6. Wykonywanie LOTÓW

Ogólne wskazówki

Poniżej znajdziecie wskazówki i zalecenia, jak prawidłowo wykorzystać systemy i organy sterowania śmigłowcem w celu nauczenia się podstawowych manewrów wykorzystywanych w lotach śmigłowcem.

Rozdział ten nauczy Was jak ważne jest zwracanie szczególnej uwagi na prawidłowe wykonanie elementów lotu i kontrolę parametrów w celu niedopuszczenia do przekroczenia ich wartości granicznych.

Wszystkie loty śmigłowcem wykonuje się z włączonym autopilotem, co w dużym stopniu ułatwia pilotaż na wszystkich zakresach lotu. Co nie znaczy że nie można wykonać lotu z wyłączonym autopilotem, można w przypadku wyjścia z pracy w/w lub w lotach szkolnych(celowe wyłączenie). Pilotaż śmigłowca baz autopilota nie nastręcza większych trudności dla pilota.

Podstawowymi przyrządami pilotażowymi są , sztuczny horyzont i wskaźnik ILS (HAD).

Zmianę wysokości lotu wykonuje się za pomocą dźwigni skok-moc natomiast drążkiem sterowym wykonuje się manewry przechylenia i pochylenia śmigłowca, kierunek utrzymywany jest za pomocą pedałów orczyka. Wszystkie te parametry są zobrazowane na wskaźniku IKP, ILS (HAD), Zmiana pochylenia śmigłowca zmianę prędkości lotu śmigłowca.

Uruchomienie

• Zahamować koła podwozia głównego [ W - Lshift ] ( domyślnie zahamowany )

• Włączyć przełączniki akumulatorów [ W - Lctr - Lshift ], [ E - Lctrl - Lshift ] lub przełącznik zasilanie lotniskowe prąd stały [ Q - Lshift - Lctrl ]

• Włączyć przełącznik SPU-9 [ Z Lctrl - Lalt ]

• Włączyć przełącznik radiostacja VHF R-800 [ P - Lctrl - Lalt ]

• Przełącznik kontroli systemów hydraulicznych przełączyć w dolne położenie [ N - Lshift - Lctrl ] (domyślnie w górnym położeniu )

• Wyłączyć podświetlony przycisk OSTRZEŻENIE [ M ] na pulpicie głównym

• Włączyć instalację p.poż w położenie PRACA [ Z - Lshift - Lctrl ]

• Włączyć przełączniki pomp przedniego i tylnego zbiornika [ A - Lctrl - Lshift ], [ D - Lctrl - Lshift ] ( można uruchomić silnik rozruchowy i silniki główne nie włączając pomp zbiorników głównych )

• Włączyć zawór odcinający - p.pożarowy silnika rozruchowego WSU/APU/Ai-9 [L - Pctrl - Pshift]

• Włączyć przełącznik paliwomierza [H - Lctrl - Lshift]

• Ustawić czwór położeniowy przełącznik w położenie rozruch Ai-9 [E]

• Nacisnąć przycisk rozruch [ Home ]

• Odhamować WN [ R - Lshift ]

• Zamknąć drzwi kabiny [ C - Pctrl ]

• Włączyć przełączniki kranów odcinających - p.pożarowych L, P silnika [J - Pctrl - Shift], [K - Pctrl - Pshift]

• Włączyć przełączniki ERD L, P silnika [Home - Pctrl], [End - Pctrl]

• Przełączyć przełącznik cztero położeniowy na wybrany silnik [ E ]

• Nacisnąć przycisk rozruch [ Home ]

• Przestawić dźwignię zaworu odcinającego (STOP-KRAN) uruchamianego silnika w górne położenie [ PageUp - Pctrl ], [ PageDown - Pctrl ] (czas rozruchu s-ków nie dłuższy jniz 60s)

• Wyłączyć silnik rozruchowy Ai-9 [ End ]

• Zamknąć zawór odcinający - p.pożarowy silnika Ai-9 [L - Pctrl - Pshift]

• Włączyć przełącznik zasilania bezwładnościowego pionu żyroskopowego IKW [ I - Pctrl - Palt ]

• Włączyć zasilanie systemu K-041 [ D - Lshift ]

• Włączyć zasilanie systemu ABRIS [0 - Pshift]

• Włączyć zasilanie zapasowego sztucznego horyzontu [N - Pshift]

• Odblokować zap. sztuczny horyzont (pokrętło z prawej strony)

• Zwiększyć zakres obrotów silników przestawiając dźwignie rozdzielnego sterowania w położenie AUTOMAT [PageUp]

• Włączyć przełączniki generatorów [Y - Lctrl - Lshift], [U - Lctrl - Lshift]

• Włączyć przełącznik PZU silników [I - Lalt]

• Włączyć kanały autopilota: przechylenie, pochylenie, kierunek [B - Lshift], [P - Lshift], [H - Lshift]

• Włączyć przełączniki instalacji fotela wyrzucanego [E,R,T - Pshift - Palt]

• Włączyć światła nawigacyjne [L - Palt]

• Włączyć światła konturowe [J - Palt]

• Włączyć światła przeciwkolizyjne [J - Pshift]

• Włączyć światła szykowe [J - Pctrl]

Przygotowanie do kołowania i kołowanie.

Po wskazaniach przyrządów upewnić się o normalnej pracy silników i zespołu napędowego a także pozostałych agregatów i systemów śmigłowca. Przejrzeć pulpity systemu EKRAN i upewnić się ze nie pali żadna tabliczka ani lampka sygnalizująca niesprawność. Palące się lampki powinny informować o normalnej pracy systemów śmigłowca.

W przypadku startu z płaszczyzny postoju (CPPS) bazowego lotniska uzyskać zgodę wieży(KL-lotniska) na wykołowanie.

Włączyć na prawym panelu pulpitów kanały autopilota:

• K - przechylenie [B + L shift].

• T - pochylenie [P + Lshift].

• H - kierunek [H + Lshift].

Włączyć wyłączniki systemu awaryjnego opuszczania śmigłowca(katapultowanie) włączając przełączniki ukryte pod klapką (czerwono-czarna zebra) [E + Palt + Pctrl + Pshift] i trzy przełączniki AWAR. OPUSZCZANIE. ([E + Palt + Pshift] [R+ Palt + Pshift] [T + Palt + Pshift]).

Odbezpieczyć i ustawić zapasowy sztuczny horyzont.(Pokrętło po prawej str. u dołu, przekręcić pokrętłem na myszce)

Wykołowanie

Aby poprawnie wykonać kołowanie należy:

• Upewnić się, że na drodze kołowania nie ma żadnych przeszkód i obcych przedmiotów, odhamować koła podwozia.

• Płynnym ruchem zwiększać skok ogólny WN do ok ¼ zakresu wychylenia dźwigni skok-moc, z jednoczesnym odchyleniem drążka sterowego od siebie, rozpocząć kołowanie.

Prędkość kołowania regulować pochylenie drążka sterowego dźwignią skok-moc i hamulcami kół orientacje prowadzić po gruncie.

Zezwala się kołować po utwardzonej powierzchni z prędkością nieprzekraczającą 15 km/h i przy prędkości wiatru nieprzekraczającej 20 m/s. W celu zatrzymania śmigłowca podczas kołowania należy ustawić drążek sterowy w centralnym położeniu, zmniejszyć do min. skok ogólny i używając hamulca zatrzymać śmigłowiec. Przy odmowie pracy hamulców lub na wypadek ekstremalnego hamowania dopuszcza się wykonanie hamowania odchyleniem drążka sterowego na siebie z jednoczesnym zwiększeniem skoku ogólnego dźwignią skok-moc prawie do wykonania zawisu. Przy tym koniecznie kontrolować położenie śmigłowca drążkiem sterowym w celu uniknięcia przewrócenia się śmigłowca na ogon.

W warunkach ograniczonej widoczności koniecznie włączyć światła konturowe, pozycyjne ANO i latarnię błyskową (majak).

Kołowanie

Zmiany kierunku w trakcie kołowania wykonywać płynnym jednoczesnym odchyleniem pedałów i drążka sterowego w żądanym kierunku, nie dopuszczając do przechylenia śmigłowca w stronę zmiany kierunku więcej niż 5 °,i do zmiany kierunku kołowania na prędkości przekraczającej dopuszczalną.

UWAGA! Zabrania się wykonywania kołowania wstecz i wykonywania zwrotów w miejscu wokół jednego z kół podwozia.

Przy kołowaniu z bocznym wiatrem śmigłowiec ma tendencję do ustawiania się przodem pod wiatr, żeby temu przeciwdziałać konieczne jest przechylenie śmigłowca nie więcej jak o 5 ° w kierunku pod wiatr i utrzymywanie kierunku kołowania za pomocą pedałów orczyka.

