Ściąga Socjo, Socjologia(13)


1.Dezorganizacja życia rodziny.

Dezorganizację rodziny wywołują kumulowane napięcia, konflikty prowadzące do stałego zadrażnienia , do agresywności. Przejawem dezorganizacji w rodzinie są:

-zaniedbywanie obowiązków przez jednego lub obu małżonków

-zdrady małżeńskie

-złe metody wychowawcze

-alkoholizm

-narkomania

-całkowite rozbicie rodziny, separacja, rozwód.

Źródła napięć mogą wynikać z niezgodności cech psychicznych, charakterologicznych małżonków, z rozbieżności wzorów kulturowych wniesionych do rodziny z różnych środowisk społecznych, z niezgodności dążeń, ambicji członków rodziny, z niespełnionych a obiecanych wcześniej oczekiwań. Dezorganizacja ma miejsce też wtedy, gdy zmieniają się ustalone role społeczne w życiu poza rodzinnym, np. nagła utrata pracy. Napięcia mogą wynikać z niemożności przystosowania się uczuciowego i seksualnego, ze złych stosunków między rodzicami i dziećmi, z sytuacji ekonomicznej.

2.Funkcje społeczne rodziny (spełnianie funkcji, kontekst historyczny-społeczny)

Rodzina występuje we wszystkich historycznie znanych typach społeczeństw i kultur. Była i jest zawsze podstawową grupą społeczną, w której młody człowiek zdobywa pierwszą wiedzę o życiu społecznym. Jest to najstarsza i najpowszechniejsza forma życia społecznego. Funkcje społeczne rodziny to:

-funkcja prokreacyjna-wydanie na świat potomstwa,

-funkcja seksualna-społecznie akceptowalna forma współżycia seksualnego,

-funkcja ekonomiczna-zaspokojenie potrzeb materialnych członków rodziny, w skład tej funkcji wchodzą podfunkcje: produkcyjna, zarobkowa, gospodarcza i usługowo-konsumpcyjna,

-funkcja opiekuńczo-zabezpieczająca- opieka nad dziećmi, osobami w podeszłym wieku,

-funkcja socjalizacyjna- wychowanie potomstwa, przygotowanie do samodzielnego życia i pełnienia ról społecznych oraz jako wzajemne dostosowanie swoich zachowań i cech osobowościowych przez współmałżonków,

-funkcja stratyfikacyjna-polega na nadawaniu przez rodzinę pozycji społecznej swoim członkom, np. dziecko urodzone w rodzinie robotniczej staje się dzieckiem robotniczym,

-funkcja rekreacyjna-zaspokojenie potrzeb odpoczynku i rozrywki,

-funkcja kulturowa-przekazanie młodemu pokoleniu dziedzictwa kulturowego, wzorów kulturowych, obyczajowych,

-funkcja legalizacyjno-kontrolna- wyraża się w sankcjonowaniu szeregu działań i zachowań uznawanych za niewłaściwe, zapobieganiu odstępstwom od norm i wzorów przyjętych w rodzinie za obowiązujące. Polega na sprawowaniu kontroli postępowania jednych członków rodziny przez innych. Mamy tu do czynienia z legalizacją prawną, obyczajową, moralną i religijną,

-funkcja emocjonalno-ekspresyjna- wiąże się z zaspokojeniem emocjonalnym potrzeb swoich członków, dążeniem do oddźwięku społecznego. Stanowi potrzebę wyrażania osobowości jednostek, ich intymnego współżycia i zwierzania się. Tworzy ona tzw. Poczucie bezpieczeństwa psychicznego,

Wszystkie funkcje spełniane przez rodzinę wzajemnie się warunkują, a także zdeterminowane ogólnym stanem społeczeństwa, jego stanem zaawansowania technicznego oraz ekonomicznego.

3. Stereotypy etniczne i narodowe. Etnocentryzm

Stereotyp etniczny - najczęściej spotykany rodzaj stereotypów, odnoszących się swoją treścią do grup etnicznych (innych narodów lub mniejszości narodowych). Może być albo zbyt dużym uproszczeniem reprezentacji typowych cech członków grupy etnicznej lub fałszywym twierdzeniem powtarzanych wiele razy i przyjętym przez wielu ludzi za ogólną prawdę.

Stereotypy etniczne mogą mieć oparcie w rzeczywistości w odniesieniu do masy statystycznej ale zastosowane wobec jednostek są niedokładne, karykaturalne i obraźliwe. Mogą stanowić podstawę dyskryminacji i rasizmu.

Etnocentryzm - stawianie własnego narodu lub grupy etnicznej w centrum zainteresowania i wywyższanie go ponad inne. Działania takie mogą doprowadzić do nacjonalizmu czy izolacjonizmu. Pogląd ten manifestuje się w działalności jednostek czy organizacji, które koncentrują się wokół własnego narodu i zwracaniem uwagi na interesy jedynie własnej grupy etnicznej. Wyrazem etnocentryzmu jest nauczanie szkolne nastawione wyłącznie na problematykę własnego państwa, nierzadko własnego narodu, z pominięciem innych narodów czy też prowadzenie polityki międzynarodowej zgodnie tylko z własnymi interesami narodowymi. Z drugiej strony zdrowy etnocentryzm wynika z powinności wobec własnego narodu i państwa, może być rozumiany jako postawa patriotyczna. Przejawem etnocentryzmu jest stosowanie określania położenia innych krajów ze swojego punktu widzenia np. dla Polaków Irak to Bliski Wschód, ale dla Hindusów to raczej Bliski Zachód. Jaskrawym przykładem etnocentryzmu są Chiny, czyli dla Chińczyków "Państwo Środka".

4. Teorie klas społecznych w socjologii

Klasy społeczne to jeden z podstawowych elementów struktury społecznej , odnoszący się do zasadniczych podziałów (zróżnicowań) występujących w obrębie współczesnych społeczeństw. Ujmując problem odwrotnie - każde społeczeństwo jest zwykle wewnętrznie zróżnicowane; najistotniejsze czynniki zróżnicowania uznać można za podstawę wyodrębnienia klas społecznych. Klasy uznawane są za wielkie grupy społeczne lub zbiorowości społeczne, warstwy społeczne  lub kategorie społeczne. Klasy mogą być wyodrębniane na podstawie rozmaitych kryteriów. Najczęściej wskazuje się kryteria ekonomiczne, społeczne i świadomościowe.

Uwzględnianie wyłącznie czynników ekonomicznych, a zwłaszcza kryterium własności środków produkcji jest (było) charakterystyczne dla ujęć marksistowskich.

Stosunek do środków produkcji, tzn. posiadanie lub nieposiadanie środków produkcji, miał zasadnicze znaczenie dla wyznaczenia granicy dzielącej społeczeństwo na dwie antagonistyczne klasy podstawowe w danej formacji ustrojowej. W niewolnictwie takimi klasami społecznymi są właściciele niewolników i niewolnicy, w feudalizmie panowie feudalni i chłopi, w kapitalizmie burżuazja i proletariat.

Włodzimierz Wesołowski nawiązując do rozróżnień dokonanych przez Maxa Webera, wyróżnia w obrębie współczesnego społeczeństwa polskiego następujące klasy: klasę robotnicza, klasę chłopską, drobna burżuazję, inteligencję i specjalistów, klasy uprzywilejowane dzięki własności i edukacji.

5. Definiowanie kultury

Kultura całokształt materialnego i duchowego dorobku ludzkości, a także ogół wartości, zasad i norm współżycia przyjętych przez dane zbiorowości; wszystko to, co powstaje dzięki pracy człowieka, co jest wytworem jego myśli i działalności. Kultura dzieli się na: materialną, której zakres pokrywa się z pojęciem cywilizacja, i duchową - ogół wytworów i osiągnięć z dziedziny sztuki, nauki, moralności, funkcjonujących w postaci np. dzieł artystycznych, wierzeń, obyczajów, a także uznanych wartości, takich jak: prawda, sprawiedliwość, wolność, równość itp.

6.Organizacja grupy

Grupa-to co najmniej dwie osoby, które wchodzą ze sobą w regularne stosunki dla realizacji wspólnego celu.

Grupy są wszechobecną częścią życia organizacji i podstawą wykonania znacznej pracy.

