POJĘCIA NIEZBĘDNE DO ZROZUMIENIA TEMATU WIDZENIA OBUOCZNEGO I JEGO ZABURZEŃ

1. ZEZ (strabismus) - jest to nieprawidłowe ustawienie oczu

2. ORTOFORIA (=ortophoria) - to idealne ustawienie oczu bez wysiłku; osie widzenia obu oczu są równoległe przy patrzeniu w dal; stan rzadko spotykany, u większości ludzi ujawnia się łagodna heterofonia.

3. HETEROFORIA (foria) - to termin oznaczający tendencję oczu do odchylenia (zez ukryty). Prawidłowe ustawienie oczu jest utrzymywane z wysiłkiem.

4. HETEROTROPIA (Tropia) - oznacza zez jawny - oczy ustawione są nierównolegle. Foria może przejść w tropię, w sytuacji gdy:

• Siła mięśni jest niewystarczająca do utrzymania równoległego ustawienia oczu

• Słaby jest czynnik fuzyjny

• Uszkodzone zostały szlaki nerwowe zapewniające koordynację gałek ocznych

5. WERGENCJA - są to symultaniczne ruchy obu oczu w przeciwnych kierunkach w celu otrzymania lub podtrzymania prawidłowego widzenia obuocznego

6. EZOTROPIA - jawny zez zbieżny

7. EZOFORIA - utajony zez zbieżny

8. EGZOTROPIA - jawny zez rozbieżny

9. EGZOFORIA - utajony zez rozbieżny

10. AMBLYOPIA - niedowidzenie

11. RUCHY ZBIEŻNE I ROZBIEŻNE (vergentio)

• Ruchy obuoczne, jednoczesne, rozdzielne ruchy w przeciwnych kierunkach

• Konwergencja = jednoczesny ruch przywodzenia (zwrot do wewnątrz)

• Dywergencja = zwrot obu gałek ocznych na zewnątrz

• Konwergencja może być - dowolna lub odruchowa

• Konwergencja odruchowa - 4 komponenty

• Konwergencja toniczna - zależna jest od wrodzonego napięcia innerwacyjnego w mięśniach prostych przyśrodkowych, gdy pacjent ma otwarte oczy

• Konwergencja proksymalna - wywołana poprzez psychologiczną świadomość bliskości przedmiotu

• Konwergencja fuzyjna - jest to odruch optomotoryczny utrzymujący obuoczne pojedyncze widzenie. Wynika ono z faktu, że podobne obrazy są rzutowane na korespondujące obszary siatkówek obu oczu.

• Konwergencja akomodacyjna - wywołana przez akomodację, która jest częścią synkinetycznego odruchu do bliży. Każdej dioptrii akomodacji towarzyszy względnie stały wzrost konwergencji akomodacyjnej. Jest on określany stosunkiem konwergencji akomodacyjnej do akomodacji (AC/A). Jest to wielkość konwergencji mierzonej w dioptriach pryzmatycznych (Δ) na jednostkę (D) zmiany w akomodacji. Wartości prawidłowe mieszczą się w granicach 3 - 5Δ - oznacza to, że 1D akomodacji odpowiada 3 - 5Δ konwergencji akomodacyjnej. Zaburzenia stosunku AC/A odgrywają rolę w etiologii zeza.

12. PRAWA DOTYCZĄCE RUCHÓW GAŁEK OCZNYCH:

• Agonista - antagonista - to para mięśni tego samego oka wywołujących ruch w przeciwnym kierunku

• Synergiczne - to te mięśnie tego samego oka poruszające gałkę oczną w tym samym kierunku

• Mięśnie sprzężone - para mięśni w każdym oku wykonująca sprzężone ruchy oczu.

• PRAWO SHERRINGTONA - dotyczy wzajemnej innerwacji. Mówi o tym, że wzrostowi innerwacji w mięśniu wewnątrzgałkowym towarzyszy zwrotny spadek innerwacji w jego antagoniście. Np. przy skurczu mięśnia prostego przyśrodkowego dochodzi do automatycznej relaksacji mięśnia prostego bocznego i na odwrót. To prawo stosuje się zarówno do ruchów zwrotnych, jak i ruchów zbieżnych i rozbieżnych

• PRAWO HERINGA - dotyczy równej innerwacji podczas każdego sprzężonego ruchu oka i stwierdza, że do mięsni sprzężonych napływa równa i równoczesna innerwacja.

13. DIPLOPIA = podwójne widzenie; wynik padania obrazów tego samego przedmiotu na niekorespondujące punkty siatkówki

14. WARTOŚCI SIATKÓWKOWO - MOTORYCZNE

• Równa jest zero w dołku plamki, wzrasta stopniowo ku obwodowi

• Aby ustalić fiksację na obiekcie położonym w obwodowych częściach pola widzenia, i którego obraz pada na obszar pozadołkowy plamki, niezbędny jest ruch sakkadowy (skaczący) o określonej amplitudzie.