Kołowanie po miękkim gruncie albo śniegu zaleca się wykonywać ze szczególną ostrożnością,

z prędkością nie przekraczającą 5 km / h. Aby uniknąć ugrzęźnięcia przednich kół, za pomocą drążka sterowego i dźwigni skok-moc ni dopuszczać do ugrzęźnięcia przednich kół i zapadania się śmigłowca.

Start i nabór wysokości

Start wykonuje się jednym z dwóch sposobów:

• Sposobem śmigłowcowym- pionowy zawis,rozpędzanie z powolnym narastaniem prędkości i wysokości.

• Sposobem samolotowym-z rozpędzaniem do prędkości koniecznej do oderwania się śmigłowca od ziemi

po-samolotowemu - z rozpędem do prędkości, zarybianej do oderwania.

Sposób startu wybiera się w zależności od charakteru lotniska, lądowiska (rozmiarów, nawierzchni, wysokości nad poziomem morza), warunków atmosferycznych i obciążenia śmigłowca. Zazwyczaj start wykonuje się pod wiatr.

Przed lotem,w celu sprawdzenia sterowania, prawidłowej pracy systemów i agregatów oraz możliwości wykonania startu sposobem śmigłowcowym w danych warunkach atmosferycznych, wykonuje się kontrolny zawis na wysokości 2 - 10 m.

.

Kontrolny zawis

W celu wykonania zawisu należy:

• Ustawić śmigłowiec pod wiatr i przekołować 2-3 metry w celu wyprostowania kół przedniej stójki, po czym zahamować koła.

• Upewnić się, że wskazania przyrządów pokładowych są w normie.

• Sprawdzić przestrzeń w sektorze startu i poprosić wieże o pozwolenie na start przez RP.

• Otrzymawszy pozwolenie, odhamować koła, płynnym zwiększaniem skoku ogólnego nabrać zadaną wysokość zawisu, nie dopuszczając do przechylania i pochylania śmigłowca.

• Wytrymerować śmigłowiec naciskając przycisk trymera [T]. W przypadku wykorzystania dżojstika bez technologii Force Feedback, po naciśnięciu przycisku trymera ustawić rękojeść dżojstika w neutralne położenie.

• Zadaną wysokość zawisu utrzymywać płynną zmianą skoku ogólnego WN z kontrolą po RW i wizualnie, obroty wykonywać płynnym przemieszczaniem pedałów w stronę obrotu, nie dopuszczając do przemieszczania się śmigłowca w przód/tył i na boki za pomocą (drążka sterowego) PPU.

• Przesunięcie śmigłowca kontrolować po przemieszczeniach względem ziemi.

Śmigłowiec w zawisie posiada stabilność piórka i będzie się starał przemieszczać z wiatrem, dlatego przy obrocie z całkowicie wychylonym pedałem należy brać pod uwagę fakt , że jeśli w pierwszej połowie obrotu śmigłowiec niechętnie wykonuje obrót, to w drugiej połowie obrotu pojawia się energiczne powiększenie tempa obrotu, które zależy od prędkości wiatru.

Podczas wykonywania kontrolnego zawisu sprawdzić:

• Wspólną pracę silników na zakresie, zabezpieczającym zawis na zadanej wysokości.

• Sterowanie śmigłowcem. Czy przemieszczanie organów sterowania powoduje właściwą reakcję śmigłowca.

• Reakcję śmigłowca - według położenia rękojeści PPU (dżojstika) balansowanie śmigłowca w zawisie.

• Stabilizację zakresu ZAWIS. W tym celu na wysokości nie mniejszej 4 m ustabilizować śmigłowiec za pomocą trymera, [T] i włączyć zakres naciśnięciem przycisku ZAWIS [T + Lalt], przy tym zapali się tabliczka ZAWIS, a na przyrządzie PNP strzałki zajmą prostopadłe położenie, ich odchylenie będzie odpowiadać przesunięciu śmigłowca. Po sprawdzeniu - wyłączyć zakres, ustawić zerowe położenie trymu pułapu IKP [, +Lalt + Lshift] [. + Lalt + Lshift].

• Możliwość startu sposobem śmigłowcowym w danych warunkach atmosferycznych.

Jeśli przy wykonaniu kontrolnego zawisu śmigłowiec nie osiąga zadanej wysokości zawisu, konieczne jest wykonanie lądowania w celu zmniejszenia masy startowej.

Start sposobem śmigłowcowym z wykorzystaniem efektu poduszki powietrznej

Start wykonuje się, jeżeli śmigłowiec stabilnie zawiśnie na wysokości nie niższej niż 2 m przy startowych obrotach silników.

Aby poprawnie wykonać start należy:

• Wykonać kontrolny zawis na wysokości 2 … 3 m.

• Upewnić się , że wskazania przyrządów są normalne, zniżyć się do wysokości 1 m.

• Płynnym odchyleniem drążka PPU «od siebie» wprowadzić śmigłowiec w rospędzanie z jednoczesnym zwiększaniem zakresu pracy silników do obrotów startowych (w celu zachowania zapasu mocy), nie dopuszczając do nurkowania śmigłowca.

• Rospędzanie wykonywać w strefie oddziaływania poduszki powietrznej ze stopniowym wznoszeniem z takim wyliczeniem, żeby na wysokości 15 m prędkość przyrządowa zawierała się w przedziale 90 - 100 km / godz.

Dalsze rozpędzanie wykonywać z niewielkim naborem wysokości.

Start sposobem śmigłowcowym bez wykorzystania efektu poduszki powietrznej

Start wykonywać tylko wtedy, jeżeli śmigłowiec stabilnie wisi na wysokości nie mniej niż 10 m nad przeszkodami na kierunku startu, przy zakresie pracy silników blisko startowego.

Aby poprawnie wykonać start należy:

• Wykonać kontrolny zawis na wysokości nie niżej 10 m.

• Przekonać się, że wskazania przyrządów są normalne, a wysokość wystarczająca do startu sposobem śmigłowcowym.

• Płynnym odchyleniem drążka PPU «od siebie» wprowadzić śmigłowiec w rospędzanie z jednoczesnym zwiększaniem zakresu pracy silników do obrotów startowych (w celu zachowania zapasu mocy), nie dopuszczając do przepadnięcia śmigłowca.

• Aby opanować obniżanie śmigłowca (przepadanie) jeżeli zwiększenie skoku ogólnego nic nie daje, należy koniecznie odchylić drążek sterowy

«na siebie», zmniejszyć tempo rozpędzania przeciwdziałając w ten sposób przepadaniu śmigłowca.

Start sposobem samolotowym

Start wykonuje się, jeżeli śmigłowiec stabilnie wykonuje zawis na wysokości nie niższej niż 1 m przy obrotach silników bliskich startowych, a stan gruntu i jego rozmiary pozwalają na wykonanie rozpędzania w strefie wpływu poduszki powietrznej.

Aby poprawnie wykonać start należy:

• Wykonać kontrolny zawis.

• Po wykonaniu zawisu płynnie wylądować.

• Płynnym odchyleniem drążka sterowego «od siebie» z jednoczesnym zwiększeniem obrotów silników w pobliże startowych, wykonać rozpędzanie z pochyleniem śmigłowca maksymalnie o kąt -10 °. Przy tym możliwe jest oderwanie od podłoża kół podwozia głównego.

• Przy prędkości 30 - 40 km /godz niewielkimi ruchami drążka sterowego «na siebie» oddzielić śmigłowiec od ziemi.

• Po oderwaniu śmigłowca rozpędzanie wykonywać ze stopniowym naborem wysokości do zadanej utrzymując prędkość postępową w zakresie 100 - 120km/godz.

Właściwości startu

Przy starcie z bocznym wiatrem należy odchylić drążek sterowy przeciwko wiatrowi, przeciwdziałając znoszeniu śmigłowca w momencie startu, z jednoczesnym odchyleniem pedałów w przeciwną stronę w celu zapobieżenia obrotowi śmigłowca. Wielkość wychylenia organów sterowania zależy od siły wiatru i zachowaniu się śmigłowca po oderwaniu od ziemi.

Przy wykonaniu startów i lądowań na zakurzonych lub zaśnieżonych płaszczyznach śmigłowiec tworzy dookoła siebie pyłowe lub śnieżne wiry które pogarszają widzialność.

Starty z zapylonych lądowisk należy wykonywać z włączonym PZU silników.

Przed wykonaniem startu zaleca się przedmuchać strumieniem powietrza od WN płaszczyznę wokół śmigłowca.

