POLITYKA I ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNE

1. Jan Jończyk „Prawo zabezpieczeń społecznych” Zakamycze

1. Kruszczyńska, Koczur „System ubezpieczeń społecznych”

Pojęcie prawa zabezpieczeń społecznych i techniki jego realizacji.

Młode pojęcie, jako początek przyjęto:

- dekret rady komisarzy ludowych ZSRR z 1918 r.

- amerykańska ustawa z 1935 r. o zabezpieczeniu społecznym

Zakresem objęto system świadczeń finansowanych ze składek, ale także świadczenia, które przysługiwały osobom, które nie zabezpieczyły się na wypadek wystąpienia ryzyka starości i bezrobocia.

Plan Bewerida z 1942 - angielski lord, który zauważył zróżnicowanie społeczne.

Wezwał państwa do zmiany podziału dochodu narodowego - nadwyżki na zwalczanie niedostatku.

Państwo odpowiedzialne za zwalczanie ubóstwa.

Zabezpieczenie społeczne - wg Konwencji Międzynarodowej Org. Pracy nr 102 w sprawie minimalnych norm zabezpieczenia społecznego (1952) - Polska ratyfikowała w 2005 r.

Definiowała zabezpieczenie społeczne na płaszczyźnie podmiotowej, przedmiotowej i instrumentalnej.

PODMIOTOWA - minimalne normy zakresu podmiotowego (osób, które powinny być objęte zabezpieczeniem społecznym w poszczególnych państwach) procentowo i odnosi się do 3 grup:

• Pracownicy

• Osoby zawodowo czynne

• Osoby zamieszkujące dane terytorium

PRZEDMIOTOWA - określa zdarzenia losowe, które powinny być objęte ochroną przez system zabezpieczeń społecznych, określa też minimalne normy świadczeń, które przysługiwałyby w przypadku tych zdarzeń.

Ryzyko socjalne, a zdarzenie losowe.

Zdarzenie losowe - o charakterze biotycznym, biologicznym, wiąże się z organizmem ludzkim

Ryzyko socjalne - konsekwencja wystąpienia zdarzenia o charakterze biotycznym

Zdarzenie losowe - wywołuje skutek - ryzyko socjalne - niezdolność do pracy

Ale zdarzeniem losowym jest też bezrobocie, co lekko podważa w/w tezę.

ZDARZENIA LOSOWE Z KONWENCJI 102:

1. choroba - zasiłek chorobowy

1. macierzyństwo - zasiłek macierzyński

1. inwalidztwo - renty z tytułu niezdolności do pracy

1. osiągnięcie wieku emerytalnego (starość) - emerytura

1. śmierć żywiciela rodziny - renta rodzinna

1. wypadek przy pracy i choroba zawodowa - renta inwalidzka i rodzinna + świadczenia zasiłkowe + pomoc lecznicza - świadczenia rzeczowe

1. nieoczekiwane zwiększenie się kosztów utrzymania rodziny - świadczenia rodzinne

1. bezrobocie - zasiłki dla bezrobotnych

INSTRUMENTALNA - precyzuje mechanizmy prawne które służą realizacji zabezpieczeń społecznych.

Przewiduje możliwość uzależnienia prawa do świadczenia od szeroko rozumianego stażu.

STAŻ:

• okres zatrudnienia

• okres prowadzenia działalności zarobkowej

• okres zamieszkiwania

PODZIAŁ ZABEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH (TECHNIKI ZABEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH)

1. TECHNIKA UBEZPIECZENIOWA - ubezpieczenie społeczne (XIX w.)

1. TECHNIKA ZAOPATRZENIOWA - zaopatrzenie społeczne (najnowsze)

1. POMOC SPOŁECZNA (najstarsze, średniowiecze)

Podstawą stosowania „prawa zabezpieczeń społecznych” od roku 1997 - KONSTYTUCJA

„Prawo do zabezpieczenia społecznego”

• art 67 - norma gwarantująca zabezpieczenie społeczne - 1 część - prawo do zabezpieczenia społecznego na wypadek 3 zdarzeń losowych - choroby, inwalidztwa, osiągnięcia wieku emerytalnego - 2 część - także bezrobocia [wąskie ujęcie, tylko te 3 przypadki]

• art. 68 - obywatelskie prawo do ochrony zdrowia, ust 2 przyznaje prawo równego dostępu do świadczeń zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych, bez względu na sytuację materialną

UJĘCIA DOKTRYNALNE

1. KONCEPCJA RYZYK SOCJALNYCH JOŃCZYKA

Zakłada, że z punktu widzenia definicji zabezpieczeń społecznych, istotne znaczenie posiada katalog tradycyjnych ryzyk socjalnych - jest na 1 miejscu

Potrzeba bezpieczeństwa socjalnego - ustawodawca zapewnia bezpieczeństwo socjalne.

2. KONCEPCJA TECHNIK ZABEZPIECZENIA SPOŁ. PIOTROWSKIEGO (lata 50-te)

Nakazuje definiować zabezpieczenia społeczne poprzez techniki.

- „to ogół gwarancji i środków służących zabezpieczeniu społecznie usprawiedliwionych potrzeb obywateli, którzy doznali utraty albo ograniczenia zdolności do pracy, albo zostali nadmiernie obciążeni kosztami utrzymania rodziny”

Akcentuje nie ryzyko (zdarzenie losowe) ale mechanizmy prawne (odwrotnie niż Jończyk)

POJĘCIE KONKURENCYJNE DLA ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO - PRAWO SOCJALNE

Tradycje niemiecki, w l. 70-tych uchwalono w Niemczech Kodeks socjalny, szerszy niż p.z.s.

Dzieli się ono na 3 działy

• Przezorność społeczna - ubezpieczenie społeczne i zaopatrzenie społeczne funkcjonariuszy publicznych

• Odszkodowanie społeczne - system świadczeń odszkodowawczych za które odpowiedzialność ponosi całe społeczeństwo - np. ofiary wojny

• Pomoc społeczna i wsparcie społeczne

W Polsce wsparcie społeczne nie jest wliczane do zabezpieczeń społecznych, są to systemy świadczeń dla osób, które znalazły się w trudnej sytuacji

- Dla osób kształcących się

- Dla młodych rodzin w związku z nabyciem mieszkania

- Dla osób niepełnosprawnych

- Dla rodzin wielodzietnych

FORMY (TECHNIKI) ZABEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH

1. UBEZPIECZENIE SPOŁECZNE - inicjatorem Bismarck w l. 1883-1889; w Niemczech wprowadzono 3 ustawy:

- O ubezpieczeniu chorobowym robotników (1883)

- O ubezpieczeniu od nieszczęśliwych wypadków (1884)

- O ubezpieczeniu na wypadek inwalidztwa oraz na starość- (1889)

Ograniczenie tendencji rewolucyjnych klasy robotniczej.

Model ubezpieczeń społecznych idealny - obecnie nie jest spotykany, są mieszane zaopatrzeniowo - ubezpieczeniowe.

Cechy charakterystyczne (kategorialne)

1. przymus ubezpieczeniowy - jednostka jest pozbawiona możliwości wyboru czy przystąpić czy nie - decyduje ustawodawca:

• Pierwotnie - nałożenie na pracodawców obowiązku ubezpieczenia pracowników (tj. zgłoszenia i opłacania składek)

• Współcześnie - zasada automatyzmu nawiązania stosunku ubezpieczenia społecznego - więź ubezpieczeniowa powstaje z samego faktu podjęcia działalności z którą wiąże się obowiązek ubezpieczenia - niezależnie od zgłoszenia i opłacania składek (w PL zgłoszenie w terminie 7 dni)

Celem jest chęć stworzenia szerokiego podmiotu

Cel finansowy - przyciągnięcie środków

Cel - przyciągnięcie osób dla których ubezpieczenie społeczne jest nieopłacalne (wysoko wynagradzane)

2. powszechność ubezpieczeń - oznacza, że obejmuje wszystkich, ale jako obejmowania zakresem ubezpieczeń społecznych poszczególnych grup społecznych; o tym kto jest objęty decyduje ustawodawca, osoby, które prowadzą ten sam rodzaj działalności tworzą wspólnotę ryzyka objętą ubezpieczeniem.

3. składkowa forma finansowania świadczeń ubezpieczeniowych - opłata o charakterze celowym

Danina publiczna o charakterze opłaty celowej, z góry wiadomo, że jest przeznaczona na finansowanie świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

- Możliwość- obciążenia finansowania składek na płatnikach składek; do 1998 - pracodawca

- Podzielony na płatników i ubezpieczonych (w Polsce obecnie)

- Ubezpieczeni sami finansują składki na ubezpieczenie - samoubezpieczenie

4. wzajemność (ekwiwalentność) składki i świadczenia

W systemie ubezpieczeń społecznych składka i świadczenie są wzajemne, w tym sensie składka jest również jednym z warunków nabycia prawa do świadczenia, tytułem do otrzymania świadczenia

Ekwiwalentność - wysokość opłacanych składek wprost wpływa na wysokość świadczenia - nie jest pełna, modyfikowana przez zasadę solidaryzmu społecznego; w ubezpieczeniu zdrowotnym - zależy od zdolności zarobkowych ubezpieczonego „społeczne wyrównanie”.

