Prawo finansowe- wykłady, III ROK, PRAWO FINANSOWE I FINANSÓW PUBLICZNYCH


  1. PRAWO FINANSOWE (Część Ogólna)

POJĘCIE I SYSTEMATYKA PRAWA FINANSOWEGO

Prawo finansowe. Stanowi gałąź prawa publicznego. Jego przedmiotem są finanse publiczne. Reguluje ono działalaność finansową podmiotów publicznych poprzez normy prawnofinansowe. Ogół tych norm funkcjonujących w danym państwie i czasie tworzy system prawa finansowego.

Polityka finansowa. Jest to świadoma i celowa działalność ludzi i instytucji polegająca na ustaleniu i realizacji określonych celów za pomocą środków finansowych.

Systematyka prawa finansowego. Prawo finansowe dzieli się na następujące działy:

  1. Prawo budżetowe. Zawiera:
    a) normy prawnofinansowego dotyczące struktury gospodarki budżetowej.
    b) normy ogólnych zasad budżetowych
    c) klasyfikację i procedurę budżetową
    d) zasady zarządzania długiem publicznym
    e) zasady dokonywania wydatków

  2. Prawo podatkowe (normy regulujące konstrukcje podatkowe oraz zasady postępowania podatkowego)

  3. Prawo walutowe (określa ustrój pieniężny państwa oraz zasady emisji i obiegu pieniądza)

  4. Prawo bankowe (zawiera normy regulujące działalność bankową)

  5. Prawo dewizowe (zawiera normy regulujące sprawy związane z dewizami, rezerwami dewizowymi etc.)

  6. Prawo finansowe jednostek samorządu terytorialnego

  7. Prawo finansowe podmiotów gospodarczych

ŹRÓDŁA I NORMY PRAWA FINANSOWEGO

Źródła prawa finansowego. Prawo konstytucyjne określa bezpośrednio zasady, organizację i środki działania niektórych organów finansowych oraz procedury budżetowe. Prawo administracyjne rozwija postanowienia prawa konstytucyjnego poprzez szczegółową regulację publicznej działalności administracyjnej, organizację aparatu władzy i administracji finansowej. Prawo pracy zawiera regulacje odnośnie wynagrodzeń ze sfery budżetowej. Prawo karne - zawiera regulacje prawa karno-skarbowego Prawo międzynarodowe publiczne - zawiera regulacje odnośnie kredytu publicznego, emisji papierów wartościowych itp.

Normy prawa finansowego. Składają się z trzech części: Hipotezy, Dyspozycji i Sankcji., z tym, że dla prawa finansowego charakterystyczne jest to, że: a) są to normy dwustronnie imperatywno - atrybutywne; b) zawsze występują dwa rodzaje podmiotów (czynne i bierne); c) indywidualizacja uprawnień i obowiązków następuje najczęściej w drodze postępowania finansowego i następuje tzw. Rozczłonkowanie normy. Podział norm finansowych. Ustrojowe - określają organizację, kompetencje oraz formy prawne ich realizacji przez organy władzy Materialne - tworzą one uprawnienia i obowiązki podmiotów stosunków prawnych, np. ustawy powołujące podatki Proceduralne - określają reguły postępowanie przy stosowaniu norm materialnych, np. ustawa o prawie bankowyn.

2. FINANSE PUBLICZNE

Finanse Publiczne. To: a) Zjawisko ekonomiczne związane z mechanizmem podziału dochodu narodowego b) Środki państwa i innych jednostek publicznych na cele ogólnospołeczne c) Operacje finansowe podmiotów publiczno-prawnych polegające na gromadzeniu środków i ich redystrybucji

Finanse Prywatne. To prywatne zasoby pieniężne wykorzystywane do realizacji celów indywidualnych.

Finanse publiczne mają charakter 2stronny, tj. z jednej strony mamy do czynienia z gromadzeniem dochodów a z drugiej z ich redystrybucją na różnorodne potrzeby społeczne za pomocą pieniądza w formie wydatków i rozchodów. Gospodarowania środkami publicznymi następuje w drodze operacji finansowych, w formie:

- gromadzenia dochodów

- dokonywania wydatków

- zarządzania przychodami i rozchodami

- zarządzania długiem publicznym (w tym finansowanie deficytów budżetowych podmiotó sektora publicznego)

ZALEŻNOŚCI FINANSÓW PUBLICZNYCH

Finanse Publiczne a Finanse prywatne. Różnice pomiędzy tymi środkami przedstawiają się następująco:

- finanse publiczne służą realizacji funkcji państwa, -- finanse prywatne służą zaspokajaniu potrzeb jednostek

- finanse publiczne są dysponowane przez państwo -- finanse prywatne są dysponowane przez podmioty gospodarcze

- finanse publiczne skierowane są na cele ogólnospołeczne -- finanse prywatne skierowane są na maksymalizację

zysku

- finanse publiczne co do zasady przewyższają finanse prywatne

- finanse publiczne podlegają ustawowym procedurom -- finanse prywatne podlegają procedurom rynkowym

Finanse publiczne a Sektor Finansów Publicznych. Różnice są następujące: a) tylko część środków publicznych jest związana z finansowaniem sektora finansów publicznych b) środki którymi dysponują jednostki sektora finansów publicznych pochodzą ze źródeł własnych jak i zewnętrznych. C) nie wszystkie środki publiczne sa przez sektor wykorzystywane.

Fiananse publiczne a System Finansów publicznych. System finansów publicznych to ogół zasad i instytucji stanowiących podstawę dokonywania publicznych operacji finansowych przy użyciu finansów publicznych.