Nabór wysokości

Nabór wysokości wykonuje się zgodnie z obowiązującym schematem lotów dla danego lotniska.

Po starcie i przejściu w nabór wysokości , wytrymerować śmigłowiec i wykonać lot w zadaną strefę lub po trasie.

Nabór wysokości wykonywać na nominalnym zakresie pracy silników i najkorzystniejszej prędkości z zachowaniem ograniczeń zakresu nominalnego.

W locie nie dopuszczać do spadku obrotów WN poniżej dopuszczalnych. Przy prędkości obrotowej WN poniżej 85% zapala się tabliczka«zebra» informująca o spadku obrotów poniżej dopuszczalnych.

Nabrawszy zadaną wysokość lotu, wytrymeruj śmigłowiec na zadanej prędkości i wysokości lotu, włącz zakres stabilizacji wysokości.

Lot na zakresach przejściowych i lot poziomy

Lot poziomy w zależności od masy śmigłowca i wysokości lotu wykonywać w zakresie dopuszczalnych prędkości. Długotrwałe loty po trasie zaleca się wykonywać na zakresie przelotowym.

Zalecane prędkości lotu po kręgu 160 - 200 km / godz.

Barometryczną stabilizację wysokości w locie poziomym zezwala się włączać na wysokościach powyżej 50 m. W celu zmiany wysokości lotu więcej niż o 100 m odłączyć na PPR kanał stabilizacji wysokości naciśnięciem przycisku-tabliczki B [A + Lshift] i po zajęciu zadanej wysokości włączyć ten kanał (przy tym przycisk-tabliczka powinna zapalić się).

Lot po kręgu z widzialnością

Lot po kręgu wykonuje się na wysokościach, prędkościach i sposobem zgodnym z instrukcją wykonywania lotów na danym lotnisku (lądowisku). Na lotniskach i lądowiskach nie wyposażonych w radiotechniczne urządzenia naprowadzania, loty wykonuje się wg wskazówek naziemnych i wyliczeń nawigacyjnych, z wykorzystaniem strzałki ZPU na PNP w ręcznym zakresie (przełączyć przełącznik ZPU [H + Lctrl] w położenie RĘCZNY).

Po starcie na wysokości 40 m po osiągnięciu prędkości 120 km /godz, upewnić się o normalnej pracy instalacji hydraulicznej i zespołu napędowego schować podwozie.

Nabór wysokości wykonywać z prędkością postępową w zakresie 120 - 140 km/godz i z prędkością pionową nie większą niż 3 - 5 m/s. Po naborze wysokości z kursem startu na wysokości 100 - 150 m wykonać pierwszy zakręt w lewo lub w prawo o kąt 90 °. Na zadanej wysokości kręgu wytrymerować śmigłowiec do lotu poziomego z prędkością 160 km/godz.

Po wytrymerowaniu do lotu poziomego wykonać drugi zakręt na kurs odwrotny do kursu startu.

Trzeci zakręt wykonać w locie poziomym o kąt 90 °, i przy prędkości 120 - 140 km/godz wypuścić podwozie, poprosić wierze o pozwolenie na lądowanie.

Po wykonaniu zakrętu utrzymywać prędkość 120 - 140 km/godz, wprowadzić śmigłowiec w zniżanie z prędkością pionową 3 - 4 m/s i wykonać czwarty zakręt, wyprowadzenie z zakrętu wykonać na wysokości nie niższej jak 100 m.

Na kursie lądowania utrzymywać taką prędkość lądowania, aby śmigłowiec zbliżał się stabilnie do punktu lądowania. Przy lądowaniu sposobem śmigłowcowym (podstawowy sposób) punkt podejścia obiera się w odległości 50 - 100 m do punktu lądowania.

W odległości 400 - 500 m od punktu lądowania i wysokości 50 - 70 m rozpocząć płynne wytracanie prędkości.

Przed przyziemieniem sprawdzić położenie podwozia (wypuszczone).

Przejściowe fazy lotu

Stabilizację wysokości barometrycznej zezwala się włączać na wysokości nie niżej niż 50 m. W celu zmiany wysokości w zakresie stabilizacji wysokości nacisnąć przełącznik (zawis) na dźwigni skok - moc i trzymając wciśnięty zmienić wysokość zawisu, po osiągnięciu żądanej wysokości puścić przełącznik. Przy tym nowa wysokość będzie utrzymywana automatycznie.

W celu przejścia z zakresu wznoszenia, w zawis, płynnym ruchem przestawić dźwignię skok - moc w dół w celu wyhamowania wznoszenia. Odchylenie od zadanej wysokości zawisu usuwać płynnym ruchem dźwigni skok - moc.

W celu przejścia z zakresu zawis w pionowe zniżanie należ dźwignią skok - moc zmniejszyć skok ogólny WN w taki sposób aby prędkość opadania na wysokości 10 m i wyżej nie przekraczała 3 m/s.

W celu przejścia z zawisu w lot poziomy, należy płynnym ruchem odchylić drążek sterowy «od siebie» pochylając śmigłowiec w celu rozpędzenia go, jednocześnie dźwignią skok - moc utrzymując zadaną wysokość lotu. Po osiągnięciu zadanej prędkości lotu drążek sterowy ustawić w takiej pozycji, aby utrzymać tą prędkość.

Aby rozpędzić śmigłowiec w locie poziomym, należy płynnym ruchem odchylić drążek sterowy od siebie z jednoczesnym powiększeniem skoku ogólnego. Wysokość lotu utrzymywać wychyleniem dźwigni skok - moc. Jeżeli do utrzymania zadanej wysokości lotu moc silników jest niewystarczająca (nastąpił spadek obrotów WN, zadziałała sygnalizacja spadku obrotów WN) należy niezwłocznie odchylić drążek sterowy «na

siebie» zmniejszając tempo rozpędzania z jednoczesnym zmniejszeniem skoku ogólnego WN w celu uzyskania eksploatacyjnych obrotów WN.

W celu wyhamowania prędkości w locie poziomym należy, płynnym ruchem drążka sterowego «na siebie» zadrzeć nos śmigłowca w górę w celu zmniejszenia prędkości do zadanej, wysokość lotu utrzymywać dźwignią skok - moc.

W celu przejścia z lotu poziomego w zawis należy, płynnym ruchem odchylić drążek sterowy «na siebie» zmniejszając prędkość śmigłowca i jednocześnie dźwignią skok - moc przeciwdziałać nabieraniu lub zmniejszaniu wysokości. Odchyleniami organów sterowania przeciwdziałać przechyleniom, pochyleniom i obrotowi śmigłowca w zawisie.

W przejściowych zakresach lotu manewry drążkiem sterowym i dźwignią skok - moc wykonywać należy w takim tempie, aby nie dopuszczać do spadku obrotów WN poniżej dopuszczalnych a także do wzrostu ponad wartości maksymalne.

Zniżanie

Na śmigłowcach wyróżniamy następujące sposoby zniżania:

• Zniżanie z pracującymi silnikami i z prędkością postępową.

• Pionowe zniżanie z pracującymi silnikami.

• Zniżanie na zakresie samoobrotu WN (autorotacji).

Zniżanie z prędkością postępową i pracującymi silnikami jest podstawowym rodzajem zniżania na śmigłowcach.

Przed wykonaniem zajścia na lotnisko - lądowisko utrzymywać lot poziomy. Po otrzymaniu zgody na lądowanie, ustawić na wysokościomierzu barometrycznym ciśnienie lotniska - lądowiska.

Na prędkościach poniżej 50 km/godz nie przekraczać prędkości opadania powyżej 5 m/s w celu niedopuszczenia wprowadzenia WN w zakres «wirującego pierścienia».

Zniżanie z pracującymi silnikami i prędkością postępową

W celu wykonania zniżania należy:

• Pochyleniem śmigłowca ustalić prędkość postępową (nie mniej niż 70 km/godz.). Zalecana prędkość to 120 - 140 km/godz.

• Ustawić skok ogólny WN w takim położeniu, aby zapewnić opadanie z dopuszczalną prędkością, nie dopuszczając przy tym do rozkręcania się WN powyżej obrotów dopuszczalnych. Dopuszcza się krótkotrwałe (do 20 s) wahnięcie obrotów WN w przedziale 91- 98 %.

• Na zadanej wysokości wyprowadzić śmigłowiec do lotu poziomego.

Pionowe zniżenie z pracującymi silnikami

Pionowe zniżenie z pracującymi silnikami zezwala się wykonać:

• We wszystkich przypadkach na wysokościach poniżej 10m nad poziomem ziemi.