Zauważmy, że aby dane osoby mogły być uznawane za grupę, muszą utrzymywać ze sobą regularne kontakty. Stosunki nie zawsze układają się według samego wzorca, jednakże w ogóle muszą zachodzić. Cele grupy mogą sięgać od przygotowania kampanii reklamowej po nieformalną wymianę informacji albo podejmowanie ważnych decyzji dla zaspokojenia społecznych potrzeb.

Ludzie łączą się w grupy z najrozmaitszych powodów. Ludzie przyjmują dane zajęcia dla zarobienia pieniędzy albo dla wykonywania wybranego zawodów.

Jeden z powodów, dla których ludzie tworzą grupy nieformalne lub grupy interesu, jest fakt wzajemnego przyciągania. Na takie przyciąganie interpersonalne przyciąganie składa się wiele czynników. Kiedy ludzie często się widują, fizyczna bliskość zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia interpersonalnego przyciągania. Przyciąganie to jest większe, gdy ludzie mają podobne postawy, osobowości czy warunki materialne.

Ludzie mogą być skłonni do przystąpienia do grupy również dlatego, iż pociąga ich działalność grupy. Ludzie lubią takie działania jak bieganie, brydż, kręgle czy puszczanie modeli samolotów. Wiele z tych zajęć bardziej bawi wtedy, gdy wykonujemy się je w ramach grupy, a ponadto większość wymaga udziału więcej niż jednej osoby. Jeśli poziom interpersonalnego przyciągania grupy jest bardzo niski, dana osoba może zrezygnować z danej działalności i jednak do grupy nie przystąpić.

7.kontrola społeczna i jej rodzaje(normy,zasady,tabu)

Kontrola społeczna to system nakazów, zakazów i sankcji które służą grupie lub społeczności do utrzymania konformizmu ich członków wobec wartości.

W teorii grup społecznych kontrola społeczna uważana jest za ogół urządzeń i środków działania zbiorowości służących do zapewnienia jej integracji i podporządkowania członków normom grupowym; kontrola społeczna operuje różnego rodzaju negatywnymi (kary) i pozytywnymi (nagrody) typami sankcji: prawnymi, ekonomicznymi, etycznymi, które zależą od typu zbiorowości; w tzw. społeczeństwach współczesnych przeważa kontrola społeczna oparta na systemie prawnym i wymiarze sprawiedliwości (sankcje formalne), natomiast w społeczeństwach pierwotnych główną rolę odgrywały sankcje obyczajowe (nieformalne). Silniej zinternalizowane są normy i wzory zachowań (w wyniku socjalizacji, wychowania), tym mniejsza jest potrzeba korzystania z sankcji kontroli społecznej. Funkcją kontroli społecznej jest zespół urządzeń i środków działania, zmierzających do zapewnienia zwartości grupy społecznej i podporządkowania jej członków normom grupowym.

Wyróżnia się następujące typy kontroli społecznej:

1.Formalny który jest spisany w regulaminach poszczególnych organizacji, stowarzyszeń,

w państwowych kodeksach prawnych. Kontrola formalna jest zawsze zmierzona,

2.Nieformalny obejmuje wszelkie wzory zachowań przekazywane w stosunkach osobistych

i wszystkie reakcje i sankcje stosowane spontanicznie i na zasadach zwyczaju. Kontrola nieformalna może być zarówno zamierzona jak i niezamierzona.

3.Zewnętrzne to wszelkiego kary i nagrody,

4.Wewnętrzne jest to blokada kontaktów ze światem zewnętrznym oraz manipulacja informacją.

5.Prawo to zespół norm prawnych regulujących wszystkie aspekty życia,

6.Moralność, która obejmuje ogół norm, zasad, ocen, wzorów, ideałów - zmierzających do regulowania stosunków pomiędzy ludźmi np. jednostka ? grupa lub grupa ? grupa,

7.Obyczaj jest to ustalony sposób postępowania, z którym grupa ludzi wiąże oceny moralne. Obyczaj jest ściśle związany z systemem wartości uznawanych przez grupę.

Mechanizmy kontroli społecznej to:

1. Przemoc fizyczna ? jest najstarszym środkiem kontroli społecznej;

2. Środki prawne i polityczne ? to system który wbrew woli człowieka opodatkowuje go, powołuje do służby wojskowej, zmusza do przestrzegania prawa pod karą więzienia;

3. Presja ekonomiczna

4. Plotka i ośmieszanie ? wiele społeczności stosuje ośmieszenie jako jedną z głównych form kontroli nad dziećmi (dziecko dostosowuje się nie do lęku przed karę lecz żeby nie było wyśmiane). Plotka jest szczególnie niebezpieczna w małych społecznościach gdzie wiele ludzi żyje w znacznej mierze w sposób społeczny i jawny pod nadzorem sąsiadów (w takich warunkach plotka stanowi jeden z głównych kanałów komunikacji, mający podstawowe znaczenie dla zachowania struktury społecznej);

5. Pogarda i wykluczenie ? to mechanizm kontrolny z grupach przeciwstawiających się

z zasady stosowaniu przemocy;

6. Perswazja jest to postawa świadomej zgody na wyznawanie i głoszenie poglądów,

z którymi się nie zgadzamy, oraz na praktykowanie sposobu życia, którego zdecydowanie nie aprobujemy

7. System moralny ? niemoralność zostaje ukarana utratą pracy;

8. Kodeksy środowiskowe

8. Więź społeczna i jej składniki
Pod pojęciem więzi społecznej kryje się ogół stosunków, połączeń i zależności skupiających jednostki w zbiorowości ludzkie. Składnikami więzi są czynniki obiektywno-formalne i spontaniczno-subiektywne.
Spontaniczno-subiektywną stroną więzi zajmują się głownie psychologowie społeczni badający zjawisko identyfikacji jednostki z grupą lub innym typem zbiorowości.

Natomiast formalno-obiektywne aspekty więzi społecznej, nazywane też organizacyjnymi, bardziej niż psychologów interesują teoretyków organizacji i socjologów. Wszyscy badacze więzi społecznej analizują obie jej strony, tylko różnie akcentują.

9. Ruchliwość społeczna (wertykalna, horyzontalna)
Ruchliwość społeczna (mobilność społeczna) w socjologii oznacza przemieszczanie się jednostek społecznych lub kategorii społecznych w strukturze społecznej.

Ruchliwość pozioma (horyzontalna)

Ruchliwość pozioma oznacza przemieszczanie się jednostek i grup w obrębie tej samej warstwy społecznej lub tego samego poziomu hierarchii. Najczęściej jest to ruchliwość związana ze zmianą miejsca pracy, bez zmiany stanowiska lub zmiana miejsca zamieszkania.

Ruchliwość pionowa (wertykalna)

Jest to najczęściej opisywana ruchliwość społeczna określająca przechodzenie w dół (degradacja) lub w górę (awans społeczny) względem struktury klasowej, klasowo-warstwowej czy ogólnie w hierarchii społecznej.

W przypadku ruchliwości pionowej dochodzić może do zmiany struktury społeczeństwa i przewartościowania skal stratyfikacji społecznej. Nagłe zmiany samej struktury mogą być związane z przewrotami rewolucyjnymi czy administracyjnie wprowadzanymi reformami. Wyższa ruchliwość społeczna jest wskaźnikiem otwartości społeczeństwa, gdyż oznacza, że osoby z niższych warstw społecznych mają większe szanse awansu.

10.Definicja i czynniki kształtowania się i zmiany postaw

Słowo „postawa” jest pojęciem wieloznacznym. Wieloznaczność wynika głównie stąd, iż jest ono stosowane w wielu dziedzinach nauki, na przykład w filozofii, socjologii, anatomii, psychologii. W psychologii termin „postawa” stosowany był na gruncie różnych kierunków.

Dla potrzeb mojej pracy przyjmuję definicję psychologów reprezentujących teorię poznawczą. Traktują oni postawę jako względnie stałą i zgodną organizację poznawczą, uczuciowo - motywacyjną i behawioralną jednostki, związaną z określonym przedmiotem lub klasą przedmiotów. Tak rozumiana postawa składa się z komponentu poznawczego, który stanowią wiedza, przekonania, sądy i opinie dotyczące przedmiotu, z komponentu emocjonalnego, będącego układem uczuć i emocji wywoływanych przez obiekt postawy i z komponentu behawioralnego, czyli dyspozycji do działań w stosunku do przedmiotu.

