Przyczyny powstania socjologii- a) ekonomiczne b) społeczno-polityczne c) intelektualne

Proces kształtowania się socjologii: a) przednaukowy – inkubacyjny, w którym formuje się tzw. socjologia potoczna oparta o wiedzę ludową, wyrażaną w przysłowiach i refleksje mędrców wyrażane w aforyzmach,
b) naukowy – rozpoczęty formalnymi narodzinami tej nauki związany z kumulowaniem wiedzy teoretycznej, metodologicznej i empirycznej.

Socjologia = społeczeństwo + nauka Socjologia = societas + logos

Przedmioty badan socjologii : a) procesy tworzenia się różnych form życia zbiorowego ludzi, b) struktury (budowy) zbiorowości,
c) zjawiska i procesy zachodzące w zbiorowościach, a wynikające ze wzajemnego oddziaływania ludzi na siebie, d) siły skupiające i rozbijające dane zbiorowości,
e) zmiany i przekształcenia zachodzące w danych społecznościach.

Funkcje socjologii: a) Diagnostyczna b) Teoretyczna c) Apologetyczna d)Demaskatorska e)Socjotechniczna f) Praktyczna

Wybrani przedstawiciele socjologii :AUGUST COMTE (1798-1857) HERBERT SPENCER (1820-1903) EMIL DURKHEIM (1859-1917) KAROL MARKS (1818-1883) MAKS WEBER (1864-1920) Teorie socjologii : funkcjonalizmu, konfliktu, wymiany spolecznej.interakcjonizmu spolecznego

Antropogeneza- to pytanie o geneze czlowieka Socjogeneza- to pytanie o pochodzenie spoleczenstwa

Życie społeczne: to ogół zjawisk wynikających ze wzajemnego oddziaływania jednostek i zbiorowości znajdujących się na pewnej ograniczonej przestrzeni.
Życie społeczne istnieje tam, gdzie osobniki żywe korzystając z zasobów przestrzeni dla zaspokojenia swoich potrzeb, wzajemnie modyfikują swoje zachowania. O życiu społecznym mówimy wówczas, gdy stwierdzamy istnienie trwałej więzi, czyli układu zależności i stosunków między osobnikami.

Koncepcje osobowosci czl: Instynkty – to wrodzone i niezmienne mechanizmy reagowania na określone podniety zewnętrzne i wewnętrzne, wspólne całemu gatunkowi, wywołujące u wszystkich osobników gatunku te same i niezmienne sposoby zachowania się.
Odruchy – to odpowiednie reakcje na określone bodźce. Jest to podstawowa jednostka zachowania się organizmu na określony bodziec, będąca jego reakcją ruchową lub wydzielniczą. Mamy odruchy bezwarunkowe i warunkowe.
Osobowość jest wytworem społeczeństwa i jego kultury, jest to element społeczny w człowieku, zinternalizowana kultura, dynamiczna organizacja idei, postaw, nawyków nadbudowanych nad naturą biologiczną. Nazwa osobowość pochodzi od słowa osoba (łac. persona), co oznaczało pierwotnie maskę używaną w teatrze starożytnym przez aktorów.

Sklad osobowosci czl : Czynniki biogenne wywodzą się z właściwości bioanatomicznych organizmu jednostki i są określane jako odruchy, popędy, właściwości fizyczne budowy ciała, jako potrzeby biologiczne, przekazywane w drodze dziedziczenia.
Czynniki psychogenne obejmują pamięć, wolę, wyobraźnię, uczucia, inteligencję,itp.
Czynniki socjogenne kształtują się pod wpływem życia jednostki w różnych grupach społecznych.Obejmują one zinternalizowane przez jednostkę wartości, normy, wzory zachowań, a w tym role społecznych.