• Na wysokościach od 200 do 10 m, przypadku wykonywania zadania bojowego bez możliwości zniżania z postępową prędkością.

Przy tym zniżenie koniecznie należy wykonywać z prędkością pionową nie większą niż 3 m/s. Pionowe zniżanie w bezpośredniej bliskości ziemi należy wykonywać (w miarę możliwości) pod wiatr, nie dopuszczając do przemieszczeń śmigłowca do momentu przyziemienia.

Aby poprawnie wykonać pionowe zniżanie należy:

• Wykonać zawis na zadanej wysokości.

• Płynnie zmniejszać skok ogólny WN z takim wyliczeniem, aby pionowa prędkość opadania nie przekraczała 3 m/s.

• Przy zwiększeniu prędkości opadania powyżej 3 m/s, płynnie zwiększać skok ogólny WN, aby uniknąć zjawiska tgz. «wirującego pierścienia».

Jeżeli pionowa prędkość opadania niezamierzenie wzrośnie powyżej 5 m/s, należy niezwłocznie odchylić drążek sterowy «od siebie» z niewielkim zmniejszeniem skoku ogólnego w celu nadania śmigłowcowi prędkości postępowej, co umożliwi bezpieczne wyjście z niekomfortowej sytuacji.

Zbliżając się do ziemi płynnie zwiększyć skok ogólny WN, zmniejszając prędkość opadania, i płynnie przyziemić. Kontrolować położenie śmigłowca w odniesieniu do ziemi, nie dopuszczać do pochyleń i przechyleń śmigłowca do momentu lądowania.

Pionowe zniżanie na zakresie autorotacji

Pionowe zniżanie na zakresie autorotacyjnych obrotów WN, wykonuje się na minimalnej mocy silników w następujących przypadkach:

• W celach szkoleniowych, dla imitacji odmowy pracy w locie dwóch silników.

• W konieczności ekstremalnego obniżenia pułapu lotu. Prędkość opadania w zależności od masy śmigłowca i prędkości postępowej powinna wynosić 13 - 16 m/s. Najmniejszą prędkość opadania uzyskamy przy prędkości postępowej równej 130 km/godz.

Aby poprawnie wykonać zniżanie autorotacyjne należy:

• W locie poziomym ustawić prędkość, na której będziemy wykonywać zniżanie, wytrymerować śmigłowiec.

• Płynnie zmniejszyć skok ogólny WN, nie dopuszczając do przekroczenia dopuszczalnych parametrów obrotów WN.

• Przestawić dźwignie rozdzielnego sterowania silnikami w położenie MAŁY GAZ, korygować dźwignią skok - moc obroty WN, które w ustalonym zniżaniu powinny zawierać się w przedziale 86 - 90 %. Zwroty na zniżaniu zezwala się wykonywać z przechyleniem nie większym jak 30 °

• Na wysokości „ nie niżej niż bezpieczna” przestawić dźwignie rozdzielnego sterowania silnikami w położenie AUTOMAT, i rozpocząć wyprowadzanie śmigłowca z opadania, pilnując, aby prędkość obrotowa WN mieściła się w granicach 86 - 90 %.

UWAGA! Efektywność sterowania przy małym skoku WN zmniejsza się dlatego zaleca się zmniejszenie prędkości postępowej do 100 km/godz. Zmniejszeniu sterowności kierunkowej należy przeciwdziałać odpowiednimi wychyleniami drążka sterowego.

W celu wykonania zniżania z dużą prędkością opadania ( w nagłych wypadkach) przestroić obroty WN za pomocą „pierienastrojki”(przełącznika przestrojenia obrotów WN) z nominalnych (89 %) na niskie (84 %):

• W locie poziomym utrzymywać prędkość, przy której będziemy wykonywać opadanie. Minimalna prędkość nie powinna być mniejsza niż 70 km/godz, a maksymalna nie powinna przekraczać 200 km/godz. Zalecana prędkość to 120 - 140 km/godz.

• Przestroić obroty WN z nominalnych na niskie za pomocą przełącznika na dźwigni skok - moc OBROTY WARTOŚĆ NOMINALNA - NISKIE [NUM + Palt]. Przy tym nastąpi zmniejszenie obrotów WN do 84 % i zapali się podświetlona tabliczka «zebra».

• Płynnie zmniejszyć skok ogólny WN przy tym nastąpi intensywny wzrost prędkości opadania, która w zależności od masy śmigłowca wysokości i prędkości lotu może osiągać 15 - 18 m / s. W trakcie opadania częstotliwość obrotów WN zwiększy się nieznacznie i będzie wynosić 85 - 86 %. Przy zniżaniu z wysokości powyżej 1000 m, możliwe jest zwiększenie obrotów WN powyżej dopuszczalnych, należy temu przeciwdziałać zaciągając WN dźwignią skok - moc nie dopuszczając do przekroczenia obrotów powyżej 86 %.

Na wypadek zagadania CSO i zapalenia awaryjnej tabliczki (Vmax dop), co może mieć miejsce na dużych wysokościach zmniejszyć pionową prędkość śmigłowca.

W celu wykonania zniżania z jeszcze większymi pionowymi prędkościami należy wykonać zniżanie śmigłowca po spirali z kątami przechylenia w granicach dopuszczalnych. Pionowa prędkość zniżenia w tych wypadkach może osiągać 25 - 35 m / s.

• Wyprowadzenie śmigłowca z pionowego opadania należy wykonywać z takim wyliczeniem, aby możliwe było wytracenie pionowej prędkości.

• Wprowadzić śmigłowiec w lot poziomy. Przestroić obroty WN z położenia NISKIE w położenie NOMINALNE za pomocą przełącznika przestrojenia na dźwigni skok - moc, co skutkuje podwyższeniem obrotów WN do 89 %. Przy tym podświetlona tabliczka «zebra» powinna zgasnąć.

Lądowanie sposobem śmigłowcowym z wykorzystaniem efektu poduszki powietrznej

Sposób ten jest podstawowym sposobem lądowania. Zawis wykonuje się w strefie oddziaływania poduszki powietrznej.

W celu wykonania lądowania należy:

• W trakcie podejścia do lądowania (po minięciu BPRS - bliższej radiolatarni) od wysokości 70m płynnym przemieszczeniem drążka sterowego < na siebie > zmniejszyć prędkość postępową z takim wyliczeniem, aby na wysokości 20 - 30m, wynosiła 40 - 50km/godz.

• Dalsze zmniejszanie prędkości postępowej i opadania przeprowadzać z takim wyliczeniem, aby śmigłowiec wykonał zawis nad zadanym punktem na wysokości 2 - 3 m.

• Płynnie zmniejszając skok ogólny WN, nie dopuszczając do przemieszczeń wykonać przyziemienie.

• Upewniwszy się, że śmigłowiec pewnie stoi na lądowisku zmniejszyć skok WN do minimalnego.

Lądowanie sposobem śmigłowcowym bez wykorzystania efektu poduszki powietrznej

Sposób ten wykorzystywany jest przy lądowaniach na lądowiskach o ograniczonym rozmiarze, z przeszkodami terenowymi a także na zanieczyszczonej i zakurzonej płaszczyźnie.

Zawis wykonuje się poza strefą oddziaływania poduszki powietrznej.

Aby wykonać lądowanie należy:

• W trakcie podejścia do lądowania (po minięciu BPRS - bliższej radiolatarni) od wysokości 70m płynnym przemieszczeniem drążka sterowego < na siebie > zmniejszyć prędkość postępową w stosunku do obranego punktu zawisu, z takim wyliczeniem, aby wysokość nad przeszkodami wynosiła nie mniej niż 10 m.

• Przed samym lądowiskiem lub nad nim zmniejszyć prędkość do 40 - 45km/godz, nie dopuszczając do wzrostu opadania powyżej 2m/s.

• Kontrolę wysokości i prędkości opadania prowadzić w stosunku do otaczających przeszkód terenowych od wysokości 20 - 30m.

• Zawis nad lądowiskiem wykonać na wysokości o 5 m przekraczającej wysokość przeszkód terenowych.

• Po wykonaniu zawisu płynnie obniżać wysokość nie dopuszczając do bocznych przemieszczeń.

• Upewniwszy się, że śmigłowiec pewnie stoi na lądowisku zmniejszyć skok WN do minimalnego.

Lądowanie sposobem samolotowym

Lądowanie sposobem samolotowym wykonuje się, jeżeli nie ma możliwości wykonania lądowania z zawisu lub także w celach szkoleniowych. Najczęstszymi przyczynami lądowań samolotowych jest niewystarczająca moc silników do wykonania zawisu ( lądowisko wysokogórskie, wysokie temperatury powietrza), lądowanie na jednym silniku.