Pełna ekwiwalentność - ubezpieczenia gospodarcze

Umowa ubezpieczeniowa - instytucja szacuje swoje ryzyko; wysokość składki ubezpieczenia gospodarczego zależy od ryzyka indywidualnego wystąpienia określonego zdarzenia.

5. podmiotowy charakter prawa do świadczenia - opłacanie składki tytułem do nabycia prawa do świadczenia. Spełnienie przesłanek nadaje ubezpieczonemu roszczenie spełnienia świadczenia przez instytucję ubezpieczeniową - można domagać się na drodze sądowej.

6. formalizm świadczeń z ubezpieczenia społecznego - oznacza, że przesłanki nabycia prawa do świadczenia mają charakter obiektywny, są precyzyjnie określone w obowiązujących przepisach prawa

7. schematyzm świadczeń z u.s. - oznacza, że świadczenie społeczne ma charakter typowy, są one enumeratywnie wyliczone w obowiązujących przepisach prawa, określają one również precyzyjnie wysokość tych świadczeń - dla wszystkich takie same

8. autonomia funduszu ubezpieczeń społecznych i instytucji ubezpieczeń społecznych - niezależne od aparatu państwowego - w PL marginalnie

II. ZAOPATRZENIE SPOŁECZNE - powstało w wyniku

1. przekształcenia się instytucji pomocy społecznej

1. powstania systemów świadczeń dla osób zasłużonych na rzecz państwa

ad. 1 pomoc społeczna była realizowana przez instytucje kościelne, gminy - jednostki komunalne; warunkiem udzielenia świadczenia była indywidualna ocena sytuacji ubiegającego się o świadczenie - było to upokarzające

chciano stworzyć obiektywne przesłanki udzielania tej pomocy, związane one były z:

• okresem zamieszkiwania

• wiekiem

• zdolnością do pracy

• sytuacją rodzinną

Doprowadziło to do wykształcenia rent państwowych (rent starczych) - objęły zakresem całe społeczeństwa; finansowane z budżetu; zapewniają zaspokojenie podstawowych potrzeb ludzkich (Wielka Brytania, Nowa Zelandia, kraje skandynawskie)

Ad.2 celem zapewnienia tym osobom dotychczasowego poziomu życia - funkcjonariuszom publicznym (sędziowie, prokuratorzy, służba mundurowa)

1. finansowane z budżetu państwa - nie ma składek, nie ma wyodrębnienia wspólnoty ryzyka, tworzy je całe społeczeństwo (z planu finansowego państwa)

reszta tak jak u.s. +5 +6 +7

nie ma 2 i 8 (organy administracji państwowej)

III. POMOC SPOŁECZNA - pierwsze regulacje - XVII w. Wielka Brytania

1. finansowanie świadczeń metodą budżetową - z ogólnych dochodów budżetowych (z budżetu państwa i z budżetu samorządu) zadania realizują instytucje samorządu terytorialnego, najczęściej gminy.

1. warunkiem korzystania z pomocy społecznej jest stwierdzenie zaistnienia indywidualnej potrzeby po stronie osoby ubiegającej się o świadczenie (badania środowiskowe, ankiety); świadczenia z pomocy społecznej są dostosowywane do rodzaju potrzeby po stronie osoby ubiegającej się o świadczenie. Formalizm i schematyzm ulegają ograniczeniu. Większą role odgrywają świadczenia rzeczowe niż pieniężne (tzn. w pierwszej kolejności)

1. subsydiarny charakter pomocy społecznej - są udzielane gdy nie ma możliwości zaspokojenia elementarnych potrzeb z innych źródeł (np. pracy rąk własnych, innego systemu zabezpieczenia społecznego)

1. zaspokajanie elementarnych potrzeb ludzkich - są udzielane na poziomie minimalnym, zapewniają minimum egzystencji.

Cechą jest uznaniowy charakter świadczeń z pomocy społecznej - ale nie jest to prawdziwe, bo

 oparta na konstrukcji prawa podmiotowego

 o charakterze uznaniowym

W 1 przypadku - stwierdzenie potrzeby jest źródłem roszczenia po stronie ubiegającej się

W 2 przypadku - stwierdzenie potrzeby skutkuje tylko przekonaniem organu o istnieniu potrzeby, ale nie rodzi roszczenia

USTAWA O SYSTEMIE UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH (Dz. U. 137.887)

centralna rola w systemie ubezpieczeń społecznych „konstytucja systemu ubezpieczeń społecznych”

zawiera przepisy wspólne dla 4 gałęzi ubezpieczeń społecznych - emerytalnego, rentowego, chorobowego, wypadkowego

podział ubezpieczenie społecznego na 4 w/w świadczenia, wyrazem tego zróżnicowania jest:

zróżnicowanie podmiotowe

zróżnicowanie źródeł finansowania świadczeń

podział funduszu - na 4 odrębne

poza tą ustawą pozostaje ubezpieczenie zdrowotne (ustawa o świadczeniu zdrowotnym finansowanym ze środków publicznych) i ubezpieczenie rolnicze (ustawa o ubezpieczeniu społecznym rolników)

każde z tych 4 ubezpieczeń można podzielić jeszcze na obowiązkowe i dobrowolne

ZAKRES PODMIOTOWY UBEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO

1. emerytalne i rentowe - obowiązkowe (art. 6 ust 1 - 21 kategorii)

1. osoby wykonujące pracę zależną - pracodawcy, chałupnicy, członkowie spółdzielni rolniczych, zleceniobiorcy, osoby świadczące pracę w okresie odbywania kary pozbawienia wolności

1. osoby prowadzące pozarolniczą działalność - osoby prowadzące działalność gospodarczą, twórcy i artyści, osoby wykonujące wolne zawody, jednoosobowi wspólnicy spółek z o.o., spółek jawnych, komandytowych i partnerskich

1. pobierający określone świadczenia - podleganie obowiązkowi świadczenia - bezrobotni pobierający zasiłek, zawodowi posłowie i senatorowie, stypendyści sportowi, osoby pobierające zasiłek macierzyński lub świadczenie socjalne związane z restrukturyzacją określonej gałęzi przemysłu - górnictwo, świadczenia szkoleniowe

1. osoby pełniące służbę publiczną - funkcjonariusze służby celnej, żołnierze w służbie czynnej (niezawodowi), osoby odbywające zastępczą służbę wojskową

1. duchowni

1. osoby przybywające na urlopie wychowawczym

2.ubezpieczenie dobrowolne - zakres podmiotowy emerytalnego i rentowego (art. 7 i art. 10)

DOBROWOLNE - otwarte dla wszystkich, którzy nie podlegają ubezpieczenie obowiązkowemu.

Otwarty system ubezpieczeń społecznych - w Polsce ubezpieczenie zdrowotne

System ograniczonego dostępu - wylicza osoby, które mogą się ubezpieczyć na zasadzie dobrowolności.

2 rodzaje ubezpieczenia dobrowolnego

1 - klasyczne - art. 7

2 - kontynuowane - art. 10

Art. 7: małżonkowie osób pełniących służbę dyplomatyczną, osoby, które rezygnują z zatrudnienia z powodu konieczności sprawowania opieki osobistej nad chorym członkiem rodziny uprawnionym do zasiłku pielęgnacyjnego; osoby świadczące pracę na rzecz pracodawcy zagranicznego za granicą lub w Polsce, jeśli nie posiada on w Polsce swojego przedstawicielstwa lub siedziby (np. marynarze pod obcą banderą); studenci i doktoranci; osoby przygotowujące się do służby zakonnej; osoby które odbywają staż adaptacyjny związany z ubieganiem się o uznanie kwalifikacji do wykonywania zawodu regulowanego.

Art. 10: umożliwia osobom, które utraciły status osoby podlegającej obowiązkowemu ubezpieczeniu lub dobrowolnie ubezpieczających się z tytułu pracy na rzecz zagranicznego pracodawcy, kontynuowanie ubezpieczenia.