Kształtowanie się i zmiana postaw jest wynikiem realizacji różnorodnych, jednakże powiązanych ze sobą celów. Po pierwsze, zjawisko to dokonuje się na drodze stwarzania nie istniejącej jeszcze postawy, np. dziecko, które po raz pierwszy przychodzi do szkoły. Wyrabiane są u niego pozytywne postawy do obowiązków i przedmiotów szkolnych. Po drugie, jednym z postawionych sobie celów może być zmiana znaku postawy, np. nauczyciel stara się zmienić negatywną postawę ucznia do obowiązków szkolnych lub zmiana siły postawy, zwiększenie jej lub zmniejszenie. O zwiększeniu siły postawy będziemy mówili wtedy, gdy na przykład uczeń wykazuje pozytywną, ale słabą postawę wobec obowiązków szkolnych i nauczycielowi zależy na tym, aby zwiększyć siłę tej postawy. Natomiast zmniejszenie siły postawy będzie miało miejsce wtedy, gdy uczeń wykazuje bardzo silną postawę do obowiązków szkolnych, zaniedbując inne zajęcia i nauczyciel będzie miał na celu osłabić nieco siłę tej postawy

Kształtowanie się postaw jest determinowane przez czynniki wewnętrzne takie, jak: motywacja i potrzeby jednostki, wiedza, płeć, wiek, a przede wszystkim przez czynniki społeczne. Do czynników społecznych zaliczamy: rodzinę, szkołę, grupę rówieśniczą, środki masowego przekazu oraz własne, indywidualne doświadczenia jednostek.

Postawy moralno - interpersonalne

Wiedza dotycząca psychologicznego podłoża i mechanizmów moralnego postępowania ludzi jest wciąż niepełna. Przyjmuje się więc, że głównym wyznacznikiem postępowania człowieka w aspekcie moralnym jest jego stosunek do norm moralnych.1 Stąd przez postawę moralną rozumiem „stosunek człowieka do owych norm i wynikający z niego stan gotowości do określonego działania, tzn. zgodnego z oceną moralną konkretnej sytuacji.”

Postawy moralno - interpersonalne kształtują się podczas interakcji dwóch lub większej liczby osób. Dzięki temu partnerzy spostrzegają się wzajemnie, emitują pewne zachowania, wytwarzają jakieś produkty, komunikują się.

Dziecko na początku swego rozwoju zawsze wykazuje nastawienie egocentryczne. Nie jest zdolne wykroczyć poza swój egocentryzm, gdyż to wymaga nie tylko dostrzeżenia i zrozumienia cudzych dążeń, ale takiej struktury własnych dążeń, by działanie na rzecz drugiego człowieka przynosiło mu satysfakcję. Dokonuje się to stopniowo na drodze rozwoju moralnego. Ta zmiana ma kierunek od nastawień egocentrycznych do prospołecznych.

Postawy moralno - interpersonalne wyznaczają stosunek jednostki do innych pojedynczych ludzi. Przez H. Muszyńskiego nazywane są zamiennie postawami altruistycznymi, albowiem „wszystko, co z moralnego punktu widzenia dotyczy stosunków interpersonalnych, do altruizmu się sprowadza.”

Biorąc po uwagę fakt, iż potrzeby i oczekiwania innych ludzi stanowią przedmiot postawy altruizmu, H. Muszyński dokonał następującej klasyfikacji tych postaw:

Postawa poszanowania czyjejś godności - związana jest z uzyskiwaniem przez jednostkę przynajmniej minimum szacunku. Potrzeba ta wyrasta na podłożu poczucia godności osobistej oraz dążenia do poczucia własnej wartości.

Postawa poszanowania życia i zdrowia - wypływa z pragnienia utrzymania się przy życiu, zachowania zdrowia oraz unikania wszelkich fizycznych cierpień.

Postawa tolerancji - czyli odnoszenie się z szacunkiem dla cudzych przekonań lub poglądów, zwłaszcza gdy nie są one podzielane przez otoczenie.

Postawa współodczuwania i opiekuńczości - podstawą której jest wrażliwość na czyjeś cierpienia i zrozumienie cudzego losu.

Postawa poszanowania własności - dotyczy nie tylko własności materialnej, ale także duchowej, jak imienia, opinii, tajemnic, pomysłów, reputacji czy czasu.

Postawa uczciwości - wypływa ze wzajemnego zaufania, dotrzymywania słowa oraz gotowości do dostarczania rzetelnej informacji, czyli prawdomówności.

Postawa poszanowania autonomii jednostki - czyli prawo decydowania o sobie i realizacji własnej koncepcji szczęścia.

11. Etapy socjalizacji

1. Socjalizacja pierwotna - składowa procesu socjalizacji, zachodząca w grupie pierwotnej, najczęściej na obszarze rodziny. W socjalizacji pierwotnej na jednostkę mają wpływ znaczący inni, przeważnie rodzice. Charakteryzuje się ona silnym emocjonalnym oddziaływaniem znaczących innych na jednostkę. Reguły działania przyswaja ona na zasadzie naśladownictwa oraz w mniejszym stopniu poprzez werbalny przekaz symboliczny. Socjalizacja pierwotna kończy się w momencie pojawienia się uogólnionego innego. W tym momencie rozpoczyna się etap socjalizacji wtórnej.

2. Socjalizacja wtórna - składowa procesu socjalizacji obejmująca proces profesjonalizacji lub etatyzacji, kiedy w toku wzrastania jednostki do życia społecznego wchodzi ona do kolejnych wtórnych grup społecznych (instytucje religijne, zakłady pracy, partie polityczne itd.). Socjalizacja wtórna rozpoczyna się od momentu pojawienia się w socjalizacji uogólnionego innego. Nigdy nie jest całkowita i nigdy się nie kończy. Jest nabywaniem wiedzy związanej z rolami. Podstawowym mechanizmem jest tutaj mechanizm uczenia się.

3. Socjalizacja odwrotna - zjawisko wdrażania starszego pokolenia przez młodsze w nowe warunki kulturowe (np. styl życia, moda, twórczość artystyczna). Ma ono miejsce w chwili szybkiej zmiany kulturowej. Przykładem takiego zjawiska było np. wprowadzenie magnetowidów, kiedy dzieci musiały uczyć rodziców jak ustawić zegarek w tym urządzeniu tak, aby nie wskazywał zawsze godziny 00:00. Takich ludzi przyjęło się nazywać zeros (od czterech zer wskazywanych przed magnetowid).

4. Socjalizacja antycypująca (socjalizacja wyprzedzająca) - proces aspirowania do pewnej grupy społecznej, do której jednostka chciałaby należeć, naśladowanie jej członków w zakresie norm i reguł, cech zewnętrznych, sposobów zachowania, a zwłaszcza sposobu i stylu życia. Właśnie tym procesem uzasadnia się skłonność biednych farmerów, korzystających z pomocy socjalnej, do głosowania na konserwatystów (redukujących zasiłki).

5. Socjalizacja polityczna -  jest procesem ciągłego kształtowania świadomości politycznej, kultury politycznej, postaw politycznych, polegającym na przekazywaniu wzorców, które jednostka jest skłonna przyswoić i naśladować. Jednostka podlega pewnej presji mającej skłonić ją do przyjęcia tych wzorców.

12. Socjalizacja a wychowanie

Od pojęcia "socjalizacji" należy odróżnić pojęcie "wychowania". Nie są to pojęcia przeciwstawne, ale również nie tożsame. Proces socjalizacji ma charakter anonimowy i niezamierzony, a osoba socjalizowana nie uświadamia sobie wielorakich oddziaływań, do pewnego stopnia poddaje się pasywnie wpływom społecznym. W procesie wychowania natomiast mamy do czynienia z wyraźnymi intencjonalnymi interwencjami wychowawczymi, zamierzonymi i świadomymi, przebiegającymi według z góry określonych celów i zadań. Wychowanie jest działaniem celowym, zamierzonym i świadomie organizowanym. W pewnym sensie odpowiada mu termin "personalizacja". Socjalizacja jest dopasowaniem się osoby do społeczeństwa, personalizacja zaś dostosowaniem sił społeczeństwa do osoby. Socjalizacja (człowiek jako produkt różnego rodzaju uwarunkowań społecznych) i personalizacja (człowiek jako osoba) są dwoma wzajemnie uzupełniającymi się procesami. Człowiek nie jest sprowadzalny do sumy reakcji na uwarunkowania społeczne; do jego istoty należy dokonywanie świadomych i wolnych wyborów przekraczających granice uwarunkowań społecznych. Dzięki swej strukturze duchowej jest on otwarty na nieograniczone możliwości postępu i twórczości; w pewien sposóbmoże stać się wszystkim.Wychowanie zyskuje coraz większe znaczenie w sferze życia politycznego i społeczno-gospodarczego w związku ze wzrastającymi wymaganiami w systemach demokratycznych w zakresie współudziału w procesie podejmowania decyzji. Kościoły chrześcijańskie są ważnymi nośnikami socjalizacji i wychowania nie tylko dla własnych wspólnot. Przez swą różnorodną aktywność przyczyniają się istotnie do wychowania ludzi zdolnych do podejmowania odpowiedzialnych decyzji, ważnych dla dobra wspólnego.