ZAKRES FINANSÓW PUBLICZNYCH

Zakres podmiotowy Finansów Publicznych. Finanse publiczne dotyczą różnorodnynch podmiotów prawa publicznego, tj:

a) organy władzy publicznej, b) organy administracji rządowej c) organy kontroli państwowej d) organy ochrony prawa e) sądy i trybunały f) jednostki samorządu terytorialnego g) jednostki i zakłądy budżetowe i ich organizacje pomocniczne h) fundusze celowe i) państwowe szkoły wyższe j) ZUS k) NFZ i inne

Zakres przedmiotowy finansów publicznych. Ustawowo obejmuje: a) procesy związane z gromadzeniem środków publicznych oraz dysponowanie nimi b) zarządzenie i wydatkowanie środków publicznych c) finansowanie deficytu budżetowego d) obsługę długu publicznego e) zaciąganie zobowiązań (np. obligacje)

REALIZACJA I FUNKCJE FINANSÓW PUBLICZNYCH

Realizacja finansów publicznych. Opiera się na:

Jawności. Realizacja tej zasady następuje poprzez ujawnienie fazy planowania, uchwalania i wykonywania budżetu. Zasada ta wymaga spełnienia następujących wymogów:

a) regularnego publikowania danych budżetowych

b) dostępności debat budżetowych

c) przekazywania danych budżetowych do publicznej oceny

d) podawania do publicznej wiadomości zbiorczych danych dotyczących finansów publicznych

e) publikowania całorocznych sprawozdań dotyczących finansów

Przejrzystości. Realizacja tej zasady następuje poprzez porządkowanie wszystkich dochodów i wydatków publicznych według określonego systemu wytycznych. Realizacja tej zasady wymaga:

a) stosowania przez wszystkie jednostki sektora, jednolitych zasad dotyczących rachunkowości, dochodów i wydatków

b) sporządzania sprawozdań finansowych według określonych przez Ministra Finansów zasad

Funkcje finansów publicznych. Przedstawiają się następująco:

  1. Funkcja fiskalna - polegającą na gromadzeniu dochodów umożliwiających realizację zadań państwa

  2. Funkcja redystrybucyjna - umożliwiającą dokonywanie pożądanych zmian w podziale dochodu narodowego

  3. Funkcja alokacyjna - polegająca na optymalnej alokacji środków publicznych w poszczególnych sektorach

  4. Funkcja stymulacyjna - polega na oddziaływaniu na stosunki społ.-ekon. w celu stymulacji aktywności.

  5. Funkcja ewidencyjno-kontrolna - polega na kontrolowaniu przebiegu procesów gospodarczych poprzez ich analizę i następnie podejmowanie na tej podstawie odpowiednich ruchów mających na celu ukierunkowanie przebiegu tych procesów w pożądanym kierunku i zapobieżenie niepożądanym zjawiskom

  6. Funkcja polityczna - wyraża się w kształtowaniu, przekształcaniu i wpływaniu na rzeczywistość społeczno-gospodarczą w kierunku uznanym za pożądany przez władze publiczne.

Źródła prawne finansów publicznych. W zakres źródeł finansów publicznych wchodzą wszelkie regulacje prawne dotyczące stosunków finansowych zawierających się w finansach publicznych.

  1. Konstytucja (Rozdział X dotyczący finansów publicznych, a także przepisy dotyczące trybu uchwalania ustaw)

  2. Ratyfikowane umowy międzynarodowe (np. dotyczące regulacji kwestii podatkowych)

  3. Ustawy zwykłe (np. Ustawa o Finansach Publicznych, ustawy podatkowe)

  4. Rozporzadzenia

  5. Akty prawa miejscowego (np. uchwały samorządów terytorialnych dotyczące budżetu)

SEKTOR FINANSÓW PUBLICZNYCH

Sektor Finansów Publicznych obejmuje wszystkie organy finansowane z podatków oraz innych płatności pobieranych pod sankcją przymusu panstwa. Obejmuje więc:

- sektor państwowy (finanse organów władzy, kontroli państwowej, sądów, trybunałów i administracji rządowej)

- sektor samorządowy

- sektor ubezpieczeń społecznych

Jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych. Do jednostek sektora finansów publicznych zalicza się:

FORMY ORGANIZACYJNE JEDNOSTEK SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH

  1. Jednostki budżetowe - są to niesamodzielne, państwowe lub samorządowe jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych nie posiadające osobowości prawnej. Swoje wydatki pokrywają bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadzają na rachunek odpowiednio dochodów budżetu państwa albo budżetu jednostki samorządu terytorialnego.

Jednostki budżetowe tworzą:

  1. Ministrowie, kierownicy urzędów centralnych, wojewodowie (państowej jednostki budżetowe)

  2. Organy stanowiące samorzadu terytorialnego (gminne, powiatowe lub wojewódzkie jednostki budżetowe)

Do jednostek budżetowych zaliczamy:

    1. urzędy administracji rządowej i gminnej,

    2. sądy, prokuratury, zakłady karne,

    3. jednostki organizacyjne MON, MSW,

    4. szkoły podstawowe i średnie,

  1. Zakłady budżetowe - są to samodzielne, państwowe lub samorządowe jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych nie posiadające osobowości prawnej, wykonujące odpłatnie określone zadania. Swoją działalność pokrywają z własnych przychodów przy czym mogą otrzymywać dotacje przedmiotowe, podmiotowe i celowe w przypadkach określonych ustawowo. Nadwyżki przychodów względem kosztów działalności odprowadzana są do budżetu.

Do zakładów budżetowych zaliczamy:

  1. Stołówki i bufety studenckie

  2. Kolonie, obozy, filharmonie

  3. Teatry, domy wczasowe

  1. Gospodarstwa pomocnicze (jednostki budżetowej) stanowią wyodrębnioną pod względem organizacyjnym i finansowym częśc (podstawowej lub ubocznej) działalności jednostek budżetowych. Wyodrębnienie to przejawia się w nadaniu gospodarstwom odrębnej nazwy siedziby, przydzielenia odrębnego majątku oraz określenia odrębnego przedmiotu działalności. Gospodarstwa pomocnicze pokrywają koszty swej działalności z przychodów własnych z tym, że mogą otrzymywać dotacje przedmiotowe. Są tworzone, przekształcane i likwidowane przez kierownika jednostki budżetowej po uzyskaniu zgody odpowiedniego organu. Swą działalność opierają na rocznym planie finansowym sprzedaży usług lub towarów na rzecz macierzystej jednostki budżetowej. Ponadto zobligowane są do wpłaty do budżetu połowy osiągniętych zysku.

Do gospodarstw pomocniczych zaliczamy:

    1. Gospodarstwa rolne, kasyna, piekarnie

    2. Pralnie, hotele pracownicze

    3. Stołówki i bufety szkolne

  1. Środki specjalne (jednostki budżetowej) są to środki finansowe z tytułu prowadzenia działalności ubocznej, niewyodrębnione z budżetu ale gromadzone przez jednostki budżetowe na specjalnym, wyodrębnionym rachunku bankowym i wydatkowane na określone cele. Możliwość tworzenia środków specjalnych jest umocowana prawnie w ustawie o finansach publicznych.