• Każdy pozadołkowy obszar siatkówki na wartość siatkówkowo - motoryczną proporcjonalną do jego odległości od plamki

15. PUNKTY KORESPONDUJĄCE

• Miejsca na siatkówce każdego z obojga oczu uczestniczące w tym samym subiektywnym kierunku widzenia np. obszar dołków, który lokalizuje na wprost

• Punkty nosowej części siatkówki jednego oka mają odpowiadające im punkty w części skroniowej siatkówki oka drugiego.

16. HOROPTER - fikcyjna płaszczyzna przestrzeni zewnętrznej. Wszystkie punkty znajdujące się na tej płaszczyźnie pobudzają korespondujące miejsca obydwu siatkówek i dlatego są postrzegane pojedynczo.

17. PRZESTRZEŃ FUZYJNA PANUMA - w pojedynczym widzeniu obuocznym jest to strefa położona przed i za horopterem. W obrębie tej strefy przedmioty, chociaż nie pobudzają ściśle korespondujących punktów siatkówki, są widziane pojedynczo. Przedmioty spoza tej strefy są zdwojone.

18. FUZJA SENSORYCZNA - wymaga integracji przez korowe pola wzrokowe dwóch podobnych obrazów, pochodzących z każdego oka, w jeden obraz. Może być centralna lub obwodowa

19. FUZJA MOTORYCZNA - w celu podtrzymania fiksacji dwuplamkowej konieczne jest utrzymanie wyrównanego ułożenia gałek ocznych.

20. WERGENCJA FUZYJNA - wywołuje rozdzielne ruchy oczu w celu pokonania dysparacji obrazów siatkówkowych. Mierzona przy pomocy pryzmatów lub na synoptoforze. Zakres prawidłowych wartości:

• Konwergencja: ok. 15Δ do dali i 25Δ do bliży

• Dywergencja ok.6Δ do dali i 12Δ do bliży

• Wergencja pionowa 2-3Δ

• Wergencja rotacyjna (=cyklowergencja): ok. 2-3°

• Konwergencja fuzyjna pomaga kontrolować ukrytego zeza rozbieżnego

• Dywergencja fuzyjna - ukrytego zeza zbieżnego

• Mechanizm wergencji fuzyjnej może być osłabiony przy zmęczeniu lub w chorobie - wówczas zez ukryty może przejść w zez jawny

• Ćwiczenia ortoptyczne mogą zwiększać zakres mechanizmów wergencji fuzyjnej

21. STEREOPSJA - zdolność do widzenia przestrzennego, poczucia głębi

22. TŁUMIENIE (suppressio) - hamowanie w korze wzrokowej obrazu pochodzącego z jednego oka, przy otwartych obu oczach. Bodźcem wywołującym to zjawisko jest dwojenie, konfuzja i niewyraźny obraz

23. NIEPRAWIDŁOWA KORESPONDENCJA SIATKÓWKOWA

• Stan w którym niekorespondujące punkty siatkówki uzyskują jednakowy subiektywny kierunek wzrokowy

• Jest pozytywnym sensorycznym przystosowaniem się do zeza (w przeciwieństwie do tłumienia.

• Umożliwia pewne obuoczne widzenie z ograniczoną fuzją utrzymywaną w czasie heterotrofii

• Najczęściej spotykana w izotropii małego kąta

• Gdy to zjawisko jest utrwalone (ugruntowane) wówczas po operacji może nie nastąpić powrót do prawidłowej korespondencji siatkówkowej. W takich przypadkach kąt odchylenia może wrócić do stanu przed operacją w efekcie dążenia do odzyskania widzenia obuocznego.

24. TESTY STEREOSKOPOWE:

• Test Titmusa - trójwymiarowe polaryzacyjne obrazki, które ogląda się przez polaryzacyjne okulary

• Test muchy - do określania ogólnej stereopsji, przydatny u małych dzieci; polecenie brzmi „złap muchę za skrzydełko”; przy braku ogólnej stereopsji mucha będzie postrzegana jako płaska fotografia

• Koła - umożliwiają określenie percepcji głębi; test składa się z 9 kwadratów, w których umieszczone są 4 koła - w każdym kwadracie jedno z kół wykazuje dysparację i przy prawidłowej stereopsji wydaje się leżeć bliżej

• Zwierzęta - podobny do testu z kołami

• Test TNO - 7 plansz do oglądania w czerwono - zielonych okularach. Na każdej planszy różne kształty (trójkąty, koła, krzyże itp.) utworzone z przypadkowych punktów w dopełniających się kolorach; „ukryte” kształty stają się widoczne po założeniu czerwono - zielonych okularów, gdy obecna jest stereopsja; bardziej wiarygodny od testu Titmusa

• Test Langa - nie wymaga używania specjalnych okularów, szczególnie przydatny do oceny stereopsji u bardzo małych dzieci, będą one instynktownie sięgać by dotknąć obrazka

• Test Frisby'ego - składa się z trzech przejrzystych plastikowych płyt różnej grubości, na każdej planszy 4 kwadraty z małymi przypadkowymi kształtami. Jeden z kwadratów zawiera ukryte kółko - pacjent jest proszony o wskazanie jego. Nie wymaga stosowania specjalnych okularów.