1,Pojęcie socjalizacji
Socjalizacja (wg Malewskiej) to złożony wielostronny proces uczenia się, dzięki któremu człowiek - istota biologiczna staje się istotą społeczną, członkiem określonego społeczeństwa i reprezentantem określonej kultury.
Jest procesem stawania się takim, jakim chce nas widzieć otoczenie społeczne.

2. Socjalizacja a wychowanie
Socjalizacja jest pojęciem szerszym niż wychowanie. Socjalizacja jest to działanie zamierzone i niezamierzone a wychowanie jest działaniem zamierzonym. W wychowaniu na człowieka rozwój, kształtowanie osobowości wpływają instytucje (rodzina, kościół, a w przypadku socjalizacji wpływ mają środowiska nieformalne, grupy rówieśnicze, przyjaciele, środowisko, miejsca pracy, oddziaływanie mediów (np. reklamy).

13. Postawy społeczne

Definicji postaw jest na tyle dużo, że niezmiernie trudno o jednoznaczne zdefiniowanie zagadnienia. G.W. Allport uważa, że postawa jest umysłowym i nerwowym stanem gotowości, zorganizowanym przez doświadczenie, a wywierającym kierowniczy czy też dynamiczny wpływ na reakcję jednostki w stosunku do wszystkich przedmiotów i sytuacji, z którymi jest związana. Inną optykę patrzenia na ten problem ma T.M. Newcomb , który twierdzi, że postawa jednostki w stosunku do czegoś, jest to predyspozycja do określonego działania, spostrzegania, myślenia i czucia wobec danego przedmiotu. Natomiast S. Mika we „Wstępie do Psychologii Społecznej” stwierdza, że postawa to pewien względnie trwały stosunek emocjonalny lub oceniający do przedmiotu bądź dyspozycje do takiego stosunku, wyrażające się w kategoriach pozytywnych, negatywnych lub neutralnych.

W. Skarbek w swojej publikacji definiuje postawę jako względnie trwałą dyspozycję jednostki do reagowania w szczególny sposób na przedmiot postawy tj. na inne jednostki, zbiorowości społeczne, zdarzenia i sytuacje, bądź też wartości materialne i duchowe.
Wszystkie definicje są na swój sposób zbliżone, chociaż ich autorzy używają innych określeń do oceny postawy. W zasadzie najbliższa jest mi definicja ostatnia, która po prostu w sposób najbardziej czytelny przedstawia omawiane zagadnienie. Postawa w ujęciu tego autora jest niczym więcej jak określonym stanem w którym jednostka ludzka może reagować na swoje otoczenie , bądź też, co szczególnie ważne odnosić się do określonych „wartości materialnych i duchowych”, co nie jest tak wyraziste w przypadku wcześniej cytowanych autorów. Nie zgadzam się z G.W. Allport'em , który uważa, że postawa jest stanem „zorganizowanym przez doświadczenie”, ponieważ do tego aby odczuwać pewne emocje a tym samym realizować się poprzez pewne postawy, doświadczenie nie jest najbardziej istotne. Przykładem szczególnie sztandarowym jest postawa miłości do drugiej osoby, gdzie jak wiadomo, bez względu na wiek, doświadczenie, wykształcenie czy też status społeczny, ulegamy irracjonalnym emocjom, które trudno oceniać w kategoriach doświadczenia, mimo ewentualnych wcześniejszych podobnych doznań.
Przyjmujemy, że struktura postawy składa się z trzech komponentów: poznawczo- oceniającego, emocjonalnego i behawioralnego , które mogą występować w różnych proporcjach i różnym zestawieniu . Jeżeli więc w przypadku komponentu poznawczo -oceniającego, nasza wiedza ma najczęściej charakter probabilistyczny (teoretyczny), czyli oceny nasze względem jakiegoś przedmiotu mają charakter subiektywny wynikający z faktu, że przeciętna jednostka rzadko dysponuje wiedzą bezwzględnie pewną, potwierdzoną w sposób niezależny, trudno tutaj stawiać na czynnik doświadczenia, który jest w tym kontekście dla mnie mało wiarygodny.

Jaźń społeczna
Koncepcja jaźni społecznej Cooley'a jest pochodną jego ujęcia relacji jednostka -społeczeństwo. Jaźń ta to idee i ich systemy, które funkcjonują w społecznej komunikacji i które umysł traktuje jako własne. Świadomość społeczną trudno oddzielić od samoświadomości jednostki.
W tym kontekście pojawia się pojęcie jaźni odzwierciedlonej. Otóż, ludzie kształtują swoją wizję samego siebie i samoocenę, w oparciu o reakcje, jakie napotykają ze strony innych. To u innych ludzi możemy zobaczyć odbicie siebie. Kiedy traktują nas dobrze, z szacunkiem, uznaniem, sympatią, nagradzają i chwalą - mamy prawo sądzić, że jesteśmy wiele warci. Kiedy z nas szydzą, unikają, krytykują, atakują, karzą i ganią - nasza samoocena obniża się. Jednostki wchodząc w interakcję z innymi interpretują ich gesty i dzięki temu uzyskują zdolność postrzegania samych siebie z punktu widzenia innych. Ponieważ wysoka samoocena przynosi satysfakcję, więc ludzie starają się wypaść dobrze w tym społecznym zwierciadle, dlatego dbają o wizję własnej osoby w świetle innych.
Koncepcja jaźni odzwierciedlonej Cooley'a składa się z 3 aspektów. Pierwszym jest nasze wyobrażenie o wizerunku nas samych w oczach innych osób. Drugim jest związane z nim poczucie zadowolenia lub upokorzenia. Trzecim jest nasz sąd na temat nas samych.
Występuje również jaźń grupowa, która ujawnia się w zaimku „my”. Jest ona przejawem utożsamienia się z grupą społeczną. Możemy więc mówić o wspólnej, grupowej woli, opinii itp. Odczuwana jest tylko w relacji do społeczeństwa. Utożsamianie się z grupą stymulowane jest przez współdziałanie i opozycję do tego co jest na zewnątrz.
Na kształt jaźni wpływają również czynniki genetyczne. Biologiczny wymiar człowieka jest jednak trochę inny niż u zwierząt . U ludzi różnice genetyczne mają mniej deterministyczny charakter, a samą naturę człowieka stanowią przede wszystkim pierwotne społeczne uczucia i postawy.
Cooley podkreśla znaczenie stosunku do samego siebie wywołanego przez kontakt z innymi. Jego zdaniem często nawet nie zdajemy sobie do końca sprawy, że tak zależy nam na tym, co inni o nas myślą. Niektórzy reagują z oburzeniem na takie twierdzenie, ale według Cooley'a nikomu nie są obojętne opinie innych na jego temat.