Są gromadzone z tytułu:

    1. Z tytuły spadków, zapisów i darowizn w postaci pienieżnej na rzecz jednostki budżetowej

    2. Z tytułu odszkodowan i wpłąt za utracone lub uszkodzone mienie oddane jednostce budżetowej w zarząd

  1. Fundusze celowe - to fundusze ustawowo powołane przed dniem wejścia w życie ustawy, których przychody pochodzą z dochodów publicznych, a wydatki przeznaczone są na realizację wyodrębnionych zadań.
    Mogą działać jako osoba prawna lub stanowić wyodrębniony rachunek bankowy, którym dysponuje organ wskazany w ustawie tworzącej fundusz. Swą działalność opierają na rocznym planie finansowym. Przychody funduszu pochodzą ze środkó publicznych, wydatki przeznaczane sa z kolei na realizację okreslonych zadań.

Rodzaje:

    1. państwowy fundusz celowy - realizuje zadania wyodrębnione z budżetu państwa

    2. gminny, powiatowy lub wojewódzki fundusz celowy - realizuje zadania wyodrębniony z budżetu w/w

Przykłady:

  1. Fundusz Ubezpieczeń Społecznych i Fundusz Pracy

  2. Fundusz Rehabilitacji Osób NIepełnosprawnych

JEDNOSTKI SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH

FUNDUSZ UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH - to państwowy fundusz celowy powołany do realizacji zadań z zakresu ubezpieczeń społęcznych. Przychody FUS pochodzą: a) ze składek na ubezpieczenia społeczne (z wyjątkiem tych przekazywanych na OFE) b) z wpłat z budżetu. Natomiast wpływy FUS pochodzą z: a) z % rachunków bankowych funduszu b) ze zwrotu nienależnie pobranych świadczeń wraz z odsetkami c) z dodatkowych opłat wymierzonych płatnikowi w razie niepłacenia składek d) z kredytów zaciąganych przez FUS za zgodą MF

FUNDUSZ PRACY - to państwowy fundusz celowy posiadający osobowość prawną. Dochody FP pochodzą z: a) z obowiązkowych składek od pracodawców a także od osób podlegających ubezpieczeniu społecznemu lub emerytalnemu (z wyjątkiem duchownych) b) z odsetek od pożyczek udzielanych przez FP c) z dotacji z budżetu państwa na wypłatę zasiłków zasiłków przedemerytalnych. FP przeznacza swoje środki na wypłatę zasiłków dla bezrobotnych, na prowdzenie poradnictwa zawodowego oraz realizację określonych zadań

FUNDUSZ GWARANTOWANYCH ŚWIADCZEŃ PRACOWNICZYCH - to państwowy fundusz celowy powołany do realizacji zadań z zakresu finansowania określonych roszczeń pracowniczych: a) w przypadku niewypłacalności pracodawcy b) z tytułu zasiłku chorobowego c) z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne d) z tytułu wypadku przy pracy czy chorób zawodowych. Dochody FGŚP pochodzą: a) ze składek płaconych przez pracodawców, któreych wysokośc ustala ustawa budżetowa. B) z zapisów i darowizn c) z odsetek od lokat.

FUNDUSZE REHABILITACJI OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH - To państwowy fundusz celowy powołany do ralizacji zadań z zakresu finansowania: a) zagrożonych likwidacją miejsc pracy osób niepełnosprawnych b) poradnictwa zawodowego c) warsztatów terapi zajęciowej. Dochodu FRON pochodzą z: a) obowiązkowych wpłat od pracodawców zatrudniających >25 osób b) z dotacji z budżetu państwa c) z % udzielonych pożyczek d) z odsetek od zakupionych obligacji

ŚRODKI PUBLICZNE

Środki Publiczne. To ogół zasobów finansowych państwa przeznaczonych na realizację zadań publicznych.

Relatywnie: Dochody publiczne - Wydatki publiczne == Przychody budżetowe - Rozchody budżetowe

Środki Publiczne. Są to:

  1. dochody publiczne, do których zalicza się:

    1. daniny publiczne - podatki oraz inne świadczenia pieniężne, których obowiązek ponoszenia na rzecz skarbu państwa lub jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych wynikających z odrębnych ustaw.

    2. pozostałe dochody - do których zalicza się:

      1. opłaty

      2. dochody z mienia, a w szczególności z najmu oraz dzierżawy i umów o podobnym charakterze oraz dywidendy od wniesionego kapitału

      3. dochody ze sprzedaży majątku, rzeczy i praw oraz ze świadczenia usług

      4. spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej

      5. inne dochody uzyskane na podstawie odrębnych przepisów

  2. bezzwrotne środki pieniężne ze źródeł zagranicznych (pochodzące m.in. z budżetu UE)

  3. środki z funduszy strukturalnych i z funduszy spójności UE (np. z funduszy PHARE, SAPARD)

  4. przychody publiczne budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego i innych jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych pochodzące ze:

  1. przychody jednostek sektora finansów publicznych uzyskiwane w związku z prowadzoną przez nie działalnością

Daniny publiczne - są to wszystkie formy przejmowania przez państwo lub związek publiczno-prawny świadczeń pieniężnych lub majątkowych, a także innych świadczeń od obywateli tego państwa.

Historycznie wykształciły się następujące rodzaje danin publicznych:

    1. daniny osobiste

    2. daniny rzeczowe

    3. daniny pieniężne, wśród których wyróżniamy:

  1. Podatki - to publiczno-prawne przymusowe, nieodpłatne, bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz skarbu państwa, województwa, powiatu lub gminy wynikające z ustawy podatkowe

  2. Opłaty - jest daniną różniącą się od podatkuty, że za jej uiszczenie otrzymujemy świadczenie wzajemne

  3. Dopłaty - to formy partycypacji uczestników w kosztach inwestycji publicznych

  4. Cła - to świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa związane z przepływem towarów przez granicę państwową

Bezzwrotne środki finansowe ze źródeł zagranicznych - są to wszelkie środki pochodzące z budżetu UE lub innych bezzwrotnych źródeł zagranicznych (np. z tytułu pomocy zagranicznej, z tytułu doszkodowań i rekompensat) uzyskiwane na podstawie zawartych umów międzynarodowych. Są włączone do budżetu państwa a ich limity oraz organ odpowiedzialny za ich realizację określone sa w załączniku do ustawy budżetowej.