WARUNKI:

• złożenie wniosku bezpośrednio po zakończeniu w/w ubezpieczeń (w terminie 30 dni od ustania), później tracą możliwość kontynuowania ubezpieczenia

• niższa składka - osoby te podlegając temu ubezpieczeniu przez okres dłuższy niż 10 lat nie obowiązuje gwarancja wypłaty świadczenia emerytalnego w wysokości co najmniej minimalnej wysokości emerytury gwarantowanej przez państwo, jeśli stan konta nie będzie tego umożliwiał

ZBIEG TYTUŁÓW UBEZPIECZENIA:

Art. 9 - możliwe różne rozwiązania

- zasada sumowania tytułów podlegania ubezpieczeniu (kumulacja)

- różnicowanie mocy prawnej różnych tytułów (hierarchizacja) - emerytalne i rentowe na 1 miejscu - maja moc uchylania innych tytułów ubezpieczenia

1. stosunek pracy

1. stosunek cywilno-prawny (świadczenie pracy)

1. stosunek członkowstwa w spółdzielni

1. stosunek służby

1. pobieranie świadczenia socjalnego w związku z restrukturyzacją określonej gałęzi przemysłu

przy występowaniu w/w tytułów - zasada pierwszeństwa

Zasada pierwszeństwa w czasie - stosowane posiłkowo przy zbiegu tytułów

1. wykonywanie pracy nakładczej

1. świadczenie pracy w ramach umowy cywilno-prawnej

1. pozarolnicza działalność

1. posłowie i senatorowie

uprawniają osobę do ubezpieczenia jedynie z tego tytułu, który powstał najwcześniej.

Zasada wyboru - tylko do zbiegu różnych rodzajów działalności pozarolniczej prowadzonej przez ubezpieczonego, możliwość wyboru działalności podlegającej ubezpieczeniu.

Zbieg statusu emeryta/rencisty z prowadzeniem działalnością wymagającą ubezpieczenia obowiązkowego.

Gdy - stosunek pracy (pracownik); członkowstwo w spółdzielni; służba celna.

W ramach umowy cywilno-prawnej o ile nie pozostaje jednocześnie w stosunku pracy.

ZAKRES PODMIOTOWY UBEZPIECZENIA CHOROBOWEGO:

• Pracownicy

• Członkowie spółdzielni

• Osoby wykonujące zastępczą służbę wojskową

Dobrowolnie:

• Chałupnicy

• Zleceniobiorcy

• Osoby prowadzące pozarolniczą działalność

• Praca w okresie wykonywania kary pozbawienia wolności

• Duchowni

ZARES PODMIOTOWY UBEZPIECZENIA WYPADKOWEGO:

• Wszystkie kategorie osób podlegające obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu

• Wyłączenia:

a. Bezrobotni - nie pracują

b. Chałupnicy - pracują w domu

c. Żołnierze niezawodowi - podlegają zaopatrzeniu

d. Osoby przebywające na urlopie wychowawczym i macierzyńskim

e. Osoby dobrowolnie ubezpieczone

f. Osoby pobierające świadczenia socjalne w związku z restrukturyzacją gałęzi przemysłu

g. Zleceniobiorcy - w zależności od miejsca wykonywania pracy

OBJĘCIE UBEZPIECZENIEM:

Zasada automatyzmu nawiązania stosunku ubezpieczenia - osoby podlegające obowiązkowemu ubezpieczeniu zostają objęte ochroną ubezpieczenia od samego momentu podjęcia działalności rodzącej obowiązek takiego ubezpieczenia, a przestają być objęte z chwilą zaprzestania takiej działalności bez względu na zgłoszenie do ubezpieczyciela oraz płacenia składek.

Nie znajdzie to zastosowania do osób dobrowolnie ubezpieczających się (art. 14), ubezpieczenie jest na wniosek, w terminie określonym we wniosku, a przestaje w terminie określonym we wniosku o wyłączenie z ubezpieczenia, oba terminy nie przypadają wcześniej niż data złożenia wniosku. Osoba traci status również wówczas, gdy nie opłaci składki w terminie, od 1 dnia miesiąca za który nie zostanie w terminie opłacona składka.

OBOWIĄZEK SKŁADKOWY:

Stopa procentowa - jednakowa dla wszystkich, wyjątkiem ubezpieczenie wypadkowe, gdzie stopa jest zróżnicowana w zależności od dziedziny działalności oraz stopnia ryzyka wystąpienia wypadku przy pracy lub choroby zawodowej u tego pracodawcy, ustawodawca określa jedynie minimalne i maksymalne wysokości. Art. 22

• Ubezpieczenie emerytalne - 19,52% podstawy wymiaru składki

• Ubezpieczenie rentowe - 13% podstawy wymiaru składki

• Ubezpieczenie chorobowe - 2,45%

• Ubezpieczenie wypadkowe - minimum 0,4% maksimum 8,12%

Ubezpieczenie emerytalne:

Osoby urodzone po 31.12.1948 uzyskały możliwość podlegania ubezpieczeniu emerytalnemu z 2 źródeł:

a) Funduszu Ubezpieczeń Społecznych FUS (I filar)

b) Otwartego funduszu emerytalnego OFE (II filar)

Osoby urodzone po 31.12.1968 podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu dwu-filarowemu:

1. 7,3% (z19,52%) - w części finansowanej przez ubezpieczonego trafia do OFE

1. 0,25% trafia do Funduszu Rezerwy Demograficznej, administrowanej przez ZUS

ZASADY FINANSOWANIA SKŁADEK:

• Na ubezpieczenie emerytalne - w równych częściach przez płatników składek oraz samych ubezpieczonych

• Ubezpieczenie chorobowe - w całości przez samych ubezpieczonych

• Ubezpieczenie wypadkowe - w całości przez płatników

• Wyjątki:

1. nałożenie ciężaru finansowania składek w całości przez samych ubezpieczonych:

 osoby prowadzące pozarolniczą działalność

 osoby podlegające dobrowolnemu ubezpieczeniu

2. finansowanie w całości ze środków płatników składek:

• żołnierze niezawodowi

• osoby współpracujące - członkowie rodzin lub świadczące pracę w ramach umów cywilnoprawnych, które współpracują przy tej działalności

• osoby, które zrezygnowały z zatrudnienia w celu sprawowania opieki nad chorym członkiem rodziny, uprawnieni do świadczenia pielęgnacyjnego

• osoby uprawnione do świadczenia pielęgnacyjnego

• osoby na urlopach wychowawczych oraz pobierające zasiłek macierzyński lub na warunkach zasiłku macierzyńskiego

• bezrobotni (Fundusz Pracy płaci)

3. inaczej rozłożony jest ciężar finansowania składek - duchowni - składki na ubezpieczenie społeczne (emerytalne, rentowe, wypadkowe) są finansowane w 20% przez samych ubezpieczonych, a w 80% przez specjalny Fundusz Kościelny. Fundusz finansuje 100% za członków zakonów kontemplacyjnych, klauzulowych i misjonarzy

PODSTAWY WYMIARU SKŁADKI:

Podstawą jest przychód, wg ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Wyjątki:

1. dotyczące osób, których podstawa wymiaru składki jest określana metodą ryczałtową:

 osoby prowadzące pozarolniczą działalność

 osoby podlegające ubezpieczeniu na zasadzie dobrowolności

ryczałt: podstawę wymiaru składki stanowi zadeklarowana kwota. Jest określana minimalna kwota:

 60% przeciętnego wynagrodzenia (pozaroln.) - osoby, które zaczynają tę działalność mogą mieć niższą podstawę (art. 181) - w okresie 2 lat od rozpoczęcia ta minimalna kwota nie może być mniejsza od 30% minimalnego wynagrodzenia

 To minimalne wynagrodzenie dla osób wykonujących umowy cywilno-prawne

2. ustawodawca przyjmuje stałą podstawę wymiaru składki

 za stałą podstawę ustawodawca przyjmuje minimalne wynagrodzenie (899,10)

 żołnierze niezawodowi

 duchowni

• kwota kryterium dochodowego z ustawy o świadczeniach rodzinnych (504 zł)

 osoba rezygnująca z zatrudnienia dla sprawowania opieki nad członkiem rodziny

 kwota świadczenia pielęgnacyjnego:

 osoby uprawnione do świadczenia pielęgnacyjnego

 osoby na urlopie wychowawczym

4. ustawodawca przewiduje ograniczenie maksymalnej wysokości podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, po przeliczeniu w skali roku kwoty 30-krotności przeciętnego miejscowego wynagrodzenia prognozowanego na dany rok kalendarzowy w ustawie budżetowej (art. 19) - ustaje obowiązek opłacania składek emerytalnych i rentowych do końca roku kalendarzowego. Płatnik musi zaprzestać odprowadzania składek wobec osób, które osiągają dochody z kilku źródeł

Składki nadpłacone podlegają zwrotowi.

