Polityka Społeczna i system ubezpieczeń społecznych.

1. Przyczyny powstawania polityki społecznej, jako działalności praktycznej.

Polityka społeczna w oparciu o własne badania poszczególnych odcinków rzeczywistości i swoistą metodę badawczą stwarza podstawy zarządzania w sferze polityki społecznej oraz formułuje szczegółowe wnioski dotyczące poszczególnych systemów praktycznej polityki społecznej i ekonomicznej. Tworzy pewien system poglądów, zawierających ocenę stanu rzeczywistości i propozycję jej udoskonalenia. Zarówno dla polityki społecznej jako działalności praktycznej, jak i dla polityki społecznej jako nauki, fundamentalne znaczenie ma sprawa kształtowania ładu społeczno - ekonomicznego w państwie.

2. Prekursorzy polityki społecznej.

Fryderyk Skarbek - arystokrata, ekonomista, pisarz społeczny, czołowy propagator myśli społecznej i ekonomicznej w Królestwie Polskim. Zwolennik liberalizmu ekonomicznego. Jest to jeden z prekursorów polskiej polityki społecznej. Pisał m. in. o roli pracy w tworzeniu własnego dobrostanu i bogactwa kraju, o potrzebie wydzielania fikcji zaspokajania potrzeb zbiorowych, o ubóstwie. Napisał m. in. „Ogólne zasady nauki gospodarstwa narodowego”. W dziedzinie ekonomiczno-społecznej lansował tezę, że rozwój gospodarczy cementuje jednolicie pod względem ideologicznym społeczeństwo. Rozwinięcie tej idei podjął Stanisław Głąbiński.

A. Ludwik Krzywicki - autor prac poświęconych kwestii robotniczej w ustroju kapitalistycznym, inicjator badań prowadzonych przez Instytut Gospodarstwa Społecznego w Warszawie. Trwałym osiągnięciem było prowadzenie badań nad warunkami bytu robotników i chłopów.

Konstanty Krzeczkowski - opracował podstawy teoretyczne polityki społecznej, wniósł twórczy wkład w badania nad ubezpieczeniami społecznymi, opieką społeczną i mieszkalnictwem. Prowadził badania warunków życia klasy robotniczej. Zajmował się historią myśli ekonomicznej i ubezpieczeniami społecznymi. Głowne prace: „Rozwój ubezpieczeń publicznych w Polsce 1831-1835”, „Kwestia mieszkaniowa w miastach polskich”.

Zofia Daszyńska-Golińska - ekonomista, socjolog, działaczka społeczna. W pracach naukowych zajmowała się głównie polityką ekonomiczną i historią doktryn ekonomicznych. Główne prace: „Przełom w socjalizmie”, „Ekonomia społeczna”, „Zagadnienie polityki populacyjnej”.

S. Rychliński - politykę społeczną określał jako naukowo usystematyzowany zbiór wskazówek dotyczących łagodzenia i przeciwdziałania niesprawiedliwości i krzywdzie doznawanej przez jednostkę i społeczeństwo w ustroju pracy najemnej.

3. Cele i nurty działania polityki społecznej.

Cele polityki społecznej:

- kształtowanie odpowiednich potrzeb,

- kształtowanie prorozwojowych struktur społecznych,

- kształtowanie sprawiedliwych stosunków międzyludzkich opartych na zasadzie

sprawiedliwości społecznej i równości szans na starcie życia zawodowego:

Działania ( nurty ) polityki społecznej:

1. socjalno - bytowy - przedmiotem polityki społecznej jest poprawa warunków pracy i życia ludności,

2. socjologiczno - strukturalny - przedmiotem polityki społecznej jest sterowanie budową struktury społecznej,

3. społeczno - ekonomiczny - wiąże politykę społeczną z polityką gospodarczą,

4. psychologiczno - społeczny - traktuje politykę społeczną jako działalność, która zmierza do zaspokojenia różnorodnych potrzeb szerokich kręgów społeczeństwa

5. makrospołeczny - jako świadome organizowanie postępu życia społecznego.

Trzy szczególne typy sytuacji w zakresie spraw socjalnych:

1. działania socjalne nakierowane są na wyrównywanie położenia życiowego jednostek lub grup ekonomicznie najsłabszych,

2. działania socjalne podejmowane z zamiarem równego dostępu do usług gwarantowanych wszystkim prawami konstytucyjnymi,

3. działania socjalne realizowane z myślą o asekuracji ryzyk życiowych, które mogą dotknąć jednostkę lub grupę społeczną.

4. Definicje polityki społecznej.

Polityka społeczna - to celowa działalność państwa i innych instytucji publicznych w dziedzinie kształtowania optymalnych warunków życia i pracy ludności oraz stosunków międzyludzkich; a także nauka o celowym oddziaływaniu na układ stosunków społecznych i przekształcaniu warunków życia ludności;

w jej zakres wchodzą : polityka ludnościowa i rodzinna; polityka zatrudnienia; kształcenia; dochodów i struktury wydatków; wyżywienia mieszkańców; kulturalna; ochrony pracy; zabezpieczenia społecznego i ochrony zdrowia; walki z patologią społeczną oraz zagadnienia prognozowania społecznego.

Definicja prof. Wacława Szuberta

Polityka społeczna - jako celowe oddziaływanie państwa, związków zawodowych i innych organizacji na istniejący układ, zmierzające do poprawy warunków bytu i pracy szerokich warstw ludności, usuwanie nierówności społecznych oraz podnoszenie kultury życia.

Definicja prof. Antoniego Rajkiewicza

Polityka społeczna - to celowa działalność państwa i innych podmiotów w dziedzinie kształtowania warunków życia i stosunków międzyludzkich.

Definicja prof. Kurzynowskiego ( najbliższa naszym czasom )

Polityka społeczna - to działalność państwa, samorządów i organizacji pozarządowych zmierzająca do kształtowania ogólnych warunków pracy i bytu ludności, prorozwojowych struktur społecznych oraz stosunków społecznych opartych na równości i sprawiedliwości społecznej sprzyjających zaspokajaniu potrzeb społecznych na dostępnym poziomie.

5. Zasady polityki społecznej.

1. zasada solidarności społecznej - najczęściej rozumiana jako przenoszenie

konsekwencji ryzyk socjalnych z jednostek na społeczeństwo; niekiedy utożsamiana z solidaryzmem społecznym, oznaczającym wyższość wspólnych interesów członków społeczeństwa nad interesami poszczególnych klas lub warstw;

2. zasada samorządności - realizowana jest poprzez taką organizację życia społecznego, by jednostki i grupy miały zagwarantowane prawo do aktywnego udziału w istniejących instytucjach społecznych i tworzenia nowych instytucji w celu skuteczniejszego zaspokajania i realizowania interesów;

3. zasada przezorności - bezpieczeństwo socjalne jednostki nie może być tylko efektem świadczeń ze strony społeczeństwa, ale wynikać powinno także z odpowiedzialności człowieka za przyszłość własną i rodziny, jego zdolności do rezygnacji z części bieżących korzyści na rzecz zaspokojenia przyszłych potrzeb oraz do prowadzenia takiego trybu życia, który minimalizuje ryzyko wystąpienia zagrożeń;

4. zasada samopomocy - przejawia się w istnieniu i rozwoju pomocy wzajemnej ludzi zmagających się z podobnymi problemami życiowymi oraz pomocy silniejszych dla słabszych; zazwyczaj w ramach niewielkich, nieformalnych grup;

5. zasada pomocniczości ( subsydiarności ) - przyjęcie określonego porządku, w jakim

różne instytucje społeczne dostarczają jednostce wsparcia, gdy samodzielnie wykorzystując zasoby dostępne poprzez rynek - nie jest ona w stanie zaspokoić swoich potrzeb; w pierwszej kolejności pomoc powinna pochodzić od rodziny, w następnej - od społeczności lokalnej, a na końcu - od państwa;

6. zasada partycypacji ( uczestnictwa ) - wyraża się w takiej organizacji życia społecznego, by poszczególni ludzie mieli możliwość pełnej realizacji swoich ról społecznych, zaś poszczególne grupy mogły zajmować równoprawne z innymi miejsce w społeczeństwie; oznaczająca prawo do bycia członkiem grup społecznych i zbiorowości oraz do aktywnego w nich działania;

7. zasada dobra wspólnego - przejawia się w takich działaniach władz publicznych, które uwzględniają korzyści i interesy wszystkich obywateli i polegają na poszukiwaniu kompromisów tam, gdzie interesy te są sprzeczne;

8. zasada wielosektorowości - polega na równoczesnym funkcjonowaniu publicznych podmiotów polityki społecznej, organizacji pozarządowych i instytucji rynkowych, które dostarczają środków i usług służących zaspokajaniu potrzeb społeczeństwa;

6. Uwarunkowania wewnętrzne i zewnętrzne polityki społecznej.

Mają one wpływ na realizację celów polityki społecznej.

Uwarunkowania zewnętrzne:

• Otoczenie międzynarodowe - ma ogromny wpływ na możliwości i ograniczenia polityki ekonomicznej. Położenie geograficzne wpływa na sytuację geopolityczną, a tym samym na możliwości współpracy z innymi krajami,

• Przynależność do określonych ugrupowań militarnych - wiąże się to z przyjęciem określonych zobowiązań,

• Międzynarodowa sytuacja gospodarcza,

• Restrykcje importowo - eksportowe,

• Warunki wymiany (terms of trade),

• Zadłużenie wobec zagranicy oraz wynikające z nich warunki regulowania tychże zobowiązań,

• Stan i struktura zagospodarowania regionów przygranicznych krajów sąsiednich;

Uwarunkowania wewnętrzne:

• Stan i struktura zasobów:
  A. naturalne - jego znaczenie stale wzrasta, co wiąże się z podejmowaniem działań w kierunku jego ochroną,
  B. ludzkie - w tej grupie podstawowe znaczenie ma liczba i struktura ludności kraju,
  C. materialne - wyposażenie kraju w majątek trwały,

• zagospodarowanie przestrzenne kraju i regionów,

• stosunki narodowościowe,

• układ sił politycznych w kraju,

• stosunek społeczeństwa do władzy;

7. Demograficzne uwarunkowania polityki społecznej.

Wynikają one ze stanu i struktury społeczeństwa oraz dynamiki procesów demograficznych.
Sytuacja demograficzna współczesnego świata staje się coraz bardziej złożona. Rośnie szybko globalna liczba ludności, choć ten wzrost nie jest równomiernie rozłożony na poszczególne kontynenty. Proces ten dotyczy przede wszystkim krajów biednych, rozwijających się. W państwach wysoko rozwiniętych obserwujemy proces starzenia się tamtejszych społeczeństw. Istotnym problemem są ruchy emigracyjne z powodów ekonomicznych. Wywołują one silne przemieszczanie ludności. Rodzą też określone skutki społeczne i gospodarcze. Procesy te musza znajdować odzwierciedlenie w polityce społecznej.
Procesy demograficzne to procesy ruchu:
1. naturalnego - urodzenia, zgony, małżeństwa, rozwody,
2. wędrówkowego: - przemieszczenia, - migracje w przestrzeni:
• wewnętrzne - na terenie kraju, np. miasto - wieś, międzyregionalne,
• zewnętrzne - między krajami, kontynentami,

Podstawowym źródłem wiedzy o stanie i strukturze ludności, źródłem informacji demograficznej jest spis powszechny. Pokazuje on, jaka jest rzeczywista liczba ludności na danym terenie w danym momencie.

Prognozy demograficzne - prawdopodobne przedstawienie zjawisk i procesów demograficznych.

Warianty prognoz:
- minimalny,
- maksymalny,
- najbardziej prawdopodobny;

Źródła informacji demograficznej:
- spisy powszechne,
- bieżąca rejestracja,
- bieżące badania,
- źródła wtórne (dokumenty);

Polityka ludnościowa - oddziaływanie państwa za pomocą odpowiednich bodźców na kształtowanie się stosunków ludnościowych w celu osiągnięcia założonej liczby oraz struktury ludności wg płci i wieku a także założonego tempa wzrostu dodatniego lub ujemnego i rozmieszczenia terytorialnego.

Rozróżniamy trzy typy polityki ludnościowej:
- polityka pronatalistyczna - obejmuje ona działania zmierzające do zwiększenia liczby urodzeń; celem tej polityki jest osiągnięcie największego liczebnego wzrostu ludności;
- polityka antynatalistyczna - obejmuje ona działania zmierzające do ograniczenia wzrostu liczbowego ludności: celem tej polityki jest utrzymanie reprodukcji zawężonej;
- polityka neutralna (umiarkowana) - dąży do zachowania istniejącej sytuacji ludnościowej, pozostawiająca zagadnienia prokreacji rodzinom i wyspecjalizowanym organizacjom; celem tej polityki jest dbałość o stronę jakościową procesów ludnościowych, przebiegających w ramach reprodukcji prostej.

8. Podmioty polityki społecznej i ich charakterystyka.

Podmiotami polityki społecznej są te wszystkie organy, instytucje i organizacje, których zadaniem jest realizacja celów polityki społecznej. Są to:
1. Sejm - uchwala i wydaje akty prawne regulujące m. in. zasady polityki społecznej, ustala budżet państwa itp.,
2. resorty wykonawcze w stosunku do Sejmu,
3. Komisja Planowania przy Radzie Ministrów,
4. Ministerstwo Zdrowia - zajmuje się ochroną zdrowia, pomocą społeczną, rehabilitacją niepełnosprawnych,
5. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej - sprawuje nadzór nad ZUS, prowadzi politykę zatrudnienia i płac, ubezpieczeń społecznych,
6. M.E.N.,
7. Ministerstwo Sprawiedliwości (w tym również dział Sądów Pracy i Ubezpieczeń Społecznych),
8. ZUS,
9. policja - utworzenie izb małego dziecka, pomoc w walce z patologią społeczną,
10. związki zawodowe,
11. kościół,
12. samorządy mieszkaniowe,
13. spółdzielczość,
i inne.

9. Związki polityki społecznej z innymi dyscyplinami naukowymi.

- z socjologią,

- z psychologią - w zakresie badania procesów psychologicznych i ich roli społecznej

z otaczającym światem,

- z filozofią - w zagadnieniach etyki, logiki,

- z geografią - w zakresie zapisywania zróżnicowań przestrzenno - gospodarczych,

- z demoskopią - ( opisywanie nastrojów ludzkich ),

- ze statystyką - obserwacja zjawisk i procesów,

- z politologią - kreślenie wizji świata społecznego i jego rozwoju,

- z demografią- ( najważniejsze ) - informacje o rozwoju ludności w strukturach społ.,

- z pedagogiką - badania przyczyn trudności pedagogicznych,

- z prawem - prawo powinno tworzyć uregulowania prawne wielu kwestii społecznych i

socjalnych,

- z ekonomią - przez politykę pełnego zatrudnienia, bezrobocia,

- z historią - pokazywanie trendów rozwojowych i wyciąganie z nich wniosków,

prognozowanie na przyszłość;

10. Międzynarodowe podmioty polityki społecznej i ich znaczenie.

Podmioty międzynarodowej polityki społecznej:
1) Narody Zjednoczone
a) Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ)

• Rada Gospodarczo-Społeczna

• Międzynarodowa Organizacja Pracy (ILO)

• Światowa Organizacja Zdrowia (WHO)

• Organizacja ds. Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO)

• Organizacja ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO)

• Fundusz ONZ Pomocy Dzieciom (UNICEF)

• Urząd Wysokiego Komisarza ds. Uchodźców

ONZ jest to szczególny podmiot makropolityki społecznej
Karta Narodów Zjednoczonych została podpisana 26 czerwca 1945r w San Francisco i dała początek ONZ - organizacji opartej na zasadzie suwerennej równości państwa.
Celem ONZ jest :
-Utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa;
-Popieranie praw człowieka;
-Rozstrzyganie sporów;
-Rozwijanie przyjaznych stosunków międzynarodowych.
ONZ ma pięć głównych organów :
-Zgromadzenie Ogólne;
-Rada Bezpieczeństwa;
-Rada Gospod.- Społ.;
-Rada Powiernicza;
-Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości.
Część działalności ONZ koncentruje się na problemach socjalnych człowieka. Od początku prowadzi ona aktywną działalność na rzecz zagwarantowania i przestrzegania w praktyce równych praw dla wszystkich ludzi bez względu na płeć, rasę, religię, poglądy polityczne, przynależność państw, na rzecz zapewnienia jednakowych standardów socjalnych dla wszystkich ludzi.

Rada Gospodarczo - Społeczna
Zadaniem Rady jest :
-Rozwijanie międzynarodowej współpracy w dziedzinie gospodarki, kultury i oświaty, zdrowia i problematyki społecznej;
-Przestrzeganie praw człowieka i podstawowych wolności poprzez omawianie aktualnych problemów w tych dziedzinach i uchwalanie odpowiednich zaleceń pod adresem Zgromadzenia Ogólnego ONZ;
-Inicjowanie i prowadzenie badań, opracowywanie konwencji międzynarodowych i przedstawienie ich do aprobaty Zgromadzenia Ogólnego;
-Koordynacja działalności wyspecjalizowanych organizacji poprzez zawieranie z nimi porozumień o współpracy .

ILO (MOP) - Międzynarodowa Organizacja Pracy
Jej cele to:
-Poprawa warunków pracy i życia dla pracujących;
-Likwidacja bezrobocia;
-Likwidacja dyskryminacji w dziedzinie zatrudnienia i szkolenia;
-Ochrona pracy dzieci, młodzieży i kobiet;
-Ochrona pracowników w przypadku ich chorób;
-Uznanie zasady swobodnego stowarzyszania się, organizowania kształcenia zawodowego i technicznego.
WHO - Światowa Organizacja Zdrowia
Jej celem jest osiągnięcie przez wszystkie narody najwyższego poziomu zdrowia.
Europejska polityka społeczna ma własną strukturę organizacyjną oraz odrębne umocowania prawne.
Do najważniejszych z nich należy zaliczyć:
- Europejską Kartę Społeczną wraz z protokołem dodatkowym- 1982r.
- Karta Socjalna Wspólnoty Europejskiej - 1989r
- Traktat z Mastricht - 1992r
- Zielona Księga i Biała Księga - 1994r, które określają programy działania państw, członków w obszarze wspólnej polityki socjalnej.

UNESCO - Organizacja ds. Oświaty, Nauki i Kultury
Przyczynia się do utrzymywania pokoju przez pogłębianie oświaty, nauki i kultury, współpracy narodów dla zapewnienia sprawiedliwości.
Do podstawowych swobód przyznanych w KARCIE ONZ wszystkim narodom świata jest zwalczanie analfabetyzmu na świecie.

FAO - Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa
Siedzibą jej jest Rzym, a podstawowe cele to:
-Polepszanie wytwarzania , wymiany i dystrybucji produktów rolnictwa, leśnictwa i rybołówstwa;
-Podnoszenie poziomu wyżywienia narodów;
-Polepszanie warunków życia ludności wiejskiej;
-Zapewnienie niezbędnego kredytu rolnego;
-Popieranie zawierania porozumień w sprawie międzynarodowego handlu produktami rolnymi;
-Udzielanie pomocy technicznej.

UNICEF - Fundusz ONZ Pomocy Dzieciom Głównym celem UNICEF jest pomoc dzieciom w zakresie wyżywienia, ochrony zdrowia, ochrony przed przemocą i wykorzystywaniem oraz edukacji. Zakres działania organizacji jest globalny.