- stanowią stałe źródło finansowania (po akcesji Polski do UE)

- gromadzone sa na odrębnym rachunku bankowym

- mogą być przeznaczone na finansowanie imiennie wymienionych wydatków

- nie mogą być kierowane bezpośrednio do j.s.t. ale mogą być kierowane do nich pośrednio przez wojewodów.

- nie wygasają z upływem roku budżetowego

Przeznaczenie środków publicznych. Są to:

  1. wydatki publiczne (czyli wydatki ponoszone na realizację zadań publicznych)

  • ze względu na kryterium terytorialne_2

    1. dochody państwowe (np. podatki od towarów i usług, cła)

    2. dochody lokalne (np. podatki lokalne, opłaty lokalne)

    Dochody zwrotne. Stanowią formę długów zaciąganych na cele publiczne. Podstawową formą tych dochodów jest:

    Pożyczka publiczna - stanowi ona zwrotny, przymusowy, odpłatny dochód budżetu państwa, którego istota polega na udzieleniu pozyczki środków pieniężnych przez państwo, które po określonym czasie winny zostać zwrócone pozyczkodawcy wraz z odsetkami. Rodzaje tych pożyczek: zagraniczne i krajowe oraz krótkoterminowe (udzielane na <1 rok - bony skarbowe) i długoterminowe - (udzielane na >1 rok - obligacje Skarbu Państwa)

    Lokaty budżetowe - polegają na lokowaniu wolnych środków finansowych w budżecie i podlegają zwrotowi wraz z oprocentowaniem.

    Dochody bezzwrotne. Są to środki uzyskiwane za pomocą władztwa państwowego (np. podatki, cła) i nie podlegają zwrotowi na rzecz podmiotów od których je pobrano.

    DOCHODY PODATKOWE (czyli bezzwrotne dochody budżetu państwa pochodzące od podmiotów)

    1. Podatek VAT - jest to podatek wielofazowy (każda faza jest opodatkowana) i powszechny, obciążający sprzedaż wszelkich nowowytworzonych dóbr i usług w każdej fazie obrotu, o charakterze cenotwórczym. Podstawą opodatkowania w tym przypadku jest obrót towarami i usługami.

    2. Podatek Akcyzowy - jest to podatek pośredni nakładany selektywnie na towary konsumpcyjne (np. alkohole, papierosy). Akcyza jest określana proporcjonalnie do wartości towaru (stawka procentowa), jej kwota podwyższa cenę płaconą przez nabywcę. Może mieć na celu ograniczenie konsumpcji niektórych dóbr.

    3. Podatek dochodowy od osób fizycznych - jest to podatek bezpośredni i powszechny od dochodów osób fizycznych uzyskiwanych ze stosunku pracy, emerytur, rent, zasiłków dla bezrobotnych, z działalności gospodarczej. Podstawą opodatkowania jest dochód pomniejszony o przysługujące odliczenia.

    4. Podatek dochodowy od osób prawnych - jest to podatek bezpośredni i powszechny od dochodów osób prawnych i jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej (np. zakładów budżetowych). Podstawą opodatkowania jest dochód pomniejszony o przysługuące odliczenia (np. o kwoty darowizn)

    DOCHODY NIEPODATKOWE

    1. Cło - jest to ogólna, bezzwrotna, przymusowa, nieodpłatna danina publiczna któr pobierana w związku z przemieszczniem towarów przez granicę państwa i której wysokość reguluje państwo. Jest świadczeniem odrębnym niż podatek ze względu na wyodrębnienie prawa celnego, wyodrębnienie organizacyjne służb celnych i odmienne postępowanie.

    2. Opłaty - jest to ogólna, bezzwrotna, przymusowa, danina publiczna zabezpieczona przymusem państwowym, która w odróżnieniu od podatku jest świadczeniem ekwiwalentnym - czyli w zamian za opłatę państwo świadczy określoną usługę.

    3. Dochody typu kapitałowego - to dochody z tytułu posiadanych akcji spółek akcyjnych, udziałów ze sprzedaży majątku państwowego, z odsetek, z czynszó dzierżawnych itp.

    4. Inne dochody - to dochody z jednostek budżetowych, gospodarstw pomocniczych i innych.

    DOCHODY PUBLICZNE

    1. Daniny publiczne. To powszechne, bezzwrotne, przymusowe świadczenia, pobierane na rzecz podmiotów prawa publicznego w celu realizacji zadań publicznych. Wyróżnia się ich 3 rodzaje:

    1. Pozostałe dochody - dochody z mienia, z najmu, z dzierżawy, z dywidendy i inne.

    WYDATKI BUDŻETU PAŃSTWA

    WYDATKI BUDŻETU PAŃSTWA

    1. OBLIGATORYJNE (czyli wydatki sztywne, które państwo musi ponieść)

    1. Wydatki na zadania organów władzy państwowe, na dministrację rządową, na sądy i trybunały

    2. Wydatki na finansowanie podmiotów świadczących usługi na rzecz społeczeństwa (np. na służbę zdrowia_

    3. Wydatki na świadczenia społeczne

    4. Wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa (np. na oprocentowanie od skarbowych papierów wartośc.)

    1. WSPIERAJĄCE PROCESY GOSPODARCZE

    1. Dotacje inwestycyjne

    2. Dopłaty do kredytów na wybrane cele

    3. Wydatki na promocję transportu

    4. Wydatki związane z poręczeniami państwowymi

    1. WG USTAWY O FINASACH PUBLICZNYCH

    1. wydatki bieżące (np. świadczenia na rzecz osób fizycznych i jednostek budżetowych, dotacje, subwencje)

    2. wydatki na obsługe długu Skarbu Państwa (np. wydatki na oprocentowanie od skarbowych papierów wartośc.)