Relacja między zakładem ubezpieczeń a płatnikiem przypomina stosunek administracyjno-prawny. ZUS występuje jako organ podatkowy:

• zasady dochodzenia składek reguluje ordynacja podatkowa

• ZUS może dochodzić odsetek ustawowych od kwot nieopłaconych składek

• ZUS może stosować dodatkową opłatę w wysokości maksymalnie 100% kwoty nieopłaconych składek. Okres przedawnienia to 10 lat

• ZUS może występować z wnioskiem o założenie księgi wieczystej dla nieruchomości

• Wyłączenie należności składkowych z postępowania układowego

• Prawo ZUS do umorzenia należności składkowych, lub rozłożenia na raty - umorzenie tylko gdy są całkowicie nieściągalne. Tylko osoby prowadzące pozarolniczą działalność i dobrowolnie ubezpieczone mogą mieć umorzone, nawet jeśli nie są nieściągalne, ale jest to uzasadnione

Terminy opłacania składek:

 Do 5-ego dnia następnego miesiąca opłaca składki płatnik będący jednostką budżetową, zakładem budżetowym, gospodarstwem pomocniczym

 Do 10-ego dnia następnego miesiąca składki opłacają ubezpieczeni będący też płatnikami

 Do 15-ego inne osoby

Gdzie trafiają składki - do FUS, oprócz części składki emerytalnej, która trafia do OFE i Funduszu Rezerwy Demograficznej.

FUS dzieli się na 4 fundusze:

Emerytalny

Rentowy

Chorobowy

Wypadkowy

FUS ma też fundusze rezerwowe - na niedobory w funduszu podstawowym.

dla ubezpieczenie rentowego i chorobowego

dla ubezpieczenia wypadkowego

Są one finansowane z nadwyżek powstających z funduszu podstawowym na koniec każdego roku kalendarzowego, pomniejszone o kwoty niezbędne na sfinansowanie świadczeń w 1 miesiącu następnego roku kalendarzowego.

FUS - państwowy fundusz celowy przeznaczony na finansowanie świadczeń z zakresu ubezpieczenia społecznego. Nie ma osobowości prawnej, nie ma organów, rolę tę spełnia ZUS (jest dysponentem)

Fundusz Rezerwy Demograficznej - ma osobowość prawną, tu organem jest ZUS. Spełnia rolę funduszu rezerw dla ubezpieczenia emerytalnego. Środki są gromadzone na niedobory funduszu emerytalnego, wynikającego z przyczyn demograficznych.

Jest finansowany z części składki emerytalnej (0,25%), ponadto są tu nadwyżki na rachunku funduszu emerytalnego. Kiedyś będą to też środki z prywatyzowanego mienia państwowego.

Też zyski z lokat. Polityka ZUS powinna opierać się na programach demograficznych.

Płodność

Umieralność

Wzrost gospodarczy

Bezrobocie

Inflacja

Migracje

Wysokość przeciętnego wynagrodzenia

Co 3 lata robi się programy liczące w oparciu o te kryteria. Uruchomiane środki w 2009 roku.

ZUS

• prowadzenie kont ubezpieczonych i płatników składek oraz centralnych rejestrów ubezpieczonych, płatników składek, członków OFE, osób otrzymujących emerytury i innych

• trafia tu jednolita składka na ubezpieczenie emerytalne, ZUS dzieli ją i w części odprowadza do FUS, FRD i OFE

• ZUS jedynie ewidencjonuje składki płacone z tytułu ubezpieczenia osoby na koncie

• Środki ze składek są równocześnie wydatkowane na świadczenia osób pobierających świadczenia emerytalno-rentowe, środki te są wydatkowane, a nie gromadzone

• System ten opiera się na umowie pokoleniowej, między pokoleniem osób aktywnych zawodowo a osób pobierających świadczenia emerytalno-rentowe

ŚWIADCZENIA EMERYTALNE

(ustawa o emeryturach i rentach z FUS z 17.X.1998)

Przesłanki nabycia - ustawa podzieliła ubezpieczonych na 2 grupy - wg daty urodzenia

OSOBY URODZONE PRZED 1.01.1949

1. emerytura w wieku powszechnym przysługuje osobom ubezpieczonym spełniającym warunki:

• Wiek emerytalny

• Staż (ryzyko emerytalne oparte o mechanizm wysługi lat i domniemanej niezdolności do pracy)

• Ryzyko emerytalne oparte na mechanizmie wysługi lat

1. Wiek 60 lat dla kobiet i 65 dla mężczyzn

1. Staż 20 lat dla kobiet i 25 dla mężczyzn

2. emerytura dla osób pobierających rentę a tytułu niezdolności do pracy - dla osoby, która ma rentę z tytułu niezdolności do pracy i spełniła przesłankę wieku emerytalnego

2. emerytura w wieku powszechnym przy obniżonym stażu - 60 i 65 lat, 15 i 20 lat stażu, ubezpieczeni nie są tu objęci gwarancją uzyskania co najmniej najniższego świadczenia emerytalnego

2. emerytura wcześniejsza - 3 przesłanki:

 wiek 55 lat kobiety i 60 mężczyźni

 staż 30 lat kobiety i 25 mężczyźni

 konieczność bycia całkowicie niezdolnym do pracy u mężczyzn, u kobiet 55 lat, całkowita niezdolność i 20 lat ubezpieczenia

są jeszcze przepisy szczególne: tu normalny staż, ale o 5 lat mniej w wieku.

• inwalidzi wojenni, wojskowi, kombatanci

• pracownicy urzędów państwowych

• pracownicy samorządowi

• żołnierze przymusowo zatrudnieni w kopalniach

• nauczyciele akademiccy

5. Osoby uprawnione do renty z tytułu niezdolności do pracy w wyniku wypadku przy pracy:

• 55 lat kobiety, 60 lat mężczyźni

• Staż - 20 lat kobiety i 25 mężczyźni

6. emerytura w obniżonym wieku emerytalnym

• osoby zatrudnione w szczególnych warunkach - to pracownicy zatrudnieni przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia, znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej, bezpieczeństwo własne lub otoczenia (rozporządzenie RM z 7.02.1993)

• osoby zatrudnione w szczególnym charakterze - są to pracownicy zatrudnieni w organach kontroli państwowej, administracji, celnej, dziennikarze, nauczyciele, funkcjonariusze służb mundurowych oraz żołnierze zawodowi

• wiek emerytalny 55 lat kobiety, 60 mężczyźni, staż 20 lat kobiety, 25 mężczyźni, warunek stażu szczególnego - 15 lat

7. emerytura bez względu na wiek, np. art. 88 Karty Nauczyciela

• staż 30 lat stażu ubezpieczenia ogólnego, w tym minimum 20 lat pracy w charakterze nauczyciela

• dla szkolnictwa specjalnego - 25 lat stażu ogólnego i minimum 20 lat stażu w szkolnictwie specjalnym

8. w niższym wieku - twórcy i artyści

• 55 lat kobiety i 60 mężczyźni

• Staż 20 lat kobiety, 25 mężczyźni

• Minimum 15 lat prowadzenia działalności twórczej i artystycznej

9. emerytura kolejowa (art. 40)

• wiek 55 lat kobiety i 60 mężczyźni

• staż ogólny 20 lat kobiety i 25 mężczyźni

• 15 lat okresu zatrudnienia na kolei

10. emerytura górnicza - wg nowego stanu tak samo, niezależnie od urodzenia

ZASADY USTALANIA WYSOKOŚCI EMERYTURY OSÓB URODZONYCH PRZED 1.01.1949 (art. 53 ustawy emerytalnej)

3 elementy:

• stały - 24% kwoty bazowej (we wszystkich świadczeniach emerytalnych i rentowych)

• zmienny (indywidualny) - zależy od lat składkowych, od wysokości wymiaru podstawy składki: okresy składkowe - 1,3& podstawy wymiaru świadczenia za każdy rok składkowy

• okresy nieskładkowe - 0,7% podstawy wymiaru świadczenia x lata nieskładkowe

art. 15 - podstawa wymiaru świadczenia.

Dopiero od 1.01.1999 składki są ewidencjonowane na kontach ubezpieczonych.

Art. 15.1 - dla celów ustalenia podstawy, ubezpieczony musi wskazać 10 konkretnych lat kalendarzowych z ostatnich 20 lat podlegania ubezpieczeniu, wybranych przez ubezpieczonego.

Art. 15.6 - wyjątek - ubezpieczony może złożyć wniosek o uwzględnienie 20 lat kalendarzowych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu, nie muszą być to lata kolejne.

Teraz ustala się wskaźnik wysokości podstawy wymiaru świadczenia:

1. sumuje się wysokość2. miesięcznych wynagrodzeń uzyskanych przez ubezpieczonego w poszczególnych latach kalendarzowych na podstawie dokumentów pracodawcy (druk RP-7)

3. tę sumę roczną odnosi się do sumy rocznej przeciętnego wynagrodzenia pracowników w tych latach - dzieli się to wynagrodzenie przez przeciętne

4. otrzymuje się procentowy wskaźnik - wysokość5. wskaźnika zależy od faktycznego wynagrodzenia do przeciętnego wynagrodzenia - to w każdym roku ustala się z tych 10 lub 20 lat

6. mamy te wskaźniki - sumujemy je i dzielimy przez liczbę lat kalendarzowych - to wskaźnik wysokości podstawy wymiaru świadczenia.