Po 1954, kiedy to UNICEF na stałe został włączony do ONZ, jego zakres działania znacznie się poszerzył. Zajęto się nie tylko opieką lekarską i pomocą w sytuacjach kryzysowych, ale i zapewnieniem elementarnego wykształcenia wszystkim dzieciom w krajach rozwijających się. Za swoją działalność UNICEF otrzymał w 1965 Pokojową Nagrodę Nobla.

Urząd Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców Jest organem ONZ upoważnionym do przewodzenia i koordynacji międzynarodowych działań mających na celu ochronę uchodźców i rozwiązywania ich problemów na całym świecie. Do głównych działań urzędu należy zapewnienie praw uchodźców oraz pomoc w zapewnieniu azylu lub repatriacji. Siedziba urzędu znajduje się w Genewie, w Szwajcarii. Wysoki Komisarz jest nominowany przez sekretarza generalnego ONZ i wybierany w głosowaniu przez Zgromadzenie Ogólne ONZ. Obecnie funkcję Wysokiego Komisarza pełni António Guterres.

b) Rada Unii Europejskiej

Komisja Europejska

Komitet Ekonomiczno-Społeczny

komisje parlamentarne

Europejski Fundusz Socjalny

c) Podstawowe akty prawne międzynarodowej polityki społecznej

Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych,

Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych

konwencje MOP

Europejska Karta Społeczna

d) Organizacja Wyspecjalizowana Narodów Zjednoczonych (OWNZ)

2) Związki zawodowe
- Międzynarodowe Centrum Związków Zawodowych

3) Międzynarodowe Organizacje Pozarządowe

Zrzeszają osoby fizyczne lub/i osoby prawne lub związki tych osób.

Przykładowe organizacje pozarządowe:

• Amnesty International

• BEST

• Europejskie Forum Studentów (AEGEE)

• Europejskie Stowarzyszenie Studentów Prawa ELSA

• Greenpeace

• Internet Engineering Task Force (IETF)

• Internet Society

• ISO

• Lekarze bez Granic

• Międzynarodowa Federacja Piłkarska (FIFA)

• Międzynarodowa Helsińska Federacja na rzecz Praw Człowieka

• Międzynarodowa Organizacja Hydrograficzna (IHO)

• Międzynarodowa Unia Chemii Czystej i Stosowanej (IUPAC)

• Międzynarodowa Unia Fizyki Czystej i Stosowanej (IUPAP)

• Międzynarodowy Komitet Olimpijski (MKO)

• Międzynarodowy Ruch Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca

4) Międzynarodowe Organizacje Integrujące

Ugrupowania integracyjne mogą mieć charakter formalny ( zinstytucjonalizowany ) posiadające odpowiednie struktury organizacyjne, organy itp., które mają na celu w sposób instytucjonalny sprzyjać procesom integracyjnym.

Takimi formalnymi ugrupowaniami integracyjnymi są więc np. współcześnie: UE, EFTA, CEFTA, NAFTA, CACM, MERCOSUR.

Ugrupowania integracyjne mogą mieć jednak również charakter nieformalny, tzn. mogą je tworzyć formalnie niezorganizowane grupy krajów, które są silnie powiązane ze sobą gospodarczo ( w sensie np. wymiany handlowej, kooperacji produkcyjnej, kapitałowej) i pomiędzy którymi zachodzą rzeczywiste procesy integracyjne.
Najbardziej znanym przykładem takiego nieformalnego ugrupowania integracyjnego była - aż do drugiej połowy lat 80. i do czasu utworzenia CUSFTA I NAFTA - grupa: USA - Kanada - Meksyk.

11. Międzynarodowa Organizacja Pracy - metody i środki jej oddziaływania.

Międzynarodowa Organizacja Pracy - MOP - organizacja zajmująca się problemami pracowniczymi: ograniczaniem pracy dzieci (szczególnie w niebezpiecznych branżach), ochroną praw pracowników, polepszaniem warunków do pracy i życia, tworzeniem miejsc pracy i szkoleń. Została utworzona 28 czerwca 1919 roku na paryskiej konferencji pokojowej jako autonomiczna organizacja stowarzyszona z Ligą Narodów. Po II wojnie światowej stała się organizacją afiliowaną przy ONZ. Siedziba tej organizacji znajduje się w Genewie. W 1969 roku otrzymała pokojową Nagrodę Nobla.

Organizacja organizuje Międzynarodową Konferencję Pracy w Genewie co roku, w czerwcu. Konferencja ta podejmuje decyzje dotyczące polityki, programu i budżetu MOP.

Każdy kraj członkowski reprezentowany jest na Konferencji przez czterech delegatów: dwóch z ramienia rządu, jednego przedstawiciela pracodawców i jednego przedstawiciela pracowników. Wszystkie głosy są równe, niezależnie od wielkości i ludności państwa. Reprezentanci pracowników i pracodawców zazwyczaj są wybierani przez ogólnonarodowe organizacje.

MOP ma unikalną, trójstronną strukturę. W jej głównych organach: Międzynarodowej Konferencji Pracy i Radzie Administracyjnej, obok przedstawicieli rządów zasiadają reprezentanci pracodawców i pracowników. Funkcję sekretariatu Organizacji pełni Międzynarodowe Biuro Pracy (MBP), na czele którego stoi dyrektor generalny. Obecnie jest nim Juan Somavía (Chile), wybrany w listopadzie 2008 roku na trzecią pięcioletnią kadencję. Siedzibą MOP jest Genewa.

MOP koncentruje swoją działalność na ustanawianiu standardów pracy w formie konwencji i zaleceń. Dostarcza też na dużą skalę pomoc techniczną w różnych dziedzinach. Szeroka gama programów technicznych realizowana jest w 140 krajach. Programy te skupione są na wspieraniu realizacji 4 celów strategicznych MOP tj.:

• promocji Fundamentalnych Zasad i Praw w Pracy,

• zwiększaniu szans na zatrudnienie,

• zwiększaniu efektywności zabezpieczenia społecznego

• wzmocnienia dialogu społecznego.

MOP pomaga rządom oraz organizacjom pracowników i pracodawców ustanawiać poprawne relacje pracownicze oraz reformować prawo pracy tak, by mogło sprostać zmianom gospodarczym i potrzebom społecznym.
Aktywność MOP w wielu przypadkach wychodzi poza granice statutowe i dotyczy problemów globalnych. W lutym 2002 roku utworzono Światową Komisję do spraw Społecznego Wymiaru Globalizacji, która jest organem niezależnym złożonym z 26 ekspertów z różnych dziedzin (politycy, ekonomiści, przedstawiciele biznesu, pracodawców i pracowników). Celem Komisji jest określenie kierunku, w jakim zmierzają procesy globalizacji, ich wpływu na życie i pracę ludzi na całym świecie, i wypracowanie konkretnych środków politycznych, które pozwolą na oswojenie globalizacji i umożliwią nadanie jej bardziej ludzkiego kształtu.

MOP posiada Centrum Szkoleniowe w Turynie.

12. Krajowe podmioty polityki społecznej.

Krajowe podmioty polityki społecznej:
a) państwowe
- podmioty kształtujące politykę społeczną (instytucje decydujące, jak społeczeństwo ma się wykształtować); Sejm, Senat, prezydent. Sejm stanowi prawo, uchwala ustawy i budżet. Senat i prezydent mają wpływ na kształt uchwał
- podmioty kształtujące i realizujące politykę społeczną; rada ministrów i poszczególni ministrowie (kultury, zdrowia, edukacji narodowej, itd.)
- podmioty realizujące politykę społeczną; zakłady pracy- realizujące cele produkcyjne (statutowe) i pozaprodukcyjne (niestatutowe)
- podmioty kontrolne polityki społecznej (kontrolujące działania w sferze polityki społecznej); NIK (Najwyższa Izba Kontroli), PIP (Państwowa Inspekcja Pracy), PIS (Państwowa Inspekcja Sanitarna)
- podmioty sądowe polityki społecznej; Trybunał Konstytucyjny (bada zgodność aktów prawnych), sądy pracy (zajmują się procesami na płaszczyźnie pracodawca- pracownik), sądy rodzinne i opiekuńcze (zajmują się sprawami rodzinnymi)
b) pozapaństwowe
- partie polityczne; ich celem jest zdobycie władzy)
- związki zawodowe; ochrona interesów ekonomicznych i socjalnych swoich związkowców
- samorządy; terytorialny, izby (samorządy poszczególnych grup zawodowych, np. izba adwokacka, pielęgniarska)
- zakłady pracy niepaństwowe
- organizacje społeczne (organizacje non profi - wyróżniamy 3 typy ):

1) organizacje użyteczności publicznej - ukierunkowane na rzecz dobra wspólnego

2) organizacje zaspokajające potrzeby własnych członków

3) organizacje użyteczności wzajemnej

13. Rola organizacji pozarządowych w polityce społecznej

jest ściśle związana z rozwojem społecznym, politycznym i gospodarczym danego państwa. Zajmuje ona miejsce między społeczeństwem a organami administracji publicznej. Istotne jest zakreślenie relacji zachodzących pomiędzy państwem, samorządem, a sektorem pozarządowym i ich współpracy w wykonywaniu zadań administracji publicznej. W demokratycznym państwie celem współpracy organizacji pożytku publicznego, a administracji publicznej jest kształtowanie demokratycznego ładu społecznego w sferze lokalnej. Odbywa się to przez budowanie partnerstwa pomiędzy tymi dwoma sferami. W szczególności opiera się na umocnieniu lokalnych działań, stwarzaniu warunków dla powstania inicjatyw i struktur funkcjonujących na rzecz społeczności lokalnych, zwiększeniu wpływu obywatelskiego na kreowanie polityki społecznej, poprawie jakości życia i zaspakajaniu potrzeb społecznych. Jednak nie można rozpatrywać organizacji pożytku publicznego na tym samym poziomie, co organów administracji publicznej, ponieważ organizacje pozarządowe pełnią jedynie funkcje wspomagającą względem administracji publicznej. Działają one ze sobą zgodnie z zasadą pomocniczości i dialogu społecznego, powinny się uzupełniać i współpracować.. Według zasady pomocniczości przy suwerenności stron zgodnie z uzasadnieniem do projektu ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie organy administracji publicznej respektując odrębność i suwerenność wspólnot obywateli, uznają ich prawo do samodzielnego definiowania i rozwiązywania problemów, w tym należących także do sfery zadań publicznych na zasadach i w formie określonej w ustawie. Organizacje pozarządowe zgodnie z zasadą partnerstwa biorą udział w definiowaniu i identyfikowaniu problemów, głownie na szczeblu lokalnym, których rozwiązywanie stanowi przedmiot zadań publicznych. Jak również w wypracowywaniu sposobów wykonywania zadań publicznych przez właściwy organ administracji publicznej, a także w wykonywaniu tych zadań.

Obecnie wiele samorządów poświęca wiele miejsca problemom swego rozwoju oraz rozwoju poprawy życia swych mieszkańców. Efektywne zarządzanie na szczeblu lokalnym nie jest jednak możliwe bez współudziału i akceptacji ze strony obywateli. Społeczna aktywność lokalnych inicjatyw obywatelskich przyczynia się do lepszego zaspokajania potrzeb, jakie ma wspólnota, a także rozwoju poczucia odpowiedzialności za przyszłość danej wspólnoty samorządowej.

Ważnym elementem tej współpracy jest min. zwiększenie bezpośredniego udziału mieszkańców w kreowaniu i realizacji lokalnej polityki społecznej. W związku z tym wiele Jednostek Samorządu Terytorialnego opracowuje programy, które wprowadzają jasne i czytelne rozwiązania włączające organizacje pozarządowe mi. Fundacje i stowarzyszenia w system demokracji lokalnej. Programy takie stanowią propozycje działań dla tych organizacji, które mogą podejmować wspólnie z JST na rzecz realizacji zadań publicznych.

Współpraca JST z organizacjami pozarządowymi opiera się na zasadach: pomocniczości, która oznacza, że np. Wójt Gminy, Burmistrz czy Prezydent zleca realizację zadań publicznych, a organizacje pozarządowe dają gwarancję ich realizacji w sposób fachowy, planowy, który spełnia oczekiwania odbiorców. Suwerenności, która oznacza, że partnerzy mają prawo, w ramach zawieranych umów i porozumień, do samodzielnego wyboru metody, sposobu, miejsca oraz czasu realizacji zadań, a także osób, które je realizują i przyjmują na siebie odpowiedzialność za osiągnięcie zaplanowanych efektów. Partnerstwa, która oznacza, że partnerzy dążą do kompromisu, uwzględniają zgłaszane uwagi, tłumaczą rozbieżności, słuchają się wzajemnie, wymieniają poglądy, konsultują pomysły, wymieniają informacje, aktywnie uczestniczą we współpracy. Efektywności oznaczającej że partnerzy uznają za podstawowe kryterium zlecania zadań publicznych osiąganie maksymalnych efektów z ponoszonych nakładów. Uczciwej konkurencji i jawności, co oznacza w szczególności, że partnerzy są rzetelni i uczciwi, działania i procedury są przejrzyste, decyzje są obiektywne, wszyscy potencjalni realizatorzy zadań publicznych mają jednakowy dostęp do informacji i jednakowe możliwości ubiegania się o dotacje.

Programy współpraca z organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami określonymi w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie w zakresie lokalnej polityki rodzinnej są realizowane przez: zlecanie organizacjom pozarządowym realizacji zadań publicznych na zasadach określonych w ustawie tzn. zlecanie realizacji zadań publicznych organizacjom pozarządowym odbywa się po przeprowadzeniu otwartego konkursu ofert, ogłaszanego i przeprowadzanego w oparciu o przepisy ustawy, chyba, że przepisy odrębne przewidują odrębny tryb zlecania zadań.

Programy współpracy JST z organizacjami samorządowymi w sferze lokalnej polityki rodzinnej często opierają się również na aktywnym udziale organizacji pozarządowych w działaniach programowych samorządu. Odbywa się to głównie poprzez uczestnictwo przedstawicieli tych organizacji we wspólnych zespołach, które mają charakter doradczy i inicjatywny. Zespoły te powoływane są przez np. Wójta, Burmistrza bądź Prezydenta w drodze zarządzenia.

Celem działań wspólnych zespołów może być: rozpoznanie problemów i potrzeb społecznych, tworzenie i konsultowanie programów, które mają charakter kluczowy, wydawanie opinii na temat aktów prawa lokalnego, obustronne informowanie się o planowanych kierunkach aktywności, współdziałanie w pozyskiwaniu środków z innych źródeł, takich fundusze strukturalne Unii Europejskiej.

Pomoc JST dla organizacji pozarządowych w realizacji różnorakich projektów obejmuje w szczególność: udzielanie informacji o potencjalnych źródłach finansowania
i założeniach udzielania dotacji, wydawanie opinii do wniosków o dotacje ze źródeł zewnętrznych, popularyzowanie ciekawych programów, które mogą uzyskać środki
ze źródeł zewnętrznych. Ponadto JST mogą pomagać w organizacji spotkań i szkoleń, np. w zakresie bezpłatnego użyczenia sal i pomieszczeń. Mogą również umożliwiać organizacjom pozarządowym publikowanie ważnych wiadomości i komunikatów w lokalnej prasie czy na swych stronach stronie internetowych.

Strefa zadań z zakresu lokalnej polityki rodzinnej, jaką mogą realizować JST
we współpracy z organizacjami pozarządowymi jest dość obszerna i może obejmować zadania, które polegają na: udzielaniu pomocy rodzinom, w których występuje problem alkoholowy, pomocy psychospołecznej i prawnej, a w szczególności ochrony przed przemocą w rodzinie, realizowaniu programów profilaktycznych w zakresie organizacji czasu wolnego dzieci i młodzieży, stanowiących alternatywę wobec np. używania narkotyków, czy piciu alkoholu, zapewnieniu prawidłowego wypoczynku dzieci i młodzieży szkolnej pozostającej w szczególnie trudnej sytuacji rodzinnej, w której występuje problem alkoholowy i inne patologie społeczne, ochronie i promocji zdrowia wśród dzieci, młodzieży oraz dorosłych, upowszechnianiu kultury fizycznej wśród dzieci i młodzieży poprzez prowadzenie zajęć sportowych.

Znaczenie i rola organizacji pozarządowej w tym organizacji o statusie pożytku publicznego jest istotne dla państwa, a przede wszystkim dla społeczeństwa. Ma
to wpływ na jednoczenie się społeczeństwa w celu wykonania określonego celu, dążenia do osiągnięcia wspólnego dobra dla ogółu, a przy tym pozwala na ekonomiczne gospodarowanie środków finansowych.

14. Zakłady pracy w polityce społecznej

Zakłady pracy są podmiotami realizującymi, oprócz celi produkcyjnych (statutowych), politykę społeczną, poprzez poprawę warunków bytowych i pracy szerokich warstw ludności, usuwanie nierówności społecznych oraz podnoszenie kultury życia.

Poprzez odprowadzanie składek na ubezpieczenia ( emerytalne, rentowe, w razie choroby i macierzyństwa, z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych) zapewniają dostęp do np. służby zdrowia, zabezpieczają warunki bytowe.

ZWIĄZKI ZAWODOWE- ochrona interesów ekonomicznych i socjalnych swoich związkowców.

Zapewnienie potrzeb społecznych:

- środki ekonomiczne, mieszkanie, warunki pracy, zdrowie, edukacja

- kontakty ze społecznością lokalną, stosunki międzyludzkie w pracy

- możliwość realizacji potrzeb wyższego rzędu, zadowolenie z pracy.

15. Samorządowe podmioty polityki społecznej

Rola gminy, powiatu w Lokalnej Polityce Społecznej

Zadania administracji samorządowej w powiecie obejmują m. in. zadania
o charakterze ponad gminnym w wymiarze edukacji publicznej, ochrony zdrowia, pomocy społecznej, polityki rodzinnej, przeciwdziałania bezrobociu, a także aktywizacji lokalnego rynku pracy, kultury fizycznej i turystyki, wspierania osób niepełnosprawnych i współpracy z organizacjami pozarządowymi.

Najważniejszymi podmiotami lokalnej polityki społecznej w gminie, jak
i w powiecie, są organy samorządu terytorialnego, które spełniają funkcje stanowiące, należą do nich: rada powiatu lub rada gminy lub wykonawcze burmistrzowie, wójtowie, starostowie i prezydenci miast będących powiatami grodzkimi. Wykonywanie niektórych zadań tak dzieje się np. w przypadku pomocy społecznej, realizującej swe funkcje w gminie za pośrednictwem ośrodka pomocy społecznej, a w powiecie - przez powiatowe centra pomocy rodzinie, może być powierzone wyspecjalizowanym instytucjom samorządowym.

Za najważniejsze zadanie gminy w sferze lokalnej polityki społecznej uznaje się zwalczanie ubóstwa, a także zniwelowanie społecznych skutków długofalowego bezrobocia. Zadania te spoczywają, głównie na instytucji pomocy społecznej, której organizacją w coraz większym stopniu obciążony jest samorząd terytorialny. Pomoc społeczna obok zapewnienia świadczeń materialnych ma również inne ważne zadanie w postaci podejmowaniu działań służących zachowaniu samodzielności życiowej oraz ekonomicznej podopiecznych, a także zapobieganie marginalizacji społecznej środowisk korzystających z pomocy.