    3. wydatki majątkowe (np. dotacje inwestycyjne, wydatki kapitałowe)

    4. wydatki na rzecz UE (np. opłaty rolne, wpłaty do budżetu UE)

    1. WG KRYTERIUM FUNKCJI

    1. na cele gospodarcze (finansowanie podmiotów i zadań gospodarczych)

    2. na cele socjalno-kulturalne

    3. o charakterze władczym (finansowanie działań organów władzy, administracji, sądownictwa itp.)

    Dotacje. To szczególny rodzaj wydatków budżetowych przekazywane w celu uzupełnienia brakujących środków na działalność mającą okreslone znaczenie dla interesu publicznego (np. dotacje do służby zdrowia), mających charakter bezzwrotny i nieodpłatny. Dotacje powinny mieć ponadto charakter wyjątkowy lub przejściowy i powinny pochodzić z 1 źródła finansowania.

    Rodzaje:

    - dotacje celowe (przekazywane na realizację zadań przez jednostki spoza sektora budżetu państwa (j.s.m., org. Pozarz., fundacjom itp.)

    - dotacje podmiotowe (przekazywane na dofinansowanie działalności okreslonego ustawowo podmiotu)

    - dotacje przedmiotowe (będące dopłatami do ceny jednostkowej wyrobu lub usługi dla jednostek gosp.i pozabudżetowej, przedsiębiorców)

    - dotacje na finansowanie inwestycji z budżetu państwa (np. inwestycji państwowych jednostek budżetowych, zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych, jednostek spoza sektora finansów publicznych, inwestycji związanych z badaniami naukowymi)

    Poziom i kwota dotacji nie może przekroczyć 50% wartości kosztorysowej inwestycji. Ponadto dotacje o >1 rok cyklu realizacji mogą być ustanowione w ustawie budżetowej w formie załącznika.

    Subwencje. To rodzaj wydatków budżetowych przekazywanych jednostkom samorządu terytorialnego o charakterze bezzwrotnym, nieodpłatnym, powszechnym i uniwersalnym (finansujący wszsytki jefdnostki na tych samych zasadach)

    Wydatki kapitałowe. To rodzaj wydatków budżetowych na zakup akcji i wniesienia wkładów do spółek prawa handlowego.

    SYSTEMATYKA BUDŻETOWA

    Klasyfikacja budżetowa - stanowi porządek wewnętrzny budżetu złożony z jednostek klasyfikacyjnych mających formę podziałek, w ramach, których ujmuje się wszystkie dochody i wydatki. Obowiązująca w polskim systemie prawnym klasyfikacja budżetowa oparta jest na podziale podmiotowym, przedmiotowy i funkcjonalnym.

    Dochody i wydatki dzieli się na:

      1. Części budżetu - zawierają dochody i wydatki poszczególnych organów władzy państwowej i innych. Dyspoenentami poszczególnych części budżetu są ministrowie, kierownicy urzędów centralnych, wojewodowie.

      2. Działy budżetu - odpowiadają branżom gospodarki narodowej. (np. oświata, przemysł)

      3. Rozdziały budżetowe - grupują rodzajowo dochody i wydatki i (np. prace geodezyjne)

      4. Paragrafy - grupują dochody wg źródeł i wydatki wg ich przeznaczenia.

    INWESTYCJE WIELOLETNIE

    Sa to inwestycje realizowane w dłuższym okresie niż 1 rok budżetowy, których wartość sumaryczna przekracza 100 mln zł. Muszą być ujęte w formie załącznika do ustawy budżetowej i spełniać określone cechy formalne, tj zawierać:

    - źródła finansowania; środki inwestora; środki z kredytów i pożyczek

    - informacje dotyczące kredytów objętych poręczeniami albo gwarancjami państwa

    - zestawienie wydatków na kolejne 2 lata

    Mogą dotyczyć:

    - zadań z zakresu obronności i bezpieczeństwa

    - zadań z zakresu ochrony środowiska, rozwoju gospodarki

    WYDATKI NA FINANSOWANIE UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH I ZDROWOTNYCH

    Polega na udzielaniu z budżetu państwa dotacji na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, a także na Fundusz Emerytalno-Rentowy Rolników. Dotacje z budżetu mogą być przeznaczane tylko na uzupełnianie środków na wypłatę świadczeń gwarantowanych przez państwo.

    Polega na finansowaniu z budżetu państwa zadań zleconych NFZ a także na zapewnieniu kasom odpowiednich przychodów.

    Polega na finansowaniu z budżetu państwa kosztów określonego rodzaju ubezpieczeń. (obecnie kontrskty eksportowe)

    WYDATKI NA FINANSOWANIE ROZWOJU REGIONALNEGO

    Finansowanie rozwoju regionalnego dokonywane jest na podstawie przyjętej Narodowej Strategii Rozwoju Regionalnego stanowiącej podstawowy dokument zawierający założenia rozwoju regionalnego. Dokument ten określa:

    NSRR opracowuje i uchwala RM, na co najmniej 6 kolejnych lat budżetowych. RM przedkłada Sejmowi co 3 lata informacje na temat realizacji przyjętej strategii. Startegia jest konkretyzowana z kolei w Programie Wsparcia, który określa:

    - zadania dla adresatów

    - warunki wspierania przez zadań regionalnych i porgramó owjewódzkich

    - szczegółowe zestawienie źródeł finansowania zadań (z budżetu państwa, budżetu gmin, budżetu powiatów itp.)

    Finansowanie Rozwoju Regionalnego Województw. Dokonywane jest na podstawie przyjętej Strategii Rozwoju Wojewódzkiego. SRW opracowuje i uchwala samorząd województwa. Startegia jest konkretyzowana z kolei w Kontrakcie Wojewódzkim, zawartym między RM a samorzadem województwa. Stanowi on podstawę uzyskania przez województwp środków finansowych na realizację zadań zawartych w postanowieniach tego kontraktu. Dodatkowo również gmina i powiat mog ubiegać się o wniesienie ich zadań w poczet kontraktu.

    WYDATKI NA FINANSOWANIE DZIAŁALNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTW

    Finansowanie działalności przedsiębiorstw ma na celu jedynie pobudzenie wzrostu gospodarczego i zmniejszenie bezrobocia i może polegać na przekazaniu środków rzeczowych lub pieniężnych albo na udostępnieniu przedsiębiorstwom środków pierwotnie przewidzianych jako dochód budżetu lub dochód funduszu celowego.