To mechanizm rewaloryzacji - to indywidualizacja wymiaru podstawy składki, to też ma znaczenie ze względu na inflację.

Ten wskaźnik mnożymy przez aktualną wartość przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia - to kwota bazowa.

Podstawa wymiaru świadczenia = wskaźnik wysokości podstawy x kwota bazowa

Wskaźnik wysokości podstawy -> wartość przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia pomniejszona o potrącone od ubezpieczenia składki na ubezpieczenie społeczne z poprzedniego roku kalendarzowego.

Wysokość wskaźnika jest ograniczona - max 250% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.

OSOBY URODZONE PO 31.12.1948

Przesłanki nabycia prawa do emerytury:

• tylko wiek emerytalny 60 lat kobiety i 65 mężczyźni

• nie zależy od liczby lat opłacania składek

• tu jest ryzyko dożycie wieku emerytalnego

• staż ubezpieczonego ma wpływ na objęcie ubezpieczeniem gwarancją otrzymania minimalnego świadczenia emerytalnego - gdy będzie minimum 20 lat u kobiet, a 25 u mężczyzn

• wszyscy są objęci powszechnym wiekiem emerytalnym - nie ma zróżnicowania

• osoby zatrudnione w szczególnych warunkach lub charakterze - urodzone po 31.12.1948 dla nich jest kategoria - tzw. emerytury pomostowe - są okresowe - przysługują od dnia osiągnięcia wcześniejszego wieku emerytalnego, do dnia osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego

Zasady ustalanie wysokości emerytury dla tych osób:

• podstawą wymiaru świadczenia jest kwota składek zaewidencjonowanych na indywidualnym koncie ubezpieczonego oraz kwota kapitału początkowego z uwzględnieniem okresowej waloryzacji

• od 1999 roku ZUS ewidencjonuje te składki

• „kapitał początkowy” - hipotetyczna kwota składek opłaconych z tytułu ubezpieczenia osoby przed 1.01.1999 - art. 172 i 174

• Ustala się go na dzień 1.01.1999, stosuje się tu ten mechanizm waloryzacji, uwzględnia się minimum 10 kolejnych lat kalendarzowych z ostatnich 20 lat podlegania ubezpieczeniu lub 20 lat dowolnie wybranych przez ubezpieczonego z okresu przed 1.01.1999 (ten sam mechanizm ustalania wskaźnika)

• Ten wskaźnik mnoży się przez kwotę bazową

• Wskaźnik stały emerytury jest tu uwzględniony proporcjonalnie do długości okresu ubezpieczenia osiągniętego przed 1.01.1999

• Otrzymuje się kwotę hipotetyczną emerytury, do której ubezpieczony nabył prawo gdyby spełnił przesłanki do nabycia emerytury w dniu 1.01.1999

• Aby obliczyć hipotetyczną kwotę składek mnoży się tę hipotetyczną emeryturę przez przeciętną długość życia osób w wieku 62 lat ustaloną w miesiącach (ustalone przez prezesa GUS)

• Ta suma kapitału początkowego i składek ewidencjonowanych daje podstawę wymiaru świadczenia emerytalnego (to też podlega okresowej waloryzacji)

1. okresowa - co roku od dnia 1.06 każdego roku kalendarzowego

2. cenowa - z uwzględnieniem wskaźnika realnego wzrostu płac

• mechanizmy waloryzacji:

1. cenowej - to odpowiednie zwiększenie podstawy wymiaru świadczenia i samych świadczeń o wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych. Dobra dla emerytów i rencistów w wysokiej inflacji, bo zabezpiecza przed utratą wartości gdy płace jednak rosną szybciej niż ceny, to nie ma możliwości partycypowania przez ubezpieczenia w efektach rozwoju gospodarczego

wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych + wskaźnik płacowy na ten drugi wypadek -> obecnie tak jest.

Jak oblicza się wysokość świadczenia emerytalnego: (art. 26)

Świadczenie emerytalne = suma składek zawartych na koncie i kapitał początkowy, dzielona przez przeciętną długość życia osób w wieku przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego (GUS) - łączna dla kobiet i mężczyzn.

Mechanizm przejściowy - w pierwszych latach ustalania mechanizmu (od 1.01.2009) stosuje się oba mechanizmy ustalanie emerytury:

1. ubezpieczeni, którzy nie wybrali OFE jako drugie źródło finansowania emerytury, emerytury będą obliczane częściowo wg dwóch mechanizmów:

 w 2009 - 80% wg starego, a 20% wg nowego

 2010 - 70% wg starego, 30% wg nowego

 2011 - 55% wg starego, 45% wg nowego

 2012 - 35% - 65 %

 2013 - 20% 0 80%

1. ci którzy wybrali OFE inaczej, bo część składki trafia już do OFE

Podział na te dwie kategorie osób urodzonych przed i po 1.01.1949 ma wyjątki:

• osoby urodzone w latach 1949 - 1968 które osiągną warunki nabycia prawa do emerytury do końca grudnia 2007, a które nie wybrały OFE - chodzi o osoby np. zatrudnione w szczególnych warunkach i charakterze, twórców i artystów lub mają prawo do emerytury z uwagi na wcześniejszą niezdolność do pracy lub nauczyciele, kolejarze - obniżony wiek, tu emerytura wg mechanizmu waloryzacji

• emerytury górnicze - 1.01.2007 wchodzi nowelizacja ustawy, to wyłom od zasad, wszyscy bez względu na datę urodzenia, którzy spełnią warunki art. 50a i 50e nabędą prawo do emerytury górniczej, której wysokość będzie ustalana na takich samych zasadach jak emerytura w starym systemie, przesłanki:

 wiek 55 lat kobiety i mężczyźni, okres pracy 20 lat dla kobiet i 25 dla mężczyzn, w tym co najmniej 10 lat przy kwalifikowanej pracy górniczej pod ziemią

 wiek 50 lat dla kobiet i mężczyzn, staż pracy 20 lat dla kobiet i 25 dla mężczyzn, okres kwalifikowanej pracy górniczej pod ziemia 15 lat

 bez względu na wiek - osiągnięcie okresów pracy kwalifikowane pod ziemią - co najmniej 25 lat

ŚWIADCZENIA RENTOWE

Renta z tytułu niezdolności do pracy - przesłanki (łączne):

• niezdolność do pracy

• wymagany okres składkowy i nieskładkowy

• data powstania niezdolności - musi powstać w okresie ubezpieczenia lub w okresie 18 miesięcy od ustania ubezpieczenia

NIEZDOLNOŚĆ DO PRACY: osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu:

• element medyczny - zdarzenie losowe - naruszenie sprawności organizmu

• element ekonomiczny - utrata zdolności do pracy

• element zawodowy - brak rokowań odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu

grupy inwalidzkie istniały do 1996 roku.

Obecnie istnieją stopnie niezdolności do pracy:

• częściowa (III) - utrata z znacznym stopniu zdolności zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji

• całkowita (II) - całkowita niezdolność do pracy - do jakiejkolwiek pracy

• niezdolność do samodzielnej egzystencji (I) - ograniczenie sprawności w stopniu powodującym konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych

Trwałość niezdolności do pracy (art. 13.2-4)

1. zasada - niezdolność2. orzekana okresowo (od 2005 roku) wcześniej zależność3. od stanu zdrowia

4. zasada - niezdolność5. orzeka się na okres 5 lat, wyjątkiem niezdolność6. można orzec na dłużej jeżeli wg stanu wiedzy medycznej nie ma rokowań odzyskania przed upływem okresu 5 lat

7. osoba, która pobiera tą rentę prze okres ostatnich co najmniej 5 lat i brakuje mniej niż 5 lat do osiągnięcia wieku emerytalnego - ustala się okres niezdolności do dnia osiągnięcia wieku emerytalnego

RODZAJE RENT: (art. 59.1)

2. stałe - trwała niezdolność3. do pracy

4. okresowe - niezdolność5. jest okresowa, przysługuje przez okres ustalony w decyzji organu rentowego

KRYTERIA OCENY STOPNIA I TRWAŁOŚCI NIEZDOLNOŚCI DO PRACY: (art. 13.1)

3. stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwość4. przywrócenia niezbędnej sprawności o drodze leczenia i rehabilitacji

5. możliwość6. wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcie innej pracy oraz celowość7. przekwalifikowania zawodowego biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek, predyspozycje psychologiczne

ORZECZNICTWO LEKARSKIE:

Lekarz orzecznik ZUS w formie orzeczenia lekarskiego dokonuje oceny niezdolności do pracy, jej stopnia, oraz ustalenia:

• daty powstania niezdolności

• trwałości lub przewidywanego okresu niezdolności

• związku przyczynowego niezdolności lub śmierci z określonymi okolicznościami (chorobę, wypadki)

• trwałość lub przewidywany okres niezdolności do samodzielnej egzystencji

• celowość przekwalifikowania zawodowego

POSTĘPOWANIE ODWOŁAWCZE:

Środki odwoławcze kierowane do Komisji Lekarskiej ZUS

1 - sprzeciw - przysługuje osobie zainteresowanej w ciągu 14 dni od doręczenia orzeczenia

2 - zarzut wadliwości orzeczenia - przysługuje Prezesowi ZUS, w ciągu 14 dni od doręczenia orzeczenia

Komisja orzeka w tym samym trybie co lekarz. Istnieje możliwość przywrócenia terminu.