W skład osobowości społecznej człowieka wchodzą:
a) kulturowy ideał osobowości - ideał wychowawczy służący jako wzór do naśladowania, przekazywany młodzieży, zostaje on zinternalizowany w okresie dojrzewania, jest modelem, według którego powinny się kształtować zachowania, jest ucieleśnieniem pożądanych cech, wysoko cenionych w danej grupie,
b) role społeczne spełniane w grupach społecznych, a polegające na wykonywaniu pewnych układów czynności w sposób formalnie lub nieformalnie ustalony przez te grupy.
c) ) jaźń subiektywna– zespół wyobrażeń o sobie „odczytanych” z wyobrażeń innych ludzi o nas samych. Jest to wyobrażenie o sobie samym.
d) jaźń odzwierciedlona (społeczna) – czyli zespół subiektywnych wyobrażeń o wewnętrznej istocie, własnej osobie, wytworzonych pod wpływem innych ludzi. Jest to wyobrażenie o sobie samym, na podstawie tego, co sobie wyobrażamy, że inni o nas myślą.

Typy osobowosci wg Hipokratesa : · Sangwinik (Towarzyski, Otwarty) · Melancholik (emocjonalny, depresyjny)· Flegmatyk ( spokojny, wyciszony)· Choleryk (pobudzony, „trudny”)

Typy osobowosci wg E.Kretschmera : Pyknik – osoba o korpulentnej budowie ciała, cechująca się poczuciem humoru, pogodą ducha.Astenik – osoba o wątłej budowie ciała, powściągliwa, spokojna, statyczna.Atletyk – osoba o atletycznej budowie ciała twarda i obcesywna w zachowaniu. Dysplastyk – osoba z dysproporcjami anatomicznymi.

Typy osobowisci wg Junga :Ekstrawertyk – kierujący swoją działalność na otoczenie, na zewnątrz. Intrawertyk – obracający całą swoją energię do wewnątrz.
W każdej z tych kategorii wyróżnia się typy następujące : myślący, uczuciowy, intuitywny, zmysłowy.

Typy osobowosci wg Cateletta :inteligentny – nieinteligentny, myślący – niemyślący, bystry – tępy, awanturniczy – nieśmiały, szczery – skryty, zarozumiały – skromny.

Typy osobowosci wg Allporta : dominujacy i wtorny

Typy osobowości wg F. Znanieckiego : Człowiek dobrze wychowany – to człowiek, który w ciągu wielu lat przebywania w szkole przyzwyczaił się do szukania pozytywnej oceny i przez całe życie, w każdej roli społecznej, dba o to, aby zasłużyć sobie na dobrą opinię kręgu, bądź uniknąć złej opinii kręgu o sobie..
Człowiek pracy – to człowiek twórczy, którego osobowość zorganizowana jest w odniesieniu do jego dzieła, częściowo pod wpływem wrodzonego popędu czy instynktu twórczego, częściowo pod wpływem środowiska społecznego kręgów pracy, budzącego w nim poczucie obowiązku pracy, świadomość użyteczności pracy i zamiłowania do pracy.

Socjalizacja jest szczególnym rodzajem interakcji – kształtuje osobowość człowieka, a przez to jego zachowanie, interakcje i uczestnictwo w społeczeństwie. Bez niej nie byłoby ani człowieka tworzącego więzi społeczne, ani społeczeństwa zorganizowanego. Dzięki socjalizacji ludzie nabywają cechy jednostkowe oraz wspólne cechy osobowości, które są zdolnościami do funkcjonowania w tym samym społeczeństwie, pozwalają zrozumieć zach owanie się człowieka w społeczeństwie.

konformizm – jest to swego rodzaju uniformizm, zachowania członków grupy, lub też uleganie naciskom grupy. Konformizm jest to zmiana zachowania lub opinii danej osoby, spowodowana rzeczywistym lub wyobrażonym naciskiem ze strony jakiejś osoby lub grupy ludzi. Człowiek żyje w stanie napięcia między wartościami związanymi z indywidualnością, a wartościami związanymi z konformizmem. Powody:potrzeba uzyskania informacji – grupa jest dla jednostki źródłem informacji na temat niejasnej rzeczywistości, zachowanie innych przekonuje jednostkę, że jej pierwotna ocena, bądź nawet własne emocje były błędne,- chęć uniknięcia kary (odrzucenie lub wyśmianie) albo uzyskania nagrody (przyjaźń lub akceptacja) ze strony grupy.
Więź społeczna jest to ogół stosunków społecznych ludzi, połączeń i zależności łączących ludzi w trwałe zbiorowości.