    FORMY POMOCY PUBLICZNEJ DLA PRZEDSIĘBIORSTW:

    REZERWY BUDŻETOWE

    Rezerwy budżetowe. To planowane w budżecie kredyty na nieprzewidziane wydatki budżetowe; wykorzystywane w trakcie realizacji budżetu na dofinansowanie zadań w nim ujętych lub zadań dodatkowych, których potrzeba finansowania pojawia się w toku wykonywania budżetu; wysokość rezerw budżetowych ustala się corocznie w ustawach budżetowych.

    RODZAJE:

    DEFICYT BUDŻETOWY

    RODZAJE:

    DEFICYT BUDŻETU PAŃSTWA

    To nadwyżka wydatków budżetowych względem dochodów budżetowych. Źródłami finansowania deficytu budżetowego mogą być kredyty bankowe udzielane przez bank centralny, emisja papierów wartościowych (obligacji, weksli, bonów skarbowych), podwyższenie stopy podatkowej, prywatyzacja mienia Skarbu Państwa, a w ostateczności dodatkowa emisja pieniądza.

    DEFICYT SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH

    To nadwyżka wydatków publicznych względem dochodów publicznych powiększonych o bezzwrotne środki ze źródeł zagranicznych i środki z funduszy strukturalnych oraz funduszy spójności. Obejmuje on: deficyt budżetowy, deficyty samorządów, deficyty innych podmiotów sektora finansów publicznych (np. państwowych funduszy celowych - FUS, FP)

    WIELKOŚĆ DEFICYTU BUDŻETOWEGO:

    Wielkość deficytu budżetowego uregulowana jest przepisami unijnymi w świetle których deficyt budżetowy nie może przekroczyć 3% PKB. Z kolei dług publiczny nie może przekroczyć 60% PKB. Nadzór nad wielkością długu i deficytu sprawuje Komisja Europejska. Dokonuje ona oceny zadłużenia na podstawie: a) stosunku rzeczywistego deficytu względem PKB b) stosunku rzeczywistego długu względem PKB. Następnie w przypadku stwierdzenia nadmiernego deficytu/długu KE kieruje opinię do Rady Europy która nakazuje krajom członkowskim ograniczenie ich. Jeśli państwa cżłonkowskie do tego się nie zastosują RE może nałożyć restrykcje (np. grzywnę lub nakazać założenia nieoprocentowanego depozytu o określonej wysokości przez państwo członkowskie)

    DŁUG PUBLICZNY (PAŃSTWOWY DŁUG PUBLICZNY)

    Dług Publiczny. Jest to finansowe zobowiązanie państwa z tytuły wcześniej zaciągniętych pożyczek na pokrycie deficytów budżetowych. O jego rozmiarach stanowi suma deficytów z lat poprzednich, pomniejszona o jego ewentualne spłaty.

    OBEJMUJE ZOBOWIĄZANIA SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH Z TYTUŁU:

    POZOSTAŁE CZYNNIKI WARUNKUJĄCE DŁUG PUBLICZNY:

    SPOSOBY ZACIĄGANIA DŁUGU PUBLICZNEGO:

    Dług publiczny zaciąga się poprzez emisję obligacji (zob. finansowych państwa) i sprzedaż ich na wolnym rynku. Ich oprocentowanie jest zazwyczaj bardzo korzystne co powoduje szybkie pochłonięcie obligacji przez rynek (choć nie zawsze). Jednakże zwrot tych zobowiązań następuje przez wykup tych obligacji wraz z odsetkami z dochodów pochodzących z emisji nowych obligacji. Powoduje to stały wzrost zadłużenia publicznego.

    WIELKOŚĆ DŁUGU PUBLICZNEGO:

    Dług publiczny w świetle art. 216 Konstytucji nie może przekroczyć 3/5 PKB (60%). Wyłącznym podmiotem w zakresie ustawodawstwa dotyczącego zaciągania długu publicznego a także ustawodawstwa dotyczącego udzielaniu poręczeń i gwarancji przysługuje RM.

    RODZAJE DŁUGU PUBLICZNEGO:

    - PAŃSTWOWY DŁUG PUBLICZNY A

    - DŁUG SKARBU PAŃSTW

    PAŃSTWOWY DŁUG PUBLICZNY

    To nominalne zadłużenie sektora finansów publicznych wynikające z nadwyżki wydatków względem dochodów, ustalone po odjęciu przepływów finansowych pomiędzy podmiotami należącymi do tego sektora.
    DŁUG SKARBU PAŃSTWA
    Jest tylko elementem państwowego długu publicznego, ponieważ nie każde zadłużenie podmiotów sektora finansów publicznych jest zadłużeniem skarbu państwa (a to, dlatego, że niektóre, ale wyłącznie państwowe jednostki posiadają osobowość prawną i mają swój majątek (np. banki państwowe, przedsiębiorstwa). DSP zarządza MF i jest on upoważniony w tym zakresie do dokonywania operacji finansowych mających na celu minimalizację kosztów obsługi długu. Może ot uczynić poprzez bieżące zarządzanie płatnościami państwa lub przez przedterminową spłatę zobowiązań. MF może też zlecić odrębnemu podmiotowi dokonanie określonych czynności związanych z DSP (np. przez wykup wierzytelności SP). MF zarządza także wolnymi środkami finansowymi budżetu państwa (np. lokuje je na rynkach finansowych).

    DŁUG PUBLICZNY a DEFICYT BUDŻETOWY

    Dług publiczny dotyczy okresu wieloletniego - Deficyt budżetowy dotyczy 1 roku budżetowego

    Dług publiczny jest formą finansowania deficytu

    Dług publiczny obejmuje swą wielkością wielkości poszczególnych deficytów

    SPOSOBY NIWELACJI DŁUGU PUBLICZNEGO

    a) Emisja papierów wartościowych

    b) Zaciąganie pożyczek od podmiotów zagranicznych

    c) Interwencjonizm państwowy (regulacja podaży pieniądza)

    d) Dotacje z UE odciągające od konieczności zwiększania długu publciznego

    e) Negocjacje z wierzycielami, zwłaszcza zagranicznymi, w sprawie częściowego umorzenia, wydłużenia okresu spłat, ogłosić

    f) Moratorium (terminowe zawieszenie obsługi długu)

    g) Repudiacja (zaniechanie spłaty długu)

    h) Prywatyzacja mienia pańśtwowego

    PROCEDURY OSTROŻNOŚCIOWE I SANACYJNE

    Procedury Ostrożnościowe. Mają na celu ograniczenie nadmiernego wzrostu długu publicznego (DP).