Sprzeciw wnosi się za pośrednictwem jednostki organizacyjnej ZUS właściwej ze względu na miejsce zamieszkania osoby zainteresowanej.

Komisja rozpatrując sprzeciw lub zarzut dokonuje w formie orzeczenie, nie rozpatruje po upływie terminu.

Prawomocność orzeczenia - orzeczenie lekarza lub Komisji jest podstawą do wydania decyzji przez organ rentowy.

WYMAGANY OKRES SKŁADKOWY I NIESKŁADKOWY (art. 58.1-3)

• 1 rok - niezdolność powstała przed ukończeniem 20 lat

• 2 lata - w wieku 20-22 lat

• 3 lata - wiek 22-25 lat

• 4 lata - wiek 25-30 lat

• 5 lat - w wieku powyżej 30 lat (okres musi przypadać w ciągu ostatnich 10 lat przed osiągnięciem emerytury

DATA POWSTANIA NIEZDOLNOŚCI:

Warunek powstania niezdolności w okresie ubezpieczenia lub 18 miesięcy od ustania tego okresu.

Nie ma zastosowania - do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy (20 lat kobiety i 25 mężczyźni) i został uznany za całkowicie niezdolnego do pracy.

NABYCIE PRZEZ RENCISTĘ PRAWA DO EMERYTURY:

Dla osób urodzonych przed 1949 i po 1948 - przyznaje się z urzędu zamiast renty z tytułu niezdolności do pracy osobie, która osiągnęła wiek uprawniający do emerytury oraz podlegała ubezpieczeniu społecznemu lub emerytalnemu i rentowemu.

Emerytura dla osoby urodzonej po 1948 roku nie może być niższa od pobieranej dotychczas renty z tytułu niezdolności do pracy.

RENTA SZKOLENIOWA(art. 60.1) przesłanki:

• Niezdolność do pracy

• Osiągnięcie wymaganych okresów składkowych i nieskładkowych

• Powstanie niezdolności w okresie ubezpieczenia lub 18 miesięcy od ustania ubezpieczenia

• Orzeczenie celowości przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie

Element zawodowy - niezdolność do pracy a orzeczenie celowości przekwalifikowania

Orzeczenie celowości - nie wyklucza o orzeczeniu o niezdolności do pracy

Okres pobierania:

• Zasada - 6 miesięcy

• Może być przedłużony na czas niezbędny do przekwalifikowania, ale nie dłużej niż 30 miesięcy

• Przedłużenie prawa do renty na podstawie wniosku starosty

• Skrócenie - na wniosek starosty, gdy zawiadomi o braku możliwości przekwalifikowania do innego zawodu lub gdy osoba zainteresowana nie poddaje się przekwalifikowaniu

Ustalenie wysokości renty z tytułu niezdolności do pracy:

• 24% kwoty bazowej

• 1,3% podstawy wymiaru za rok okresów składkowych

• 0,7% za każdy rok okresów nieskładkowych

• 0,7% za każdy rok okresu brakującego do pełnych 25 lat okresów składkowych oraz nieskładkowych przypadających od dnia zgłoszenia wniosku o rentę do dnia, w którym rencista ukończyłby 60 lat

• Renta dla osoby częściowo niezdolnej wynosi 75% renty dla osoby całkowicie niezdolnej.

Ustalenie wysokości renty szkoleniowej:

Wynosi 75% podstawy wymiaru renty - wynagrodzenia otrzymywanego przez ubezpieczonego w okresie ubezpieczenia.

Nie może być niższa niż najniższa renta dla osoby częściowo niezdolnej do pracy.

Nie przysługuje w razie osiągnięcia przychodu z tytułu działalności objętej obowiązkiem ubezpieczenia, bez względu na wysokość tego przychodu.

RENTA RODZINNA (art. 65.1-2) przesłanki:

• Śmierć żywiciela rodziny

• Posiadanie w chwili śmierci prawa do emerytury lub renty lub spełnianie warunków do takiego prawa

• Posiadanie statusu uprawnionego członka rodziny

Śmierć biologiczna i uznanie za zmarłego.

4 kategorie osób:

1. dzieci własne, drugiego małżonka, przysposobione

1. inne dzieci - przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletniości, wnuki i rodzeństwo

1. małżonek - wdowa, wdowiec

1. rodzice

Warunki nabycia prawa przez dzieci:

 odpowiedni wiek - do ukończenia 16 lat

 wyjątek - dalsze kształcenie do 25 lat w okresie pobierania nauki w szkole, gdy dziecko osiągnęło 25 lat będąc na ostatnim roku, prawo do renty przedłuża się do zakończenia tego roku nauki

Warunki dla drugiej kategorii osób:

warunki wiekowe j.w.

zostały przyjęte na wychowanie i utrzymanie co najmniej na rok przed śmiercią żywiciela, chyba, że śmierć była następstwem wypadku

nie mają prawa do renty po zmarłych rodzicach, a gdy rodzice żyją - jeżeli nie mogą zapewnić im utrzymania lub ubezpieczony (emeryt lub rencista) lub jego małżonek był ich opiekunem ustanowionym przez sąd

Warunki dla trzeciej kategorii osób (tzw. renta wdowia)

• wiek małżonka w chwili śmierci - 50 lat lub niezdolność do pracy

• wychowywanie co najmniej 1 dziecka uprawnionego do renty rodzinnej, w przypadku kształcenia się do 18 roku życia

• ukończone 50 lat w okresie 5 lat od śmierci lub zaprzestanie wychowywania dzieci

• istnienie małżeństwa lub pozostawanie we wspólności małżeńskiej w chwili śmierci

• rozwód lub nie pozostawanie we wspólności - osoba pozostała miała prawo do alimentów orzeczonych przez sąd lub na podstawie ugody sądowej

Pojęcie wspólności małżeńskiej:

→ nie chodzi o majątkowy ustrój wspólności ustawowej (z art. 31 KRO)

→ dotyczy więzi ekonomicznych, nie wyklucza oddzielne zamieszkiwanie ani brak wspólnego pożycia

Pojęcie okresowej renty wdowiej:

 dla wdowy lub wdowca, którzy nie spełniają warunków do renty wdowiej i nie mają innych źródeł utrzymania

 przysługuje przez okres roku od śmierci małżonka

 w okresie uczestniczenia w zdobywaniu kwalifikacji zawodowych przez okres 2 lat

Warunki dla czwartej kategorii osób:

spełnienie warunków wdowy lub wdowca

ubezpieczony (emeryt lub rencista) bezpośrednio przed śmiercią przyczynił się do ich utrzymania (charakter stały albo cykliczny)

Ustalenie wysokości renty rodzinnej:

Zasada - 1 renta dla wszystkich uprawnionych, wysokość zależy od liczby:

• 1 osoba - 85% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu

• 2 osoby - 90%

• 3 osoby i więcej - 95%

Kwotą świadczenia jest kwota emerytury lub renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

Zasady podziału między kilka osób:

Zasad - na równe części

W razie zaistnienia innych okoliczności - zmiana zasad podziału ze względu na zmianę liczby osób (art. 74.1-4)

DODATEK PIELĘGNACYJNY DO EMERYTURY LUB RENTY:

Przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty, która:

1. została uznana za całkowicie niezdolną do pracy i samodzielnej egzystencji

2. ukończyła 75 lat życia

 Dodatek wynosi 153,19 zł miesięcznie (obecnie), podlega okresowej waloryzacji.

 Dodatek nie przysługuje, gdy osoba przebywa w zakładzie opiekuńczo-leczniczym lub zakładzie pielęgnacyjnym.