14 Jaźń społeczna-Cooley Mead
Koncepcja jaźni społecznej Cooley'a jest pochodną jego ujęcia relacji jednostka -społeczeństwo. Jaźń ta to idee i ich systemy, które funkcjonują w społecznej komunikacji i które umysł traktuje jako własne. Świadomość społeczną trudno oddzielić od samoświadomości jednostki.
W tym kontekście pojawia się pojęcie jaźni odzwierciedlonej. Otóż, ludzie kształtują swoją wizję samego siebie i samoocenę, w oparciu o reakcje, jakie napotykają ze strony innych. To u innych ludzi możemy zobaczyć odbicie siebie. Kiedy traktują nas dobrze, z szacunkiem, uznaniem, sympatią, nagradzają i chwalą - mamy prawo sądzić, że jesteśmy wiele warci. Kiedy z nas szydzą, unikają, krytykują, atakują, karzą i ganią - nasza samoocena obniża się. Jednostki wchodząc w interakcję z innymi interpretują ich gesty i dzięki temu uzyskują zdolność postrzegania samych siebie z punktu widzenia innych. Ponieważ wysoka samoocena przynosi satysfakcję, więc ludzie starają się wypaść dobrze w tym społecznym zwierciadle, dlatego dbają o wizję własnej osoby w świetle innych.
Koncepcja jaźni odzwierciedlonej Cooley'a składa się z 3 aspektów. Pierwszym jest nasze wyobrażenie o wizerunku nas samych w oczach innych osób. Drugim jest związane z nim poczucie zadowolenia lub upokorzenia. Trzecim jest nasz sąd na temat nas samych.
Występuje również jaźń grupowa, która ujawnia się w zaimku „my”. Jest ona przejawem utożsamienia się z grupą społeczną. Możemy więc mówić o wspólnej, grupowej woli, opinii itp. Odczuwana jest tylko w relacji do społeczeństwa. Utożsamianie się z grupą stymulowane jest przez współdziałanie i opozycję do tego co jest na zewnątrz.
Na kształt jaźni wpływają również czynniki genetyczne. Biologiczny wymiar człowieka jest jednak trochę inny niż u zwierząt . U ludzi różnice genetyczne mają mniej deterministyczny charakter, a samą naturę człowieka stanowią przede wszystkim pierwotne społeczne uczucia i postawy.
Cooley podkreśla znaczenie stosunku do samego siebie wywołanego przez kontakt z innymi. Jego zdaniem często nawet nie zdajemy sobie do końca sprawy, że tak zależy nam na tym, co inni o nas myślą. Niektórzy reagują z oburzeniem na takie twierdzenie, ale według Cooley'a nikomu nie są obojętne opinie innych na jego temat.

Mead odrzuca założenie, że introspekcja pozwala uzyskać chwilowe zrozumienie kim się jest; to kim jesteśmy jest konsekwencją „przybierania roli kogoś innego”, wyobrażając sobie jak wyglądamy w oczach innej osoby; jest to jaźń lustrzana (Zaprawdę, w świecie ducha odbywa się gwałt permanentny, nie jesteśmy samoistni, jesteśmy tylko funkcją innych ludzi, musimy być takimi, jakimi nas widzą - Witold Gombrowicz, Ferdydurke); Mead zapożyczył to pojęcie od Charlesa Cooleya;

Interakcjoniści symboliczni są przekonani, że jaźń jest funkcją języka; bez mowy nie byłoby samoświadomości; dlatego zanim u człowieka pojawi się świadomość własnej jaźni, musi on najpierw stać się członkiem społeczności; ponieważ ciągle toczymy nowe rozmowy z nowymi członkami społeczności nasza jaźń podlega ciągłym zmianom;

Według Meada jaźń jest ciągłym procesem łączącym „ja” (I) i „mnie” (me);

„ja” to spontaniczna siłą napędowa inicjująca wszystko, co w jaźni jest nowe i nieprzewidywalne; jest to jaźń subiektywna;

„mnie” to obraz jaźni (subiektywnej) widziany w zwierciadle reakcji innych ludzi; ta zdolność pozwala nam ustawić się poza naszymi własnymi ciałami; jest to jaźń obiektywna

15.Człowiek jako istota społeczna podmiot w grupie

Człowiek jest istotą społeczną, ukształtowaną przez kulturę w procesie socjalizacji. Jest to proces, który wprowadza jednostkę w życie społeczne, uczy ją zachowania i porozumiewania się według ustalonych wzorów i norm społecznych, uczy panowania nad popędami i potrzebami.
2.Osobowość człowieka składa się z cech biogennych: płeć, wzrost, budowa ciała, itp., z elementów psychogennych: pamięć, wola, inteligencja, temperament, wyobrania oraz elementów socjogennych: kulturowego ideału osobowości, roli społecznej, jani subiektywnej i odzwierciedlonej.

16.Biurokracja
Biurokracja jest to jedna z form organizacji, szczególnie rozpowszechniona w instytucjach państwowych.

Z założenia przyjętego przez Maxa Webera biurokracja miała być idealną i bezbłędną formą organizacji, jednakże wraz z jej rozrostem staje się ona jako system organizacyjny coraz bardziej dysfunkcjonalna.

Model idealnej biurokracji opracowany został przez Maxa Webera i przedstawiony w jego klasycznym dziele "The Theory of Social and Economic Organization". Wyróżnił on trzy rodzaje legitymowanej władzy:

1. racjonalnej (legalnej) - opartej na przekonaniu o "legalności" zasad i normatywnych reguł sprawowania władzy oraz prawie tych, którzy zgodnie z nimi sprawują władzę do wykonania poleceń.

2. tradycjonalnej - związanej silnie z przekonaniem o świętości nieprzemijającej tradycji i legitymizacji statusu tych, którzy sprawują zgodnie z nią władzę.

3. charyzmatycznej - opartej na pewnych specyficznych i wyjątkowych cechach charakteru, heroizmie, świętości danej jednostki, a także na normatywnych wzorach postępowania i wynikającego z nich ładu jaki ona objawiła lub ustanowiła.

Weber twierdził, iż z władzą legalną w idealnej postaci mamy do czynienia gdy zatrudnionych w administracji biurokratów cechuje następujące postępowanie:

1. Podlegają władzy jedynie w zakresie swoich oficjalnych obowiązków o bezosobowym charakterze. Posiadają więc wolność osobistą.

2. Hierarchia urzędów w jakich działają jest jasno zdefiniowana.

3. Każdy urząd odznacza się jasno zdefiniowanym zakresem kompetencji.

4. Sprawowanie urzędu powiązane jest z dobrowolnie zawartą umową.

5. Bardzo istotną rolę przy wyborze kandydata odgrywają jego kwalifikacje zawodowe.

6. Pobory biurokratów odznaczają się ustaloną wysokością, wypłacaną w gotówce, pracownicy nabywają uprawnienia emerytalne. Jednak w niektórych przypadkach organ ma prawo do odwołania mianowanego urzędnika, natomiast ten ma zawsze prawo do rezygnacji.

7. Sprawowany urząd jest traktowany jako jedyne lub główne zatrudnienie danej osoby.

8. Zwierzchnicy mogą urzędnikowi przyznać awans uwarunkowany stażem pracy, osiągnięciami.

9. Urzędnik pracuje w całkowitym oderwaniu od własności środków administrowania i nie ma prawa do "zawłaszczenia" swojego stanowiska.

10. Jest on poddany ścisłej, systematycznej dyscyplinie i kontroli.

17.Człowiek instytucja

Instytucja to specyficzny typ organizacji społecznej, który jest nastawiony na zaspokajanie określonych potrzeb i rozwiązywanie problemów jej członków

Rodzaje instytucji społecznych

rodzina - pierwsza i najbardziej pierwotna instytucja społeczna

gospodarcze - skupiają się na ekonomicznych aspektach życia człowieka

polityczne - instytucje wyższego rzędu, gdyż polityka wkracza do gry wtedy, gdy ludność zaspokaja swoje potrzeby materialne w takim stopniu, by tworzyć zręby organizacji władzy

edukacyjne - skupiające się na celach wychowawczych i socjalizacyjnych

religijne - oferujące łączność ze sferą pozazmysłową, duchową, uprawomocniające określony ład społeczny

nowe - pojawiające się wraz z rozwojem społeczeństwa (np. związane ze służbą zdrowia

18.Dynamika grupowa

dział w psychologii społecznej zajmujący się badaniem wpływu grupy na jednostkę oraz wzajemnych stosunków między członkami jakiejś grupy, np. uczniów w klasie.