    I PROCEDURA (Gdy DP + wypłaty z tytułu poręczeń i gwarancji wypłacane przez podmioty sektora = 50%-55% PKB)

    Wprowadzana jest przez RM, która uchwala wówczas projekt ustawy budżetowej gdzie relacja deficytu budżetu państwa do dochodów budżetu państwa nie może być wyższa niż analogiczna relacja w roku bieżącym.

    II PROCEDURA (Gdy DP = 55%-60% PKB)

    Wprowadzana jest przez RM, która uchwala wówczas projekt ustawy budżetowej gdzie relacja DP do PKB musi zostać obniżona w stosunku do analogicznej relacji w roku bieżącym. Jednocześnie RM przedstawia Sejmowi program sanacyjny mający na celu obniżenie tej relacji.

    III PROCEDURA (Gdy DP = 60%-100%)

    Wprowadzana jest przez RM, która uchwala wówczas projekt ustawy budżetowej gdzie nie może być zaplanowany deficyt budżetowy (musi być on całkowicie zrównoważony). Jednocześnie RM przedstawia Sejmowi, w ciągu 1 miesiąca od dnia ogłoszenia poziomu długu publicznego, program sanacyjny mający na celu obniżenie tej relacji. PSFP z kolei nie mogą udzielać nowych poręczeń i gwarancji w roku bieżącym i roku przyszłym.

    Program Sanacyjny. Obejmuje: a) informacje dotyczące przyczyn powstania niekorzystnej relacji DP do PKB b) informacje dotyczące działań mających na celu obniżenie tej relacji c) informacje dotyczące 3-letniej prognozy na temat przyszłej relacji DP do PKB + uwzględniać prognozę rozwoju sytuacji makroekonomicznej kraju.

    FINANSOWANIE POTRZEBY POŻYCZKOWYCH PAŃSTWA
    Potrzeby pożyczkowe państwa. Są to a) środki finansowe niezbędne do sfinansowania deficytu budżetowego oraz do dokonania spłat zobowiązań b) środki finansowe niezbędne na finansowanie udzielonych przez SP pożyczek

    MF może w celu sfinansowania potrzeb pożyczkowych: a) zaciągać zobowiązania SP (np. poprzez emisję papierów wartościowych) a) zaciągać pożyczki i kredyty na rynku krajowym i zagranicznym

    SP może w celu sfinansowania potrzeb pożyczkowych: a) zaciągać zobowiązania b) zaciągać kredyty i pożyczki

    AD1.SKARBOWE PAPIERY WARTOŚCIOWE I ZASADY ICH EMISJI

    RODZAJE PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH:

    SKARBOWE PAPIERY WARTOŚCIOWE - to zobowiązanie SP o charakterze pieniężnym lub niepieniężnym względem właściciela tego papieru. SPW opiewające na świadczenia pieniężne emituje MF, SPW opiewające na świadczenia niepieniężne emituje MinSP w porozumieniu z MF. Papiery te emitowane mogą być w granicach limitu zadłużenia określonego w ustawie budżetowej i z chwilą ich wykupu ulegają umorzeniu. Do SPW należą: SPO, OS, BS

    SKARBOWE PAPIERY OSZCZĘDNOŚCIOWE - to krótkoterminowe zobowiązanie SP względem osób fizycznych.

    OBLIGACJE SKARBOWE - to zobowiązanie SP o charakterze pienieżnym względem właściciela obligacji. Sprzedawane jest na rynku krajowym lub zagranicznym i są sprzedawane z dyskontem (sprzedaż poniżej nom. wartości) lub oprocentowane w postaci odsetek. Termin ich wykupu wynosi > 1 rok.

    BONY SKARBOWE - to krótkoterminowe zobowiązanie SP o charakterze niepieniężnym względem właściciela bonu. Sprzedawane jest poniżej wartości nominalnej a następnie wykupowane po upływie okresu czasu po wartości nominalnej.

    ZASADY EMISJI PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH:

    Zasady emisji poszczególnych papierów wartościowych okresla MF w drodze rozporządzenia. Zawiera w nim:

    Ponadto aby emisja mogła dojść do skutku niezbędne jest wydanie przez MF LISTU EMISYJNEGO zawierającego szczegółowe informacje odnośnie świadczeń wynikających z emisji. Zawiera się tu:

    AD2.ZASADY ZACIĄGANIA ZOBOWIĄZAŃ PRZEZ SKARB PAŃSTWA

    Zaciąganie pożyczek i kredytów przez SP. Następuje wyłącznie na potrzeby finansowe budżetu państwa. Pożyczki i kredyty zaciągane są wiminieu SP przez MF (a w przypadku ich zaciągania na podstawie Umowy międzynarodowej gdzie jedną ze stron jest RM, wówczas dopiero RM może upoważnić MF do ich zaciągnięcia). Pożyczki i kredyty mogą być zaciągane także na wniosek RPP. Ogólna kwota wszystkich zaciągniętych pożyczek i kredytów nie może przekroczyć limitu zadłużenia określonego w ustawie. Ogół pożyczek i kredytów stanowi KREDYT PUBLICZNY.

    - Pożyczki mają najczęściej charakter obligacji i bonów skarbowych

    - Kredyty mają najczęściej formę kredytu bankowego

    AD3. PORĘCZENIA I GWARANCJE

    POJĘCIE PORĘCZEŃ I GWARANCJI: (Limit ich udzielania wynosi 60% kwoty kredytu wraz z odsetkami)

    CELE PORĘCZEŃ I GWARANCJI:

    ZASPOKAJANIE ROSZCZEŃ Z TYTUŁU UDZIELONYCH PORĘCZEŃ I GWARANCJI:

    Następuje przez ZASÓB MAJĄTKOWY na który składają się akcje i udziały w spółkach SP, których łączna wartość może wynieść max. 15% łącznej wartości wszystkich zobowiązań wynikłych z udielonych poręczeń i gwarancji.