DODATEK DO RENTY RODZINNEJ DLA SIEROTY ZUPEŁNEJ:

• Wysokość wynosi 271,12 (obecnie) i jest okresowo waloryzowana

• Przysługuje wyłącznie osobom uprawnionym do renty rodzinnej

ZASIŁEK POGRZEBOWY:

To świadczenie z ubezpieczenia zmarłego:

1. ubezpieczonego

1. pobierającego emeryturę lub rentę

1. osoby spełniającej warunki do emerytury lub renty

wyjątek - w przypadku członka rodziny ubezpieczonego wypłaca się zasiłek z tego ubezpieczenia.

Członkowie rodziny - pojęcie tożsame dla pojęcia rodziny dla renty rodzinnej, z jednym wyjątkiem - przyjęcia na utrzymanie i wychowanie przed uzyskaniem 18 roku życia,

Przesłanka negatywna - śmierć osoby po ustaniu ubezpieczenia

Uprawnieni do zasiłku:

1. osoba, która pokryła koszty pogrzebu

2. pracodawca, dom pomocy społecznej, gmina, powiat, osoba prawna, kościół, związek wyznaniowy, jeżeli pokryły koszty pogrzebu

w przypadku kosztów poniesionych przez większą ilość podmiotów - zasiłek proporcjonalnie.

Wysokość zasiłku:

1. 200% przeciętnego wynagrodzenia obowiązującego w chwili śmierci, obecnie to 4854,54

1. kwotę ustala się miesięcznie, od 3 m-ca kalendarzowego

Wysokość zasiłku dla innej osoby niż członek rodziny:

• w wysokości kosztów faktycznie poniesionych

• jeżeli udział rodziny i Państwa - 200% dla rodziny niezależnie od kosztów państwa, organizacji społecznej, czy politycznej

Termin zawity na zgłoszenie wniosku o zasiłek:

• 12 m-cy od dnia śmierci osoby

• Nie może być przywrócony

INNE ŚWIADCZENIA:

Świadczenia przyznawane w szczególnym trybie - to wyjątek od zasady formalizmu i schematyzmu:

Kompetencje mają:

1. Prezes Rady Ministrów

1. Prezes ZUS

Kompetencje Prezesa Rady Ministrów:

 W szczególnie uzasadnionych przypadkach może przyznać emeryturę lub rentę na warunkach innych niż określone w ustawie

 Przedstawia corocznie do końca stycznia Sejmowi sprawozdanie z przyznania takich emerytur lub rent w poprzednim roku kalendarzowym

Kompetencje Prezesa ZUS:

• Osoba musi posiadać status ubezpieczonego lub członka rodziny pozostałego po śmierci żywiciela

• Nie może spełniać warunków nabycia prawa do emerytury lub renty

• Szczególne okoliczności braku prawa

• Brak możliwości podjęcia pracy lub innej działalności ze względu na wiek lub całkowitą niezdolność

• Świadczenia nie mogą przekraczać wysokości odpowiadającej świadczeniu przewidzianemu w ustawie

Zasady ustalania wysokości świadczeń:

1. kwoty najniższych świadczeń emerytalnych lub rentowych:

 renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy - 597,46

 renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy - 459,57

 emerytura lub renta rodzinna - 597,46

 kwoty te podwyższa się przy zastosowaniu wskaźnika waloryzacji

Waloryzacja świadczeń emerytalno-rentowych: charakter:

• systematyczny - obowiązkowy w razie spełnienia przesłanek

• okresowy

• cenowy z elementami waloryzacji płacowej

• z urzędu - nie na wniosek

Okresowość waloryzacji:

• termin 1 marca roku kalendarzowego następującego po roku, w którym wskaźnik cen w stosunku do roku w którym ostatnio przeprowadzona była waloryzacja osiągnął co najmniej 105%

• nie rzadziej niż 1 raz na 2 lata - jeżeli przez okres 2 lat nie przekroczy 105% waloryzację przeprowadza się 1 marca następnego roku

Charakter cenowo-płacowy

• jest równy co najmniej wskaźnikowi cen towarów i usług oraz rocznego wzrostu płac

• wskaźnik cen towarów i usług dla gospodarstw domowych emerytów lub rencistów lub ogólny (stosujemy ten, który jest wyższy w danym roku)

Stopień ustalania udziału wskaźnika płac:

• nie stosujemy statystycznego wskaźnika wzrostu płac, stosujemy w takim stopniu, w jakim ustali go trójstronna komisja

• do 31 października roku poprzedniego Rada Ministrów przekazuje Komisji propozycję zwiększenia wskaźnika

• jeżeli uzgodni - wskaźnik publikowany w Monitorze Polskim

• brak uzgodnienia - w terminie 7 dni od zakończenia negocjacji Rada Ministrów w drodze rozporządzenia ustala zwiększenie wskaźnika waloryzacji

Zawieszenie lub zmniejszenie prawa do świadczenia:

Zawieszenie prawa lub zmniejszenie następuje ze względu na osiągnięty przez emeryta lub rencistę przychód z tytułu działalności objętej obowiązkiem ubezpieczenia.

Wyjątek - do emerytów lub rencistów, którzy osiągnęli powszechny wiek emerytalny.

Zawieszenie prawa do emerytury - bez względu na uzyskanie przychodu zawsze, gdy emeryt nie rozwiąże stosunku pracy z pracodawcą, który zatrudniał go bezpośrednio przed nabyciem prawa do emerytury. Powinien on zwolnić miejsce pracy, ale mogą go nadal zatrudniać ponownie zawierając umowę.

Progi dochodowe - przychód wyższy niż 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia skutkuje zawieszeniem prawa do emerytury lub renty lub renty rodzinnej.

Zmniejszenie - przekroczony próg 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia

ŚWIADCZENIA ZASIŁKOWE:

Mają charakter okresowy i regulowanie w standardowym ujęciu składa się z 4 elementów.

1. przesłanki nabycia prawa

1. wysokość świadczenia (wymiar)

1. okres pobierania

1. przesłanki negatywne

Świadczenia z ubezpieczenia chorobowego - ustawa z 25 czerwca 1999 o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa - „ustawa zasiłkowa” - Dz.U.2005.31.267

5 świadczeń:

• chorobowe

• świadczenie rehabilitacyjne

• wyrównawczy

• macierzyński

• opiekuńczy

ZASIŁEK CHOROBOWY - przesłanki:

1. okres wyczekiwania

1. niezdolność do pracy z powodu choroby

1. powstanie tej niezdolności w okresie ubezpieczenia

1. niewyczerpanie okresu zasiłkowego

ad. a) okres wyczekiwania:

po upływie 30 dni (gdy osoba podlega ubezpieczeniu obowiązkowemu), okres 180 dni dla osoby ubezpieczonej dobrowolnie; wlicza się tu poprzednie okresy ubezpieczenia, jeżeli przerwa nie była dłuższa niż 30 dni. (urlop wychowawczy bezpłatny i służba wojskowa nie są traktowane jako przerwy w ubezpieczeniu)

wyjątki - absolwenci szkól lub szkół wyższych, którzy zostali objęci ubezpieczeniem w terminie 90 dni od ukończenia nauki, niezdolność do pracy spowodowana wypadkiem w drodze do pracy lub przy pracy; sytuacja ubezpieczonych obowiązkowo, którzy osiągnęli co najmniej 10 okres ubezpieczenia chorobowego, posłowie i senatorowie, którzy przystąpili do ubezpieczenia w terminie 90 dni od daty zakończenia kadencji

ad. b) niezdolność do pracy

musi być przyczyną choroba, niezdolność krótkotrwała, niemożność wykonywania pracy z różnych przyczyn:

• decyduje właściwy organ na podstawie przepisów o chorobach zakaźnych

• leczenie odwykowe (od alkoholu, środków odurzających, psychotropowych)

• poddanie się badaniom lekarskim dla dawców nerek, tkanek i narządów

ad. c) powstanie okoliczności w okresie ubezpieczenia, wyjątek - niezdolność do pracy po ustaniu ubezpieczenia:

• niezdolność trwająca co najmniej 30 dni nieprzerwanie

• przerwa między ustaniem ubezpieczenia a powstaniem niezdolności nie dłuższa niż 14 dni, 3 m-ce gdy okres wylęgania się choroby zakaźnej jest dłuższy niż 14 dni lub objawy pojawiają się po 14 dniach

ad. d) okres zasiłkowy

co do zasady 182 dni, w przypadku gruźlicy 270 dni, wlicza się tu wszystkie poprzednie okresy nieprzerwanej niezdolności do pracy (1 choroba po 2) oraz okresy poprzedniej niezdolności do pracy przerywanej, gdy spełnione są przesłanki:

• poprzednia niezdolność spowodowana tą samą chorobą

• długość przerwy między ustaniem poprzedniej a powstaniem następnej nie dłuższa niż 60 dni

Wysokość zasiłku - 80% podstawy jego wymiaru.

