1

Przedmiotem badań socjologii są wszelkiego rodzaju zbiorowości ludzkie, ich struktura, zachodzące w nich zjawiska i procesy, a także społeczne zachowania ludzi, wynikające z ich przynależności do tychże zbiorów; „socjologia to naukowe badanie życia społecznego ludzi”; badanie współczesnych społeczeństw rozwiniętych.

Sposoby uprawiania socjologii: 1. podejście empiryczne (wszystkie hipotezy wyprowadzane są z konkretnych badań, przy zachowaniu surowych rygorów metodologicznych, + dobre ugruntowanie formułowanych tez, - niewielki zasięg i istotność); syntetyzujące (próby teoretyzowania i syntetyzowania podejmowane są swobodniej, nie muszą być w całości udokumentowane badaniami empirycznymi, + szybkie docieranie do istoty rzeczy, zdolność formułowania tez o szerokim zasięgu, - niewystarczające udokumentowanie empiryczne ), 2. Akademickie (nauka stateczna, bezpośrednio niezaangażowana, koncentruje uwagę na zagadnieniach prawdy i fałszu, nie zwraca uwagi na dylematy dobra i zła); radykalne, krytyczne (łączy działalność poznawczą z opowiedzeniem się za pewnymi wartościami i działaniem na rzecz ich realizacji w społeczeństwie, zaangażowaniem społecznym).

Wyobraźnia socjologiczna: umiejętność znajdowania związki między indywidualnymi losami życiowymi ludzi, a stanem w jakim znajduje się społeczeństwo, jego historią i procesem zmian; umiejętność spojrzenia na własne społeczeństwo z dystansu (weryfikacja potocznych oczywistości) i dostrzegania prawidłowości i tendencji w wielkiej liczbie różnorodnych zdarzeń jednostkowych.

Socjologia a ekonomia, różnice. Ekonomiści w swoich analizach całe bogactwo życia społecznego i wynikające z niego uwarunkowania biorą na ogół w „nawias” uznając je za obszar względnie niezmienny i bierny. Socjolodzy przedmiotem ich dociekań jest życie społeczne, względnie oddzielone od gospodarki.

Człowiek socjologiczny i ekonomiczny. 1. Człowiek grup społecznych, zniewolony przez obowiązujące go normy i wartości grupowe, w tym kulturowe, których przestrzeganie jest przedmiotem całej kontroli społecznej. 2. Wolna w swoich decyzjach, dokonująca racjonalnych wyborów, zwłaszcza w obszarze rynku towarowo-pieniężnego, dobrze poinformowana jednostka ludzka.

2

Wady przedsocjologicznej refleksji o społeczeństwie: 1.normatywny i finalistyczny punkt widzenia (skupieni na tym jak powinno być a nie jak jest), 2.woluntaryzm (wiara we wszechmoc władzy), 3.koncentracja uwagi na państwie i władzy (państwo=społeczeństwo).

Socjalizm utopijny: krytyka współczesnych im społeczeństw i nierówności (przycz. prywatna własność, duża rola pieniądza), dążenie do równości, sprawiedliwości społecznej i postępu, idea wspólnej własności, społecznego wytwarzania i konsumpcji.

1938, A.Comte: wtedy po raz pierwszy w pracy użył pojęcia „socjologia” (societas, logos), nadał socjo pierwszoplanową rangę systemie nauk pozytywnych, określił przedmiot jej badań, zaproponował metody badawcze, wyróżnił statykę społeczną (samorzutny porządek społeczny) i dynamikę społeczną (ciągły i konieczny rozwój ludzkości)

Marks i Comte. Różnice: opisywali kapitalizm w różnych fazach jego rozwoju, pogląd o wyższości kapitalizmu (stwarza szansę przyśpieszenia rozwoju społ-ekonom, wyciąga z wiejskiej monotonii i poddaństwa) nad feudalizmem, uważali że wnikliwość badacza powinna być połączona z zaangażowaniem społ. A rezultaty badań wykorzystane do całościowej zmiany społecznej, styl radykalny; różnice: Marks nie podzielał optymizmu zw. z budową sprawiedliwego i nieantagonistycznego społ. na bazie kapitalizmu, chciał znieść prywatną własność i zlikwidować burżuazyjne państwo.

Pocz. socjo w PL: 1920, (Florian Zaniecki), Katedra Socjo i Filozofii Kultury na Uniwersytecie Pozn., przekształcona później w Instytut Socjologiczny, powstała też (Leon Petrażycki) Kat Socjo na UW.

3

Funkcjonalizm: 1.społ. jako całość skł. się z wielu powiązanych ze sobą podsystemów i instytucji społecznych, 2.system tworzy odrębną całość ale warunkowany jest przez swoje el. Składowe i łączące je relacje, 3. By zbadać instytucje społeczne trzeba poznać funkcje jakie pełnią w społ., 4. Wszystkie instytucje pełnią w systemie określone funkcje, utrzymując go w stanie równowagi i wew. Integracji, 5. Zmiana jednej instytucji -> zmiany w innych instytucjach i podsystemach, 6.ujmowanie społeczeństwa jako systemu w stanie równowagi, ciągłości i integracji, pomimo zachodzących zmian

Orientacja konflikt, zał: nie uznają społeczeństwa za wewnętrznie zintegrowany, zrównoważony system; jest ono obszarem nieustannych, strukturalnych konfliktów między grupami interesów; Sprzeczności społeczne, są naturalnym elementem życia społecznego, wyznaczającym kierunek jego rozwoju.

Marks, klasyk, krytyka:Ponieważ w swojej teorii społeczeństwa i rozwoju społecznego Marks kontynuował nurt filozofii dialektycznej, mający swe źródło w filozofii starożytnej, zwłaszcza Heraklita z Efezu. Wg Marksa rozwój społeczeństw-przebiega zgodnie z dającymi się odkryć i określić prawami- i jego przyczyną są sprzeczności występujące w poszczególnych formacjach społeczno-ekonomicznych. Podstawowe sprzeczności występują, jego zdaniem, w systemach gospodarczych społeczeństw; konflikt klasowy(polityczny wyraz sprzeczności ekonomicznych) - siła motoryczna historii. Dahrendorf-klasa robotnicza jest w konflikcie, ale z klasą niższą(nielegalni imigranci-obniżają cenę pracy);Popper-marksizm należy do teorii niewywrotnych, a więc nienaukowych;niebezpieczne jest tworzenie takich teorii;jest za teorią średniego zasięgu, poddanej kontroli empirycznej

Wpółcz. ruchy społeczne, orient konflikt: Marksizm (filozofii dialektycznej, świat społeczny ciągle zmienia się, sprzeczności występujące w poszczególnych formacjach społeczno-ekonomicznych, konflikt klasowy - walka klas społecznych), Ideologia reprezentowana przez Simmel’a i Weber’a,

Poglądy Ralfa Dahrendorf’a (konflikt, jako czynnika wytyczającego kierunek rozwoju społecznego,

walka o jednakową zdolność do korzystania z praw obywatelskich), Pokojowe ruchy emancypacyjne,

Ideologia ruchu antyglobalistów, Rewolta studencka ( nowolewicowe hasła, swoboda seksualna, prawa człowieka -> hipisi), Konfrontacje o charakterze wolnościowym, Dążenie do demokratyzacji życia społecznego, Emancypacje różnego rodzaju grup upośledzonych: (płciowych (feminizm), rasowych, kulturowych, generacyjnych (prawa dzieci i ludzi starych).)

Podejście dramaturgiczne Goffmana- istotą jest porównanie codziennego życia ludzi z teatrem, odgrywaniem ról na scenie.Podobnie jak aktorzy odgrywają role, wszyscy ludzie ukrywają lub odkrywają poszczególne części swoich myśli i uczuć, starając się zasugerować innym uczestnikom interakcji pożądany w danej sytuacji obraz samych siebie. nie jest to równoznaczne, zależy od człowieka, są tacy,co dla swoich korzyści kreują fałszywy wizerunek

4

Fazy postępowania badawczego: 1. Definiowanie problemu, 2. Przegląd literatury przedmiotu, 3. Formułowanie hipotez, 4. Wybór sposobu przeprowadzenia badań, zbieranie i analizowanie danych, 5. Dochodzenie do konkluzji i ich formułowanie.

Operacjonalizacja: przygotowanie szeregu operacji badawczych, które powinny doprowadzić do stwierdzenia występowania, niewystępowania lub sposobu występowania badanego zjawiska.

Metody pozyskiwania danych: obserwacja (zew. i uczestnicząca), wywiad, ankieta, wykorzystanie już istniejących materiałów, analiza dokumentów osobistych, eksperyment.

Zasady etyki: chronić respondentów przed odniesieniem osobistej szkody w rezultacie badań, poufność zebranych danych, informować resp. o celu badań i sposobie wykorzystania zebranych informacji, respektowanie ich prawa do prywatności i godności.