    PROCEDURA BUDŻETOWA

    1. PRZYGOTOWANIE PROJEKTU BUDŻETU

    ORGANY ODPOWIEDZIALNE ZA PROJEKT:

    Przygotowaniem projektu ustawy budżetowej zajmują się 2 departamenty:

    DEPARTAMENT POLITYKI FINANSOWEJ - opracowuje prognozy makroekonomiczne dotyczące dochodów budżetowych. (chodzi tu o kształtowanie się cen, produkcji, sprzedaży, PKB, kursu walut, wysokości płac itp.)

    DEPARTAMENT BUDŻETU PAŃSTWA - opracowuje prognozy dotyczące wydatków budżetowych.

    1. PROCEDURA UCHWALANIA PROJEKTU BUDŻETU

    - Materiały do projektu poszczególnych częście budżetowych opracowują ministrowie.

    - Ostateczny kształt projektowi nadaje Minister Finansów.

    - Następnie RM uchwala projekt ustawy budżetowej (albo ustawę o prowizorium budżetowym)

    - Projekt musi trafić do Sejmu do 30.09

    1. PROCEDURA UCHWALANIA BUDŻETU

    A. UCHWALENIE PROJEKTU USTAWY PRZEZ SEJM

    I CZYTANIE - Prezes RM lub MF przedstawia ogólną koncepcję projektu budżetu. Można tu zgłosić wsniosek o odrzucenie projektu ustawy w całości lub częśc. Postępowanie kończy się przekazaniem projektu do Komisji Finansów Publicznych (KFP)

    II CZYTANIE - Obejmuje sprawozdanie z prac KFP. Można tu zgłaszać wnioski i poprawki o których przyjęciu/odrzuceniu decyduje KFP (nie można zgłosić wniosku o odrzucenie projektu ustawy).

    III CZYTANIE - Obejmuje sprawozdanie KFP z uwzględnieniem ew. poprawek i wniosków. Nastepnie odbywa się głosowanie Sejmu w sprawie wniosków i poprawek zgłoszonych w II czytaniu. Po uzyskaniu akceptacji projekt staje się ustawą.

    B. AKCEPTACJA USTAWY PRZEZ SENAT:

    - Senat może zaproponować wnisienie poprawek w ciągu 20 dni.

    - Senat może zatwierdzić ustawę
    - Senat nie może wnieść o odrzucenie ustawy w całości
    C. ROZPATRZENIE POPRAWEK SENATU PRZEZ SEJM:
    - nie ma obligatoryjnych terminów dla Sejmu co do rozpatrzenia poprawek wniesionych przez Senat
    - jeżeli nie zostanie to zrobione w ciągu 4m. od dnia przedłożenia projektu Sejmowi Prezydent może skrócić kadencję Sejmu
    - po rozpatrzeniu ew. poprawek ustawa ląduje u Prezydenta
    D. PODPISANIE USTAWY PRZEZ PREZYDENTA:
    - Prezydent podpisuje ustawę budżetową w ciągu 7 dni.
    - Prezydent może przekazać ustawę budżetową pod rozpatrzenie TK pod kątem jej zgodności z Konstytucją.
    E. OGŁOSZENIE USTAWY
    - Prezes RM dokonuje na podstawie zarządzenia Prezydenta ogłoszenia ustawy budżetowej w Dz. U.
    - Jeżeli ustawa nie została ogłoszona przed 1.01. to podstawą działalności RM jest projekt ustawy budżetowej

    WYKONYWANIE BUDŻETU

    UKŁAD WYKONAWCZY BUDŻETU. Rozpoczyna etap wykonywania budżetu. Jest to szczegółowy plan finansowy zawierający dochody i wydatki danej części budżetowej, którego opracowaniem zajmują się poszczególni ministrowie resortowi a następnie w ciągu 21 dni od dnia ogłoszenia ustawy budżetowej przedstawiają go MF. Nastepnie ministrowie informują podległe im jednostki o ostatecznych kwotach dochodów i wydaktów przewidzianych na dany resort.

    ORGANY WYKONUJĄCE BUDŻET:

    RADA MINISTRÓW. Kieruje wykonaniem budżetu państwa, w tym: a) wyraża zgodę na zmianę wykorzystania środków budżetowych b_ podejmuje decyzje o blokadzie wydatków budżetowych w przypadku zagrożenia realizacji budżetu c) określa wykaz wydatków nie wygasających po upływie roku budżetowego (musi uzyskać

    akceptację Komisji ds. budżetu)

    MINISTER FINANSÓW. Kieruje szczegółowym wykonaniem budżetu, w tym: a) określa sposób wykonania budżetu b)sprawuje kontrolę nad wykonaniem budżetu c) relizuje zadania polegające na pozyskaniu środków o charakterze zwrotnym (np. kredytów) d) emituje papiery wart.

    DYSPONENCI CZĘŚCI BUDŻETOWYCH. Sprawują nadzór i kontrolę nad wykonanie budżetu przez podległe im jednostki organizacyjne. UstFP nakłada na nich obowiązek przeprowadzania okresowych kontroli realizacji zadań.

    1. ZASADY WYKONYWANIA BUDŻETU PAŃSTWA

    - TERMINOWOŚĆ (realizacja zadań zgodnie z terminami określonymi w ustawie budżetowej)

    - WYPŁACANIE PŁATNOŚCI Z TYTUŁU WYROKÓW SĄDOWYCH BEZ WZGLĘDU NA LIMITY

    1. ZASADY DOKONYWANIA ZMIAN W TRAKCIE WYKONYWANIA BUDŻETU

    - ZAKAZ ZMIANY OGÓLNYCH POSTANOWIEŃ BUDŻETOWYCH

    - MOŻLIWOŚĆ PRZENOSZENIA WYDATKÓW MIĘDZY ROZDZIAŁAMI I PARAGRAFAMI

    - MOŻLIWOŚĆ PRZENOSZENIA WYDATKÓW NIE MOŻE ZWIĘKSZAĆ ŚRODKÓW NA WYNAGRODZENIA

    - PRZENOSZENIE WYDATKÓ O CHARAKTERZE MAJĄTKOWYM WYMAGA ZGODY MF