Więź naturalna jest dana człowiekowi przez społeczne warunki urodzenia, gdyż dziecko wchodząc w związki z rodzicami, rodzeństwem i innymi ludźmi, staje się uczestnikiem grup i społeczności wyznaczonych przez jego środowisko rodzinne.
Więź stanowiona pojawia się na zasadzie przymusu tam, gdzie w zbiorowościach ludzkich występują narzucone siłą lub prawem podziały społeczne.

Więź zrzeszeniowa powstaje przez procesy dobrowolnego zrzeszania się, doboru ludzi. Więzi spotykane między ludźmi w rzeczywistości nie zawsze odpowiadają idealnemu typowi, lecz są mieszaniną różnych elementów więzi. Przykładem takiej więzi jest więź lokalna. We współczesnym doświadczeniu potrzebne jest także rozróżnienie więzi społecznej małego, średniego i wielkiego zasięgu, zespalającej małe, średnie i wielkie zbiorowości.

Komponenty więzi spolecznej : 1 stycznosc przestrzenna 2 stycznosci psychiczna 3 łącznosc psychiczna 4 stycznosc spoleczna 5 wzajemne odzialywanie 6 stosunek spoleczny 7 zaleznosci spoleczne 8 instytucje spoleczne 9 kontrola spoleczna 10 organizacja spoleczna

Zbiór społeczny topewna liczba osob, ogół ludzi posiadających jakąś cechę wspólną, wyróżnioną przez obserwatora zewnętrznego, bez względu na to czy ludzie ci uświadamiają sobie posiadanie tej cechy. Jest to definicja zbioru w sensie statystycznym. Zbiory można wyróżnić za pomocą cech somatycznych (kolor oczu, wzrost) lub cech społecznych (zawód, wiek, płeć, wykształcenie). Zbiory wyróżnione za pomocą cech społecznych nazywamy kategoriami społecznymi.
Kategoria społeczna to zbiory ludzi nie powiązanych żadną więzią wewnętrzną, wyróżnionych na podstawie określonej szczegółowo cechy, ważnych dla życia społecznego. Wyróżniamy kategorie zawodowe, wieku, płci, wykształcenia.
Zbiorowość to dowolne skupienie ludzi, w którym wytworzyła się i utrzymuje, chociażby przez krótki czas, pewna więź społeczna.

Para lub dwójka skupia osoby o tej samej lub różnej płci, powstaje na gruncie styczności osobistych, lub rzeczowych ludzi. Jest to kategoria, w której istnieje więź o silnym zabarwieniu emocjonalnym, chociaż może mieć charakter sformalizowany i sankcje formalne.

Środowisko społeczne to obiektywny układ przedmiotów i procesów otaczających organizm żyjący i pozostający z nim w stosunkach wzajemnych oddziaływań. To ogół jednostek, z którymi osobnik styka się w ciągu swojego życia i które wywierają wpływ na jego zachowania. Są to kręgi i grupy pewnej kategorii zawodowej, pozostające w stałych kontaktach, posiadające wspólne instytucje i wytwarzające wspólne lub podobne postawy, interesy, style życia.

Tłum przelotne zgromadzenie większej liczby ludzi na przestrzeni dopuszczającej bezpośredni kontakt, reagujących spontanicznie na te same podniety w identyczny sposób. Więź łącząca ludzi w tłum jest złożona z elementów popędowych i emocjonalnych, oparta jest o styczność przestrzenną i silną łączność psychiczną. Tłum nie posiada żadnej organizacji formalnej, ani racjonalnych form kontroli społecznej.Wystepuja zjawiska tj dezindywidualizacja, wzmozone nasladownictwo. Rodzaje: agresywny, uciekajacy, nabywajacy, demonstrujacy

Audytorium (publiczność zebrana) – skupienie osób żywiących podobne oczekiwania przeżycia pewnych bodźców lub zainteresowanych tym samym przedmiotem

Zbiorowosci etniczne oparte na wspolnej kulturze : plemie(gr sokrewnionych rodow wywodzacych się od wspolnego przodka, zamieszukjacy jeden obszar), ród ( gr spol oparta na wspolnocie krwi,obejmujaca rodziny wywodzace się od wspolnego przodka) , klan( gr ludzi wywodzaca pochdzenie od wspolnego przodka,ten sam totem czasem, wykonuja wspolne zad ) lud(szeroka zbiorowosc o char politycznym) naród ( wspolne terytorium, język, ojczyzna ideologiczna i prywatna )