Aby poprawnie wykonać lądowanie sposobem samolotowym należy:

• W trakcie podejścia do lądowania (po minięciu BPRS - bliższej radiolatarni) od wysokości 70m płynnym przemieszczeniem drążka sterowego < na siebie > zmniejszyć prędkość postępową z takim wyliczeniem, aby na wysokości 20 - 30m, wynosiła 60 - 70km/godz.

• Następnie stopniowo zmniejszać prędkość postępową i opadanie z takim wyliczeniem, aby prędkość w momencie przyziemienia wynosiła 30 - 40km/godz.

• Płynnie posadzić śmigłowiec na koła główne, następnie delikatnie posadzić koło przednie i zmniejszyć skok ogólny dźwignią skok - m-c do minimalnego.

• W celu zmniejszenia prędkości kołowania hamować należy WN, płynnym ruchem przemieścić drążek sterowy na siebie, hamulce kół podwozia zezwala się używać przy prędkości niższej niż 40km/godz.

Lądowanie

Oceniając możliwość lądowania na wybranym lądowisku pilot powinien zwrócić szczególną uwagę na rozmiar i stan lądowiska, ukształtowanie terenu, wysokość nad poziomem morza i obecność przeszkód terenowych. Ważnym jest, aby lądowanie odbywało się pod wiatr, dlatego należy ocenić prędkość i kierunek wiatru. Podejście do lądowania należy wykonać z prędkościami (pionową i poziomą) pozwalającymi na wykonać podejście poza strefą wirującego pyłu podnoszonego przez obracające się WN.

Wyłączenie silników i agregatów

Wyłączenie silników odbywa się wg. następującej procedury:

• Ustaw drążek sterowy i pedały orczyka w neutralnym położeniu, a dźwignię skok - moc dolnej oporze .

• Wyłącz ABRIS.

• Wyłącz celowniczo- pilotażowo-nawigacyjny kompleks PrPNK przełącznikiem K - 041.

• Wyłącz generatory na prawym bocznym pulpicie i skontroluj automatyczne włączenie się do pracy transformatorów ( na górnym pulpicie zapali się lampka PREOBRAZ).

• Przestaw dźwignie rozdzielnego sterowania silnikami PPU w położenie MAŁY GAZ (dwukrotnym naciśnięciem klawisza [PAGE DOWN] z położenia AUTOMAT).

• Wyłącz agregaty zasilane energią elektryczną za wyjątkiem przyrządów kontroli pracy silników.

• Wyłącz silniki przestawiając dźwignie STOP-KRANÓW [PAGE

UP + Pctrl] [PAGE DOWN + Pctrl] w położenie ZAMKNIĘTE.

• Zahamuj WN [ R+Lshift] jednak nie wcześniej niż po osiągnieciu przez WN 30 % obrotów.

• Po zatrzymaniu się wirników nośnych WN zamknij zawory p.poż silników wyłącznikami na prawym bocznym pulpicie.Lewy silnik: Klapka [J + Palt + Pctrl +Pshift], wyłącznik [J + Pctrl + Pshift]. Prawy silnik: Klapka [K + Palt + Pctrl + Pshift], wyłącznik [K + Pctrl + Pshift].

• Wyłącz pompy podpompowujące :

Zbiorników podwieszanych zewnętrznych PTB: [G + Lctrl +Lshift].

Zbiorników podwieszanych wewnętrznych PTB: [F + Lctrl +Lshift].

Zbiornika przedniego : [A + Lctrl + Lshift].

Zbiornika tylnego : [D + Lctrl + Lshift].

• Zabezpiecz awaryjny sztuczny horyzont.

• Wyłącz wszystkie wyłączniki.

• Wyłącz akumulatory.

Lot po trasie

W tym rozdziale opiszemy wykonywanie lotów po trasie nakreślonej w edytorze misji. Budując misje należy pamiętać że pilotażowo- nawigacyjny kompleks PNK śmigłowca pozwala na wprowadzenie tylko 6-ciu punktów zwrotnych trasy PPM, jest to szczególnie ważne jeżeli w locie zamierzamy użyć zakresu TRASA.

Trasy nakreślone w systemie ABRIS nie mogą być wprowadzane do kompleksu PNK, a co za tym idzie nie mogą być pokonywane przy użyciu zakresu TRASA.

W trakcie przygotowania do lotu należy sprawdzić gotowość do pracy pilotażowo - nawigacyjnego kompleksu, oraz pozostałych urządzeń pomocnych w nawigacji.

Zanim wykonasz lot :

• Wyzeruj wysokościomierz [- + Pshift] [= + Pshift].

• Ustaw na RW znacznik niebezpiecznej min. wysokości [, + Lshift] [. + Lshift].

• Porównaj wskazania kursu na PNP i KI - 13 z kursem startu, ( płaszczyzny startów i lądowań WPP ).

• Sprawdź czy strzałka kursu na ARK ( PNP ) pokazuje kierunek na wybrana radiostację.

• Sprawdź położenie przełącznika pakietowego na PWI w położeniu PRACA.

• Sprawdź włączenie przycisku - tabliczki PPM i odpowiedniego nr. PPM na pulpicie.

• Sprawdź ustawienie przełącznika ZPU-ZK , AWT - RUCZN [H + ctrl] w położenie AWT.

• Sprawdź położenie przełącznika ZK-ŁZP na PPR w położenie odpowiadające wykonywanemu zadaniu.

• Sprawdź położenie śmigłowca na mapie systemu ABRIS w punkcie startu z kursem na pierwszy PPM.

• Włącz przycisk czas lotu na AczeS [C + Palt +Pctrl + Pshift].

Lot po zadanej trasie w automatycznym reżimie

Lot należy wykonywać przy pracującym IKW na zakresie GPK.Przełącznik ZPU-ZK,AWT -- RUCzN ustawić w położenie AWT. ( pulpit centralny obok wsk. ARK)

Włączyć przycisk PPM ( podświetli się) na pulpicie PWI.

Po starcie i ustabilizowaniu śmigłowca według prędkości i kursu, zdjąć obciążenia przez naciśnięcie przycisku trymera ( T ) na drążku sterowym, i włączyć zakres TRASA , przełącznikiem TRASA - ZNIŻANIE ( R ) na dźwigni skok - moc. Na górnym panelu zapali się lampka TRASA ZK ( TRASA ŁZP), śmigłowiec automatycznie rozpocznie płynny zwrot z przechyleniem 15 ° na kurs odpowiadający ZPU na pierwszym PPM.

Zgodnie z położeniem przełącznika ZK-ŁZP na PPR śmigłowiec wykona automatycznie lot w kierunku PPM z dowolnego miejsca ze stabilizacją na linii zadanej trasy.

Po nabraniu zadanej wysokości przełączyć przełącznik stabilizacji wysokości wg barometrycznej lub radiowysokościomierza BAR-RW ( obok przełącznika ZK - ŁZP) na PPR w odpowiadające zadaniu położenie i wcisnąć przycisk stabilizacji wysokości autopilota W.

W podrieżymie STABILIZACJA RW na IŁS pojawia się skala i indeks barometrycznej wysokości.

W trakcie dolotu do kolejnego PPM na zakresie stabilizacji wg. trasy (ŁZP) śmigłowiec wykonuje manewr zmiany kierunku na kurs do kolejnego PPM nie dolatując do aktualnego punktu zwrotnego ( PPM ), z takim wyliczeniem aby dokładnie wyjść na trasę do kolejnego PPM ( Przejściowy Punkt Trasy lub punkt zwrotny trasy ).

Natomiast w takcie lotu na zakresie stabilizacji wg. kursu ( ZK ) zmiana kierunku lotu na kurs do kolejnego PPM, rozpoczyna się dokładnie nad aktualnym PPM.

Przy obu tych sposobach automatycznego wyjścia na kurs do kolejnego PPM, przed wykonaniem manewru zapala się lampka z informacją PPM RAZWOROT (PPM ZWROT), i śmigłowiec automatycznie z przechyleniem 15 ° wychodzi na kurs do kolejnego PPM.W momencie rozpoczęcia manewru uaktualniają się parametry nawigacyjne kolejnego etapu lotu. W miarę wychodzenia na kolejny kurs na około 5 ° przed zadanym kursem wyłącza się tabliczka PPM RAZWAROT ( PPM ZWROT). Lot przez kolejne etapy trasy odbywa się analogicznie.

W odległości 250 m do końcowego punktu trasy ( KPM ) zapala się lampka KONIEC TRASY. Po minięciu KPM na odległość 2 km zakres TRASA wyłącza się, gasną lampki TRASA ZK lub TRASA ŁZP, i KONIEC TRASY, śmigłowiec stabilnie leci z zadanymi parametrami.