Zadania z zakresu lokalnej polityki społecznej spoczywające na jednostkach samorządu terytorialnego dzielą się na własne, które są realizowane z środków własnych oraz na zadania zlecone. Na realizację zadań zleconych środki zapewnia budżet centralny. Natomiast definiowanie zadań własnych gminy podlega pewnym ograniczeniom z niektórych zadań nie wolno im zrezygnować, gdyż mogłoby to wpłynąć niekorzystnie na sytuację wymagających pomocy mieszkańców, są to zadania własne o charakterze obowiązkowym.

Wśród zadań własnych obowiązkowych z zakresu pomocy społecznej należą: udzielanie schronienia, posiłku, ubrania osobom tego pozbawionym, świadczenie usług opiekuńczych w tym specjalistycznych w miejscu zamieszkania, pokrywanie
kosztów związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych, udzielanie zasiłku celowego na pokrycie kosztów powstałych w wyniku zdarzenia losowego np. pogrzebu praca socjalna, a także zapewnienie środków na wynagrodzenia dla pracowników związanych z systemem opieki społecznej oraz stworzenie warunków realizacji ww. zadań.

Pozostałe zadania są zlecone przez administrację rządową i mają charakter obligatoryjny. Zadania zlecone dotyczą głównie świadczeń pieniężnych, podczas gdy fakultatywne formy świadczeń pomocy środowiskowej pozostają domeną gminy. Wprawdzie gmina także udziela w ramach zadań własnych niektórych świadczeń pieniężnych, jednak główny obszar działań dotyczy szeroko pojmowanych świadczeń w formie usług i pomocy rzeczowej.

Należy zaznaczyć, że gminą została zapewniona samodzielność w podejmowaniu decyzji o przeznaczeniu środków na realizację zadań własnych w ramach pomocy społecznej. Samodzielność ta przejawia się w tym, że rada gminy, uchwalając budżet, decyduje, jaką część wydatków przeznaczy na zaspokojenie potrzeb osób spełniających warunki uprawniające do korzystania ze świadczeń pomocy społecznej. Samorząd terytorialny, tworząc materialne warunki dla instytucji pomocy społecznej i mając wpływ na powstawanie w gminie atmosfery sprzyjającej rozwojowi pomocy społecznej. Obecnie trudna sytuacja materialna wielu rodzin powoduje, że pomoc samorządu terytorialnego w większości przypadków koncentruje się na świadczeniach materialnych. Niedostatkiem pomocy jest jej wymuszona często przez zewnętrzne uwarunkowania koncentracja na świadczeniach pieniężnych.

Słabą strona pomocy społecznej, a zarazem słabością lokalnej polityki społecznej jest bardzo ograniczony zasięg świadczeń środowiskowych realizowanych w formie usług. Tendencję spadkową w tej dziedzinie obserwuje się już od roku 2000 a obecnie odsetek osób korzystających z tego rodzaju pomocy wynosi zaledwie 3,5 %.

Jest to bardzo niekorzystna tendencja, zupełnie nieodpowiadająca filozofii współczesnej polityki społecznej i pomocy społecznej, gdyż świadczenia w formie usług powinny spełniać ważną funkcję integracyjną. Natomiast ich oraz ograniczenie pomocy do świadczeń materialnych poważnie zagraża zepchnięciem środowisk korzystających z pomocy na margines życia społecznego, co odbije się niekorzystnie na całości społeczeństwa.

Należy jednak pamiętać, że zadania stawiane podmiotom pomocy społecznej wykraczają znacznie poza samo udzielanie świadczeń i obejmują także takie dziedziny jak szacowanie rozmiarów potrzeb i ustalanie zasad kolejności ich zaspokajania, organizowanie i koordynowanie działań organizacji i osób fizycznych w celu udzielania pomocy społecznej, pozyskiwanie środków z funduszów gminy oraz budżetu terenowego np. środki pochodzące z fundacji czy darowizn, działań instytucji zajmujących się udzielaniem świadczeń, w przyszłości także organizacją rynku usług socjalnych odpłatnie świadczonych na terenie gminy przez podmioty gospodarcze, dokonujące następnie rozliczeń ze zleceniodawcą, tj. ośrodkiem pomocy społecznej.

Gminy w coraz większym stopniu prowadzą własną politykę pomocy społecznej, poprzez podejmowanie samodzielnych decyzje o zwiększeniu środków na niektóre rodzaje świadczeń fakultatywnych, zmianie struktury udzielanych świadczeń, zatrudnieniu odpowiednich specjalistów, uruchomieniu ośrodka terapii, tworzeniu ośrodków wsparcia czy wybudowaniu bądź przejęciu domu pomocy społecznej.

W lokalnej polityce społecznej można wyróżnić kilka newralgicznych sfer, do, których zaliczyć można min. lokalną politykę zdrowotną. Obejmuje ona działania w zakresie profilaktyki, leczenia i rehabilitacji; podmioty lokalne mają tu zapewnione pod względem organizacyjno-prawnym, finansowym i programowym pole do działań własnych w ramach centralnie prowadzonej polityki. Wprawdzie rola gminy, jako podmiotu polityki zdrowotnej została poważnie ograniczona na skutek rozwoju systemu ubezpieczenia zdrowotnego, ale ważnymi zadaniami pozostają nadal: planowanie potrzeb mieszkańców w zakresie ochrony zdrowia, kontrola sanitarna, prewencja i profilaktyka zdrowotna, wspieranie inicjatyw samopomocowych, a także organizacja poradnictwa dla rodzin z osobami chorymi, zwłaszcza przewlekle.

Kolejną niezwykle ważną płaszczyzną lokalnej polityki społecznej jest polityka zatrudnienia, której powiązanie ze szczeblem krajowym jest niezwykle silne. Lokalne inicjatywy są o tyle ważne, że mogą korygować lub łagodzić warunki związane z ogólnie złą sytuacją na krajowym rynku pracy.

Wprawdzie sytuacja na lokalnym rynku pracy uzależniona jest głownie od ogólnej sytuacji gospodarczej, to jednak samorządy poprzez prowadzenie odpowiedniej polityki społecznej mają wpływ np. na poziom wykształcenia i kwalifikacji zawodowych mieszkańców, strukturę ludności.

Polityka zatrudnienia należy do tych, dla których właściwą skalą lokalną jest skala powiatu, gdyż powiat dysponuje większymi możliwościami oddziaływania na rynek choćby właśnie przez podnoszenie poziomu wykształcenia społeczności lokalnych.. Szczególnie istotnym zadaniem polityki kształcenia w skali lokalnej jest wyrównywanie szans dostępu do różnych szczebli oświaty dla dzieci i młodzieży z różnych środowisk. Utrudniony i nierównomierny dostęp jest obecnie uznawany za jedną z ważniejszych barier edukacyjnych.

W innych politykach szczegółowych, jak mieszkaniowa, kulturalna, organizowania czasu wolnego i wypoczynku, kształtowania i ochrony środowiska naturalnego oraz przeciwdziałania patologii społecznej granica między kompetencjami podmiotów krajowych, a lokalnych nie jest zazwyczaj dość wyraźnie zaznaczona.
W rezultacie daje się zaobserwować tendencję do samoograniczenia się samorządu terytorialnego w realizacji zadań w ramach wymienionych polityk i oddawania inicjatywy w ręce centralnych podmiotów oraz organizacji pozarządowych.

Z drugiej strony można zaobserwować tendencję do przenoszenia większości zadań w zakresie zwalczania ubóstwa na poziom lokalny, co spotyka się z zarzutem,
że państwo w ten sposób chce zdjąć z siebie odpowiedzialność za losy ubożejącej części społeczeństwa, szczególnie w sytuacji, gdy ubóstwo to jest następstwem długotrwałego bezrobocia, którego zwalczanie wykracza poza możliwości lokalnych władz i podmiotów gospodarczych. Taka sytuacja grozi utrwaleniem się w społeczeństwie przeświadczenia, że polityka zwalczania ubóstwa jest przede wszystkim obowiązkiem organów samorządu terytorialnego, podczas gdy w rzeczywistości jej prowadzenie jest również zadaniem państwa. Jednak gminy i powiaty realizują w pierwszej kolejności zadania zlecone przez administrację rządową. Przewaga rozwiązania polegającego na zleceniu realizacji tych zadań instytucjom samorządowym, a nie terenowej administracji socjalnej powołanej przez rząd, polega na możliwości dostosowania praktykowanych form działania i świadczeń do uwarunkowanych lokalnie i lokalnie zdiagnozowanych potrzeb. Rozwiązania ustalone centralnie nie uwzględniają specyficznych dla danego terenu sytuacji. Zakres kształtowania własnej polityki społecznej i ustalania hierarchii zadań pozostawiony organom władzy samorządowej jest z reguły ograniczony przez ustawodawcę zasadami finansowania lokalnej polityki lub zasadami transferu środków dla uniknięcia nadmiernych różnic między regionami kraju.

Stworzenie ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie zajęło kilka lat, jednak znalazły się w nich najistotniejsze kwestie dotyczące organizacji pożytku publicznego i umocowały ich status prawny. Powstanie ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie miało na celu skonkretyzowanie ważnej dziedziny dla życia społecznego, która z założenia znajduje się bliżej obywatela niż państwo. Reguluje zasady prowadzenia działalności pożytku publicznego przez organizację pozarządowe, tryb, zasady i formy zlecania organizacjom pozarządowym zadań publicznych przez organy administracji publicznej. Określa warunki uzyskania przez organizacje statusu pożytku publicznego oraz nadzór nad ich działalnością. Ustawa precyzuje rodzaje i warunki wykonywania świadczeń przez wolontariuszy oraz sposoby korzystania z tych świadczeń. Za cel organizacji pożytku publicznego stawia zaspakajanie potrzeb społecznych, prowadząc działalność w różnych dziedzinach i realizując powierzone im zadania. Organizacje pożytku publicznego są partnerem dla władz samorządowych, współpracują i uzupełniają się w realizacji zadań publicznych i mają istotne znaczenia dla budowy demokratycznego państwa prawa i gospodarki wolnorynkowej. Wprowadzone ustawy dotyczą organizacji zwanych „trzecim sektorem”, które stanowią nieodzowną cześć układu społecznego -występującego obok sektora władz publicznych i państwowych, w tym rządowych, i samorządowych, w szczególności samorządu terytorialnego oraz sektora przedsiębiorców.

System prawny powinien zlecać obywatelom i organizacjom jak najwięcej praw
do wykonywania zadań administracji publicznej. Posiadają lepszą wiedzę i znajomość potrzeb społecznych. Ich działalność nie jest nastawiona na uzyskiwanie korzyści finansowych i posiadają możliwość pozyskiwania środków z różnych źródeł. Zaangażowanie osób skupiających się wokół organizacji jest często oparta na wolontariacie i chęci niesienia pomocy. Działanie tych organizacji sprzyja społeczności obywatelskiej i w myśl zasady pomocniczości współpraca obydwóch szczebli jest korzystna dla ogółu. Zastosowanie tej zasady oparte jest na planie stworzenia mechanizmu przekazywania zadań publicznych innym podmiotom, w tym organizacjom pozarządowym. „Zasada ta ma być połączeniem idei ograniczenia interwencjonizmu państwa oraz zasadą organizacyjną, regulującą podział obowiązków między sektorem publicznym, a trzecim sektorem w zakresie świadczenia usług społecznych”.

Aktywna współpraca z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego stanowi formę realizacji zadań administracji publicznej. Realizacja ich związana jest z wykorzystaniem środków publicznych. Współpraca musi odbywać się na zasadach: partnerstwa, pomocniczości, suwerenności stron, efektywności, jawności podejmowanych działań oraz legalności. Przekazywanie zadań publicznych organizacjom pozarządowym w tym organizacjom pożytku publicznego powiązane jest z pojęciem prywatyzacji zadań publicznych. Podmioty w znacznym stopniu mogą odciążać lub uzupełniać działania organów administracji publicznej. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30 czerwca 2000 roku na podstawie Ustawy o pomocy społecznej, jest ważnym elementem współpracy międzysektorowej na obszarze pomocy społecznej.

Rozporządzenie zawiera informacje na temat zasad i form współdziałania organów administracji rządowej i organów jednostek samorządu terytorialnego z podmiotami społecznymi w zakresie wykonywania zadań z zakresu pomocy społecznej. Współpraca odbywa się również na podstawie zasad ustalonych w prawie miejscowym, jakim
są uchwały rad gmin i powiatów. Podstawą do przekazywania zadań publicznych
są umowy cywilnoprawne i akty administracyjne. Istotne znaczenie ma również obszar współpracy, np. zadań dotyczących zasięgu regionalnego.

Organizacje pozarządowe potrafią zwrócić uwagę na zagadnienia, które dla administracji publicznej stanowią mały problem ze względu na zasięg. Dzięki takim działaniom organizacji III sektora stanowią one doskonałe uzupełnienie organów administracji publicznej. Zwiększanie zakresu możliwości organizacji z działalnością pożytku publicznego odbywa się z korzyścią dla lokalnych władz, organizacji oraz społeczności. Sprzyja rozwojowi współpracy, realizacji wspólnych działań.

Dlatego też gminy, jako lokalne podmioty polityki pomocy społecznej powinny stwarzać warunki do powstawania i rozwoju organizacji pozarządowych, a wśród nich grup samopomocy, zapewniając im sprzyjającą atmosferę społeczną, umożliwiając korzystanie z fachowych konsultacji oraz ułatwiając zaspokojenie potrzeb lokalowych. Samorząd terytorialny, przestrzegając autonomii organizacji pozarządowych, nie powinien nakładać na wspierane przez siebie organizacje i grupy zbyt wielu obowiązków związanych z koniecznością prowadzenia nadmiernie rozbudowanej sprawozdawczości, by uniknąć zbiurokratyzowania grup samopomocy. Innym zadaniem administracji komunalnej jest koordynacja działań swoich i organizacji trzeciego sektora, by zapobiec rozproszeniu energii społecznej i środków materialnych. Należy wyrażanie podkreślić, że wypełnianie przez ośrodki pomocy społecznej funkcji koordynatora wobec innych podmiotów nie może być traktowane równoznacznie z przyznaniem im prawa do sprawowania nadzoru nad działalnością organizacji pozarządowych. Zadaniem ośrodków powinno stać się udzielanie merytorycznej i organizacyjnej pomocy tym organizacjom w przypadkach, gdy nie mogą one własnymi siłami rozwiązać pojawiających się problemów.

16. Związki między polityką gospodarczą a polityką społeczną

Istnieją różne modele opisujące związek pomiędzy polityką gospodarczą a polityką społeczną, są to:
1. W pierwszym modelu polityka gospodarcza jest nadrzędna w stosunku do polityki społecznej i zajmuje się wytwarzaniem. Zadaniem natomiast tej drugiej jest rozdzielanie pozostałości po procesie zaspokajania potrzeb gospodarczych. Taki układ jest jednak możliwy tylko w krótkim okresie.
2. W drugim modelu polityka społeczna jest nadrzędna, a gospodarcza wytwarza taką ilość środków na zaspokojenie potrzeb socjalnych, jaka wynika ze zgłoszonego zapotrzebowania. W tej sytuacji jednak może jednak dojść do tego, że socjalna funkcja państwa, będąc ważniejszą od tej gospodarczej, spowoduje zastój wzrostu gospodarczego, co jest wynikiem braku środków. Taka relacja może gwarantować jedynie krótkookresową równowagę.
3. Trzeci model jest oparty a założeniu, że obie polityki równoważnie przyczyniają się do kształtowania procesów społecznych i gospodarczych. Taki układ umożliwia planowanie długofalowej strategii zrównoważonego wzrostu gospodarczego i społecznego.
4. W czwartym modelu rozważana jest sytuacja, gdy polityka gospodarcza i społeczna nie współpracują i każda z nich zajmuje się realizacją własnych celów. Cele te w takiej sytuacji mogą być sprzeczne.

17. Pomiar relacji pomiędzy polityka społeczną a gospodarczą

Pomiar relacji między polityką gospodarczą a polityką społeczną
Istnieje wiele sposobów na zmierzenie owej relacji, ale przede wszystkim bada się skuteczność i efektywność obu polityk bądź zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego. Jednak o wiele łatwiejszy okazuje się pomiar realizacji polityki gospodarczej, gdyż można od tego użyć powszechnie stosowanych wskaźników, np. inflacja, bezrobocie czy wzrost PKB, a na efekty działań na płaszczyźnie społecznej trzeba czasem czekać wiele lat, np. w przypadku oceny skuteczności przeprowadzanych reform. Dlatego aby móc ocenić relacje między obiema politykami ważne jest aby opracować skuteczne metody analizy i oceny polityki społecznej. Jednak we współczesnym świecie jest to nie lada wyzwanie, gdyż obecnie brak jest metod analizy wykorzystujących np. dane statystyczne, nie ma także systemu monitorowania opinii społecznej. Gdyby istniał można by w łatwiejszy sposób dowiadywać się czy społeczeństwo jest zadowolone z prowadzonej polityki oraz określać ewentualne zmiany.

Polityka społeczna ma zawsze skutki gospodarcze, a polityka gospodarcza skutki społeczne niezależnie od zamiaru wpływania na gospodarkę lub społeczeństwo.

18. Deformacje pomiędzy polityką społeczną i gospodarczą i ich źródła

Wspólne obu podejściom - nazwijmy je wąsko ekonomicznym i wąsko politycznym - jest to, że osobowy potencjał społeczeństwa traktowany jest jako środek do uzyskania innych, pierwszoplanowych celów. Otóż polityka społeczna odwraca niejako tę zależność. Jej bezpośrednim celem jest godne życie człowieka, wszystkich zbiorowości społecznych, a rozwój gospodarczy i władza polityczna traktowane są jako środki. Rzecz jasna, środowisko polityki społecznej musi brać pod uwagę i realia ekonomiczne i realia polityczne tych działań. Czym innym jest natomiast przyzwolenie na sprowadzanie polityki społecznej do roli instrumentów takich czy innych zamierzeń gospodarczych czy politycznych. W takich przypadkach polityka społeczna ulec musi deformacji i wypaczeniu. Wszystko jedno, czy taka rola narzucana jest przez dyktat systemu politycznego, jak to było jeszcze kilkanaście lat temu, czy z kolei przez kult wolnych sił ekonomicznych.

Źródła deformacji w relacjach pomiędzy polityką społeczną a gospodarczą

- prawo nie uwzględnia w sposób właściwy związków

- podmioty realizujące politykę gospodarczą i społeczną nie respektują obowiązującego prawa co prowadzi do osłabienia lub też zerwania współpracy pomiędzy tymi podmiotami

- zerwanie więzi gospodarczych i społecznych pomiędzy podmiotami centralnymi i lokalnymi a podmiotami gospodarczymi

- przewaga celów gospodarczych nad społecznymi - napięcia społeczne

- dominacje celów polityki społecznej nad gospodarczymi - nie można wydać więcej niż gospodarka wytworzy

- uzależnienie polityki społecznej od gospodarczej (finansowanie polityki społecznej ze składek i podatków)

19. Sytuacja demograficzna w Polsce współczesnej

Rok 2008 był pierwszym od 11 lat, w którym odnotowano dodatni przyrost rzeczywisty ludności. Według wstępnych szacunków, w końcu 2008 r., ludność Polski liczyła ok. 38135 tys. osób, tj. o prawie 20 tys. więcej niż przed rokiem. W latach 1997-2007 rejestrowano ubytek liczby ludności Polski, która zmniejszyła się wówczas o ponad 175 tys. osób. Bezpośrednią przyczyną był notowany w latach 1984-2003 spadek liczby urodzeń przy prawie nieistotnych zmianach w liczbie zgonów oraz ujemnym (w całym okresie powojennym) saldem migracji zagranicznych definitywnych (na pobyt stały).