• Test z pryzmatami podstawą na zewnątrz - szybka i łatwa metoda na wykrycie obuocznego widzenia u dzieci

25. TESTY WYKRYWAJĄCE NIEPRAWIDŁOWOŚCI SENSORYCZNE

• Próba czterech świateł Wortha (szerzej opisana w materiałach dot. Optometrii pediatrycznej)

• Próba ze szkłami prążkowanymi Bagoliniego

• Badanie za pomocą powidoków - jedna z plamek jest pobudzona pionowym błyskiem silnego światła, a w drugim oku - błyskiem poziomym → pacjent rysuje wzajemne ułożenie powidoków, gdy są widziane w formie krzyża, świadczy to o prawidłowej korespondencji siatkówkowej

• Synoptofor - urządzenie oceniające zeza i testujące obuoczne widzenie, można przy jego pomocy wykryć także nieprawidłową korespondencję siatkówkową i tłumienie

• Stopnie obuocznego widzenia (na synoptoforze)

• Pierwszy stopień = jednoczesna percepcja

• Drugi stopień = fuzja

• Trzeci stopień = stereopsja

26. TEST HIRSCHBERGA - daje wstępną obiektywną ocenę kąta jawnego zeza. Oświetlamy pacjentowi punktową latarką oczy z odległości wyciągniętego ramienia→polecenie fiksacji światła→notowana odległość świetlnych refleksów rogówkowych od środka źrenicy, zakłada się, że każdy milimetr odchylenia od środka źrenicy równy jest 7°

• Test przydatny także w wykrywaniu zeza rzekomego (pseudostrabismus)

27. PUNKT BLIŻY KONWERGENCJI - jest to najbliżej położony punkt, przy którym oczy mogą utrzymać fiksację. Może być mierzona przy pomocy specjalnej linijki RAF opartej o policzki pacjenta. Subiektywny punkt bliży konwergencji to punkt, w którym pacjent zgłasza dwojenie. Prawidłowe wartości powinny wynosić poniżej 10 cm.

28. PUNKT BLIŻY AKOMODACJI - to najbliższy punkt, w którym oczy mogą utrzymać wyraźne zogniskowanie, mierzony przy pomocy linijki pisma zlokalizowanego i przesuwanego na linijce RAF, gdy pacjent po raz pierwszy zgłosi zamazane widzenie druku, określamy jako punkt bliży akomodacji; punkt zmienia się wraz z wiekiem

29. AMPLITUDY FUZYJNE

• Mierzą skuteczność ruchów rozłącznych

• Mogą być badanie za pomocą pryzmatów lub synoptoforu

30. BADANIA PODWÓJNEGO WIDZENIA

• Test Hessa

• Ekran Lessa

• Przedstawiają graficznie położenie oczu wynikające z funkcji mięśni zewnątrzgałkowych

• Umożliwiają różnicowanie zeza porażennego od restrykcyjnych miopatii np. w oftalmopatii tarczycowej

31. BADANIE NA KRZYŻU MADOXA - do pomiaru pierwotnego i wtórnego kąta zeza

- na ramionach naniesiona jest skala w stopniach

- na badane oko zakłada się sztabkę Madowa = jest to szkło składające się z wielu cylindrów, które sprawiają, że punkt świetlny znajdujący się w środku krzyża przyjmuje postać kreski

- oko odchylone wskutek porażenia lokalizuje tę kreskę na ramionach krzyża, na których odczytuje się kąt zeza porażennego

- ustawienie oka porażonego na wprost przy założeniu sztabki przed oko prowadzące pozwala zbadać kąt wtórny.

32. OCZOPLĄS (nystagmus) - występowanie niezamierzonych, rytmicznych ruchów oczu.

- może być poziomy, pionowy lub rotacyjny

- może być wahadłowy, skaczący lub mieszany

- może być fizjologiczny - optokinetyczny („kolejowy”), nastawczy, przedsionkowy, błędnikowy

- patologiczny - wrodzony (dziedziczony z chromosomem X)

- nabyty (w uszkodzeniach ośrodkowego układu nerwowego)

- oczny (spowodowany bardzo niską ostrością wzroku)

33. PSEUDOEZOTROPIA może być spowodowana:

• Fałdami nakątnymi

• Małym rozstawem źrenic

• Ujemnym kątem kappa

34. PSEUDOEGZOTROPIA może być spowodowana:

• Szerokim rozstawem źrenic

• Dodatnim kątem kappa

[Author ID1: at Wed Jan 3 13:29:00 2007 ]

1

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego, realizowany pod nadzorem Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości

[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

---