W trakcie lotu zaleca się prowadzenie okresowej kontroli położenia śmigłowca wg. mapy na pulpicie ABRIS-a, a także kontrolować kurs na PNP i KI - 13.

Zgodnie z planem lotu zmieniać kanały ARK i meldować położenie, kurs do kontroli lotów.

Lot w/g wskazań (директорным)przyrządów

W lotach według wskazań przyrządów zadaniem pilota jest , utrzymywanie parametrów lotu za pomocą drążka sterowego i dźwigni skok - moc zgodnie ze wskazaniami przyrządów pokładowych i informacji zobrazowanych na wyświetlaczu HUD, i IKP.

Przygotowanie i włączenie zakresów przeprowadza się podobnie jak przy lotach na zakresie automatycznym.

Aby włączyć zakres lotu automat i wykonać lot przyrządowy należy, włączyć przycisk DIR UPR na pulpicie zakresów lotu PPR-800. Przy

tym wyłącza się kontur automatycznego sterowania według kontowego położenia śmigłowca ale pozostaje „ diempfirowanije” po wszystkich kanałach.

Na wyświetlaczu IŁS ( HUD ) ukaże się zobrazowanie połączonych indeksów przechylenia i pochylenia a także indeks zarządzania wysokością.

6 - 1: Przyrządowy zakres sterowania. Wysokość i prędkość mniejsze od zadanej.

1. Indeks sterowania wg wysokości pokazuje konieczność zwiększenia wysokości.

2. Indeks sterowania w/g przechylenia i pochylenia pokazuje konieczność skorygowania przechyłu w prawo o około 15 ° z niedużym ujemnym pochyleniem.

3. Indeks zadanej prędkości pokazuje odchylenie o - 6 km/godz.

4. Indeks zadanego kursu pokazuje odchylenie w lewo o około 7 °.

5. Symbol ŁA.

6. Indeks odchylenia od zadanej wysokości względem ziemi, aktualnie pokazuje odchyłkę większą niż -20 m ( indeks poniżej dolnej krawędzi skali).

Zadaną prędkość podtrzymuje się pochyleniem śmigłowca, a wysokość zakresem pracy silników.

W lotach wg przyrządów konieczne jest korygowanie pochylenia i przechylenia śmigłowca w celu naprowadzenia w/w indeksów na symbol ŁA, a dźwignią skok - moc doprowadzić do wyrównania indeksu wysokości z podziałką 0 na skali wysokości. Jeżeli indeks wysokości zaczyna przemieszczać się do góry, należy zmniejszyć skok ogólny WN, a jeśli przemieszcza się w dół od podziałki zero należy zwiększyć skok WN.

W pokazanym przykładzie pilot powinien wykonać prawy przechył o kąt ok. 15 ° z niewielkim przechyleniem drążka sterowego do siebie ( patrz 2 ) w celu utrzymania zadanej prędkości ( patrz 3 odchyłka 6 km/godz ) i w celu utrzymania wysokości zwiększyć skok ogólny WN ( patrz 6 odchyłka od zadanej więcej niż - 20 m ).

6 - 2:Przyrządowy zakres sterowania. Utrzymywanie zadanych parametrów lotu.

W celu zmiany zadanej prędkości i wysokości lotu należy wcisnąć i przytrzymać przycisk trymera ( T ) na drążku sterowym zmienić parametry lotu i puścić przycisk trymera. Ustawione nowe parametry lotu zostaną zapamiętane jako zadane.

6 - 3: : Przyrządowy zakres sterowania. Wysokość i prędkość większe od zadanej.

1. Indeks zadanej prędkości lotu pokazuje odchyłkę o + 12km/godz od zadanej.

2. Indeks sterowania w/g przechylenia i pochylenia pokazuje konieczność skorygowania przechyłu w lewo o około 15 ° z niedużym dodatnim pochyleniem.

3. Indeks sterowania wg wysokości pokazuje konieczność zmniejszenia wysokości.

4. . Indeks zadanego kursu pokazuje odchylenie w prawo o więcej niż 15 °.

5. Symbol ŁA.

6. Indeks odchylenia od zadanej wysokości względem ziemi, aktualnie pokazuje odchyłkę +15 m.

W pokazanym przykładzie pilot powinien wykonać lewy przechył o kąt ok. 15 ° z niewielkim przechyleniem drążka sterowego od siebie ( patrz 2 ) w celu obniżenia prędkości do zadanej ( patrz 1, odchyłka + 12 km/godz ) i w celu utrzymania wysokości zmniejszyć skok ogólny WN ( patrz 3 i 6 odchyłka od zadanej +15 m ).

6 -4: Przyrządowy zakres sterowania. Utrzymywanie zadanych parametrów lotu.

Przy powtórnym naciśnięciu przycisku DIR UPR na pulpicie pilotażowych zakresów lotu PPR- 800 zakres przyrządowego (wyświetlanego) sterowania wyłącza się a wchodzi do pracy zakres sterowania przy pomocy autopilota.

Zmiana kolejności punktów trasy przelotu PPM w locie

Aby zmienić kolejność punktów trasy przelotu należy:

• Wyłączyć zakres TRASA przełącznikiem TRASA -_ZNIŻANIE ( R ) na dźwigni skok-moc w położenie neutralne.

• Wyłączyć przycisk PPM na pulpicie nawigacyjnym PWI, (gaśnie podświetlenie przycisku i w okienku wyświetlany nr. Punktu trasy PPM).

• Włączyć przycisk PPM (podświetla się).

• Na części cyfrowej pulpitu nawigacyjnego PWI wcisnąć numer wybranego wyjściowego punktu trasy ( IPM ) przy tym w OIT wyświetlany jest nr. Punktu PPM.

• Wcisnąć przycisk WEJŚCIE, wyjściowy ( pierwszy ) punkt trasy zostanie zapamiętany w CWM-N PNK.

• W analogiczny sposób wprowadzić dane pozostałych punktów trasy PPM ( max. Do 6 PPM ) w kolejności przelotu.

• Po wprowadzeniu ostatniego punktu trasy wyłączyć przycisk PPM, trasa lotu zostaje zapamiętana w CWM-N.

• Aby aktywować nową trasę, ponownie nacisnąć przycisk PPM. W okienku powinien się pojawić numer wyjściowego punktu trasy i parametry nawigacyjne do tego punktu. Ocenić prawidłowość odwzorowania nowej trasy na IPM.

• Przełącznik na TRASA-ZNIŻANIE na dźwigni skok-moc przełączyć w położenie trasa, teras zależnie od wybranego podzakresu na górnym pulpicie zapali się tabliczka TRASA ZK lub TRASA ŁZP, śmigłowiec zacznie automatycznie wykonywać lot po nowej trasie.

Wyjście na dowolny punkt trasy

Wyjście na jeden z 10-ciu punktów zwrotnych trasy ( OT ), współrzędne których wprowadzone zostały do CWM w edytorze misji lub w locie, może być wykonywany automatycznie z każdego punktu trasy po najkrótszej trasie do zadanego punktu w zakresie TRASA ze stabilizacją kierunku lub w podzakresach ZK, ŁZP. Zobrazowanie danych nawigacyjnych jest takie same jak przy locie na kolejny PPM.

Ponadto na IŁS zobrazowany jest indeks ( OT ), kursowy kąt celu i odległość do OT (przy odległości poniżej 100 km).

Sposób przechodzenia:

• Wyłączyć zakres TRASA przełącznikiem TRASA-ZNIŻANIE na dźwigni skok-moc w położenie neutralne ( gaśnie lampka TRASA ZK lub TRASA ŁZP na górnym pulpicie).

• Wyłączyć przycisk PPM na pulpicie nawigacyjnym PWI, gaśnie podświetlenie przycisku i w okienku wyświetlany nr. punktu trasy.

• Włączyć przycisk OT na PWI, zapala się podświetlenie przycisku.

• Na cyfrowym pulpicie PWI nacisnąć przycisk z numerem punktu na trasie OT. Po czym w okienku zostaje wyświetlony wybrany numer i następuje wyliczenie nawigacyjnych parametrów lotu do zadanego punktu OT, odpowiednie dane są wyświetlane na PNP, PWI, IŁS.

• Włączyć zakres TRASA ( przełącznikiem jak wyżej) śmigłowiec wykona automatyczny zwrot w kierunku punktu OT.

Przy podlocie do OT (celu) włącza się lampka KONIEC TRASY na górnym pulpicie , a po przelocie OT na odległość ok. 2 km lampka KONIEC TRASY gaśnie, automatyczna kontrola lotem ustaje a śmigłowiec stabilizuje się na zadanym kursie.