Pod względem liczby ludności Polska znajduje się na 32 miejscu wśród krajów świata i na 6 w krajach Unii Europejskiej. W przypadku gęstości zaludnienia plasujemy się w grupie średnio zaludnionych państw europejskich. Na 1 km2 powierzchni mieszkają 122 osoby; w miastach około 1091, na terenach wiejskich 51.

Podstawowym składnikiem ubytku rzeczywistego powodującym zmniejszanie się liczby ludności Polski jest ujemne saldo migracji zagranicznych definitywnych (na pobyt stały). Szacuje się, że w 2008 r. ujemne saldo definitywnych migracji zagranicznych wyniosło ponad 15 tys. (w 2007 r. - minus 20,5 tys.). Najbardziej gwałtowny wzrost liczby emigracji na pobyt stały odnotowano w 2006 roku,. Jednocześnie systematycznie wzrasta liczba imigrantów - z 7 tys. w 2003 r. do ok. 16 tys. w 2008 r.. Zdecydowana większość czasowych emigrantów4 z Polski przebywa w krajach członkowskich UE. Pomimo kolejnego zwiększenia skali emigracji, wyraźnie zmniejsza się jej dynamika.

Według wstępnych danych w 2008 r. zarejestrowano ponad 414 tys. urodzeń żywych, co oznacza wzrost o ponad 26 tys. w stosunku do roku 2007, ale także jest to o 1/4 mniej niż w 1990 r. i ponad 40% mniej niż w 1983 r., który był szczytowym rokiem ostatniego wyżu demograficznego. W 2008 r. współczynnik urodzeń wyniósł 10,9‰ (o 0,7 pkt więcej niż w roku poprzednim, ale o ponad 3 pkt mniej niż w 1990 r. i prawie 9 pkt mniej niż w 1983 r.). W latach 1984-2003 odnotowywano systematyczny spadek liczby urodzeń - do 351 tys. w roku 2003, który był najbardziej niekorzystnym dla rozwoju demograficznego kraju; rok 2008 był piątym z kolei, w którym odnotowano większą ich liczbę. Pomimo rosnącej liczby urodzeń - w dalszym ciągu poziom reprodukcji nie gwarantuje prostej zastępowalności pokoleń, nadal utrzymuje się obserwowany od 1989 r. okres depresji urodzeniowej.

Wynikiem przeobrażeń demograficznych rozpoczętych w latach 90-tych jest między innymi przesunięcie najwyższej płodności kobiet z grupy wieku 20-24 lata do grupy 25-29 lat, a także znaczący wzrost płodności w grupie wieku 30-34 lata, który w znacznej mierze jest skutkiem realizacji urodzeń wcześniej „odłożonych”. Jest to efekt wyboru, jakiego dokonują ludzie młodzi decydując się najpierw na osiągnięcie określonego poziomu wykształcenia oraz stabilizacji ekonomicznej, a dopiero potem na założenie rodziny oraz jej powiększanie. Konsekwencją zmiany zachowań prorodzinnych jest podwyższenie zarówno średniego wieku rodzenia dziecka, który w 2007 r. wynosił 27,9 roku, jak i średniego wieku urodzenia pierwszego dziecka - 25,8 w 2007 r. Zmieniła się także struktura poziomu wykształcenia matek - w stosunku do początku lat 90-tych ponad pięciokrotnie wzrósł odsetek matek z wykształceniem wyższym (z 6% do ok. 32%), natomiast istotnie zmniejszył się odsetek kobiet z wykształceniem podstawowym i bez wykształcenia (z 18% do ok. 7%).

W 2008 r. zmarło ponad 379 tys. osób, co oznacza o 2 tys. więcej niż w 2007 r.; współczynnik umieralności pozostał bez zmian na poziomie 9,9‰. W ogólnej liczbie osób zmarłych ok. 47% stanowią kobiety. W latach 1992-1998 obserwowany był systematyczny spadek umieralności; od 1999 r. nastąpił wzrost - rejestrowano ok. 360-380 tys. zgonów rocznie. Także w ostatnich latach liczba zgonów nieznacznie wzrastała, ale tempo tego wzrostu jest w miarę stabilne - co można przyjąć za początek procesu stabilizacji poziomu umieralności w Polsce. Wyraźny postęp w wydłużaniu się przeciętnego trwania życia należy przypisywać szeroko propagowanemu - od początku lat 90-tych - prowadzeniu zdrowego stylu życia. W zachowaniach Polaków nastąpiły korzystne zmiany - zmienia się sposób odżywiania; wśród osób dorosłych (głównie mężczyzn) wyraźnie zmniejszył się odsetek osób palących tytoń. W ostatnich latach wyraźnie zwiększył się udział kobiet wykonujących specjalne badania profilaktyczne.

20. Główne zadania dla polityki społecznej wynikające z sytuacji demograficznej.

- W skali lokalnej- wyrównywanie szans dostępu do różnych szczebli oświaty;

- Prowadzenie odpowiedniej polityki społecznej mającej wpływ na poziom wykształcenia i kwalifikacji zawodowych oraz strukturę ludności;

- Pomoc socjalna dla rodzin;

- Opieka zdrowotna- zapewnienie dostępu do wysokiej jakości podstawowej opieki medycznej na terenach wiejskich i małych miastach, ograniczenie terytorialnych dysproporcji w infrastrukturze ochrony zdrowia, zapewnienie nowoczesnego sprzętu medycznego;

- Polityka zatrudnienia: Poprawa możliwości zatrudnienia, rozwój przedsiębiorczości, poprawę zdolności adaptacji przedsiębiorstw i ich pracowników do warunków zmieniającego się rynku, wzmocnienie polityki równości szans na rynku pracy.

21. Definicje potrzeb społecznych

Pojęcie potrzeby w naukach społecznych:

• potrzeba jako aktualny stan człowieka lub organizmu, charakteryzujący się niespełnieniem określonych ważnych warunków. Ten sposób interpretacji jest najbardziej powszechny, dominujący zwłaszcza w literaturze anglojęzycznej,

• potrzeba jako subiektywne odczucie braku, niezaspokojenia, czy też pożądania określonych warunków. Tak rozumiane są potrzeby w literaturze popularnej i w mowie potocznej,

• potrzeba jako trwała właściwość (dyspozycja) człowieka polegająca na tym, że bez spełnienia określonych warunków człowiek nie może osiągnąć, lub utrzymać pewnych ważnych celów lub stanów. Jest to tzw. zobiektywizowane pojęcie potrzeby, stosowane w psychologii.

Potrzeba to odczuwany przez jednostkę stan braku czegoś, co w związku ze strukturą organizmu, indywidualnym doświadczeniem oraz miejscem jednostki w społeczeństwie jest niezbędne do utrzymania jej przy życiu, umożliwienia jej rozwoju, utrzymania określonej roli społecznej, zachowania równowagi psychicznej.

Potrzeby społeczne, to takie potrzeby, których zaspokojenie wymaga istnienia i działania instytucji społecznych na rzecz zamierzonych celów i o dających się przewidzieć z dostatecznym prawdopodobieństwem skutków działania.

TYPOLOGIA POTRZEB

• having (posiadanie):

• środki ekonomiczne

• mieszkanie

• zatrudnienie

• warunki pracy

• zdrowie

• edukacja

• living (uczucie):

• kontakty ze społecznością lokalną

• stosunki rodzinne

• kontakty towarzyskie

• stosunki międzyludzkie w pracy

• being (istnienie):

• możliwości samookreślenia

• bezpieczeństwo osobiste

• aktywność polityczna

• spędzanie czasu własnego

• zadowolenie z pracy

22. Diagnozowanie potrzeb społecznych:

- metody wykorzystujące istniejące dane statystyczne: demograficzne, dotyczące poziomu zaspokojenia potrzeb;
- metody wykorzystujące dane z badań empirycznych, socjologicznych i statystycznych;
- mierniki potrzeb społecznych;
- metody wykorzystujące scenariusze rozwoju sytuacji ekonomicznej i społecznej;
- monitoring potrzeb społecznych;
- badania przekrojowe i longitudinalne.

Z punktu widzenia polityki społecznej najważniejszym zadaniem społecznej gospodarki rynkowej jest stworzenie warunków dla bezkonfliktowego realizowania celu indywidualnej wolności oraz integracji społecznej. Sprzyjają temu zasady: solidarności i wywodząca się ze społecznej doktryny Kościoła katolickiego - subsydiarności, czyli pomocniczości.

NOWE OBSZARY BADAŃ POZIOMU ZASPOKOJENIA GRUP POTRZEB

• nierównomierność rozkładów dochodów,

• pozorne oznaki dobrobytu (np. stary sprzęt wyposażenia mieszkań),

• społeczne i ekonomiczne skutki prywatyzacji i reprywatyzacji gospodarki w sferze społecznej,

• efekty rozwoju sektora prywatnego,

• skutki napływu kapitału zagranicznego, trwałość bezrobocia,

• efekty realizowanych reform społecznych (oświaty, ochrony zdrowia, zabezpieczenia społecznego),

• budowa społecznej infrastruktury,

• poziom życia na wsi,

• udział społeczeństwa w życiu politycznym,

• ocena działalności samorządów lokalnych,

• przestępczość wśród młodzieży,

• skutki demokratyzacji życia publicznego.

23. Wskaźniki społeczne

MIERNIKI, A CZYNNIKI

Mierniki - są to dane opisujące efekty (korzyści) zmian gospodarczych.Czynniki - są to dane charakteryzujące uwarunkowania (nakłady), niezbędne do osiągnięcia efektów opisywanych przez mierniki.

DEFINICJE WSKAŹNIKÓW SPOŁECZNYCH

• liczbowe oceny społecznych efektów wzrostu gospodarczego

• miary bezpośrednich efektów, przede wszystkim w postaci dobrobytu, stopnia zaspokojenia potrzeb jednostek i rodziny (cechą dodatkową jest ich właśnie indywidualno-rodzinny charakter)

• wskaźniki społeczne kluczowe, strategiczne lub sumaryczne mierniki zmian społecznych

• obiektywna lub subiektywna informacja, związana teoretycznie z badaną kategorią poziomu życia, jakości lub godności życia jednostek, będąca częścią zbioru tworzącego integralny system informacji użytecznej społecznie

WSKAŹNIKI, A MIERNIKI

Miernik - liczbowa informacja o badanym zjawisku.Wskaźnik - liczbowa informacja o badanym zjawisku, której nadawane jest znaczenie interpretacyjne.

TYPY WSKAŹNIKÓW

Kategorie poziomu i jakość życia (E. Allardt) Poziom życia - stopień zaspokojenia potrzeb materialnych i kulturalnych, wiążących się z szeroko rozumianym posiadaniem (to have).Jakość życia - stany uczuciowe wypływające ze stosunków międzyludzkich w mikrogrupach (to love) oraz poczucie istnienia, bycia kimś wiążące się z potrzebami samorealizacji (to be).

Wskaźniki

obiektywne	subiektywne
określają poziom zjawisk i procesów przebiegających poza samym człowiekiem	określają odczucia ludzi wyrażane przez nich samych

ilościowe	wartościowe
wyrażane we właściwych im jednostkach naturalnych	wyrażane w formie wartościowej przy pomocy różnych systemów cen

STYMULANTY, A DESTYMULANTY

Stymulanty - wskaźniki, których wysokie wartości liczbowe oznaczają pożądane zmiany z punktu widzenia stopnia zaspokojenia potrzeb.

Destymulanty - wskaźniki, których wysokie wartości liczbowe oznaczają niepożądane zmiany z punktu widzenia stopnia zaspokojenia potrzeb.

WŁASNOŚCI WSKAŹNIKÓW

• normatywność, oznaczająca, że zmiana wartości jest oceniana jako stan pozytywny lub negatywny społecznie

• pojemność, czyli reprezentowanie poprzez ocenę liczbową szerszej problematyki społecznej,

• systemowość, oznaczającą, iż dany wskaźnik należy do pewnego szerszego systemu.

FUNKCJA OSTRZEGAWCZA

WSKAŹNIKÓW SPOŁECZNYCH

• wyżywienie: ocena sanitarna artykułów żywnościowych,

• mieszkanie: ocena stanu infrastruktury pod dalszą zabudowę,

• zdrowie: ocena możliwości wizyty u specjalisty w rejonie,

• edukacja: stopień komercjalizacji nauczania,

• praca i jej warunki: ocena stanu deprywacji związanego z pracą,

• dochody: relacje w grupach kwintylowych rozkładów dochodów w gospodarstwach domowych,

• zabezpieczenie społeczne: stopień rewaloryzacji rent i emerytur,

• bezpieczeństwo publiczne: liczba nie wykrytych sprawców zabójstw,

• aktywność w życiu społeczno-politycznym: stopień bierności wyborczej.

24. Kategorie badawcze

Warunki życia

Całokształt obiektywnych warunków, o charakterze infrastrukturalnym, w jakich żyje społeczeństwo. Wiążą się one głównie z kondycją materialną, zabezpieczeniem egzystencjonalnym i środowiskowym życia jednostek.

Obszary warunków życia w badaniach GUS

• materialna sytuacja gospodarstw domowych (sytuacja finansowa, zasobność gospodarstw, poziom zaspokojenia podstawowych potrzeb, korzystanie z pomocy społecznej),

• niematerialne aspekty życia (stan zdrowia, sytuacja zawodowa, poczucie integracji społecznej, formy spędzania czasu wolnego).

Poziom życia

• stopień zaspokojenia potrzeb wynikających z konsumpcji wytworzonych przez człowieka dóbr materialnych i usług,

• stopień zaspokojenia potrzeb materialnych i kulturalnych przy istniejącej infrastrukturze umożliwiającej to zaspokojenie.

Jakość życia

Wszystkie elementy życia człowieka, które związane są z faktem istnienia człowieka, bycia kimś i odczuwania różnych stanów emocjonalnych, wypływających np. z faktu posiadania rodziny, kolegów, przyjaciół.

Godność życia

Nie odczuwanie stanów deprywacji, które mogą wynikać z negatywnych aspektów życia ludności w zmieniających się realiach gospodarczych.

25. Przemiany kwalifikacji zatrudnionych, zasadnicze trendy.

- Nowe formy organizacji pracy związane ze zmianami technologicznymi;

- Rozwój społeczeństwa opartego na wiedzy;

- Rozwój kadr nowoczesnej gospodarki;

-Wzmocnienie zdolności administracyjnych;

- Reorientacja zawodowa osób odchodzących z rolnictwa, które koncentruje się na stworzeniu warunków ułatwiających osobom zatrudnionym w rolnictwie znalezienie zatrudnienia poza sektorem rolnym, a w szczególności wyszkolenie rolników w zakresie umiejętności zdobycia nowego zatrudnienia,

- Reorientacja zawodowa osób zagrożonych procesami restrukturyzacyjnymi, w celu zmiany kwalifikacji zawodowych pracowników przemysłów tradycyjnych i sektorów podlegających restrukturyzacji,

- Wzmocnienie współpracy miedzy sferą badawczo-rozwojową a gospodarką.

26. Społeczne funkcje kształcenia:

- usprawnienie zdolności do radzenia sobie z problemami życiowymi

- stwarzanie warunków i sytuacji dla zdobywania określonej wiedzy i umiejętności przez osobę uczącą się, dla dokonywania określonych przemian w osobowościach podmiotów kształcenia

- uzyskanie orientacji w otaczającej ich rzeczywistości przyrodniczej i społecznej

- wyposażanie w określone zdolności poznawcze, umiejętności samodzielnego dalszego zdobywania wiedzy, w naukowe podejście do otaczającej rzeczywistości

- kształcenie osób, które ukończyły lub przerwały przed laty naukę szkolną, a następnie podjęły ją na nowo, kontynuując jednocześnie pracę zawodową, przerywając ja lub z niej rezygnując

- wzbogacają wiedzę, doskonalą kwalifikacje techniczne lub zawodowe, które wywołują zmiany w ich postawach i zachowaniu z perspektywy rozwoju osobistego i postępu społecznego, ekonomicznego, kulturalnego

Funkcje kształcenia:

1. wyrównawcza - kompensacyjna;

2. kształcenia, dokształcania i doskonalenia zawodowego;

3. zaspokajania niektórych potrzeb wolnoczasowych dorosłych;

27. Główne elementy systemu szkolnictwa polskiego:

28. Kształcenie zawodowe a rynek pracy.

- staże pracowników w instytucjach naukowo-badawczych;

- zwiększanie dostępu do edukacji- promocja kształcenia przez całe życie;

- podniesienie jakości edukacji w odniesieniu do potrzeb rynku pracy;

- rozwój umiejętności powiązany z potrzebami regionalnego rynku pracy i możliwości kształcenia ustawicznego w regionie, które ma na celu zwiększenie mobilności zawodowej mieszkańców regionu i ich zdolności w zakresie dostosowania umiejętności i kwalifikacji do wymogów regionalnego rynku pracy,

- Wyrównywanie szans edukacyjnych poprzez programy stypendialne, w celu zwiększenia dostępu do kształcenia na poziomie ponadgimnazjalnym i wyższym dla uczniów pochodzących z obszarów wiejskich,

-transfer wiedzy ze szkół wyższych do przedsiębiorstw poprzez staże absolwentów i pracowników naukowych w przedsiębiorstwach,

- organizacja szkoleń obejmujących rolników i ich rodziny, jak również doradców rolnych i inne osoby.