Dynamikę grupową stosuje się w:

*określeniu miejsca pracowników w strukturze personalnej grupy

*wyłonieniu pełnionych ról przez pracowników w grupie

*rekrutacji i selekcji pracowników

*ocenie potencjału zasobów ludzkich

*wyłonieniu mocnych oraz słabych stron pracowników

*awansach wewnętrznych


Dynamika grupowa charakteryzuje się:

*wyłonieniem kryteriów związanych z umiejętnością pracy w grupie

*rzetelnością oceny kryteriów szczegółowo związanych z opisem stanowiska

*krótszym czasookresem trwania sesji - od 0,5 do 2 dni

*obiektywną oceną uczestników realizowaną przez kilku assesorów jednocześnie

*rzetelnością stworzonego raportu odnośnie uczestników sesji

*oceną na podstawie złożonych ćwiczeń grupowych

*wielością realizowanych zadań dostosowanych do badanych kompetencji, polegających na rozwiązaniu zadań *grupowych, wyłaniających kompetencje społeczne uczestników

Korzyści wypływające z dynamiki grupowej:

*duża rzetelność i trafność oceny

*dosyć dokładne wskazanie planu rozwoju zawodowego

*uzyskanie szczegółowych informacji poprzez uczestników

*podniesienie samoświadomości uczestników

*zmniejszenie ryzyka podczas decyzji odnośnie zatrudnienia nowych pracowników

*możliwość stworzenia porównania całej grupy uczestników sesji, wraz ze wskazaniem ich roli, jaką pełnią w grupie

19.Biurokracja zhumanizowana

Jedyną metodą na "uczłowieczenie" biurokracji jest więc powiększenie swobody oceny faktów i podejmowania decyzji przez urzędników najniższego szczebla oraz automatyczne i natychmiastowe angażowanie w sprawę instancji wyższej, jeżeli nie potrafi on podjąć decyzji lub jest ona dla petenta nie do przyjęcia, bowiem mordęga załatwiania spraw w urzędach bierze się z systemu terminów odwołań.

Stereotyp zhumanizowany. Oto on:

1. Fizyczny i umysłowy wysiłek przy pracy jest czymś równie naturalnym i potrzebnym jak zabawa i wypoczynek.

2. Zewnętrzna kontrola i kary nie są jedynymi sposobami skierowania wysiłku zatrudnionych w kierunku osiągania celów organizacyjnych. Człowiek zdolny jest do kierowania sobą i samokontroli dla osiągania celów, które uznał za swoje.

3. Uznanie celów za własne jest funkcją nagród związanych z ich osiąganiem.

4. Przeciętny człowiek uczy się w pewnych warunkach nie tylko akceptować odpowiedzialność, ale i szukać jej, natomiast uchylanie się od odpowiedzialności jest zwykle wynikiem osobistego (negatywnego) doświadczenia.

5. Wśród ludzi powszechny jest stosunkowo wysoki poziom wyobraźni, pomysłowości, twórczego myślenia i inicjatywy w rozwiązywaniu problemów organizacyjnych.

6. W warunkach współczesnego przemysłu intelektualne zdolności przeciętnego człowieka wykorzystywane są jedynie częściowo

20.Socjologia a inne nauki o społeczeństwie

Socjologia jako nauka ukształtowała się w XIX w. ale refleksja społeczna poprzedzająca naukę jest starsza, bo ludzie nie mogliby bez pewnych idei w życiu obejść. Socjologia bada życie społeczne, to nauka zinstytucjonalizowana, penetruje życie ludzkie i przewiduje zmiany opinii. Słowo „socjologia” wprowadził August Comte. Określenie socjologii wobec innych nauk społecznych jest trudne bo jest ona rozdzielona pomiędzy np. antropologię społeczną, ekonomię, politologię, prawo itd. Socjologia ma problem ze znalezieniem własnego obszaru badawczego bo socjologowie badają całokształt życia społecznego, w przeciwieństwie do innych nauk, które badają jego fragmenty, stąd wziął się „imperializm socjologiczny” w pierwszych przedstawieniach socjologii: np. u Augusta Comte socjologia była jedyną nauką społeczną. Czasem twierdzi się, że przedmiotem socjologii są zjawiska posiadające naturę społeczną czyli w jej skład wchodzi i polityka i ekonomia co ma 2 rodzaje korzyści: może przynieść owocne rezultaty i sprzyja integracji nauk społecznych. Socjologia różni się od ideologii tym, że dąży do odkrywania prawd o świecie, a ideologia ustanawia idee i wartości.

21. Geneza socjologii jako dyscypliny naukowej.

Socjologia ukształtowała się jako nauka akademicka dopiero w XIX w. Tym niemniej refleksja społeczna poprzedzająca stadium dojrzałej dyscypliny jest tak stara jak społeczne bytowanie ludzi. Jej początków poszukuje się już w starożytności klasycznej w politycznych pismach Platona i Arystotelesa. Przy czym starożytni nie odróżniali państwa od społeczeństwa ponieważ pojęcia te były dla nich tożsame. Prekursorzy socjologii byli przekonani, że nowa nauka obejmie całość społecznego doświadczenia i pozwoli na ścisłe ustalenie faktów i odkrywanie prawidłowości życia społecznego, które będą uniwersalne. Twórcy nowej nauki pragnęli aby stała się narzędziem pożądanej reformy społecznej. Te pragnienia stały się jednak daremne ponieważ socjologia bada zjawiska pozostające w ciągłym ruchu i ewolucji.

22. Rewolucja przemysłowa, społeczeństwo nowoczesne a powstanie socjologii

Czynniki mające wpływ na powstanie socjologii:
-postęp techniczny, ekonomiczny
-wielkie inwestycje przemysłowe
-rozwój klasy robotniczej, miast
W społ. wczesnego kapitalizmu pojawiła się konieczność regulowania i kontrolowania życia społ., która dała początek socjologii. Reformatorzy społ. podejmowali wysiłki aby łagodzić konflikty społ. wynikające głównie z niesprawiedliwości społ. Pojawiła się ankieta, czyli narzędzie socjologów. Do reformatorów społ. należeli m. in. Booth . W wyniku pracy reformatorów narodziła się dziedzina pracy naukowej - socjotechnika (empiryczna opozycja społ. zjawiska ekonomii ). Pojawiły się też projekty budowy nowego społ., powstały ruchy komunistyczne, gminy socjalistyczne (Fourier, Owen ).
August Comte chciał wprowadzić takie poznanie świata, które byłoby pewne. Herbert Spencer chciał wyjaśnić ewolucję ludzkości, bo wiek XIX to okres szybkiego rozwoju przemysłu.
USA- szkoła chicagowska (Park, Burges)
NIEMCY- Wilhelm Dilthey- nowe założenia badań społeczeństwa
ROSJA- Petrażycki- nowa koncepcja badań zjawisk prawnych

23. Ideologie a powstanie socjologii

(Cztery wielkie ideologie świata nowożytnego (po Rewolucji Francuskiej): konserwatyzm, liberalizm, socjalizmy, populizm (narodnictwo) jako podłoże teoretyczne socjologii)

24. Pozytywizm i neopozytywizm w socjologii

August Comte-

Dzieło: Kurs filozofii pozytywnej
Comte był jednym z głównych przedstawicieli pozytywizmu
Comte stworzył termin socjologia, dlatego nazywa się go ojcem socjologii
Wprowadził pojęcie metoda pozytywna ; jako sposób patrzenia na świat, aby go poznawać i nad nim panować, by go zmieniać, budować wg swego uznania w sposób możliwie najlepszy
W jego obrazie rzeczywistości społecznej można dostrzec pozytywistyczną wizję wojny wszystkich ze wszystkimi
Wzory naturalistyczne powinny być podstawą do budowania naukowej socjologii;
źródła zdobywania wiedzy przez badacza socjologa

25. Typ idealny Webera
Wg. Webera socjologia miała być nauką społeczną, która opisze sens działań społecznych, w którym mieści się też opis sensu wszystkich najważniejszych instytucji społecznych, chociaż są one efektem ciągle powtarzanych działań społecznych. Problem to jak dojść do opisu działań społecznych, jak poznać i zrozumieć ich sens. Punktem wyjścia ma być tutaj metoda „typów idealnych”. Weber rozumie przez to pewien idealny, racjonalny przebieg pewnych działań społecznych, motywacji, instytucji społecznych czy zjawisk społecznych. Typ ten powstaje w umyśle badacza. Jest on pewną fikcją. Socjolog obserwuje badane przez siebie działania społeczne czy instytucje społeczne i stara się zrozumieć motywacje konkretnych badanych przez siebie działań. Weber zastosował typ idealny przy wyjaśnianiu, jak ludzie dokonują wyboru czynności społecznych. Przyjął mianowicie, że ludzie zawsze działają w sposób racjonalny. Wyróżnił 4 kategorie działań ludzkich: działania tradycjonalne, emocjonalne, celowo-racjonalne i zasadniczo-racjonalne.

26. Style uprawiania socjologii

Wyróżniamy dwa rodzaje elementów zachowań ludzkich:

zamierzone - np. szkoła; celem jest nauka i wychowanie. Szkoła spełnia

również rolę czynnika opóźniającego wchodzenie młodzieży na rynek

pracy.

niezamierzone - powielanie nierówności społecznych.