Powrót na lotnisko

Powrót na jedno z dwóch zaprogramowanych lotnisk, można wykonać automatycznie z każdego punktu trasy, po najkrótszej trasie na zakresie TRASA ze stabilizacją kierunku lotu w podzakresach ZK lub ŁZP (przełącznik na prawym dolnym pulpicie).

Odczyt danych nawigacyjnych taki sam jak w locie z włączonym PPM. Sposób przechodzenia::

• Wyłączyć zakres TRASA przełącznikiem TRASA-ZNIŻANIE na dźwigni skok-moc, gaśnie podświetlona lampka TRASA ZK ( TRASA ŁZP ).

• Wyłączyć przycisk PPM na pulpicie PWI ( gaśnie podświetlenie przycisku i parametry nawigacyjne a także numer punktu trasy ).

• Włączyć przycisk AER na PWI, zapali podświetlenie przycisku.

• Na pulpicie PWI nacisnąć przycisk odpowiadają numerowi lotniska powrotu (1 lub 2). Na pulpicie PWI zostanie wyświetlony wybrany numer, i automatycznie zostaną obliczone parametry nawigacyjne nowego położenia śmigłowca w stosunku do lotniska powrotnego, odpowiednie dane zostaną zobrazowane na PNP i PWI.

• Włączyć zakres TRASA na dźwigni skok-moc, śmigłowiec automatycznie rozpocznie manewr w kierunku powrotu na zadane lotnisko.

Przy dolocie do lotniska zapala się tabliczka KONIEC TRASY, po minięciu lotniska w odległości ok. 2 km lampka KONIEC TRASY gaśnie i wyłączają się także dane nawigacyjne na PWI.

Automatyczne zarządzanie lotem ustaje , śmigłowiec stabilizuje się na zadanym kursie.

Lot bez przydzielonego zadania

W przypadku lotu bez ( przydzielonego zadania ) wprowadzania trasy do systemu nawigacyjnego PNK , a także kiedy na PNK nie jest wybrany żaden zakres PPM, OR, AER ani OT, można włączyć zakres TRASA w celu zachowania parametrów lotu. Zostaną zapamiętane parametry przechylenia, pochylenia, kierunku, kursu i wysokości (przy włączonym kanale wysokości).

W celu włączenia zakresu Trasa (bez przydzielonego zadania), na pulpicie PWI wyłączyć wszystkie przyciski zadań: PPM, OR, AER, OT.

Położenie przełącznika ZK-ŁZP nie wpływa na zakres nawigacji.

Po ustabilizowaniu śmigłowca na wymaganym zakresie i kierunku lotu, włączyć zakres LOT PO TRASIE przełączając przełącznik TRASA-ZNIŻANIE na dźwigni skok-moc w położenie TRASA ( R ) .Od tego momentu śmigłowiec będzie utrzymywał nakazane parametry lotu.

W celu zmiany parametrów lotu należy:

• Na drążku sterowym nacisnąć i przytrzymać przycisk TRYMER ( T ).

• Ustabilizować śmigłowiec na nowych parametrach lotu ( kurs, przechylenie, pochylenie)

• Puścić przycisk TRYMER

W trakcie lotu lotnik powinien kontrolować położenie symbolu śmigłowca na mapce systemu ABRIS, kontrolować kurs po wskazaniach PNP i KI-13. Zgodnie z planem lotu przełączać kanały ARK, i meldować każdą zmianę kursu do kontrolera lotów.

Zawis i pionowe zniżanie

Aby wykonać zawis na zakresie Automatycznego Zawisu, po wyhamowaniu i zawisie nad punktem należy:

• Włączyć kanał Wysokość na pulpicie pilota autom.

• Przełącznik TRASA ( R ) - ZNIŻANIE ( D ) na dźwigni skok-moc ustawić w neutralnym położeniu.

• Włączyć przycisk ZAWIS ( T+Lalt ) na rękojeści drążka sterowego ,po czym podświetla się tabliczka Zawis na górnym pulpicie, następuje stabilizacja śmigłowca nad wybranym punktem zawisu. Włącza się kanał stabilizacji autopilota i na górnym pulpicie zostanie podświetlona lampka Nrw STAB.

Przy odchyleniu śmigłowca od zadanego punktu zawisu następuje automatyczny powrót śmigłowca do poprzedniego położenia.

W zakresie ZAWIS i włączony automatycznym sterowaniem na IKP (HUD) zobrazowane są następujące informacje:

• Odchylenie od zadanej w momencie włączenia zakresu Zawis wysokości i boczne odchylenie od punktu zawisu. Automatyczne odchylenie indeksów pochylenia i przechylenia w celu powrotu do zawisu w zadanym punkcie.

• Podłużne i poprzeczne odchylenie od punktu zawisu (kwadracik w stosunku do koła).

• Strefa ( koło ) i symbol ( kwadracik ) zawisu, odchylenie od zadanej wysokości zawisu, automatyczne odchylenie symbolu-indeksu według przechylenia, pochylenia i wysokości zawisu śmigłowca, w celu powrotu na zadaną wysokość zawisu. Wektor małej prędkości przemieszczania ś-ca od punktu zawisu.

• Od wysokości 50 m i niżej ,nad poziomem lotniska-lądowiska na HUD wyświetla się zobrazowanie wysokości zgodne z RW.

W celu wyłączenia zakresu Zawis powtórnie nacisnąć przycisk Zawis na drążku sterowym , po czym gaśnie info. Zawis i odpowiadające zakresowi Zawis informacje na PKP, PNP i IŁS(HUD).

Pionowe zniżanie

Jeżeli w trakcie zawisu z włączonym zakresem Zawis, zachodzi konieczność zmniejszenia wysokości zaleca się zastosować zakres Pionowe Zniżanie przez naciśnięcie przełącznika Trasa-Zniżanie w położenie Zniżanie ( D ) na dźwigni skok-moc .Wówczas gaśnie lampka Zawis i zapala się lampka zniżanie na górnym pulpicie.

Śmigłowiec rozpocznie pionowe zniżanie z prędkością nie większą niż 2m/s, zachowując stabilizację nad punktem zawisu.

Po osiągnięciu wymaganej wysokości zawisu, zwolnić przełącznik z zakresu Zniżanie do neutralnego położenia, śmigłowiec przestanie się obniżać ,wyłączy się tabliczka Zniżanie a zapali Zawis. Śmigłowiec automatycznie przechodzi w zakres Zawis na nowej wysokości.

Przy wciśniętym przełączniku w położenie Zniżanie śmigłowiec będzie opadał tylko do wysokości 4m nad poziomem lotniska-lądowiska, po czym zniżanie ustaje na tej wysokości.

Korekcja współrzędnych PNK

System nawigacji bezwładnościowej posiada tendencję do stopniowego gromadzenia błędów ze względu na niedokładności nadajników (żyroskopów i aksjelero-metrów) i błędów metody obliczania. Sumaryczny błąd w określeniu współrzędnych śmigłowca może wynosić do 4 km w czasie 1 godz. lotu.

Błąd w określeniu współrzędnych wpływa na dokładność pokonania trasy i określenie współrzędnych celów.W celu skorygowania tych błędów konieczne jest przeprowadzenie korekcji współrzędnych używając jednej z dwóch metod.

Przy planowaniu trasy w edytorze misji, w celu przeprowadzenia korekcji konieczne jest określenie współrzędnych punktów orientacyjnych korekcji (OR, do 4-ech).Zaleca się by w terenie na punkty orientacyjne wybierać miejsca wyróżniające się i dobrze dostrzegalne

budowle i naturalne obiekty (wieże, mosty, przecięcia dróg, połączenia rzek i t.d.), rozmieszczone wzdłuż trasy.

Korekcja współrzędnych w trakcie lotu

Przy wchodzeniu w strefę o promieniu 18 km od jednego z zaprogramowanych punkków orientacyjnych (OR) na pulpicie UST systemu EKRAN wyświetli się sygnał <PRZEPROWADŹ KOREKCJĘ KOORD>.

Kolejność korekcji:

• Na PWI włączyć przycisk - lampkę OR [E + Palt], przy tym włącza się podświetlenie przycisku.

• Wcisnąć przycisk z numerem, odpowiadającym numerowi kolejnego punktu orientacyjnego, wybrany numer punktu zostanie wyświetlony w oknie.

• Przełącznik I- 251W-PROŁ [V + Pctrl] ustawić w położenie PROŁ.

• Wizualnie określić punkt orientacyjny, wykonać dokładne wyjście na niego i w momencie znajdowania się nad nim wcisnąć przycisk CU [O] na drążku sterowym, przy tym zliczone współrzędne w PNK zamieniają się na koordynaty OR.