29. Kierunki rozwoju szkolnictwa wyższego

"Strategia rozwoju szkolnictwa wyższego w Polsce do roku 2010" to projekt, który został opracowany w Ministerstwie Edukacji Narodowej i Sportu. Jego najważniejsze założenia przedstawiono w tekście poniżej. Od roku 1990 w szkolnictwie wyższym zaszły radykalne zmiany. Do najbardziej radykalnych należy zezwolenie na tworzenie niepaństwowych szkół wyższych. Rezultatem jest obecnie najbardziej w Europie rozwinięty system szkolnictwa niepaństwowego, w roku 2002 liczący 250 uczelni, kształcący około pół miliona studentów. Aktualnie studenci szkół wyższych niepaństwowych stanowią 27% ogółu studentów. Istotną zmianę wprowadziła także ustawa o szkolnictwie wyższym z 1990 roku zezwalająca na odpłatność niektórych usług edukacyjnych, co pozwoliło rozwinąć system odpłatnych studiów wieczorowych (mniejszość studiów płatnych) i zaocznych (większość studiów płatnych), studiów podyplomowych w uczelniach państwowych. Na określenie wizji dalszego rozwoju szkolnictwa wyższego w Polsce mają wpływ czynniki zewnętrzne i wewnętrzne. Są to czynniki zarówno ekonomiczne i gospodarcze (zwłaszcza sytuacja materialna rodzin, warunki zatrudnienia i rynku pracy) jak i demograficzne (liczebność akademickiej grupy wiekowej). Dochodzą jednak nowe czynniki, z których najważniejsze to: 1. Przygotowanie do akcesji oraz integracja z Unią Europejską, 2. Rozwój nowych technologii wspomagających kształcenie. W swej strategii MENiS określiło kilka najważniejszych celów kierunkowych. Do jednych z pierwszych należy utrzymanie i rozwój powszechności i dostępności szkolnictwa wyższego. Cel ten jest jednym z najbardziej istotnych czynników wpływających na możliwości rozwoju Polski i stabilność demokracji. Cel ogólny precyzuje cel szczegółowy: pięciokrotne zwiększenie do roku 2010 stosunku liczby studentów uczelni wyższych do liczby osób w wieku szkoły wyższej, w porównaniu z rokiem 1990. Należy podkreślić, iż utrzymanie i rozwój powszechności i dostępności szkolnictwa wyższego nie będzie zapewniony bez rozwoju systemu pomocy materialnej dla studentów. Kolejny cel kierunkowy to poprawa jakości i efektywności systemu studiów wyższych. Umasowieniu szkolnictwa wyższego w Polsce do powołania w 2002 roku Państwowej Komisji Akredytacyjnej nie towarzyszyła wystarczająca troska o zapewnienie właściwej jakości kształcenia. Nie brano także pod uwagę w dostatecznym stopniu zmieniających się wymogów rynku pracy. Ważnym zadaniem jest utrzymanie dobrej pozycji (renomy) polskich uczelni akademickich, gdyż to na nich opiera się możliwość eksportowania usług edukacyjnych oraz rozwój jakościowy systemu szkolnictwa wyższego. Państwowa Komisja Akredytacyjna oprócz opiniowania wniosków o tworzenie nowych szkół wyższych oraz kierunków studiów, ma za zadanie ocenianie jakości kształcenia. Uzupełnieniem działań PKA winna być Centralna Komisja Egzaminacyjna Szkolnictwa Wyższego organizująca sprawdziany wiedzy i umiejętności w określonych przedmiotach i kierunkach kształcenia dla studiów eksternistycznych (w tym na odległość). System certyfikacji zawodowej musi być dostosowany do wymogów Unii Europejskiej i standardów światowych. Wymaga to określenia minimum wiedzy i umiejętności absolwentów. Następnym celem kierunkowym jest hasło: Edukacja dla pracy - Praca po edukacji. Edukacja musi dzisiaj uczyć dla przyszłości, a to oznacza wzmacnianie umiejętności analizy, rozwijania talentów innowacyjnych i przedsiębiorczości. Umacniać należy dostęp do szybkiego Internetu, a także oprogramowania statystycznego. Umiejętność przygotowania właściwych prezentacji referatów seminaryjnych oraz stron www pomoże w adaptacji do wymagań zawodowych. Jakkolwiek, mimo wysokiego bezrobocia, absolwenci szkół wyższych szybciej niż inni znajdują pracę, a odsetek osób z wyższym wykształceniem wśród bezrobotnych jest relatywnie niewielki, to problem zatrudnienia absolwentów uczelni narasta. Nie zawsze jest to praca w wyuczonym zawodzie, nie zawsze na stanowisku które wymaga wyższych kwalifikacji. Dlatego rozwój przedsiębiorczości - w sensie adaptacji do aktualnego stanu rynku pracy - w trakcie studiów i po ich ukończeniu staje się nowym, niezwykle ważnym zadaniem szkoły wyższej. Jednym z narzędzi oceniania "rynku edukacyjnego" są rankingi uczelni. Stają się one jednak istotnym elementem postrzegania wartości edukacyjnej szkół wyższych. Zatem dokonując rankingów uczelni należy uwzględniać w znacznym stopniu wskaźnik zatrudnienia absolwentów. Wśród istotnych działań mających wpływ na realizację ww. celu należy również wymienić: większe angażowanie studentów w opłacane zajęcia na rzecz uczelni (praca w bibliotece, przygotowanie materiałów dydaktycznych), pomoc w mobilności studentów i młodych pracowników dla okresowej pracy za granicą, powoływanie Uczelnianych Centrów Doradztwa Pracy, których zadaniem byłoby nie tylko rozpoznanie aktualnych form zatrudniania absolwentów danych kierunków, ale i prognozowanie zmian, a także utrzymywanie kontaktów z absolwentami w celu pomocy w znajdowaniu zatrudnienia dla nowych absolwentów uczelni, popieranie, także z funduszy publicznych, tworzenia tych kierunków i specjalności, na które istnieje prognozowane duże zapotrzebowanie na rynku pracy. Narastającym problemem polskiego szkolnictwa wyższego jest niedostateczna liczba nauczycieli akademickich o najwyższych kwalifikacjach - profesorów oraz doktorów habilitowanych. Bez nakładów na naukę, badania i rozwój kadr nie może się udać poprawa jakości kształcenia. Czterokrotnemu zwiększeniu liczby studentów nie towarzyszyło w minionym dziesięcioleciu proporcjonalne zwiększenie liczby nauczycieli akademickich. Wzrost wyniósł zaledwie 24%, co oznacza, że o ile na jej początku na jednego nauczyciela akademickiego przypadało 6 studentów, to pod jej koniec - 20 studentów. Sektor szkół niepaństwowych w ogromniej większości opiera się na profesorach i doktorach habilitowanych którzy swe tytuły i stopnie zdobyli w uczelniach państwowych, a co równie istotne nadal w nich pracują. Zjawisko wieloetatowości jest na pewnych kierunkach kształcenia - nagminne. Jednocześnie dane demograficzne wskazują na proces starzenia się kadry wysokokwalifikowanych nauczycieli akademickich, co spotęguje już odczuwane trudności ze spełnianiem warunków prowadzenia uczelni i kierunków. W latach dziewięćdziesiątych nastąpił wzrost liczby kształconych doktorantów. Wzmocnienia wymaga system wymiany międzynarodowej dla nauczycieli akademickich w ramach programu Socrates/Erasmus. Potrzebne jest określenie rocznej liczby wyjazdów akademickich w ramach tych programów oraz dyscyplin i krajów uczestniczących w wymianie. Istotne jest szybsze opiniowanie wniosków o awanse naukowe, a także sprecyzowanie, w porozumieniu z Centralną Komisją ds. Tytułu i Stopni Naukowych, usprawnienia recenzowania wymagań związanych z osiąganiem określonych stopni naukowych oraz tytułu profesora. Wprowadzenie szybszych ścieżek awansu naukowego dla zdolnych doktorów, w tym ewentualne uznanie stanowiska uczelnianego profesora dydaktycznego, także pomoże w rozwiązywaniu problemów kadrowych. Kolejnym celem kierunkowym na najbliższe lata jest rozwój infrastruktury uczelnianej oraz dostępu do Internetu. Bez rozwoju infrastruktury szkolnictwa wyższego nie będzie możliwe ani zwiększanie ilości, ani polepszanie jakości kształcenia. Polskie uczelnie mają od wielu lat dostęp do Internetu, wiele uczelni zapewnia dostęp do Internetu także studentom w domach akademickich. Na tle wyposażenia szkół średnich i podstawowych, szkolnictwo wyższe było enklawą nowoczesności. Jednak postęp technologiczny jest tak wielki, iż nadal są potrzebne duże nakłady, choćby na otwieranie powszechnie dostępnych wielostanowiskowych sal komputerowych oraz studiów telekonferencyjnych. Poziom edukacji i oświaty, szczególnie w "terenie", będzie rósł, gdy będzie malała odległość do ośrodków akademickich i naukowych. Stąd ważne jest, aby nowe ośrodki akademickie powstające w dawnych miastach wojewódzkich miały szanse prowadzenia badań naukowych za pośrednictwem pełnego, nieskrępowanego dostępu do zasobów naukowych i do wirtualnych laboratoriów (urządzeń i danych). Kształcenie ustawiczne i e-Edukacja to kolejny cel kierunkowy zawarty w projekcie rozwoju szkolnictwa wyższego. Inicjatywa Kształcenia Ustawicznego (Lifelong learning) opiera się na tworzeniu możliwości edukacji w każdym wieku i na wszystkich poziomach zarówno w szkołach jak i formach pozaszkolnych. Działania na rzecz kształcenia ustawicznego będą od 2004 roku wspomagane środkami Europejskiego Funduszu Społecznego. Na ten cel zaplanowana została kwota 443,3 mln. euro, w tym 332,5 mln. euro pochodzić ma z funduszy UE, a 110,8 mln. euro ze źródeł krajowych. Wsparcie dla publicznych placówek kształcenia ustawicznego pochodzić też będzie z pożyczki Banku Światowego. W latach 2003-2005 wyniesie 20 mln USD, w tym 6 mln USD w 2003 roku. Kształcenie ustawiczne w formie doskonalenia i dokształcania nauczycieli przyjmie formę dwuprzedmiotowego przygotowania dydaktycznego, co wymagać będzie wydłużenia okresu kształcenia nauczycieli na studiach zawodowych o 1 rok, zwiększenia wymiaru zajęć z języka obcego oraz wydłużenia okresu praktyki zawodowej. E-learning to metoda nauczania, która wykorzystuje najprzeróżniejsze środki multimedialne oraz elektroniczne, takie jak telewizja, CD-ROM-y, taśmy audio i video, Internet, intranet. Tryb ten może być stosowany wielorako: jako komplementarny wobec tradycyjnego nauczania, jako niezależny program szkoleniowy lub też jedynie jako metoda aktualizacji wiedzy. E-learning umożliwia uczącemu się dobór najbardziej atrakcyjnej dla niego formy szkolenia oraz najodpowiedniejszego dla niego miejsca oraz czasu. Szkolenie może się więc odbyć nie tylko w sali konferencyjnej, ale także w domu czy na stanowisku pracy. Inicjatywa e-Learning, e-Edukacji, opiera się na wykorzystaniu nowych technologii telekomunikacyjnych (w tym Internetu) dla interakcyjnego i multimedialnego kształcenia. Integracja europejska w dziedzinie szkolnictwa wyższego ma charakter harmonizacji systemów edukacyjnych w tzw. procesie bolońskim (Deklaracja europejskich ministrów edukacji, w tym Polski z 1999 roku). Jego główne cele to: stworzenie warunków do mobilności studentów i kadry akademickiej, dostosowanie systemu kształcenia do potrzeb rynku pracy, a zwłaszcza poprawy "zatrudnialności" absolwentów, podniesienie atrakcyjności i poprawę konkurencyjnej pozycji systemu szkolnictwa wyższego w Europie. Te cele będą realizowane m.in. poprzez: wprowadzenie systemu "łatwo czytelnych" i porównywalnych stopni (dyplomów), dalszy rozwój studiów dwustopniowych, upowszechnienie punktowego systemu rozliczania osiągnięć studentów (ECTS), usuwanie przeszkód ograniczających mobilność studentów i pracowników, propagowanie tematyki europejskiej w kształceniu. "Czytelność" stopnia (dyplomu) oznacza łatwość określenia poziomu i charakteru wykształcenia. Podstawowym mechanizmem jest tu suplement do dyplomu (Diploma Supplement). Pomocniczo jest wprowadzany system znanych nazw stopni (np. Bachelor i Master), oraz określenie zespołu umiejętności absolwenta (tzw. Dublin Descriptors), jak i ustalenie zakresu wiedzy i umiejętności ogólnych (Tuning Educational Structures) Uznawalność wykształcenia (kwalifikacji akademickich) reguluje Konwencja Lizbońska z 1997 roku. Ważnym zadaniem w tym zakresie jest również wzmocnienie efektywności i terminowości procesów uznawalności wykształcenia lub przeszkolenia oraz zatrudniania Polaków w krajach europejskich. Kształcenie bez granic (transnational education) oznacza uczenie się w innym kraju niż siedziba uczelni, co oznacza uznanie działania filii, wspólnych programów studiów albo ośrodków kształcenia. Pewne regulacje wprowadza Code of Good Practice in the Provision of Transnational Education (UNESCO i Rada Europy). Zmiany strukturalne w szkolnictwie wyższym Do końcu pierwszej dekady XXI w. należy spodziewać się wystąpienia zasadniczych zmian w strukturze szkolnictwa wyższego, polegających na: łączeniu się uczelni prowadzących kształcenie w ramach wyspecjalizowanych kierunków w duże uczelnie typu uniwersyteckiego, powstawanie różnego typu związków (konsorcjów) uczelni, przekształcaniu mniejszych uczelni w tzw. kolegia uniwersyteckie, likwidacji uczelni substandardowych. Działania te wynikać będą nie tylko z konieczności bardziej efektywnego wykorzystania środków finansowych przeznaczonych na badania naukowe, rozwój kadr naukowych, prowadzenie i unowocześnianie procesu dydaktycznego oraz na utrzymanie bazy materialnej uczelni, ale również będą związane z prowadzona przez Państwową Komisję Akredytacyjną oceną jakości kształcenia. Należy położyć również nacisk na uruchamianie i prowadzenie interdyscyplinarnych kierunków studiów, czemu służyć będą różnego typu związki pomiędzy uczelniami.

30. Bariery edukacyjne i ich przezwyciężanie

Bariery edukacyjne to inaczej ograniczenia utrudniające lub uniemożliwiające dostęp do wykształcenia ludności oraz wszelakie problemy stojące przed polityka oświatową.
Do najważniejszych barier zaliczamy:
- barierę terytorialną - przeszło 1/3 populacji kraju w wieku powyżej 15 lat zamieszkuje na wsi gdzie nie może kontynuować nauki z powodu braku placówek edukacyjnych; ponad 60% społeczności wiejskiej nie ma nawet wykształcenia podstawowego,
- koszty - dostęp do studiów bezpłatnych ma coraz mniej uczących się (za studia wyższe płaci ponad 60% ogółu studiujących, nie zawsze ze środowisk zamożnych i przeważnie pochodzących z terenów, gdzie nie ma uczelni),
- barierę płci - problem z powrotem na studia po przerwie związanej z okresem macierzyństwa bądź całkowita decyzja o niepodejmowaniu studiów ,
- barierę niżu demograficznego - wraz z wejściem w życie reformy oświaty w dniu 1 września 1999r. ponad 2 tys. szkół podstawowych zostało zamkniętych, ponieważ nie spełniały one ustawowego wymogu liczby 150 uczniów przypadających na jedna szkołę; wraz z nadejściem niżu demograficznego i wiążącym się z tym spadkiem liczby uczniów spora część kadry nauczycielskiej stała się niepotrzebna,
- barierę wieku - w Polsce mało rozpowszechnione jest nauczanie dorosłych, bardzo niewielka liczba placówek temu służących, co prowadzi do starzenia się wiedzy, a co za tym dalej idzie zmniejsza się wydajność pracownika,
- barierę wzrostu gospodarczego i postępu społecznego - stanowi ją brak kadr wykwalifikowanych pracowników w krajach rozwijających się,
- barierę postępu technicznego - kształcenie powinno być procesem przygotowania do pełnienia określonych ról w społeczeństwie, jednak polskie szkolnictwo ma zbyt ogólny profil, a wiedza i pomoce naukowe (np. komputery) dostarczane przez uczelnie są często przestarzałe.

Przezwyciężanie barier:

- walka z bezrobociem,

- rozwój regionów wiejskich i wiejsko-miejskich: budowa odpowiednich placówek edukacyjnych,

- tworzenie szkół dla dorosłych,

- zakup odpowiednich pomocy naukowych, dofinansowania,

- zmiana charakteru polskiego szkolnictwa z ogólnokształcącego na taki przygotowujący obywateli do pełnienia określonych ról, pracy w określonych dziedzinach (profilowane szkoły, wybór zajęć),

- pomoc socjalna - finansowanie nauki osobom biednym.

31. Cechy ubezpieczenia społecznego

Konstytutywne cechy ubezpieczenia społecznego:

• Związek z pracą

• Przymusowość

• Wzajemność ochrony ubezpieczeniowej

• Formalizm i schematyzm

• Samorządność

Zasady:

- Zasada powszechności ubezpieczenia - ubezpieczeniem objęci są wszyscy pracownicy.
- Zasada przymusu ubezpieczenia - podmiot zatrudniający jest obowiązany ubezpieczyć pracownika z chwila nawiązania stosunku pracy.
- Zasada automatyzmu ubezpieczenia - wyraża się tym że sam fakt nawiązania stosunku pracy jest wystarczającą podstawą do powstania stosunku ubezpieczenia, bez wzglądu na to czy i kiedy zakład pracy dokonał niezbędnych formalności raz opłacił składkę.

- Zasada jedności organizacyjnej systemu ubezpieczeń społecznych - całokształtem spraw ubezpieczeniowych administruje w zasadzie Zakład Ubezpieczeń Społecznych oraz jego oddziały, jako organy terenowe.
- Zasada obciążenia podmiotu zatrudniającego obowiązkiem płacenia składki - składki w ustalonej wysokości płacą jedynie zakłady pracy i osoby fizyczne zatrudniające pracowników.
- Zasada proporcjonalności świadczeń do wkładu pracy - wysokość pieniężnych świadczeń ubezpieczeniowych jest zależna od wysokości otrzymywanego wynagrodzenia, a emerytury i renty uwzględniają również długość kresu składkowego.

32. Tytuły obowiązkowego ubezpieczenia społecznego

Na podstawie poniższej tabeli można ustalić rodzaj i charakter ubezpieczenia w zależności od tego, do której grupy ubezpieczonych należymy. Schemat ten odnosi się do sytuacji, kiedy dana osoba spełnia warunki do objęcia ubezpieczeniami TYLKO Z JEDNEGO TYTUŁU.

W pozostałych przypadkach- a więc kiedy posiadamy więcej niż jeden tytuł do ubezpieczeń, ich obowiązek jest rozstrzygany na zasadach.