Większość zdarzeń społecznych dokonuje się wskutek niezamierzonych

działań człowieka. Socjologia zatem musi zwracać uwagę na przypadkowe,

niezamierzone konsekwencje tych działań.

Statyka i dynamika społeczna:

Statyka społeczna - to inaczej reprodukcja społeczna, czyli trwanie

społeczeństwa w czasie.

Dynamika społeczna - to społeczna transformacja, czyli zmiany

społeczeństwa w czasie.

27. Socjologia ogólna a socjologie szczegółowe

SOCJOLOGIA OGÓLNA tworzy teorie obejmujące zespoły zjawisk (ich ogół), występujące w społeczeństwach (całych), które służą wyjaśnieniu zjawisk i procesów podstawowych (ważnych dla wszystkich dziedzin życia społecznego); jej zadaniem jest również ustalanie pojęć.Główne teorie socjologii ogólnej:

-teoria struktur społecznych (teoria społeczeństwa) - uogólnia wyniki badań nad typami i formami zbiorowego życia ludzi ->statyka społeczna

-teoria zmian - uogólnia wyniki badań nad zjawiskami i procesami zachodzącymi w grupach i zbiorowościach ->dynamika społeczna

SOCJOLOGIA SZCZEGÓŁOWA zajmuje się systematycznym opisem poszczególnych dziedzin i wyjaśnianiem zachodzących w nich zjawisk.Każda socjologia szczegółowa ma wielorakie powiązania z socjologią ogólną. Pierwsza z nich korzysta z inspiracji i założeń teoretyczno-metodologicznych drugiej, a socjologia ogólna weryfikując osiągnięcia badawcze socjologii szczegółowej wyprowadza uogólnienia wzbogacające ogólną teorię socjologiczną.Między socjologią ogólną i szczegółową istnieją sprzężenia zwrotne i komplementarne powiązania.

28. Praktyczne zastosowania socjologii

Przedmiotem socjologii są zjawiska i procesy zachodzące w różnych formach życia zbiorowości ludzkiej, czyli bada:

  1. instytucje - wychowawcze, religijne, prawne...

  2. zbiorowości - grupy społ. zawodowe, tłum...

  3. procesy - indywidualizację, urbanizację, migracje...

  4. stosunki - społeczne, konflikty, więzi

  5. zjawiska kulturowe - normy, wartości, ideologie

  6. ruchy społeczne

  7. świadomość społeczną

Rozróżnić można też teorie służące do badania tych nauk (ogólne teorie socjologiczne):

- teoria struktur społecznych

- teoria zmiany

- teoria zachowania się jednostek

- teoria zachowania się zbiorowości

Aby socjologia miała praktyczne zastosowania, jej badania, twierdzenia muszą posiadać tzw. „moc prognostyczną” czyli moc pozwalającą na przewidywanie zdarzeń, zachowań jednostek i zbiorowości. Zastosowania wiedzy socjologicznej do regulowania stosunków międzyludzkich w przemyśle, do określania decyzji wyborczych obywateli, decyzji konsumentów na rynku, w badaniach opinii publicznej, badaniach zachowania się tłumów, morale armii, w reklamie - zyskały miano „inżynierii społecznej” lub „socjotechniki”.

Te zastosowania praktyczne socjologii prowadzą z jednej strony do ulepszeń i racjonalizacji życia społecznego, z drugiej strony do uprawiania technik rządzenia społeczeństwem i manipulacji postawami ludzkimi. W pierwszym wypadku socjologia prowadzi do zmian w niektórych obszarach systemu społecznego np. reforma systemu edukacyjnego, lepsza organizacja pracy; w drugim wypadku - do zmian ustrojowych np. przez propagandę ideałów rewolucyjnych.

29. Podstawowe kontrowersje socjologiczne

Socj. jest nauką bez „paradygmatu” tzn. nie istnieje w niej teoria czy twierdzenie które akceptują wszyscy przedstawiciele filozofii, nawet w prostych sprawach istnieją spory.

Przykładem takich kontrowersji mogą być:

  1. indywidualizm - holizm (dotyczy natury rzeczywistości społecznej) - tu spór o prymat jednostki wobec społeczeństwa lub odwrotnie - społeczeństwa wobec jednostki. Indywidualiści twierdzą, że społeczeństwo składa się z jednostek, zaś holiści, że nie ma czegoś takiego jak jednostka.

  2. teoria funkcjonalna - teoria konfliktu - spór wokół natury społeczeństwa. To albo harmonijna jak organizm całość, albo rzeczywistość rozdarta wewnętrznie.

  3. naturalizm - antynaturalizm - naturaliści twierdzą że społeczeństwo trzeba poznać intuicyjnie, przez rozumienie zjawisk, które trzeba odnieść do kultury, a nie wyjaśnienie zjawisk w oparciu o ich powtarzalność, gdyż one nigdy nie powtarzają się tak samo.

  4. socjologia teoretyczna - socjologia historyczna - wg pierwszej socjologia powinna formować ogólne prawa życia zbiorowego; antagoniści mówią, że jest to niemożliwe, można tylko formułować prawidłowości ograniczone czasem i przestrzenią.

30. Podstawowe tezy funkcjonalizmu

Funkcjonaliści uważali, że społeczeństwo stanowi system jako całość tworzącą funkcjonalną jedność, co oznacza że wszelkie instytucje społeczne w ramach tego systemu tworzą jedność i są ze sobą powiązane tak, że zmiana któregoś z nich co powoduje zachwianie się równowagi całości co może prowadzić do dezintegracji. Czyli elementy systemu tj. instytucje, normy społeczne, normy kulturowe, wzorce zachowań są funkcjonalne wobec systemu, tzn. przyczyniają się do jego integracji. Funkcjonalizm powstał w USA w latach 40. XIX w. - reprezentanci: Parsons, Martin i Shils. Mówili oni jednak, że w każdym systemie występują też elementy dysfunkcjonalne, które rozsadzają go od wewnątrz, np. dewiacje, działania innowacyjne, nonkonformizm. Wtedy system dąży bądź do eliminowania dysfunkcji (system zamknięty) albo do instytucjonalizowania ich (system otwarty).

Każdy system dąży do stanu równowagi (integracji wewnętrznej) ale stopień integracji jest zmienny. Wg funkcjonalizmu system społeczeństwa stanowi ład społeczny i to jest jego założeniem jako teorii opisującej mechanizmy i warunki ładu społecznego. Zaburzenia tego ładu traktowane są jak stan przejściowy który jest łamany przez samoregulujące mechanizmy systemowe. System społeczny składa się z podsystemów:

Wg funkcjonalistów wpływ jednostki na życie społeczne jest równy zeru, a ona sama jest aktorem grającym role społeczne czyli działa zgodnie z wymogami społecznymi, jest przymuszona przez system. Zgodnie z funkcjonalną teorią uwarstwienia - w społeczeństwie musi być nierówny podział społeczny (nierówności klasowe, nierówny podział władzy, dochodu itd.) oraz w każdym społeczeństwie muszą istnieć pewne funkcje które są nazywane imperatywami społecznymi.

Analiza funkcjonalna - była użyteczna w odniesieniu tylko do badań nad małymi grupami społecznymi, strukturą kulturową itd., jednak długo pozostawała ona pojęciem najważniejszym w socjologii.

31. Podstawowe tezy teorii konfliktu

Główny reprezentant - Kalt Dahrendorf (XX w.)

Powstaje na przełomie XIX i XX w. W największym stopniu wpłynęła na rozwój tej teorii teoria Marksa, oparta na interpretacji historii jako nieustannej walki klas. O ile funkcjonalizm utrzymywał, że podstawowym motywem działań jest kulturowo wykształcony wzór - norma dla wszystkich - o tyle teoretycy konfliktu odrzucają ten pogląd przyjmując interes za główny motyw działań jednostek.

Interesy są różne dlatego dzielą zbiorowość jednostek na przeciwstawne grupy. Konflikt jest następstwem tego antagonizmu i jest on zjawiskiem naturalnym w każdym społeczeństwie a nie dysfunkcją. Konflikt jest też naturą stosunków społecznych, które opierają się na dominacji i podporządkowaniu. Uniwersalną cechą społeczeństw ma być podział na zbiorowości uprzywilejowane i upośledzone w dostępie do władzy, pieniędzy, informacji itd co powoduje i powodowało w historii przymus i posłuszeństwo, podporządkowanie i zależność, dominację i uległość ale i bunt, rewolucję, niezadowolenie.