Cechy społecznosci : - niewielkie grupy osób mieszkających na tym samym terenie,- poczucie wspólności podstawowych wartości,- poczucie związania z terytorium, - podobny styl zycia

Grupa spoleczna wg Szczepanskiego pewna ilość osób (co najmniej trzech), powiązanych systemem stosunków uregulowanych przez pewne instytucje, posiadających pewne wspólne wartości i oddzielonych od innych zbiorowości wyraźną zasadą odrębności. Elementy skladowe : czlonkowie, zadania, funkcje,elementy materialne

Elementy odróżniające grupy od nie grup: cel, normy, struktury, kierownictwo

Normy społeczne – to przepisy wskazujące, jak jednostki powinny zachowywać się w danej społeczności czy grupie. Przyczyniaja się do osiagniecia przez grupe celowow

Rodzaje: prawne, moralne, obyczajowe, religijne

Sankcje za ｳamanie norm spoｳecznych:-sankcje prawne( prawo administracyjne, karne,cywilne, konstytucyjne)-sankcje moralne-s. obyczajowe-s.religijne

Grupa mała- nie ma znaczenia ile osób liczy,grupa jest mała jeśli nie mozemy jej podzielić na mniejszą

Grupa dużą - jeśli możemy ją podzielić na mniejsze

Rodzaje struktur w mikrostrukturze społecznej:-struktura władzy-struktura socjometryczna-str. komunikowania się-str. awansu
Stratyfikacja społeczna- nierównomierny dostęp do dóbr społecznych

Cechy zbiorowosci teryt : Społecznosc wiejska-– tradycyjne społeczności są zbiorowościami mało licznymi, o mniejszej gęstości zaludnienia, o osobistych stycznościach między ludźmi, dużej spójności wewnętrznej grup, z podobieństwem prac, położenia, koniecznością współdziałania, o dużej nieformalnej kontroli społecznej, mniejszym zróżnicowaniu społecznym, zawodowym, wykształcenia, mniejszej ruchliwości ludności. W wyniku zmiany modelu gospodarki nastąpiły znaczące przekształcenia tradycyjnej społeczności wiejskiej związane z gospodarką rynkową

Spolecznosc miejska – są w czasach nowożytnych dominującą formą skupień ludzkich. Proces skupiania się ludności w wielkich miastach, wytwarzanie charakterystycznej kultury wielkomiejskiej i jej rozpowszechnianie na inne rodzaje osiedli nazywamy urbanizacją.
Państwo– jest grupą na pograniczu grupy celowej i terytorialnej. Jest to zbiorowość obywateli podporządkowanych władzy suwerennej, mieszkających na określonym terytorium, do którego ogranicza się władza. Państwo jest zbiorowością polityczną, organizacją zbiorowości terytorialnej, w której istnieje władza polityczna, zorganizowana jako rząd, wyrażająca interesy klas silniejszych, zdolnych do przejęcia władzy, jej sprawowania i utrzymania, pełniąca funkcje wewnętrzne i zewnętrzne.

Cechy grupy wywierającej nacisk:- wielkość grupy – im większa jest grupa wywierająca nacisk, tym większy jest stopień konformizmu jednostki w grupie,- jednomyślność grupy – jeśli grupa wywierająca nacisk jest jednomyślna, to nacisk ten jest skuteczny w tym sensie, ze mniej osób może mu się oprzeć,- skład grupy – im wyższe są kompetencje lub wyższa jest pozycja społeczna osób wywierających nacisk, tym bardziej jest on skuteczny i w tym większym stopniu ulegają mu osoby,- spoistość grupy – im grupa jest bardziej spoista, tym większy nacisk grupowy wywiera na jednostkę. Typy par i dwójek:- pary połączone więzią stosunków emocjonalnych: małżeńskich, przedmałżeńskich (narzeczeni), pozamałżeńskich (kochankowie), - pary połączone więzią pokrewieństwa: rodzice – dzieci, rodzeństwo,- pary lub dwójki przyjaciół,- pary połączone stosunkiem pomocy: pomagający i otrzymujący pomoc,- pary połączone stosunkiem wychowawczym: nauczyciel – uczeń,- pary połączone stosunkiem zwierzchnictwa: kierownik – podwładny,- pary połączone zależnościami przelotnymi: przewodnik – turysta, konduktor – pasażer.