TABELA RODZAJÓW UBEZPIECZEŃ

UBEZPIECZONY	RODZAJ UBEZPIECZENIA
		EMERYTALNE	RENTOWE	CHOROBOWE	WYPADKOWE
Pracownik	obowiązkowe	obowiązkowe	obowiązkowe	obowiązkowe
Nakładca	obowiązkowe	obowiązkowe	dobrowolne	nie podlega
Członek rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub spółdzielni kółka rolniczego	obowiązkowe	obowiązkowe	obowiązkowe	obowiązkowe
Osoba wykonująca umowę agencyjną, umowę zlecenia lub o świadczenie usług, jeżeli praca jest wykonywana poza siedzibą lub miejscem prowadzenia działalności zleceniodawcy	obowiązkowe	obowiązkowe	dobrowolne	nie podlega
Osoba współpracująca z osobą wykonującą umowę agencyjną, umowę zlecenia lub o świadczenie usług, jeżeli praca jest wykonywana poza siedzibą lub miejscem prowadzenia działalności zleceniodawcy	obowiązkowe	obowiązkowe	dobrowolne	nie podlega
Osoba wykonująca umowę agencyjną, umowę zlecenia lub o świadczenie usług, jeżeli praca jest wykonywana w siedzibie lub miejscu prowadzenia działalności zleceniodawcy	obowiązkowe	obowiązkowe	dobrowolne	obowiązkowe
Osoba współpracująca z osobą wykonującą umowę agencyjną, umowę zlecenia lub o świadczenie usług, jeżeli praca jest wykonywana w siedzibie lub miejscu prowadzenia działalności zleceniodawcy	obowiązkowe	obowiązkowe	dobrowolne	obowiązkowe
Osoba prowadząca pozarolniczą działalność	obowiązkowe	obowiązkowe	dobrowolne	obowiązkowe
Osoba współpracująca z prowadzącym pozarolniczą działalność	obowiązkowe	obowiązkowe	dobrowolne	obowiązkowe
Osoba prowadząca działalność w okresie zawieszenia tej działalności	dobrowolne	dobrowolne	nie podlega	nie podlega
Poseł lub senator	obowiązkowe	obowiązkowe	nie podlega	obowiązkowe
Stypendysta sportowy	obowiązkowe	obowiązkowe	nie podlega	obowiązkowe
Pobierający stypendium słuchacz Krajowej Szkoły Administracji Publicznej	obowiązkowe	obowiązkowe	nie podlega	obowiązkowe
Skazany lub tymczasowo aresztowany skierowany do pracy	obowiązkowe	obowiązkowe	dobrowolne	obowiązkowe
Bezrobotny pobierający zasiłek dla bezrobotnych lub świadczenie integracyjne	obowiązkowe	obowiązkowe	nie podlega	nie podlega
Bezrobotny pobierający stypendium	obowiązkowe	obowiązkowe	nie podlega	obowiązkowe
Osoba pobierająca stypendium w okresie odbywania szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy, na które została skierowana przez inne niż powiatowy urząd pracy podmioty kierujące na szkolenie, staż lub przygotowanie zawodowe	obowiązkowe	obowiązkowe	nie podlega	obowiązkowe
Duchowny	obowiązkowe	obowiązkowe	dobrowolne	obowiązkowe
Żołnierz niezawodowy pełniący służbę czynną (z wyłączeniem żołnierzy pełniących służbę wojskową w charakterze kandydata na żołnierza zawodowego oraz żołnierzy pełniących okresową służbę wojskową)	obowiązkowe	obowiązkowe	nie podlega	nie podlega
Osoba odbywająca służbę zastępczą	obowiązkowe	obowiązkowe	obowiązkowe	obowiązkowe
Funkcjonariusz Służby Celnej	obowiązkowe	obowiązkowe	nie podlega	obowiązkowe
Osoba przebywająca na urlopie wychowawczym  lub pobierająca zasiłek macierzyński lub zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego	obowiązkowe	obowiązkowe	nie podlega	nie podlega
Osoba pobierająca świadczenie socjalne wypłacane w okresie urlopu, osoba pobierająca zasiłek socjalny wypłacany na czas przekwalifikowania zawodowego i poszukiwania nowego zatrudnienia, osoba pobierająca wynagrodzenie przysługujące w okresie korzystania ze świadczenia górniczego albo w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie, wynikające z odrębnych przepisów lub układów zbiorowych pracy	obowiązkowe	obowiązkowe	nie podlega	nie podlega
Osoba pobierająca świadczenie szkoleniowe po ustaniu zatrudnienia	obowiązkowe	obowiązkowe	nie podlega	nie podlega
Osoba rezygnująca z zatrudnienia w związku z koniecznością sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad długotrwale lub ciężko chorym członkiem rodziny oraz wspólnie niezamieszkującymi matką, ojcem lub rodzeństwem	obowiązkowe	obowiązkowe	nie podlega	nie podlega
Osoba pobierająca świadczenie pielęgnacyjne	obowiązkowe	obowiązkowe	nie podlega	nie podlega
Małżonek pracownika skierowanego do pracy w przedstawicielstwie dyplomatycznym	dobrowolne	dobrowolne	nie podlega	nie podlega
Osoba sprawująca opiekę nad członkiem rodziny, opłacająca składki na własne ubezpieczenia	dobrowolne	dobrowolne	nie podlega	nie podlega
Obywatel polski zatrudniony za granicą w podmiocie zagranicznym	dobrowolne	dobrowolne	nie podlega	nie podlega
Obywatel polski zatrudniony w Polsce w podmiocie zagranicznym, który nie posiada na terenie Polski swojej siedziby ani przedstawicielstwa	dobrowolne	dobrowolne	nie podlega	nie podlega
Student lub uczestnik studiów doktoranckich	dobrowolne	dobrowolne	nie podlega	nie podlega
Alumni seminariów duchownych, nowicjusze, postulanci i junioryści do ukończenia 25 roku życia	dobrowolne	dobrowolne	nie podlega	nie podlega
Odbywający staż adaptacyjny	dobrowolne	dobrowolne	nie podlega	nie podlega
Osoba kontynuująca ubezpieczenia emerytalne i rentowe	dobrowolne	dobrowolne	nie podlega	nie podlega

33. Rodzaje ryzyka ubezpieczeniowego i rodzaje ubezpieczenia społecznego

ryzyko w ubezpieczeniach:
możliwość zdarzenia powodującego stratę
prawdopodobieństwo nastąpienia zdarzenia powodującego stratę
przedmiot lub grupę przedmiotów, które narażone są na stratę (budynek, zwierzę itd.)
Zdarzenie, które stratę wyrządza (ogień, itd.)
Możliwość lub prawdopodobieństwo subiektywnego powiększania straty wynikającej z jakiegoś niebezpieczeństwa
możliwa wielkość straty na które narażone są osoby lub mienie
zróżnicowanie możliwych strat
niepewność dotycząca strat

ryzyko dla potrzeb ubezp. (definicja)
ryzyko ubezp. To niepewność co do nastąpienia określonego zdarzenia w warunkach istnienia z lub więcej możliwości
ryzyko to ubezpieczona osoba lub przedmiot

Podział ryzyka:
1.finansowe - realizacja ryzyka ma charakter ekonomiczny
2.niefinansowe - realizacja - straty nie mają charakteru ekonomicznego
1.statyczne - istnieje nawet gdy nie ma zmian ekonom., techn., organizacyjnych
2.dyanmiczne - wynika z aktywnej działalności
1.fundamentalne - wpływają na wiele ludzi, mają przyczyny społ., ekon. Lub polit.
2.partykularne - dotyczy jednostek, źródła to aktywność indywidualnej
jednostki, poszczególnych podmiotów (wyłudzenie, rabunek)
1.czyste - jeżeli wystąpi ryzyko to podmiot na pewno poniesie stratę
2.spekulatywne - jeżeli wystąpi ryzyko podmiot może ponieść stratę lub osiągnąć zysk (giełda)
1.osobowe - przedmiotem umowy ubezpieczenia jest zdrowie, życie lub zdolność do wykonywania pracy
2.majątkowe - związane z mieniem

Zakres przedmiotowy wyznacza katalog ryzyk społecznych:/Rodzaje ubezpieczeń

- ryzyko choroby

- ryzyko macierzyństwa

- ryzyko inwalidztwa

- ryzyko starości

- ryzyko śmierci żywiciela

- ryzyko bezrobocia

- ryzyko nagłego wypadku

- ryzyko wypadku przy pracy

rodzaje ubezpieczenia społecznego

System ubezpieczeń społecznych składa się obecnie z czterech podsystemów, na które odprowadza się odrębne składki:

• ubezpieczenia emerytalne,

• ubezpieczenia rentowe,

• ubezpieczenia w razie choroby i macierzyństwa (chorobowe),

• ubezpieczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (wypadkowe).

Ubezpieczenia społeczne to system świadczeń zapewniający pracownikom i ich rodzinom pomoc z publicznych funduszów składkowych w razie choroby, niezdolności do pracy, starości i śmierci [Encyklopedia popularna PWN, 1982, s. 815]. Ubezpieczenia społeczne ściśle związane są z pracowniczym, spółdzielczym lub innym stosunkiem pracy. Zadaniem tych ubezpieczeń jest ochrona zdrowia jak i zdolności do pracy osoby ubezpieczonej. Zarówno zakład pracy (pracodawca) a także pracownik opłaca składkę za to ubezpieczenie. W Polsce ubezpieczeniami społecznymi zajmuje się Zakład Ubezpieczeń Społecznych oraz Kasa Ubezpieczeń Społecznych.

34. Zabezpieczenie emerytalne - konstrukcja systemu.

Zabezpieczenie emerytalne - Ogół rozwiązań instytucjonalnych zmierzających do zapewnienia uczestnikom systemu na okres starości odpowiednich dochodów w postaci pieniężnych świadczeń emerytalnych.

Zasady powstawania zabezpieczenia emerytalnego:

1. gromadzenie środków emerytalnych

2. powstawanie uprawnień i kapitałów emerytalnych

3. wypłaty świadczeń emerytalnych

Konstrukcja systemu emerytalnego:

1. zasady przystąpienia

- przystąpienie obowiązkowe

- przystąpienie dobrowolne

2. zasady finansowania

- finansowanie repartycyjne

- finansowanie kapitałowe

Konstrukcja systemu - trzy filary emerytalne

W nowym, kapitałowo - repartycyjnym systemie emerytalnym mamy trzy filary:

• filar I jest obowiązkowy, a składki wpłacane do kasy ubezpieczyciela konsumowane są na bieżąco - wypłaca się z nich świadczenia obecnym emerytom. Jednocześnie wpłaty księguje się na koncie każdego ubezpieczonego w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych i odpowiednio je waloryzuje. Dla ubezpieczonych, w wieku poniżej 50 lat, które przez dniem 1 stycznia 1999 r. opłacały składki na ubezpieczenie społeczne, ustala się kapitał początkowy, stanowiący równowartość obliczonej hipotetycznie kwoty emerytury, według dzisiejszych zasad, pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia dla obowiązującego wieku emerytalnego. Zebrany na koncie w ZUS kapitał składkowy stanowić będzie podstawę obliczenia w przyszłości emerytury.

• II filar również obowiązkowy, finansowany jest kapitałowo. Składki wpływają na rachunek ubezpieczonego w otwartym funduszu emerytalnym, zarządzanym przez powszechne towarzystwo emerytalne. Przyrost wartości środków na rachunku następuje z jednej strony w wyniku wpłat kolejnych składek, z drugiej zaś w wyniku realizowania polityki inwestycyjnej funduszy. Zgromadzony kapitał w otwartym funduszu emerytalnym będzie podstawą do obliczenia emerytury, wypłacanej z zakładu emerytalnego.

• III filar to dobrowolna forma oszczędzania. W ramach tego filaru tworzone są pracownicze programy emerytalne. Mogą korzystać z niego wszyscy, bez względu na to, czy zostali objęci nowym systemem ubezpieczenia, czy też nie.

35. Ubezpieczenia emerytalne w ZUS oraz

37. Ubezpieczenia rentowe

Zgodnie z art. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych - obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są:

- pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów,

-osobami wykonującymi pracę nakładczą,

- członkami rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych,

- osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy-zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia oraz osobami z nimi współpracującymi,

- osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi,

- posłami i senatorami pobierającymi uposażenie oraz posłami do Parlamentu Europejskiego wybranymi w Rzeczypospolitej Polskiej,

- osobami pobierającymi stypendium sportowe,

- pobierającymi stypendium słuchaczami Krajowej Szkoły Administracji Publicznej,

- osobami wykonującymi odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,

- osobami pobierającymi zasiłek dla bezrobotnych, świadczenie integracyjne lub stypendium w okresie odbywania szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy, na które zostały skierowane przez powiatowy urząd pracy. Od 1 lutego 2009 r. obowiązkiem ubezpieczeń emerytalnego i rentowych zostały także objęte osoby pobierające stypendium w okresie odbywania przygotowania zawodowego dorosłych, na które zostały skierowane przez powiatowy urząd pracy.

- osobami pobierającymi stypendium w okresie odbywania szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy, na które zostały skierowane przez inne niż powiatowy urząd pracy podmioty kierujące na szkolenie, staż lub przygotowanie zawodowe, od 1 lutego 2009 r. obowiązkiem ubezpieczeń emerytalnego i rentowych zostały objęte także osoby pobierające stypendium w okresie odbywania przygotowania zawodowego dorosłych, na które zostały skierowane przez inne niż powiatowy urząd pracy podmioty kierujące na przygotowanie zawodowe dorosłych,

- od 1 lutego 2009 r. - osobami pobierającymi stypendium na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w okresie odbywania studiów podyplomowych i niepozostawania w zatrudnieniu,

- osobami duchownymi,

- żołnierzami niezawodowymi pełniącymi czynną służbę, z wyłączeniem żołnierzy pełniących służbę wojskową w charakterze kandydata na żołnierza zawodowego oraz żołnierzy pełniących okresową służbę wojskową,

- funkcjonariuszami Służby Celnej,

- osobami odbywającymi służbę zastępczą,

- osobami przebywającymi na urlopach wychowawczych lub pobierającymi zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego,

- osobami pobierającymi świadczenie socjalne wypłacane w okresie urlopu oraz osobami pobierającymi zasiłek socjalny wypłacany na czas przekwalifikowania zawodowego i poszukiwania nowego zatrudnienia, a także osobami pobierającymi wynagrodzenie przysługujące w okresie korzystania ze świadczenia górniczego albo w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie, wynikające z odrębnych przepisów lub układów zbiorowych pracy,

- osobami pobierającymi świadczenie szkoleniowe wypłacane po ustaniu zatrudnienia,

- osobami rezygnującymi z zatrudnienia w związku z koniecznością sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad długotrwale lub ciężko chorym członkiem rodziny oraz wspólnie niezamieszkującymi matką, ojcem lub rodzeństwem,

- osobami pobierającymi świadczenie pielęgnacyjne,

Ubezpieczenia dobrowolne

Zgodnie z art. 7 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych - prawo do dobrowolnego objęcia ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi przysługuje:

- małżonkom pracowników skierowanych do pracy w przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych, w stałych przedstawicielstwach przy Organizacji Narodów Zjednoczonych i w innych misjach specjalnych za granicą, w instytutach, ośrodkach informacji i kultury za granicą,

- osobom, które z powodu sprawowania opieki nad członkiem rodziny spełniającym warunki do przyznania zasiłku pielęgnacyjnego nie podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innych tytułów, o których mowa w art. 6 ust. 1 i 2 ustawy,

- obywatelom polskim wykonującym pracę za granicą w podmiotach zagranicznych oraz obywatelom polskim wykonującym pracę w podmiotach zagranicznych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli podmioty te nie posiadają w Polsce swojej siedziby ani przedstawicielstwa,

- studentom oraz uczestnikom studiów doktoranckich, jeżeli nie podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innego tytułu,

- alumnom seminariów duchownych, nowicjuszom, postulantom i juniorystom do ukończenia 25 roku życia,

- odbywającym na podstawie nieodpłatnych umów cywilnoprawnych staż adaptacyjny wnioskodawcom - obywatelom państwa członkowskiego Unii Europejskiej w postępowaniu w sprawie uznania kwalifikacji do wykonywania zawodu regulowanego lub działalności regulowanej - w rozumieniu odpowiednio przepisów o zasadach uznawania nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej kwalifikacji do wykonywania zawodów regulowanych lub przepisów o zasadach uznawania nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej kwalifikacji do podejmowania lub wykonywania niektórych działalności. Od 2 maja 2008 r. - wnioskodawcom odbywającym na podstawie nieodpłatnych umów cywilnoprawnych staż adaptacyjny w postępowaniu w sprawie uznania kwalifikacji do wykonywania zawodu regulowanego lub działalności - w rozumieniu przepisów o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej

38. Świadczenia z tytułu ubezpieczeń społecznych.

Rodzaje świadczeń:

1. zasiłki pieniężne (celowy, okresowy, stały),

Zasiłek stały przysługuje:

a) pełnoletniej osobie samotnie gospodarującej, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy. Jeżeli jej dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej,

b) pełnoletniej osobie pozostającej w rodzinie, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód, jak również dochód na osobę w rodzinie są niższe od kryterium dochodowego na osobę w rodzinie.

Całkowita niezdolność do pracy oznacza zarówno całkowitą niezdolność do pracy w rozumieniu przepisów o emeryturach i rentach z funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jak również posiadanie znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności w rozumieniu przepisów o zatrudnieniu i rehabilitacji osób niepełnosprawnych.

Zasiłek okresowy przysługuje w szczególności ze względu na:

- długotrwałą chorobę, jeżeli choroba ta powoduje wzrost kosztów utrzymania na skutek konieczności stosowania leków, a ich koszt stanowi znaczny uszczerbek w budżecie domowym, dojazdów do placówek służby zdrowia, zabiegów medyczno-rehabilitacyjnych);

- niepełnosprawność, jeżeli powoduje wzrost kosztów utrzymania. Starając się o zasiłek z tego powodu należy przedstawić przede wszystkim: orzeczenie o stopniu niepełnosprawności/ niezdolności do pracy lub stosowne zaświadczenie lekarskie określające niepełnosprawność, a także dokumenty potwierdzające poniesione koszty leczenia i rehabilitacji;

- bezrobocie - przyznanie zasiłku okresowego z powodu braku możliwości zatrudnienia zobowiązuje do aktywnego poszukiwania zatrudnienia, które nie może ograniczyć się jedynie do zarejestrowania w urzędzie pracy. Ubiegając się o świadczenie z pomocy społecznej z powodu bezrobocia należy podjąć każdą pracę, nawet jeśli nie jest ona zgodna z posiadanymi kwalifikacjami. Jedynym uzasadnionym powodem odmowy podjęcia zatrudnienia są istniejące przeciwwskazania zdrowotne;

- możliwość utrzymania lub nabycia uprawnień do świadczeń z innych systemów zabezpieczenia społecznego (np. oczekiwanie na przyznanie świadczenia rentowego).

Zasiłek okresowy przysługuje:

1. osobie samotnie gospodarującej, której dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej,

2. rodzinie, której dochód jest niższy od kryterium dochodowego rodziny.

Zasiłek celowy może być przyznany w szczególności na pokrycie całości lub części kosztów zakupu żywności, leków i leczenia, opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, a także kosztów pogrzebu. Osobom bezdomnym i innym osobom nie mającym dochodu oraz możliwości uzyskania świadczeń na podstawie przepisów o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia może być przyznany zasiłek celowy na pokrycie części lub całości wydatków na świadczenia zdrowotne. Zasiłek celowy może być przyznany w formie biletu kredytowanego. Zasiłek celowy może być również przyznany osobie albo rodzinie, które poniosły straty w wyniku zdarzenia losowego, klęski żywiołowej lub ekologicznej. Zasiłek ten może być przyznany niezależnie od dochodu i może nie podlegać zwrotowi.

2. renta socjalna,

Renta socjalna przysługuje osobie pełnoletniej i całkowicie niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu. Osobie, która jest całkowicie niezdolna do jakiejkolwiek pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało:

• przed ukończeniem 18. roku życia,

• w trakcie nauki w szkole podstawowej, średniej lub wyższej przed ukończeniem 25. roku życia,

• w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.

3. pożyczki na usamodzielnienie się, są przyznawane w formie pieniężnej, w formie jednorazowego zasiłku celowego lub nie oprocentowanej pożyczki. Pożyczka może być umorzona w całości lub części, jeżeli przyczyni się do szybszego osiągnięcia celów pomocy społecznej. W formie rzeczowej polega na udostępnieniu maszyn i narzędzi pracy stwarzających możliwości zorganizowania własnego warsztatu pracy oraz urządzeń ułatwiających niepełnosprawnym pracę. Przedmioty te i urządzenia udostępniane są na podstawie umowy użyczenia.