Konflikt występuje wszędzie - w małych grupach, dużych i pomiędzy nimi, jest wszechobecny, prowadzi on do zmian lub też czyni, że zmiany są prawdopodobne, dlatego jego waga w społeczeństwie jest duża. Dlatego teoria konfliktu bada źródła konfliktów społecznych. Konflikt pomaga integrować społeczeństwo a Lewis Coser mówi, aby konflikt definiować jako społecznie funkcjonalny sposób rozładowania napięć. Gdy społeczeństwo tłumi konflikty naraża się na jego spotęgowanie, co prowadzi do nieodwracalnych zdarzeń.

Teoria konfliktu jest użyteczna do rozpoznawania procesów społecznych w toku zmian społecznych, gwałtownych lub przyspieszonych.

32. Podstawowe tezy teorii wymiany

XIX w. George Homans i Peter Blau.

To opozycja wobec funkcjonalizmu, ma założenia indywidualistyczne i psychologistyczne. W przeciwieństwie do funkcjonalizmu i teorii konfliktu, zakłada ona prymat jednostki jako fundamentu społeczeństwa, czyli społ. składa się wyłącznie z jednostek, ich wyborów i ich wytworów. Społeczeństwo to to co sami ludzie wytworzyli, a robią to tylko dla korzyści, jakich oczekują od społeczeństwa. jest to indywidualizm skrajny.

Całe życie społeczne to zachowania jednostek, a fakty społeczne to fakty psychologiczne. Zachowaniem jednostki kieruje dążenie do uzyskania nagród i unikania kar. Człowiek działa nie dlatego, że tak nakazuje norma ale dlatego, że chce uzyskać nagrodę lub akceptację ze strony innych. nagroda - to wzmocnienie danego zachowania. W społeczeństwie każdy chce nagród - dlatego życie społeczne jest wymianą nagród między jednostkami. nagrody to dobra materialne i niematerialne tj. uznanie, aprobata. Jednostka nagrodzona czuje się zobowiązana dla innych i tak powstaje wymiana dóbr.

Teoria ta znalazła zastosowanie jedynie w badaniu małych grup społecznych.

33. Makrostruktury społeczne

Makrostruktura - układ który wyznacza ramy i kierunki życia społecznego; charakteryzuje się: wielokrotną złożonością, skomplikowaniem powiązań między elementami, względną odpornością wobec ingerencji i dezintegracji, wspólnotą kultury, są względnie duże.
Własności makrostruktur:
a) samoistność - makrostruktura, to niezależny, zamknięty świat społeczny, w przeciwieństwie do mikrostruktur, które nie są samoistne i egzystują w ramach makrostruktur
b) samoreferencja - rozwój makrostruktur jest autonomiczny, odbywa się w pewnych zamkniętych ramach, odgrodzonych od świata zewnętrznego, gdzie układem odniesienia jest struktura sama dla siebie
c) samowystarczalność - w przeciwieństwie do mikrostruktur Makrostruktury tworzą dla mikrostruktur kierunki i ramy rozwoju. Mogą ulegać destrukcji i dezintegracji w wyniku negatywnego działania mikrostruktur Przykłady mikrostruktur:
- do niedawna były nimi społeczeństwa narodowe, ale pod wpływem postępującego procesu globalizacji stały się one mezostrukturami
- wg Gurwitcha to klasy społeczne są zamkniętymi światami, są całkowicie niekompatybilne między sobą; Marks uważał, że klasy nie są makrostrukturami
- makrostrukturami mogą być np.: klasy, warstwy, stany, ruchy społeczne, etnosy, ludy, narody

34. Mikrostruktury społeczne i struktury pośrednie

Mikrostruktury. Rodzina
1. Jest podstawową mikrostrukturą społeczną. Występowała od najdawniejszych czasów w różnej postaci. Zawsze realizowała funkcje prokreacji (zachowanie ciągłości biologicznej), socjalizacji (przekazywania dziedzictwa kulturowego) i miłości.
2. Rodzina realizuje nstp. Cele: obcowanie płciowe, tworzy instytucjonalną formę małżeństwa, określa stosunki pokrewieństwa i dziedziczenia, daje utrzymanie i opiekę, przygotowuje do samodzielnego życia, tworzy jedno gospodarstwo domowe.

35. Pojęcie kultury w socjologii. Kultura a cywilizacja

Kultura to całokształt wytworów ludzkich, nie podyktowanych instynktem; ludzie tworzą kulturę. Presja natury spowodowała, że człowiek zaczął wytwarzać narzędzia, zaczął przystosowywać się do natury. kultura jest osobliwością wyłącznie ludzką. Każde społeczeństwo wytwarza jakiś typ kultury, nie ma ludzi niekulturalnych ani dzikich społeczeństw. Od czasów starożytnych próbowano zdefiniować kulturę jednak do dziś nie ma jednoznacznej definicji. Można wyróżnić 3 stanowiska:

  1. podstawą kultury są procesy internalizacji, przyswojenia sobie przez człowieka opewnych zachować, maksym i dyrektyw postępowania. Korelaty kultury to rzeczy i system znaków . Kultura jest wytworem działań ludzkich.

  2. kultura - to zasady, normy organizujące życie ludzkie, działania ludzkie

  3. stanowisko polega na poszukiwaniu podstawy zjawisk kultury, czyli badania interesów utrwalonych rezultatów zachowań człowieka.

Kultura wraz z postępem technicznym, cywilizacją może się zmieniać, jednak jej część tzn. religie, literatura, pisanie książek nie podlega prawom postępu. Cywilizacja tym prawom podlega. Kultura oddziaływuje na społeczeństwo poprzez:

36. Systemy wartości, normy i wzory zachowań

Kultura tworzona jest na zasadzie współzależności postaw i wartości. Wartość to tyle, co wszelki przedmiot ludzkich zainteresowań i interesów. 3 rodzaje wartości:

  1. konkretne przedmioty pozaludzkiego świata stworzonego przez ludzi

  2. inni ludzie

  3. wartości symboliczne - powstają w świadomości ludzi, wyrażane za pomocą zjawisk i przedmiotów

Odpowiadają im 3 rodzaje kultury:

  1. bytu

  2. socjetalna - obejmuje porządek stosunków międzyludzkich; przez ten porządek dokonuje się transmisja wzorów zachowań np komunikowania się za pomocą znaków i symboli tj. język.

  3. symboliczna - obejmuje znaki i symbole np. symbol staje się sam wartością (krzyż).

Wartości autoteliczne to te co są posiadane i cenione przez zbiorowości ludzkie dla nich samych chociaż nie mają żadnych funkcji instrumentalnych.

37. Pojęcie potrzeb (Maslow)

- Zdaniem A. Maslowa potrzeby tworzą hierarchię, składającą się z pięciu kategorii. Najniżej znajdują się potrzeby fizjologiczne, a następnie - kolejno - potrzeby bezpieczeństwa, przynależenia i miłości, godności i szacunku oraz samoaktualizacji. Zaspokojenie potrzeb niższego rzędu jest warunkiem zaspokajania potrzeb wyższego rzędu. Maslow dzieli potrzeby na dwie jakościowo różne kategorie. Obie wyrastają z natury człowieka, ale spełniają odmienne funkcje. Pierwszą kategorię nazywa potrzebami niższego rzędu, albo potrzebami homeostatycznymi. Ich zaspokojenie prowadzi do redukcji napięcia motywacyjnego. Druga kategoria potrzeb (metapotrzeby) służy doskonaleniu i rozwojowi człowieka. Ich niezaspokojenie powoduje depresję i nerwice egzystencjalne. Zaspokajanie tych potrzeb prowadzi do wzrostu bogactwa osobowości, ale nie redukuje napięcia, lecz dodatkowo je wzmacnia.

Maslow wyróżnia także potrzeby: poznawczą i estetyczną.

38. Zróżnicowanie społeczne kultury. Subkultury.

Zróżnicowanie kultury jest ogromne, tak jak społeczeństwa są inne tak i ich kultury różnią się od siebie. Możemy wyróżnić wiele kategorii kultury. Wg Ruth Benedict są 3 modele kultur.

Możemy również rozróżnić: