓW FINANSOWYCH zalicza się:

• Płacone prowizje od otrzymanych pożyczek i kredytów (odsetki, opłaty dodatkowe, opłaty manipulacyjne itd.)

• Ujemne różnice kursowe

• Płacone dyskonto przy sprzedaży weksli, czeków obcych i papierów wartościowych

• Odsetki od zaciągniętych kredytów

• Straty na sprzedaży papierów wartościowych

• Różnice w wycenie majątku finansowego

• Odpisy obniżające wartości inwestycji krótkoterminowych zaliczanych do aktywów obrotowych z tytułu ich wyceny wg wartości rynkowej

• Odsetki od rezerw na przyszłe zobowiązania

• Koszty emisji akcji

WYNIK ZDARZEŃ NADZWYCZAJNCH

W rachunkowości finansowej zdarzenia nadzwyczajne są konsekwencjami zdarzeń gospodarczych trudnych do przewidzenia, na które firma nie ma bezpośredniego wpływu. Występują sporadycznie, niepowtarzalnie poza zwykłą działalnością jednostki i nie są związane z ogólnym ryzykiem jej prowadzenia. Na wynik zdarzeń nadzwyczajnych bezpośredni wpływ mają straty nadzwyczajne i zyski nadzwyczajne

DO STRAT NADZWYCZAJNYCH zalicza się te, które są spowodowane:

• Zdarzeniami losowymi będącymi skutkami działania siły wyższej, np. powodziami, pożarami, huraganami, mrozami, gradobiciem i innymi klęskami żywiołowymi

• Koszty związane bezpośrednio z usuwaniem skutków zdarzeń losowych

• Zaniechaniem lub niepodjęciem przygotowanej wcześniej określonej produkcji, inwestycji, robót itp.

• Likwidacją lub sprzedażą majątku trwałego unieruchomionego z tytułu zaprzestania prowadzenia określonej działalności

• Postępowaniem ugodowym, naprawczym lub układowym.

PRZYKŁADY ZYSKÓW NADZWYCZAJNYCH:

• Odzyskane wartości dotyczące zaniechania lub zawieszenia określonego rodzaju prowadzonej działalności jednostki

• Odzyskane rzeczowe składniki aktywów, które zostały utracone w związku z zaistniałymi zdarzeniami losowymi

• Zobowiązania odpisane w wyniku postępowania ugodowego lub naprawczego (umorzone, te, których nie trzeba spłacać)

• Odszkodowania za koszty związane z klęskami żywiołowymi.

Do wyniku działalności nadzwyczajnej zalicza sę takie skutki finansowe sprzedaży zorganizowanej części jednostki.

ZADANIE:

W firmie Zefir Spółce z.o.o. na koniec roku wykazano przychody ze sprzedaży produktów z usług 11 000, ze sprzedaży udziałów i długoterminowych papierów wartościowych 1200, uzyskane dywidendy 300, zysk ze zbycia środków trwałych 700, koszty wg rodzaju ogółem 400, zobowiązanie z tytułu VAT należnego 200, straty nadzwyczajne 140, podatek dochodowy 620.

Na podstawie informacji oblicz za okres obrachunkowy:

a) wynik na sprzedaży - koszty wg rodzaju: 11 000-6 400 = 4 600

b) wynik działalności operacyjnej = a + przychody operacyjne - koszty operacyjne =4600 + 700 = 5300

c) wynik działalności gospodarczej = b+ przychody finansowe - koszty finansowe = 5300+1200+300-300-400=6100

d) zysk netto = c + zyski nadzwyczajne - straty nadzwyczajne = 6100 -140 = 5960

e) zysk brutto = e - podatek dochodowy = 5960 - 620 = 5340

Zobowiązania z tytułu VAT; ogólnie zobowiązania i (należności) to nie koszty!!

ZADANIE:

Firma OXY Spółka z.o.o. sprzedała używaną maszynę, której cena nabycia (wartość początkowa) wynosiła 60 000zł. Była ona w 25% umorzona. Nabywcy wystawiono fakturę na kwotę 42 000zł netto. VAT wynosił 23%. Oblicz jaki należy wykazać w księgach rachunkowych Firmy OXY:

a) koszt środka trwałego przekazanego do sprzedaży 60 000 - 25% * 60000 = 45 000 - wartość początkowa - dotychczasowe umorzenie

b) przychód ze sprzedaży tego środka trwałego 42 0000

c) stan należności z tytułu powyższej transakcji (netto+VAT) 42 000 + (42 000*0,23) = 51 660 zł

d) wynik finansowy z powyższej transakcji przychód ze sprzedaży netto - wartość bieżąca netto = 42 000 - 45 000 = - 3000 - strata na sprzedaży środka trwałego

KOSZTY W RACHUNKOWOŚCI FINANSOWEJ

Podstawowe klasyfikacje kosztów w rachunkowości:

- koszty całkowite (całościowe)

- koszty jednostkowe

- koszty rzeczywiste

-koszty postulowane (wzorcowe, normatywne)

I Wg miejsc powstawania z uwzględnieniem faz produkcji, zbytu, zaopatrzenia.

1. Koszty wydziałów podstawowych

2. Koszty wydziałów pomocniczych

3. Koszty zarządu przedsiębiorstwa

4. Koszty zakupu materiałów

5. Koszty sprzedaży produktów

II Za względu na techniczną możliwość przyporządkowania do określonych miejsc ich powstawania, które są jednostkami kalkulacji:

1. Koszty bezpośrednie

2. Koszty pośrednie

III Ze względu na sposób reagowania na zmiany rozmiarów prowadzonej działalności:

1. Koszty zmienne

2. Koszty stałe

RODZAJOWY UKŁAD KOSZTÓW

• Zużycie materiałów i energii

• Usługi obce

• Wynagrodzenia

• Świadczenia dla pracowników

• amortyzacja

• Podatki i opłaty

• Inne koszty rodzajowe

Podatek dochodowy nie jest podatkiem kosztowym !!

KALKULACYJNY UKŁAD KOSZTÓW DZIAŁALNOŚCI OPERACYJNEJ

1) Koszt własny wytworzenia produktu lub usługi („techniczny koszt wytworzenia produktu”):

• Materiały bezpośrednie i energia

• Koszty zaopatrzenia w materiały

• Płace bezpośrednie (uczestniczących w procesach wytwórczych)

• Świadczenia dla pracowników „bezpośrednich” - narzuty na płace - narzucone przepisami prawa, umowa o pracę

• Pozostałe koszty bezpośrednie - np. specjalistyczne usługi zamawiane z zewnątrz, gdu inni wykonują dla nas usługi, a nie właśni pracownicy

• Koszty wydziałowe - wszystkie albo w uzasadnionej wysokości

2) Koszty ogólnego zarządu (koszty pośrednie takie jak: koszty administracyjno-gospodarcze związane z utrzymaniem zarządu przedsiębiorstwa, koszty ogólno produkcyjne zapewniające utrzymanie takich obiektów jak magazyny centralne, transport ogólny, straż przemysłowa itp.

3) Koszty sprzedaży (koszty przewozu, opakowań, reklamy, ubezpieczenia transportowe itp.)

CAŁKOWITY KOSZT WŁASNY WYTWORZENIA = 1 + 2 + 3

Układ ten pozwala także na obliczanie jednostkowych (pełnych lub niepełnych) kosztów produkcji. Szczegółowość ewidencji kosztów i sposób ich rozliczania decydują o prawdziwości tak obliczonych kosztów jednostkowych.

Zakres i etapy gromadzenia formacji w rachunkowości jednostek gospodarczych

Zakres informacyjny danych z księgowości Sposób ustalania i prezentacji

Stan majątku i wskazanie źródeł finansowania w określonym umorzenie rozpoczynającym rok obrachunkowy	Inwentaryzacja Inwentarz Bilans otwarcia
Przebieg procesu gospodarczego - zdarzenia gospodarcze	Zapisy na kontach księgowych na podstawie dowodów księgowych. Księgi rachunkowe
Informacje o sytuacji majątkowej i finansowej w dniu kończącym okres obrachunkowy	Bilans zamknięcia
Informacje o dokonaniach jednostki w określonym okresie obrachunkowym	Rachunek zysków i strat
Informacje o źródłach pozyskiwania i kierunkach wydatkowania pieniędzy	Rachunek z przepływów pieniężnych
Informacje o zmianach poszczególnych pozycji kapitałów własnych	Zestawienie zmian w kapitale (funduszach) własnych

Księgi rachunkowe tworzą zestawy kont

OGÓLNY SCHEMAT EWIDENCJI KSIĘGOWEJ OD BILANSU OTWARCIA DO BILANSU ZAMKNIĘCIA

ZASADY PROWADZENIA KSIĄG RACHUNKOWYCH

Dokumentacja opisująca przyjęcie przez jednostkę zasady (polityki) rachunkowości powinna obejmować:

1. Określenie roku obrotowego i wchodzących w jego skład okresów sprawozdawczych;

2. Metody wyceny aktywów i pasywów oraz ustalania wyniku finansowego w zakresie, w jakim ustawa pozostawia jednostce prawo wyboru;

3. Sposób prowadzenia ksiąg rachunkowych, w tym co najmniej:

a) Zakładowy plan kont

b) Wykaz ksiąg rachunkowych lub wykaz zbiorów danych tworzących księgi rachunkowe na komputerowych nośnikach danych

c) Opis systemu przetwarzania danych, odpowiednio do przyjętej technicznej formy prowadzenia ksiąg rachunkowych

4. Opis systemu, który służy ochronie danych i ich zbiorów, w tym dowodów księgowych, ksiąg rachunkowych i innych dokumentów stanowiących podstawę dokonanych w nich zapisów.

ZAKŁADOWY PLAN KONT obejmuje:

• Wykaz kont księgi głównej

• Zasady ewidencji operacji gospodarczych na kontach księgi głównej

• Zasady prowadzenia kont ksiąg pomocniczych oraz ich powiązania z kontami księgi głównej

• Zasady rachunku kosztów

• Zasady ustalania i rozliczania wyniku finansowego

• Zasady prowadzenia ewidencji pozabilansowej z uwzględnieniem specyfiki i warunków działania jednostki

W SKŁAD KSIĄG RACHUNKOWYCH WCHODZĄ:

1. Dziennik - chronologiczne zapisy operacji gospodarczych

2. Księga główna - stanowi zestaw stosowanych kont podstawowych w jednostce (kont syntetycznych)

3. Księgi pomocnicze - zestaw kont analitycznych

4. Zestawienia: obrotów i sald kont księgi głównej oraz sald kont ksiąg pomocniczych - musi zawierać symbol i nazwę konta itd.

5. Wykaz składników aktywów i pasywów (inwentarz) - sporządzany na podstawie inwentaryzacji.

Zapis księgowy powinien zawierać co najmniej:

• Datę dokonania operacji gospodarczej

• Określenie rodzaju i numer identyfikacyjny dowodu księgowego stanowiącego podstawę zapisu oraz jego datę, jeżeli różni się ona od daty dokonania operacji

• Zrozumiały tekst, skrót lub kod opisu operacji, z tym że należy posiadać pisemne objaśnienia treści skrótów lub kodów,

• Kwotę i datę zapisu

• Oznaczenie kont, których dotyczy

Zapisów w księgach rachunkowych dokonuje się w sposób trwały bez pozostawienia miejsc pozwalających na późniejsze dopiski lub zmiany. Przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera należy stosować właściwe procedury i środki chroniące przed zniszczeniem, modyfikacją lub ukryciem zapisu

Dowód księgowy art. 21 UoR + dowodu powinny być rzetelne, kompletne, wolne od błędów rachunkowych.

ZASADY PRAWIDŁOWEJ RACHUNKOWOŚCI

Aby główna koncepcja prawidłowego i wiernego obrazu oraz kompletności mogła być realizowana w praktyce stosuje się w rachunkowości szereg zasad szczegółowych zwanych nadrzędnymi zasadami rachunkowości.

Zasady umożliwiające zachowanie wiernego i rzetelnego obrazu firmy:

• Kontynuacja działania (going concern) - pozwala domniemywać, że przedsiębiorstwo będzie prowadzić swoją działalność także w dającej się przewidzieć przyszłości, np. czy nie ma produktów płynnych

• Współmierności merytorycznej i czasowej kosztów i przychodów (matching principle) - oznacza, żę w ewidencje przychody i koszty powinny być wykazywane w tym okresie, w którym powstały. Jej wyrazem jest m.in. wyodrębnienie międzyokresowych kosztów i przychodów przystosowaniu okresów i stosowanie rozłożonych w czasie odpisów amortyzacyjnych od środów trwałych

• Memoriałowa - accural Basic

• Ostrożności - prudence principle

• Ciągłości (balance sheet correspondence principle)

• Istotności (materiality principle)

• Wyższości treści nad formą - najistotniejsze są zagadnienia merytoryczne, forma jest dowolna, ale musi być przejrzysta

• Zakazu kompensat

• Periodyzacji

• Podmiotowości

Rachunkowość kasowa - polega na rejestracji tylko jednego rodzaju zasobu jednostki gospodarczej jakim jest pieniądz

Rachunkowość memoriałowa - przy użyciu miary pieniężnej, rejestracja wszystkich rodzajów zasobów oraz zjawisk im towarzyszących

Zasada rachunkowości memoriałowej polega na następujących założeniach:

1) w przeciwieństwie do zasady kasowej koszty i przychody są naliczane nawet wtedy, gdy nie dokonano wpłaty czy wypłaty w danym okresie obrachunkowym. Założenie to oznacza w praktyce uznanie przychodu w momencie dokonania transakcji sprzedaży (a nie wyłącznie po dokonaniu płatności);

2) koszty uznaje się w aspekcie historycznym w wysokości faktycznie poniesionej (dane ilościowe używanych czynników w procesie gospodarczym poparte są wyceną wg historycznego kosztu nabycia danej pozycji)

Zasada ostrożności dotyczy przede wszystkim unikania zawyżonej wyceny aktywów i pasywów. Zgodnie z tą zasadą przy ustalaniu wartości składników majątkowych oraz przy pomiarze WF, należy zachować tzw. „kupiecką ostrożność” polegającą na przyjęciu pesymistycznego punktu widzenia, czyli nie zawyżać wartości majątku - w dyspozycji danego podmiotu oraz poziom przychodów, a także nie zaniżać kosztów i zobowiązań. Wycena jest dokonywana w taki sposób, aby przedstawiony majątek, koszty i przychody dawały postawę do przekazania o ich realności, nawet przy niekorzystnych zjawiskach z otoczenia firmy, a takie aby nie zniekształcać WF.

Zasada ciągłości polega na założeniu, że stosowane w rachunkowości zasady, np. wyceny, ustalania WF, rozliczania, ewidencji, grupowania, prezentacji itp. muszą być identyczne w różnych okresach, a ewentualne zmiany uzasadnione z podmiotem ich przyczyn, Głównym celem tej zasady jest uzyskiwanie za poszczególne okresy sprawozdawcze porównywalnych informacji o majątku jednostki, źródłach finansowania oraz wyniku jednostki.

Zasada wyższości treści nad formą - na podstawie której operacje gospodarcze powinny być podane zgodnie z treścią i prawdą memoriałową nawet, jeśli forma będzie odbiegać od powszechnie przyjętych rozwiązań.

Zasada periodyzacji - polega na ujmowaniu operacji gospodarczych dla ściśle określonych okresów z możliwością porównania z okresem wcześniejszym

Zasada istotności - oznacza pełne ujawnienie ważnych informacji w takim stopniu i tak szczegółowo, aby dawały podstawę do ocen, porównań i aby umożliwiały przygotowanie decyzji osobom uprawnionym. Zgodnie z tą zasadą w sprawozdaniach muszą być podane wszystkie pozycje, które mają istotne znaczenie dla jednostki gospodarczej i jej funkcjonowania, a pominięte te, których mogły by mieć znaczenie dla obiektywnej oceny sytuacji ekonomicznej firmy.

Zasada zakazu kompensat - zgodnie z nią w danym okresie nie można kompensować kwot należności i zobowiązań różnych podmiotów, które są uczestnikami różnych transakcji z daną jednostką.

PRZYKŁAD

Zobowiązania na koniec okresu - 820 tys.

Należności od odbiorców - 550 tys.

Nie można wykazać, że zobowiązania wynoszą 820 tys. - 550 tys. = 270 tys.

W księgach rachunkowych i w sprawozdaniach mysi być ujęty i zaprezentowany pełny obraz należności i pełny stan zobowiązań; czyli odrębnie pełny stan należności i odrębny wykaz zobowiązań.

Stosowanie powyższych zasad ma zapewnić jasne i rzetelne przedstawienie sytuacji majątkowej i finansowej oraz wierzytelne przez jednostki prowadzące rachunkowość.

OGÓLNE ZASADY SPRAWOZDAWCZOŚCI FINANSOWEJ

Użytkownicy informacji zawartych w sprawozdaniu finansowym to m.in. właściciele i kierownictwo danej jednostki, banki oraz inni pożyczkodawcy, inwestorzy, wierzyciele, administracja rządowa na różnych szczeblach, władze podatkowe, konkurencja.

Roczne sprawozdanie finansowe nazywane jest często rachunkowym zamknięciem rocznym. Składa się ono z:

• Bilansu majątkowego

• Rachunku zysków i strat (rachunku wyników)

• Informacji dodatkowej

Ponadto w jednostkach, których sprawozdania finansowe podlegają corocznie obowiązkowi rewizji finansowej prócz w/w elementów:

• Rachunek przepływów pieniężnych

• Zestawienie zmian w kapitale własnym

Jednostki zaliczane w rachunkowości do „małych” (zatrudnienie do 50 osób, aktywa do 2 mln URO, przychody do 4 mln EURO) mogą sporządzać uproszczone sprawozdania.

INFORMACJA DODATKOWA - uzupełnienie danych ujętych w poszczególnych elementach sprawozdania finansowego. Składa się z:

• Wprowadzenia do sprawozdania finansowego

• Dodatkowych informacji i objaśnień

Wprowadzenia do sprawozdania finansowego obejmuje w szczególności:

1) nazwę (firmę) i siedzibę, podstawowy przedmiot działalności jednostki oraz wskazanie właściwego sądu lub innego organu prowadzącego rejestr;

2) wskazanie czasu trwania działalności jednostki, jeżeli jest ograniczony;

3) wskazanie okresu objętego sprawozdaniem finansowym;

4) wskazanie, że sprawdzanie finansowe zawiera dane łączące, jeżeli w skład jednostki wchodzą wewnętrzne jednostki organizacyjne sporządzające samodzielnie sprawozdania finansowe;

5)wskazanie czy sprawozdawczość finansowa została sporządzona przy założeniu kontynuowania działalności gospodarczej przez jednostkę w dającej się przewidzieć w przyszłości oraz czy nie istnieją okoliczności wskazujące na zagrożenie kontynuowania przez nią działalności;

6) w przypadku sprawozdania finansowego sporządzonego za okres w ciągu którego nastąpiło połączenie, wskazanie, że jest to sprawozdanie finansowe sporządzone po połączeniu spółek oraz wskazanie zestawionej metody rozliczenia połączenia (nabycia, łączenia udziałów)

7) omówienie przyjętych zasad (polityki) rachunkowości, w tym metod wyceny aktywów i pasywów (także amortyzacji), pomiaru WF oraz sposobu sporządzania sprawozdania finansowego w zakresie w jakim ustawa pozostawia jednostce prawo wyboru

Dodatkowe informacje i objaśnienia obejmują:

a) Istotne dane wyjaśniające i uzupełniające wartości ujęte w bilansie majątkowym, rachunku zysków i strat, zestawieniu zmian w kapitale własnym oraz rachunku z przepływów pieniężnych za okresy ujęte w sprawozdaniu.

b) Planowany podział zysku lub pokrycia straty

c) Podstawowe informacje dotyczące pracowników i organów jednostki

d) Inne informacje istotne dla zrozumienia sprawozdania finansowego.

REWIZJA FINANSOWA:

Corocznie oprócz sprawozdań finansowych grup kapitałowych (skonsolidowane sprawozdanie finansowe) swoje sprawozdania finansowe muszą poddać badaniu i publikować:

• Banki

• Firmy funkcjonujące w oparciu o prawo o ubezpieczeniach

• Spółki akcyjne

• Jednostki działające na podstawie przepisów prawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych oraz funduszach inwestycyjnych i emerytalnych.

• Spółki z.o.o. bez względu na wielkość, jeżeli nastąpiło łączenie spółek a jest to sprawozdanie spółki przejmującej majątek lub nowo nawiązanej.

Także te, które w poprzednim roku obrotowym osiągnęły lub przekroczyły granicę dwóch spośród trzech poniższych wielkości:

1) Średnioroczne zatrudnienie - 50 osób (w przeliczeniu na pełne etaty)

2) Suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego poprzedzającego rok, za który sporządzono sprawozdanie - równowartość w walucie polskiej 2,5 mln EURO

3) Przychód netto ze sprzedaży towarów, produktów oraz operacji finansowych - równowartość w walucie polskiej 5,0 mln EURO.

Celem badania sprawozdania finansowego jest wyrażenie przez biegłego rewidenta PISEMNEJ OPINII wraz z RAPORTEM o tym, czy sprawozdanie finansowe jest prawidłowe oraz rzetelnie i jasno przedstawia sytuację majątkową i finansową, jak też wynik finansowy badanej jednostki.

Opinia powinna stwierdzić, czy badane sprawozdanie finansowe:

• Zostało sporządzone na podstawie prawidłowo prowadzonych ksiąg rachunkowych

• Zostało sporządzone zgodnie z określonymi ustawą zasadami rachunkowości

• Jest zgodne co do formy i treści z obowiązującymi jednostkę przepisami prawa, statutem lub umową

• Przedstawia rzetelne i jasno wszystkie istotne dla oceny jednostki informacje.

W opinii należy również:

1) Poinformować o niedopełnieniu (do dnia wyrażenia opinii) określonych obowiązków dotyczących złożenia we właściwym rejestrze sądowym oraz do ogłoszenia sprawozdania finansowego za rok lub lata poprzedzające rok obrotowy.

2) Wskazać na stwierdzone podczas badania poważne zagrożenia dla kontynuacji działalności przez jednostkę.

Opinia powinna w sposób jednoznaczny wskazywać powody wyrażenia zastrzeżeń do sprawozdania finansowego, wyrażenia opinii negatywnej lub odmowy wyrażenia opinii, z uwagi na zaistnienie okoliczności uniemożliwiających jej sformułowanie. Zastrzeżenia należy wyrazić w sposób wskazujący na ich zasięg.

Raport przygotowany przez biegłego rewidenta w jednostce gospodarczej powinien przedstawić w szczególności:

• Ogólną charakterystykę jednostki (dane jednostki)

• Stwierdzenie uzyskania od jednostki żądanych informacji, wyjaśnień i oświadczeń.

• Ocenę prawidłowości stosowanego systemu rachunkowości i działania powiązanej z nim kontroli wewnętrznej

• Charakterystykę pozycji lub grupy pozycji sprawozdania finansowego, jeżeli zdaniem biegłego rewidenta wymagają one omówienia.

• Przedstawienie sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego jednostki, ze wskazaniem na zjawiska, które w istotny sposób wpływają negatywne na tę sytuację i zagrażają kontynuowaniu działalności przez jednostkę.

Jeżeli w toku badania jednostki biegły rewident stwierdzi istotne, mające wpływ na sprawozdanie finansowe, naruszenie prawa, statutu lub umowy spółki, to powinien o tym poinformować w raporcie, a w razie potrzeby również w opinii.

Opinia i raport powinny wynikać z zebranej i opracowanej w toku badania dokumentacji rewizyjnej

Roczne sprawozdanie finansowe oraz sprawozdanie z działalności jednostki podlega zatwierdzeniu przez organ zatwierdzający nie później niż 6 miesięcy od dnia bilansowego.

Zatwierdzenie podlega roczne sprawozdanie finansowe podpisane przez kierownika jednostki.

W przypadku gdy funkcję kierownika jednostki pełni organ wieloosobowy, sprawozdanie finansowe podpisują wszyscy jego członkowie oraz osoba, której powierzono prowadzenie ksiąg rachunkowych. Odmowa podpisania sprawozdania finansowego wymaga dołączenia do sprawozdania pisemnego uzasadnienia.

W ciągu 15 dni od dnia zatwierdzenia kierownik jednostki zobowiązanej do barania sprawozdania musi je złożyć do Krajowego Rejestru Sądowego (od 2013 sprawozdania finansowe nie są publikowane w Dzienniku Urzędowym RP „Monitor Polski B” lecz będą automatycznie ogłaszane w Monitorze Sądowym i Gospodarczym)

Zatwierdzenie powinno odbyć się nie później niż 6 miesięcy od dnia bilansowego.

1

Statystyka

Ewidencja operatywna

System informacji ekonomicznej

Rachunkowość

Księgowość

Rachunek kosztów

Sprawozdawczość finansowa

ZYSK/STRATA Z DZIAŁALNOŚCI OPERACYJNEJ

+ PRZYCHODY FINANSOWE

- KOSZTYN FINANSOWE

= ZYSK/STRATA NA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ

---