4. usługi opiekuńcze (udzielenie schronienia, posiłków i ubrania),

Pomoc w postaci schronienia, posiłku, odzieży

Ośrodek Pomocy Społecznej udziela schronienia, posiłku i niezbędnego ubrania osobom tego pozbawionym. Udzielenie schronienia następuje poprzez przyznanie tymczasowego miejsca noclegowego w noclegowniach, schroniskach, domach dla bezdomnych i innych miejscach dających schronienie (np. ośrodki interwencji kryzysowej, hotele).

Pomoc w postaci jednego gorącego posiłku dziennie przyznawana dzieciom i młodzieży w okresie nauki w szkole może być realizowana w formie zakupu posiłków.

5. pokrycie wydatków na cele zdrowotne i kosztów pogrzebu,

Sprawienie pogrzebu

Pomoc społeczna obejmuje również obowiązek sprawienia pogrzebu w sposób ustalony przez gminę, zgodnie z wyznaniem zmarłego. Sprawienie pogrzebu jest zadaniem własnym gminy o charakterze obowiązkowym.

6. pobyt w domu pomocy społecznej.

Osoba wymagająca całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności, która nie może samodzielnie funkcjonować w codziennym życiu oraz której nie można zapewnić niezbędnej pomocy w formie usług opiekuńczych, ma prawo ubiegać się o umieszczenie w domu pomocy społecznej. Osobę zainteresowaną kieruje się do domu pomocy społecznej odpowiedniego typu, zlokalizowanego jak najbliżej miejsca zamieszkania.

Dom pomocy społecznej świadczy usługi bytowe, opiekuńcze, wspomagające i edukacyjne, w zakresie i formach wynikających z indywidualnych potrzeb mieszkańców domu. Zakres i poziom usług świadczonych przez dom uwzględnia w szczególności wolność, intymność, godność i poczucie bezpieczeństwa mieszkańców domu oraz stopień ich fizycznej i psychicznej sprawności.

38. świadczenia z tytułu ubezpieczeń społecznych - Zadania pomocy społecznej i rodzaje przyznawanych świadczeń
Pomoc społeczna to środek polityki społecznej. Celem jest zaspokajanie ze środków publicznych niezbędnych potrzeb życiowych odpowiadających godności człowieka. Zadania pomocy społecznej obejmują: tworzenie warunków organizacyjnych jej funkcjonowania, analizę i ocenę zjawisk rodzących zapotrzebowanie na świadczenia, przyznawanie i wypłacanie świadczeń, pobudzanie społecznej aktywności w zaspokojeniu niezbędnych potrzeb życiowych.
Rodzaje świadczeń:
1. zasiłki pieniężne (celowy, okresowy, stały),
2. renta socjalna,
3. pożyczki na usamodzielnienie się,
4. usługi opiekuńcze (udzielenie schronienia, posiłków i ubrania),
5. pokrycie wydatków na cele zdrowotne i kosztów pogrzebu,
6. pobyt w domu pomocy społecznej.

39. Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych- główne regulacje

Przepisy ogólne

Art. 1. Ubezpieczenia społeczne obejmują:

  1)   ubezpieczenie emerytalne;

  2)   ubezpieczenia rentowe;

  3)   ubezpieczenie w razie choroby i macierzyństwa, zwane dalej "ubezpieczeniem chorobowym";

  4)   ubezpieczenie z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, zwane dalej "ubezpieczeniem wypadkowym".

Art. 2. 1. Ustawa określa:

  1)   zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym;

  2)   zasady ustalania składek na ubezpieczenia społeczne oraz podstaw ich wymiaru;

  3)   zasady, tryb i terminy:

a)  zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych,

b)  prowadzenia ewidencji ubezpieczonych i płatników składek,

c)  rozliczania składek na ubezpieczenia społeczne oraz zasiłków z ubezpieczeń chorobowego i wypadkowego,

d)  opłacania składek na ubezpieczenia społeczne;

  4)   zasady prowadzenia kont ubezpieczonych oraz kont płatników składek;

  5)   zasady działania Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zwanego dalej "FUS";

  6)   organizację, zasady działania i finansowania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, zwanego dalej "Zakładem";

  7)   zasady działania Funduszu Rezerwy Demograficznej, zwanego dalej "FRD", oraz zasady zarządzania tym funduszem;

  8)   zasady kontroli wykonywania zadań z zakresu ubezpieczeń społecznych.

2. Rodzaje świadczeń z ubezpieczeń społecznych, warunki nabywania prawa do nich oraz zasady i tryb ich przyznawania określają odrębne przepisy.

3. Wypłacalność świadczeń z ubezpieczeń społecznych gwarantowana jest przez państwo.

Art. 2a. 1. Ustawa stoi na gruncie równego traktowania wszystkich ubezpieczonych bez względu na płeć, stan cywilny, stan rodzinny.

2. Zasada równego traktowania dotyczy w szczególności:

  1)   warunków objęcia systemem ubezpieczeń społecznych;

  2)   obowiązku opłacania i obliczania wysokości składek na ubezpieczenie społeczne;

  3)   obliczania wysokości świadczeń;

  4)   okresu wypłaty świadczeń i zachowania prawa do świadczeń.

3. Ubezpieczony, który uważa, że nie zastosowano wobec niego zasady równego traktowania, ma prawo dochodzić roszczeń z tytułu ubezpieczeń z ubezpieczenia społecznego przed sądem. Przepis art. 83 stosuje się odpowiednio.

Art. 3. 1. Zadania z zakresu ubezpieczeń społecznych określone ustawą wykonują:

  1)   Zakład Ubezpieczeń Społecznych;

  2)   otwarte fundusze emerytalne, określone w przepisach o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych;

  3)   zakłady emerytalne, określone w przepisach o zakładach emerytalnych;

  4)   płatnicy składek.

2. Za wykonywanie zadań związanych z ustalaniem prawa do świadczeń i ich wysokości oraz wypłatą świadczeń z ubezpieczenia chorobowego płatnicy składek mają prawo do wynagrodzenia. Wynagrodzenia płatników składek określa się jako procent kwoty tych świadczeń. Wysokość stopy procentowej oraz tryb rozliczenia tego wynagrodzenia określi, w drodze rozporządzenia, minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego. Pozostałe zadania z zakresu ubezpieczeń społecznych płatnicy składek są zobowiązani wykonywać nieodpłatnie.

3. Zakres zadań z ubezpieczeń społecznych wykonywanych przez otwarte fundusze emerytalne i zakłady emerytalne określają przepisy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych oraz o zakładach emerytalnych.
Art. 4. Użyte w ustawie określenia oznaczają:

  1)   ubezpieczeni - osoby fizyczne podlegające chociaż jednemu z ubezpieczeń społecznych, o których mowa w art. 1;

  2)   płatnik składek:

a)   pracodawca - w stosunku do pracowników i osób odbywających służbę zastępczą oraz jednostka organizacyjna lub osoba fizyczna pozostająca z inną osobą fizyczną w stosunku prawnym uzasadniającym objęcie tej osoby ubezpieczeniami społecznymi, w tym z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym albo pobierania zasiłku macierzyńskiego, z wyłączeniem osób, którym zasiłek macierzyński wypłaca Zakład,

b)  jednostka wypłacająca świadczenia socjalne, zasiłki socjalne oraz wynagrodzenia przysługujące w okresie korzystania ze świadczenia górniczego lub w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie - w stosunku do osób pobierających świadczenia socjalne wypłacane w okresie urlopu, osób pobierających zasiłek socjalny wypłacany na czas przekwalifikowania zawodowego i poszukiwania nowego zatrudnienia oraz osób pobierających wynagrodzenie przysługujące w okresie korzystania ze świadczenia górniczego lub w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie,

c)  podmiot, na którego rzecz wykonywana jest odpłatnie praca w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania - w stosunku do osób, które ją wykonują, na podstawie skierowania do pracy, lub podlegają ubezpieczeniom społecznym z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego, jeżeli zasiłek wypłaca ten podmiot,

d)  ubezpieczony zobowiązany do opłacenia składek na własne ubezpieczenia społeczne,

e)  Kancelaria Sejmu w stosunku do posłów i posłów do Parlamentu Europejskiego wybranych w Rzeczypospolitej Polskiej oraz Kancelaria Senatu w stosunku do senatorów,

f)  duchowny niebędący członkiem zakonu albo przełożony domu zakonnego lub klasztoru w stosunku do członków swych zakonów lub, za zgodą Zakładu, inna zwierzchnia instytucja diecezjalna lub zakonna w stosunku do duchownych objętych tą zgodą,

g)  jednostka organizacyjna podległa Ministrowi Obrony Narodowej - w stosunku do żołnierzy niezawodowych pełniących służbę czynną, z wyłączeniem żołnierzy pełniących służbę wojskową w charakterze kandydata na żołnierza zawodowego oraz żołnierzy służby okresowej,

k)  ośrodek pomocy społecznej - w stosunku do osób rezygnujących z zatrudnienia w związku z koniecznością sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad długotrwale lub ciężko chorym członkiem rodziny oraz wspólnie niezamieszkującymi matką, ojcem lub rodzeństwem,

ł)   powiatowy urząd pracy - w stosunku do osób pobierających zasiłek dla bezrobotnych lub stypendium,

ł¹)  centrum integracji społecznej - w stosunku do osób pobierających świadczenie integracyjne,

ł²)   powiatowy urząd pracy - w stosunku do osób pobierających stypendium na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w okresie odbywania studiów podyplomowych i niepozostających w zatrudnieniu,

m)  Zakład - w stosunku do osób podlegających ubezpieczeniom społecznym z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego albo zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego, jeżeli zasiłki te wypłaca Zakład,

n)  podmiot wypłacający stypendium sportowe - w stosunku do osób pobierających te stypendia,

o)  minister właściwy do spraw finansów publicznych oraz dyrektor izby celnej - w stosunku do funkcjonariuszy celnych,

p)  Krajowa Szkoła Administracji Publicznej - w stosunku do słuchaczy pobierających stypendium,

r)  osoba prowadząca pozarolniczą działalność - w stosunku do osób współpracujących przy prowadzeniu tej działalności,

s)  Biuro Terenowe Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych - w stosunku do osób, których świadczenia pracownicze finansowane są ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, jeżeli świadczenia te wypłacane są przez to Biuro,

t)  jednostka obsługi ekonomiczno-administracyjnej utworzona przez jednostkę samorządu terytorialnego - jeżeli rozlicza i opłaca składki za ubezpieczonych wykonujących pracę w podlegających jej szkołach, przedszkolach i innych jednostkach organizacyjnych systemu oświaty,

u)  podmiot, w którym jest pełniona służba - w odniesieniu do żołnierzy zawodowych i funkcjonariuszy oddelegowanych do pełnienia w nim służby, jeżeli podmiot ten wypłaca im uposażenie,

w)  wójt, burmistrz lub prezydent miasta - w stosunku do osób otrzymujących świadczenie pielęgnacyjne, na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych,

z)  podmiot, który wypłaca świadczenie szkoleniowe po ustaniu zatrudnienia - w stosunku do osób, którym wypłaca to świadczenie,

za)   inne niż powiatowe urzędy pracy podmioty kierujące - w stosunku do osób pobierających stypendium w okresie szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego - którymi są:

-  jednostki samorządu terytorialnego i ich jednostki organizacyjne, z wyjątkiem wojewódzkich i powiatowych urzędów pracy,

-  Ochotnicze Hufce Pracy,

-  agencje zatrudnienia,

-  instytucje szkoleniowe,

-  instytucje dialogu społecznego,

-  instytucje partnerstwa lokalnego,

-  organizacje pozarządowe działające na rzecz rozwoju zasobów ludzkich i przeciwdziałania bezrobociu,

-  jednostki naukowe,

-  organizacje pracodawców,

-  związki zawodowe,

-  ośrodki doradztwa rolniczego,

-  ośrodki poradnictwa zawodowego i psychologicznego

-  korzystające z publicznych środków wspólnotowych i publicznych środków krajowych na podstawie umowy o dofinansowanie projektu albo decyzji, o których mowa w przepisach ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o Narodowym Planie Rozwoju albo ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju

  3)   składki - składki na ubezpieczenia społeczne osób wymienionych w pkt 1;

  4)   zasiłki - zasiłki i świadczenie rehabilitacyjne z ubezpieczenia chorobowego oraz ubezpieczenia wypadkowego;

  5)   deklaracja rozliczeniowa - zestawienie informacji o należnych składkach na fundusze, na które składki pobiera Zakład, kwot rozliczanych w ciężar składek oraz kwot należnych do zapłaty;

  6)   imienny raport miesięczny - informacje o osobie podlegającej ubezpieczeniom społecznym przedkładane Zakładowi przez płatnika składek za dany miesiąc kalendarzowy;

  7)   konto ubezpieczonego - konto, na którym ewidencjonowane są składki oraz informacje dotyczące przebiegu ubezpieczeń społecznych danego ubezpieczonego;

  8)   konto płatnika - konto, na którym ewidencjonowana jest kwota zobowiązań z tytułu składek oraz innych składek danego płatnika zbieranych przez Zakład, kwoty zapłaconych składek, stan rozliczeń oraz inne informacje dotyczące płatnika składek;

  9)    przychód - przychody w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu: zatrudnienia w ramach stosunku pracy, pracy nakładczej, służby, wykonywania mandatu posła lub senatora, wykonywania pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania, pobierania zasiłku dla bezrobotnych, świadczenia integracyjnego i stypendium wypłacanych bezrobotnym oraz stypendium sportowego, a także z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności oraz umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, jak również z tytułu współpracy przy tej działalności lub współpracy przy wykonywaniu umowy;

  10)  przychód z tytułu członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub spółdzielni kółek rolniczych - przychody z tytułu pracy w spółdzielni i z tytułu wytwarzania na jej rzecz produktów rolnych;

  11)  otwarty fundusz emerytalny - fundusz wybrany przez ubezpieczonego spośród funduszy emerytalnych, o których mowa w przepisach o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych;

  12)  zakład emerytalny - wybrany przez ubezpieczonego zakład emerytalny, wypłacający emeryturę dożywotnią, działający na podstawie przepisów o zakładach emerytalnych;

  12a)  okresowa emerytura kapitałowa - świadczenie pieniężne określone w ustawie z dnia 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych (Dz. U. Nr 228, poz. 1507);

  12b)  dożywotnia emerytura kapitałowa - świadczenie pieniężne określone w ustawie z dnia 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych;

  13)  międzybankowy system elektroniczny - system ELIXIR w Krajowej Izbie Rozliczeniowej S.A.;

  15)  numer NIP - numer identyfikacji podatkowej nadany przez urząd skarbowy;

  16)  rachunek bankowy - rachunek bankowy lub rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej przedsiębiorcy będącego jej członkiem.

Art. 5. 1. Ubezpieczenie społeczne rolników, jeżeli nie podlegają oni obowiązkowi ubezpieczeń społecznych na podstawie ustawy, regulują odrębne przepisy.

2. Nie podlegają ubezpieczeniom społecznym określonym w ustawie obywatele państw obcych, których pobyt na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej nie ma charakteru stałego i którzy są zatrudnieni w obcych przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych, misjach, misjach specjalnych lub instytucjach międzynarodowych, chyba że umowy międzynarodowe stanowią inaczej.

40. System opieki zdrowotnej w Polsce

System opieki zdrowotnej w Polsce - zespół osób i instytucji mający za zadanie zapewnić opiekę zdrowotną ludności. Polski system opieki zdrowotnej oparty jest na modelu ubezpieczeniowym.

Zgodnie z artykułem 68 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, każdy obywatel Polski ma prawo do ochrony zdrowia. Obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. Warunki i zakres udzielania świadczeń określa ustawa.

Obecnie system kształtowany jest przez dwie podstawowe ustawy:

• ustawę o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych,

• ustawę o zakładach opieki zdrowotnej.

Uczestników systemu można podzielić na następujące kategorie:

• świadczeniobiorców - czyli pacjentów,

• instytucję ubezpieczenia zdrowotnego pełniącą funkcję płatnika - czyli Narodowy Fundusz Zdrowia,

• świadczeniodawców:

• zakłady opieki zdrowotnej, które można podzielić ze względu na organ założycielski na publiczne (SPZOZ) oraz niepubliczne (NZOZ),

• praktyki lekarskie, lekarsko-dentystyczne, pielęgniarskie oraz położnych,

• apteki,

• innych świadczeniodawców,

• organy kontroli i nadzoru:

• Państwową Inspekcję Sanitarną ("Sanepid"),

• Inspekcję Farmaceutyczną,

• wojewodów i działające przy nich wojewódzkie centra zdrowia publicznego oraz konsultantów wojewódzkich w poszczególnych specjalnościach medycznych,

• Ministerstwo Zdrowia, które wytycza kierunki polityki zdrowotnej kraju oraz posiada uprawnienia kontrolne, a także działających przy nim konsultantów krajowych w poszczególnych specjalnościach medycznych.

41. Metody pomiaru i oceny stanu zdrowia

Mierniki zdrowia

Narzędziem pomiaru tak pojętego stanu zdrowia są liczbowe mierniki występowania chorób, lub innych zjawisk zdrowotnych, będące wynikiem zliczania takich zdarzeń w populacji. W statystykach stanu zdrowia ludności mierniki te najczęściej reprezentują bezwzględne ryzyko jego utraty, najchętniej - fakt pojawienia się choroby (a raczej - przybliżone prawdopodobieństwo jej zaistnienia w czasie - zapadalność). Ryzyko owo rejestruje się albo bezpośrednio (do czego wykorzystuje się zwykle obowiązkowe zgłoszenia odpowiednich grup chorób), lub - w przypadkach uzasadnionych wadami lub brakiem takich danych - robi się użytek z informacji zastępczych o tym samym charakterze (reprezentowania prawdopodobieństwa wydarzenia zdrowotnego w czasie), takich jak umieralność z jakiegoś powodu itp. Dodatkowym rodzajem mierników zdrowia są dane typu inwentarzowego, odnotowujące obecność zjawisk zdrowotnych luźniej związanych z czynnikiem czasu (z powodu braku danych o zachorowaniu i/lub informacji o czasokresie oczekiwania na jego nadejście), takich jak chorobowość szpitalna, umieralność proporcjonalna, umieralność skumulowana itp.

42. Infrastruktura społeczna ochrony zdrowia.

CEL
Głównym celem jest podniesienie standardu świadczonych usług medycznych przez lokalne ośrodki zdrowia. Celami szczegółowymi są:
a. zapewnienie dostępu do wysokiej jakości podstawowej opieki medycznej na obszarach wiejskich i w małych miastach
b. ograniczenie terytorialnych dysproporcji w infrastrukturze ochrony zdrowia
c. poprawa jakości wyposażenia i stanu budynków ośrodków zdrowia.

UZASADNIENIE
Poziom dostępności do świadczeń zdrowotnych w małych miastach i na terenach wiejskich jest obecnie znacznie ograniczony w wyniku nieodpowiedniego stanu infrastruktury związanej z ochroną zdrowia oraz brakiem sprzętu medycznego na odpowiednim poziomie. Taka sytuacja powoduje, że występują znaczne ograniczenia w dostępie do usług medycznych świadczonych na potrzeby lokalne. Pacjenci często są zmuszeni do przemieszczenia się do dużych ośrodków miejskich, gdzie znajdują się szpitale specjalistyczne, w celu wykonania nawet najprostszych badań diagnostycznych, które powinny być wykonywane w lokalnych ośrodkach zdrowia.