Kontrola społeczna to ogół środków degradacji i awansu społecznego, którymi posługują się różne instytucje w celu przywołania do porządku swoich niesubordynowanych członków.

SANKCJE są to reakcje grupy kierujące zachowaniami jej członków w sytuacjach społecznie ważnych. Społecznie ważny może być bardzo szeroki zakres zachowań się jednostek, nawet, jeżeli mieszczą się one w jej sferze prywatności.

Kryteria podzialu sankcji : - prawne – system kar i nagród przewidzianych przez przepisy prawa,
- etyczne – system kar i nagród za zachowania kwalifikowane jako niemoralne lub moralne,
- satyryczne – system drwin, ośmieszeń, lekceważenia okazywanego człowiekowi, którego zachowania są kwalifikowane jako niepoważne, śmieszne, komiczne. Są to sankcje szczególnie dotkliwe, ponieważ poniżają i szczególnie ostro atakują jaźń subiektywną jednostki,
- religijne – nagrody i kary przewidziane przez system dogmatów i wierzeń dowolnej religii za przestrzeganie i naruszanie jej nakazów i zakazów. Należą do nich: uznanie wiernych, okazywana cześć, zbawienie wieczne, pokuta, potępienie

Dyfuzja kultury – to przenikanie się treści kulturowych z jednego społeczeństwa do innego. (Ma charakter poziomy).
Ewolucja kultury - to przenikanie elementów kulturowych z jednego pokolenia do drugiego. (Ma charakter pionowy).

Przedmioty badan socjologii : a) procesy tworzenia się różnych form życia zbiorowego ludzi,b) struktury (budowy) zbiorowości,c) zjawiska i procesy zachodzące w zbiorowościach, a wynikające ze wzajemnego oddziaływania ludzi na siebie,d) siły skupiające i rozbijające dane zbiorowości,e) zmiany i przekształcenia zachodzące w danych społecznościach

Podstawy psychologii społecznej – 3 komponent

Mówiąc o postawie w znaczeniu elementu osobowości, wyróżnia się trzy jej komponenty:
- element poznawczy – obejmuje wiedzę, sądy, oceny, stereotypy dotyczące przedmiotu,
- element emocjonalno-oceniający (afektywny) – są to trwałe uczucia, upodobania, uprzedzenia negatywne lub pozytywne w stosunku do przedmiotu postawy, oparte na doświadczeniach jednostki lub doświadczeniach innych, nadające kierunek postawie,
- element behawioralny (czynnościowy) – jest to aktywność, tendencja do określonego reagowania, czyli zachowania się względem danego przedmiotu, wyrażonego w formie werbalnej lub czynnej (działania).

Struktura spoleczna - W potocznych zastosowaniach przez termin struktura rozumiemy porządek, ład, organizację, formę, układ, system, schemat, współzależność, stałość, powtarzalność, regularność itp. - organizacja stosunków społecznych,- określona artykulacja, uporządkowane ułożenie części,

Makrostruktura spoleczna – są to duże grupy społeczne, czyli przyporządkowanie wielkich elementów składowych, takich jak klasy społeczne, warstwy, kategorie zawodowe, wielkie społeczności terytorialne. Podstawową cechą makrostruktury jest jej samoistność, a nie wielkość objętej strukturą zbiorowości

Mikrostruktura - to ułożenie jednostek, ich ról i stosunków w całość mniej lub więcej zharmonizowaną, gdzie zasady wzajemnego przyporządkowania nie utrudniają funkcjonowania grupy.

Mezzostruktura – była to silnie wyodrębniona struktura społeczna pomiędzy makrostrukturą i małymi strukturami społecznymi, zespalała ją odrębność stanowa, organizacja całości w gminie miejskiej, współistnienie korporacji zawodowych

Rodzaje struktur w makrostrukturze:- struktura ludnościowa,- struktura zawodowa,- struktura klasowo – warstwowa,- struktura wykształcenia