Po zakończeniu korekcji gaśnie podświetlenie przycisku- lampki OR i wyświetlany numer koordynatu.

Korekcja współrzędnych po I 251W

Jeżeli punkt orientacyjny nie jest umieszczony wzdłuż trasy lotu, do korekcji współrzędnych zaleca się używać I-251W Szkwał.

Kolejność korekcji:

• Na PWI włączyć przycisk - lampkę OR [E + Palt], przy tym włącza się podświetlenie przycisku.

• Wcisnąć przycisk z numerem, odpowiadającym numerowi kolejnego punktu orientacyjnego, wybrany numer punktu zostanie wyświetlony w oknie.

• Przełącznik I- 251W-PROŁ [V + Pctrl] ustawić w położenie I-251W.

• Wizualnie określić punkt orientacyjny.

• Wyłącznik IZŁ- OTKŁ [O + Pshift] na PWR ustawić w położenie IZŁ.

• Wcisnąć przycisk CU [O] na drążku sterowym (rozkalibrować Szkwał) i, za pomocą manipulatora dżojstika lub klawiszy [ `], [,], [.], [/], zgrać „okienko” ze wskaźnikiem punktu OR na IŁS.

• Na telewizyjnym wyswietlaczu IT- 23 odnaleść indeks i skorygować oś obserwacji.

• Na IT obramować zobrazowanie OR ramką celowniczą (przełącznikiem RAMKA na dźwigni skoku ogólnego [[], []]) i wcisnąć przycisk AZ [ENTER].

• Przy pojawieniu się na IT symbolu TA (teleautomat ) - powtórnie nacisną przycisk CU [O] na drążku sterowym, przy tym następuje właściwe skoordynowanie i obliczenie aktualnych współrzędnych śmigłowca i wprowadzenie ich do CWM.

Według znaczenia tych parametrów i współrzędnych OR, odczytuje się współrzędne śmigłowca i wprowadza się je do PNK, zamieniając wcześniej zliczone. Przy tym na pulpicie IŁS wyświetla się jednorazowa komenda < KORR.>

Po zakończeniu korekcji na PWR nacisnąć przycisk ZRZUCENIE [BACKSPACE], przy tym przestaje być wyświetlana komenda< KORR> na IŁS, podświetlenie przycisku - lampki OR na

PWI,wyświetlanie numeru OR na PWI; I 251W Szkwał zostanie wyłączone.

Graniczne zakresy silnika

Graniczne zakresy silnika TW3-117.Silnik jest ograniczany za pomocą elektronicznego regulatora s-ka ERD-3WM, który w szczególności kontroluje częstotliwość obrotów turbo-sprężarki (TK),częstotliwość obrotów turbiny napędowej ST, i regulator temperatury gazów przed turbiną napędową RT-12-6.

Przekroczenie tych parametrów mocno ogranicza resurs silnika,zwiększa wibrację silnika i deformuje łopatki turbiny sprężarki TK. Zwłaszcza niebezpiecznym jest przekroczenie temperatury gazu przed turbiną, w konsekwencji którego następuje przegrzanie i deformacja łopatek a co za tym idzie pogorszenie parametrów s-ka, a nawet zniszczenie łopatek.

W związku z tym przy wyłączonym ERD konieczne jest bardzo umiejętne korzystanie z dźwigni skok-moc tak aby nie dopuścić to zapalenia się tabliczki OGRAN. REŻ . przy pracującym RT- 12 - 6 (bez ERD pracuje tylko w zakresie indykacja). W takim przypadku rezerwowym przyrządem kontroli parametrów pracy s-ka jest wskaźnik IR (przednia górna część prawego pulpitu) a także wskaźnik temperatury gazów. Nie dopuszczać do przekroczenia temperatury gazów powyżej 980°C.

Oblodzenie

Przy wykonaniu lotów przy niskich temperaturach(+5°C i niżej) i wysokiej wilgotności powietrza istnieje prawdopodobieństwo oblodzenia elementów śmigłowca.O wystąpieniu oblodzenia sygnalizuje nadajnik oblodzenia.

Zasada działania nadajnika oblodzenia

Czułość nadajnika ustawiona jest na 0,3 mm warstwy lodu. Jak tylko warstwa lodu przekroczy próg czuwania , nadajnik włącza sygnalizację, przekazując dane do systemu EKRAN zapala lampka z ostrzeżeniem «Oblodzenie». W słuchawkach emitowana jest dźwiękowa wiadomość << Spójrz na ekran >> (pulpit lampek kontrolnych).

Na 160 sek. włącza się instalacja przeciwoblodzeniowa nadajnika w celu odlodzenia. Po upływie tego czasu sygnalizacja oblodzenia i POS (inst.p.oblodz.) nadajnika zostają wyłączone . Praca nadajnika jest niezależna od pracy POS silników i WN, dlatego w warunkach oblodzenia pojawiają się powtarzające się ostrzeżenia kiedy nadajnik okrywa się lodem.

Oblodzenie tunelów wlotowych s-ków

Oblodzenie wlotów powietrza do silników doprowadza do zmniejszenia przekroju wlotów, a co za tym idzie zmniejsza się wydatek powietrza, zmniejsza się wydatek turbosprężarki i spada moc silników .Aby temu przeciwdziałać automatyka zwiększa wydatek paliwa, rośnie temperatura gaów przed turbiną, lecz wydatek turbosprężarki nadal się zmniejsza. Może to doprowadzić do powstania pompażu i wygaszenia płomienia w komorze spalania. Zazwyczaj dzieje się tak przy zwiększeniu zakresu pracy silników (zrywie) przy zwiększonym podaniu paliwa do komory spalania KS s-ka.

Warunki do oblodzenia pojawiają się przy obecności w powietrzu wolnej wilgoci i temperatura powietrza jest niższa lub równa zeru. Wielkość oblodzenia zależy od prędkości przepływu powietrza i wilgotności.

Oznaką wystąpienia oblodzenia tunelów wlotowych s-ków jest spadek mocy z jednoczesnym podwyższeniem temperatury gazów przed turbiną.

Aby uchronić silnik przed skutkami oblodzenia należy w warunkach sprzyjających oblodzeniu koniecznie włączyć instalację p.oblodzeniową s-ków POS.

Oblodzenie Wirników Nośnych

Narastający lód na łopatach NW, doprowadza do pogorszenia aerodynamicznych

właściwości profilu, obniżając ciąg wirników i zwiększając moc potrzebną do ich obrotu.

Oblodzenie PWD i DUAS

Oblodzenie PWD skutkuje zniekształceniem wskazań przyrządów barometrycznych (prędkościomierza, wariometru, i wysokościomierza) doprowadzając do całkowitego braku wskazań w/w przyrządów.

To samo dzieje się z DUAS - przy oblodzeniu skrzydełek zostaje zaburzony ich swobodny obrót.

Przy groźbie oblodzenia koniecznie trzeba włączać podgrzewy PWD i DUAS.

Wpływ zapylenia na silniki

Praca silników w obłoku pyłu poderwanego przez WN śmigłowca przyczynia się do jego wcześniejszego zużycia. W celu zapobiegnięcia wcześniejszemu zużyciu s-ków przy starcie z zapylonych lądowisk lub w pobliżu ziemi włączać system PZU s-ków.

Pomocniczy wskaźnik kontrolera lotu

Aby pomóc w dokładniejszym skalibrowaniu kontrolerów lotu,sprawdzić zasięg i tempo odpowiedz, wykonano wskaźnik kontrolny w postaci okna wywoływanego komendą [ENTER + Pctrl].

1. Skala pozycji dźwigni skok-moc

2. Aktualna pozycja dźwigni skok-moc

3. Skala dźwigni rozdzielnego sterowania s-kami L,P pozycja FULL

4. Skala dźwigni rozdzielnego sterowania s-kami L,P pozycja AUTO

5. Skala dźwigni rozdzielnego sterowania s-kami L,P aktualna pozycja

6. Indeksy dźwigni rozdzielnego sterowania s-kami L,P

7. Skala dźwigni rozdzielnego sterowania s-kami L,P pozycja IDLE

8. Indeks hamulca postojowego (pulsuje, gdy zahamowany)

9. Skala siły hamowania kół

10. Oś pochylenia

11. Indeks aktualnej pozycji drążka sterowego

12. Oś przechylenia

13. Oś steru kierunku

14. Indeks aktualnej pozycji steru kierunku

DIGITAL COMBAT SIMULATOR: KA-50 BLACK SHARK

WYKONYWANIE LOTÓW

---