Ze względu na niezadowalający stan infrastruktury technicznej lokalnych ośrodków zdrowia istnieje konieczność dokonania modernizacji i adaptacji budynków. Także wysoki stopień zużycia, rok produkcji i jakość wykorzystywanej aparatury medycznej, powoduje, że niezbędne jest zastąpienie zdekapitalizowanej aparatury medycznej nowoczesnym sprzętem, spełniającym aktualne wymagania. Takie działania pozwoliłyby w wieloletniej perspektywie na podniesienie jakości świadczeń.

OPIS DZIAŁANIA
Realizacja celów wymienionych w PWW oraz interwencji określonych w ZPORR wymaga stworzenia odpowiednich warunków dla rozwoju infrastruktury społecznej, które przyczynią się do intensyfikacji rozwoju społecznego w regionach poprzez podniesienie jakości usług medycznych. Projekty realizowane w ramach działania poprawią dostępność mieszkańców obszarów wiejskich i małych miast do usług zdrowotnych oraz jakość opieki zdrowotnej poprzez wzmocnienie infrastruktury i wyposażenia lokalnych ośrodków zdrowia. Poprzez realizację działania nastąpi polepszenie stanu budynków i jakości zaopatrzenia ośrodków zdrowia w specjalistyczny sprzęt medyczny.
Niniejsze poddziałanie jest skierowane na: przebudowę, modernizację i wyposażenie w sprzęt obiektów infrastruktury ochrony zdrowia o znaczeniu lokalnym. W ramach poddziałania będą realizowane projekty, które przyczyniają się do podniesienia jakości świadczonych usług medycznych, z wyłączeniem tych, które wiążą się z bieżącą eksploatacją budynków i aparatury medycznej.

RODZAJE PROJEKTÓW
1. przebudowę, modernizację obiektów związanych z infrastrukturą ochrony zdrowia, w taki sposób aby dostosować je do wymogów określonych w aktualnych przepisach prawa - rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 21 września 1992 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 74, poz. 366, z późn. zm.);
2. wymianę wyeksploatowanych nośników energii na bardziej ekonomiczne i ekologiczne
3. termoizolację budynków
4. przebudowę i wyposażenie sal zabiegowych
5. dostosowanie obiektów do potrzeb pacjentów, w szczególności osób niepełnosprawnych
6. zakup systemów informatycznych poprawiających zarządzanie w tym: zakup sprzętu komputerowego
7. modernizację oraz zakup nowych urządzeń medycznych m. in. sprzętu do diagnostyki i terapii, a w szczególności: chorób układu krążenia, chorób nowotworowych oraz rehabilitacji.

Wsparcie będzie skierowane na podniesienie jakości ochrony zdrowia nie zaś na rozbudowę tego sektora. Wszystkie projekty muszą być rozpatrywane w kontekście Narodowego Programu Zdrowia lub regionalnej strategii rozwoju, ponadto muszą zapewniać środki na koszty operacyjne funkcjonowania inwestycji.

43. Podmioty polityki zdrowotnej

Jednostki samorządu terytorialnego (gmina, powiat, województwo) również mają duży udział w kształtowaniu systemu.

Jako organ założycielski SPZOZ, jednostka samorządu terytorialnego:

• tworzy, przekształca i likwiduje SPZOZ (w drodze uchwały),

• nadaje statut SPZOZ,

• nawiązuje z kierownikiem zakładu stosunek pracy,

• deleguje przedstawiciela do rady społecznej zakładu,

• udziela zakładowi dotacji na zadania określone w art.55 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej,

• sprawuje nadzór nad prowadzonymi przez siebie zakładami opieki zdrowotnej (zgodnie z rozporządzeniem z dnia 18 listopada 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad sprawowania nadzoru nad samodzielnymi publicznymi zakładami opieki zdrowotnej i nad jednostkami transportu sanitarnego).

Pozostałe zadania jednostek samorządu terytorialnego w zakresie opieki zdrowotnej:

Samorząd województwa:

- tworzy i utrzymuje wojewódzki ośrodek (lub ośrodki) medycyny pracy, co wynika z art. 15, ust.1 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy oraz finansuje działalność profilaktyczną wynikającą z programów prozdrowotnych dotyczących zapobiegania i zwalczania określonych chorób oraz programów promocji zdrowia w zakresie medycyny pracy (art.21, ust.2 ustawy),

- zgodnie z potrzebami wynikającymi w szczególności z liczby i struktury społecznej ludności województwa tworzy i prowadzi zakłady psychiatrycznej opieki zdrowotnej oraz

- bierze udział w realizacji zadań z zakresu ochrony zdrowia psychicznego, w tym w szczególności dzieci i młodzieży (ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego)

- realizuje zadania z zakresu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych w postaci wojewódzkiego programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych - zgodnie z ustawą z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi,

- bierze udział w realizacji zadań z zakresu ochrony przed następstwami używania tytoniu zgodnie z ustawą z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych.

- realizuje zadania z zakresu promocji zdrowia i profilaktyki zdrowotnej w ramach programów polityki zdrowotnej.

Samorząd powiatu:

- dofinasowuje uczestnictwo osób niepełnosprawnych i ich opiekunów w turnusach rehabilitacyjnych oraz zaopatrzenie w sprzęt rehabilitacyjny, przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze przyznawane osobom niepełnosprawnym na podstawie odrębnych przepisów.

- wystawia skierowania do zakładu opiekuńczo-leczniczego i do zakładu pielęgnacyjno-opiekuńczego zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 30 grudnia 1998 r. w sprawie sposobu i trybu kierowania osób do zakładów opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych oraz szczegółowych zasad ustalania odpłatności za pobyt w tych zakładach,

- tworzy powiatowy plan zabezpieczenia medycznych działań ratowniczych, co wynika z art.22 ustawy z dnia 25 lipca 2001 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym oraz wydanego na jej podstawie rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 23 maja 2002 r. w sprawie trybu tworzenia powiatowych, wojewódzkich i krajowych rocznych planów zabezpieczenia medycznych działań ratowniczych,

- organizuje i zapewnia usługi w odpowiednim standardzie w domach pomocy społecznej dostosowanych do szczególnych potrzeb osób z zaburzeniami psychicznym, co wynika z art.6a ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego,

- bierze udział w realizacji zadań z zakresu ochrony zdrowia psychicznego, w tym w szczególności dzieci i młodzieży, zgodnie z ustawą z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego,

- bierze udział w realizacji zadań z zakresu ochrony przed następstwami używania tytoniu zgodnie z ustawą z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych,

- realizuje zadania z zakresu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, zgodnie z ustawą z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi,

- realizuje zadania z zakresu inspekcji sanitarnej zgodnie z ustawą z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej oraz zadania w zakresie zapobiegania chorobom zakaźnym i zakażeniom - zgodnie z ustawą z dnia 6 września 2001 r. o chorobach zakaźnych i zakażeniach,

- ustala rozkład godzin pracy aptek ogólnodostępnych, co wynika z ustawy z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne,

- zapewnia kobietom w ciąży opiekę medyczną, socjalną i prawną zgodnie z ustawą z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży,

- realizuje także zadania z zakresu promocji zdrowia i profilaktyki zdrowotnej w ramach programów polityki zdrowotnej.

Samorząd gminy:

- realizuje zadania zakresu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych w postaci gminnego programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych - zgodnie z ustawą z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi,

- realizuje usługi opiekuńcze dla osób z zaburzeniami psychicznymi jako zadanie zlecone przez administrację rządową, co wynika z art. 9, ust.1 i 4 ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego.

Wpływ na system opieki zdrowotnej mają też powołane odpowiednimi ustawami samorządy zawodowe:

• lekarzy i lekarzy dentystów (Naczelna Izba Lekarska),

• pielęgniarek i położnych (Naczelna Izba Pielęgniarek i Położnych),

• aptekarzy (Naczelna Izba Aptekarska),

• diagnostów laboratoryjnych (Krajowa Izba Diagnostów Laboratoryjnych).

Resortowe służby zdrowia

Cztery instytucje posiadają swoje branżowe (tzw. mundurowe) placówki opieki zdrowotnej. Są to:

• Ministerstwo Obrony Narodowej,

• Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji,

• Ministerstwo Sprawiedliwości,

• Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego.

Koordynacja w ramach Unii Europejskiej

Osoby objęte ubezpieczeniem zdrowotnym w NFZ mogą uzyskać przed wyjazdem niezarobkowym do innego kraju członkowskiego UE Europejską Kartę Ubezpieczenia Zdrowotnego. Uprawnia ona do uzyskania w nagłych wypadkach świadczeń zdrowotnych w zakresie i na zasadach, na jakich przysługują one obywatelom danego kraju członkowskiego. Karta ta nie uprawnia jednak do leczenia, jeśli celem wyjazdu jest uzyskanie świadczeń medycznych.

Osoby, które wyjechały do innego kraju UE w celach zarobkowych, z chwilą podjęcia tam pracy przestają być objęte ubezpieczeniem zdrowotnym w NFZ i muszą zostać objęte systemem ubezpieczeniowym danego kraju.

44. Ubezpieczenie zdrowotne (w NFZ )

Głównym źródłem finansowania systemu jest ubezpieczenie zdrowotne w NFZ. Obywatele obciążeni są obowiązkową składką ubezpieczeniową stanowiącą 9% dochodów osobistych (7,75% odliczane jest od podatku dochodowego, zaś 1,25% pokrywa ubezpieczony), która odprowadzana jest do instytucji ubezpieczenia zdrowotnego (NFZ).

Kontraktowanie świadczeń zdrowotnych Narodowy Fundusz Zdrowia cyklicznie organizuje konkurs ofert na udzielanie świadczeń zdrowotnych. Świadczeniodawcy, którzy zaoferowali w konkursie najkorzystniejsze warunki, zawierają z NFZ umowę o udzielanie świadczeń zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych.

Udzielanie świadczeń zdrowotnych. Podstawowym ogniwem systemu jest lekarz podstawowej opieki zdrowotnej, którym najczęściej jest lekarz specjalista medycyny rodzinnej. Odpowiedzialny jest on za leczenie oraz prowadzenie profilaktyki zdrowotnej zapisanych do niego pacjentów. W przypadku, gdy choroba pacjenta wymaga leczenia specjalistycznego, lekarz POZ wydaje skierowanie do poradni specjalistycznej lub szpitala.

Skierowania nie wymaga wizyta w poradniach:

• ginekologiczno-położniczej,

• okulistycznej,

• onkologicznej,

• psychiatrycznej,

• skórno-wenerologicznej,

• stomatologicznej.

Skierowanie nie jest również wymagane od osób:

• chorych na gruźlicę,

• zakażonych wirusem HIV,

• inwalidów wojennych i osób represjonowanych,

• uzależnionych od alkoholu, środków odurzających i substancji psychotropowych - w zakresie lecznictwa odwykowego.

Podstawą do uzyskania świadczeń zdrowotnych jest okazanie dokumentu ubezpieczenia zdrowotnego, którym mogą być m.in.:

• legitymacja ubezpieczeniowa,

• legitymacja ubezpieczeniowa dla członków rodziny pracownika,

• legitymacja emeryta-rencisty.

45. Ubezpieczenia chorobowe

Zgodnie z art. 11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych - obowiązkowo ubezpieczeniu chorobowemu podlegają następujące osoby: pracownicy, członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych, osoby odbywające służbę zastępczą.

Będąc objętym ubezpieczeniem chorobowym możemy liczyć na to, że w razie choroby lub macierzyństwa, będziemy mieli prawo do świadczeń, które mają rekompensować niemożność zarobkowania w czasie niezdolności do pracy.  

Dobrowolne ubezpieczenie chorobowe a zasiłek chorobowy

Osoby objęte ubezpieczeniem chorobowym mają prawo do świadczeń po upływie tzw. okresu wyczekiwania, a więc określonego czasu podlegania ubezpieczeniu chorobowemu.

Okres ten wynosi: 30 dni nieprzerwanego okresu ubezpieczenia chorobowego w przypadku osób objętych obowiązkowo ubezpieczeniem chorobowym i 180 dni nieprzerwanego okresu ubezpieczenia chorobowego dla osób podlegających ubezpieczeniu chorobowemu dobrowolnie.

Do tego okresu ubezpieczenia można zaliczyć poprzednie okresy ubezpieczenia chorobowego, jeżeli przerwa w ubezpieczeniu nie przekracza 30 dni albo jest spowodowana urlopem wychowawczym, bezpłatnym lub odbywaniem czynnej służby wojskowej.

W wyjątkowych sytuacjach prawo do świadczeń przysługuje również bez okresu wyczekiwania.

Z ubezpieczenia chorobowego przysługują następujące świadczenia:

• zasiłek chorobowy - z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej chorobą,

• świadczenie rehabilitacyjne - dla osoby, która po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolna do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy,

• zasiłek wyrównawczy - dla osób będącego pracownikiem, którego wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu,

• zasiłek macierzyński - z tytułu urodzenia dziecka lub przyjęcia go na wychowanie,

• zasiłek opiekuńczy - w razie konieczności sprawowania opieki nad dzieckiem lub innym członkiem rodziny w uzasadnionych przypadkach.

Podstawa prawna: Ustawa z dnia 13 października 2008r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2007r. Nr 11 poz. 74, ze zm.)

46. Proces reformowania służby zdrowia w Polsce

Wybranie swojego lekarza, przychodni, w której chce się leczyć - za to leczenie płaci Kasa Chorych (powstało ich 16, każda działa na obszarze nowego województwa), która podpisuje z publicznymi i niepublicznymi szpitalami, przychodniami, prywatnymi gabinetami kontrakty na wykonanie świadczeń medycznych. Część podatków trafia do Kasy Chorych, która nimi zarządza. Publiczne zakłady ochrony zdrowia się usamodzielniają. Każdy szpital ma określony tzw. poziom referencyjny (I - odpowiada szpitalowi powiatowemu, II - szpitalowi wojewódzkiemu, III - klinice). Państwo nadal pokrywa część wydatków na ochronę zdrowia (programy profilaktyczne, programy polityki zdrowia, kształcenie personelu medycznego, badania naukowe, itp.).

48. Źródła lokalnej polityki społecznej. ( Niestety nie wiem, czy takie źródła autor miał na myśli...)

I. Źródła prawa:

1. Konstytucja

2. Ustawy:

a) o samorządzie gminnym

b) o samorządzie powiatowym

c) o pomocy społecznej

d) o systemie ubezpieczeń społecznych

e) o działalności pożytku publicznego i wolontariacie

f)o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych

g) o zakładach opieki zdrowotnej

h) o ochronie zdrowia publicznego, o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych

i) o Państwowym Ratownictwie Medycznym

j) o chorobach zakaźnych i zakażeniach

k) Prawo farmaceutyczne

3. Rozporządzenia Ministrów właściwych

4. prawo miejscowe (uchwały rad gmin i powiatów)

5. umowy cywilnoprawne i akty administracyjne

6. regionalne programy operacyjne.

II. Źródła finansowania lokalnej polityki społecznej :

1. Budżet państwa (na realizację zadań zleconych)

2. Budżet gmin

3. Dotacje

4. Fundusze unijne

5. środki pochodzące z fundacji i darowizn

49. Obszary lokalnej polityki społecznej.

Za obszar realizacji celów lokalnej polityki społecznej uznawane są łącznie gminy i powiaty, jednak zdecydowana przewaga działań praktycznych związanych z zaspokajaniem potrzeb indywidualnych i zbiorowych ma miejsce na poziomie gminy. Lokalizacja polityki społecznej na obu tych poziomach jest związana z potrzebą racjonalizacji wydatków na politykę społeczną i funkcjonalizacji jej struktur. Skala powiatu jest jednak właściwsza, jeśli chodzi o formułowanie całościowej diagnozy kwestia związanych z problemami społecznymi, głownie wskazania sposobów ich rozwiązania przy produktywnym wykorzystaniu infrastruktury społecznej i racjonalnym gospodarowaniu środkami finansowymi i rzeczowymi.

Podmioty polityki społecznej, które swoimi działaniami obejmują cały powiat, spełniają funkcje bardziej specjalistyczne, zajmującej się zazwyczaj realizacją zadań adresowanych do wybranych grup ludności.

Przesłankami podziału jest tu wyższy poziom fachowości udzielanych usług
np. edukacja na poziomie ponadgimnazjalnym czy świadczenia zdrowotne, które udzielane są zakładzie lecznictwa zamkniętego lub też kryterium ekonomiczne, związane z jednostkowym kosztem udzielanych w skali powiatu świadczeń.
Jeśli chodzi o świadczenia specjalistyczne, które wymagając wyższych kwalifikacji personelu, a także znacznie lepszego wyposażenia placówek, koszt taki byłby nieporównanie wyższy, gdyby udzielanie ich zorganizowane było na terenie poszczególnych gmin. Skala lokalna polityki społecznej, powinna być, zatem rozumiana, jako powiat z dalece specjalistycznymi działaniami i gminy, które oferują podstawowe usługi i świadczenia.

Jeśli chodzi o określenie obszaru zadań lokalnej polityki społecznej to można stwierdzić, że cały zakres przedmiotowy centralnej polityki społecznej uwzględnia się na jej szczeblu lokalnym, gdyż każdy problem polityki społecznej ma swój wymiar lokalny, choć jego zasięg przestrzenny jest zróżnicowany.

Jednak obszar lokalnej polityki społecznej wyznaczają tak naprawdę zadania własne gmin o charakterze fakultatywnym. Właśnie tu mogą być nakreślane odpowiednie preferencje i hierarchia celów lokalnej polityki społecznej. Zadania te obejmują: prowadzenie domów pomocy społecznej, ośrodków wsparcia o zasięgu lokalnym oraz kierowanie do nich osób wymagających opieki, przyznawanie i wypłacanie celowych zasiłków, przyznawanie pomocy rzeczowej, przyznawanie pomocy w naturze na ekonomiczne usamodzielnienie, przyznawanie i wypłacanie zasiłków oraz pożyczek na ekonomiczne usamodzielnienie, pozostałe zadania z zakresu polityki społecznej wynikają z rozpoznania potrzeb gminy.

50. Problemy deformacji w relacjach między polityką centralną, regionalną i lokalną.

- tendencja przenoszenia większości zadań w zakresie zwalczania ubóstwa na poziom lokalny (zarzut, że państwo chce zdjąć z siebie odpowiedzialność za losy ubożejącej części społeczeństwa);

- ograniczenie roli gminy, jako podmiotu polityki zdrowotnej na skutek rozwoju systemu ubezpieczenia zdrowotnego;

- polityka zatrudnienia: lokalne (skala powiatu) inicjatywy mogą korygować lub łagodzić warunki związane z sytuacją na krajowym rynku pracy;

- nie dość precyzyjnie określona granica między kompetencjami podmiotów krajowych a lokalnych dot. polityki mieszkaniowej, kulturalnej, organizowania czasu wolnego i wypoczynku, kształtowania i ochrony środowiska naturalnego oraz przeciwdziała patologii społecznej;

- ograniczenie przez ustawodawcę zasad finansowania lokalnej polityki lub transferu środków dla uniknięcia nadmiernych różnic między regionami kraju;

- rozwiązania ustalone centralnie nie uwzględniają specyficznych dla danego terenu sytuacji.

56

---