Wyjątki:

• 70% gdy w okresie pobierania zasiłku przebywa w szpitalu

• 100%:

 Niezdolność przypada w okresie ciąży

 Osoba poddała się badaniom dla dawców

 Wypadek w drodze do pracy lub z pracy

Przysługuje za wszystkie dni niezdolności (również niedziele i święta)

Przesłanki negatywne:

1. Prawo do wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy

1. Do innych świadczeń z zabezpieczenia społecznego

1. Prowadzenie działalności zarobkowej lub wykorzystywanie zwolnienia niezgodnie z celem

1. Umyślne przestępstwo lub wykroczenie

1. Nadużycie alkoholu - za pierwsze 5 dni

1. Sfałszowanie zaświadczenia lekarskiego

Art. 92 KP - za pierwsze 33 dni roku kalendarzowego niezdolności do pracy pracownik ma prawo do wynagrodzenia chorobowego od pracodawcy.

Emeryt lub rencista niezdolny do pracy, zasiłek dla bezrobotnych, przedemerytalnym lub świadczenie przedemerytalne, ubezpieczenie społeczne rolników, obowiązkowe lub dobrowolne ubezpieczenie chorobowe (prawo do zasiłku po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego)

ŚWIADCZENIE REHABILITACYJNE - przesłanki:

1. Wyczerpanie prawa do zasiłku chorobowego (czyli po 182 dniach)

1. Utrzymywanie się niezdolności do pracy

1. Istnienie rokowań w wyniku leczenia lub rehabilitacji

Okres pobierania - niezbędny okres do przywrócenia zdolności do pracy nie dłuższy niż 12 miesięcy, orzeka o tym lekarz orzecznik ZUS (przysługuje odwołanie - tak jak w sprawach rentowych, sprzeciw do Komisji w ciągu 14 dni, zarzut wadliwości orzeczenia lekarza orzecznika - Prezes ZUS

Wysokość świadczenia - zależy od czasu pobierania.

• Za 1-3 m-ce pobierania - 90%

• Powyżej 3 m-cy - 75% podstawy wymiaru

• W okresie ciąży - 100%

Podstawę wymiaru świadczenia stanowi przeciętne wynagrodzenie ubezpieczonego za okres 12 m-cy poprzedzających miesiąc w którym powstała niezdolność do pracy (dotyczy wszystkich świadczeń z ustawy)

Waloryzacja dokonywana od 1 dnia, w którym nabywa się prawo do świadczenia rehabilitacyjnego, wskaźnik waloryzacji zależy od tego, w którym kwartale przypada 1 dzień pobierania świadczenia rehabilitacyjnego, jest to zawsze wskaźnik płacowy.

Jeżeli 1 dzień przypada w I kwartale danego roku kalendarzowego to waloryzacja dokonywana w oparciu o wskaźnik wzrostu płac w kwartale I-III poprzedniego roku.

II kwartał - IV-II poprzedniego roku

III kwartał - I kwartał tego roku - III kwartał poprzedniego

IV kwartał - IV poprzedniego - II tego samego

ZASIŁEK WYRÓWNAWCZY - przesłanki:

a) jest pracownikiem

b) doznał zmniejszenia sprawności do pracy

c) poddanie się rehabilitacji zawodowej

 w zakładowym lub międzyzakładowym ośrodku rehabilitacji zawodowej

 u pracodawcy na specjalnie przystosowanym stanowisku pracy

d) pobieranie w okresie rehabilitacji niższego wynagrodzenia od tego, które stanowi podstawę przeciętnego wynagrodzenia z ostatnich 12 miesięcy

Orzecznictwo - Wojewódzkie Ośrodki Medycyny Pracy, lekarze orzecznicy ZUS

Okres pobierania - równy okresowi poddawania się rehabilitacji zawodowej, maksymalnie 24 m-ce

Wysokość - w wysokości różnicy między wynagrodzeniem pobieranym w okresie 12 m-cy poprzedzających a otrzymywanym w okresie rehabilitacji zawodowej

Prawo ustaje:

• zakończenie rehabilitacji zawodowej

• upływ 24 miesięcy

• uznanie niecelowości dalszej rehabilitacji

Orzecznictwo w sprawie dalszej rehabilitacji - lekarze orzecznicy ZUS - postępowanie odwoławcze j.w.

W praktyce nie występuje ten zasiłek.

ZASIŁEK MACIERZYŃSKI - przesłanki:

1. osoba ubezpieczona, która w okresie ubezpieczenia lub urlopu wychowawczego urodziła dziecko

1. przyjęła dziecko na wychowanie w wieku do 1 roku i wystąpiła do sądu o jego przysposobienie

1. przyjęcie dziecka na wychowanie w wieku do 1 roku do rodziny zastępczej - nie ma zastosowania w stosunku do rodziny zastępczej, pełniącej rolę pogotowia rodzinnego

1. w wyjątkowych sytuacjach dla mężczyzn:

 porzucenie dziecka przez matkę, śmierć ubezpieczonej, porzucenie dziecka lub śmierć ubezpieczonej

 przerwanie urlopu przez matkę po upływie 14 tygodni po porodzie - pozostałą część wykorzystuje ojciec

Okres pobierania - równy okresowi urlopu macierzyńskiego ustalonego zgodnie z Kodeksem Pracy (jego nowelizacja przedłuża o 2 tygodnie urlop macierzyński.

18 tygodni - urodzenie 1 dziecka (nowe przepisy)

20 tygodni - urodzenie 2 i następnego dziecka

28 tygodni - urodzenie więcej niż 1 dziecka

Regeneracja sił kobiety po porodzie i opieka nad dzieckiem w pierwszym okresie życia - skrócenie do 8 tygodni po porodzie w razie śmierci dziecka.

Po ustaniu ubezpieczenia - gdy w okresie ciąży:

1. rozwiązanie stosunku pracy z powodu likwidacji i upadłości

1. rozwiązanie znane za niezgodne z prawem przez sąd

Do dnia porodu ma prawo do zasiłku w wysokości macierzyńskiego jeżeli nie została zatrudniona po rozwiązaniu 1 i 2.

Art. 177³ k.p. - umowy na czas określony, których termin przypadałby po upływie 3 m-cy przedłuża się do końca ciąży.

Tutaj wyjątek - zasiłek macierzyński przez okres urlopu macierzyńskiego po rozwiązaniu umowy o pracę.

Wysokość - 100% podstawy wymiaru świadczenia, miesięcznie, nawet za dzień wolny od pracy.

Przesłanki negatywne:

• gdy przysługuje prawo do wynagrodzenia

• gdy poród w okresie urlopu bezpłatnego

• w okresie tymczasowego aresztowania lub kary odbywania pozbawienia wolności

ZASIŁEK OPIEKUŃCZY - przesłanki:

1. ubezpieczony, który został zwolniony z obowiązku świadczenia pracy w celu sprawowania osobistej opieki nad:

 dzieci (zdrowe) do 8 lat w razie:

I. nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, szkoły, przedszkola

II. poród lub choroba małżonka stale opiekującego się dzieckiem

III. pobyt małżonka opiekującego się dzieckiem w szpitalu

1. choroba dziecka do lat 14

1. choroba innego członka rodziny (ze wspólnego gospodarstwa domowego)

• małżonka

• rodziców

• teściów

• dziadków

• wnuków oraz rodzeństwa

• dzieci powyżej 14 lat (własne, przysposobione, drugiego małżonka)

okres zasiłkowy - różny:

• dla `a' i `b' - 60 dni w roku kalendarzowym

• dla `c' - 14 dni w roku kalendarzowym

Łącznie nie może przekraczać 60 dni w roku kalendarzowym.

Wysokość - 80% podstawy wymiaru świadczenia

Przesłanki negatywne:

• poza ubezpieczonym są inni członkowie mogący zapewnić opiekę, ale nie dotyczy to opieki nad dzieckiem w wieku do 2 lat

• prawo do wynagrodzenia

• urlop bezpłatny, wychowawczy, tymczasowe aresztowanie, odbywanie kary pozbawienia wolności

• wykorzystywanie zwolnienia z pracy w sposób niezgodny z celem lub sfałszowanie zwolnienia

UBEZPIECZENIE WYPADKOWE:

Ustawa o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zdrowotnych - Dz.U.2002.199.167

Przesłanki wypadku przy pracy:

2. nagłość zdarzenia

2. przyczyna zewnętrzna - znajduje się w środowisku pracy, poza organizmem człowieka

2. uraz albo śmierć

2. związek z pracą - charakter funkcjonalny - w związku z wykonywaniem obowiązków pracowniczych

 wypadek powstał podczas lub w związku z wykonywaniem zwykłych czynności lub poleceń przełożonych

 z wykonywaniem czynności na rzecz pracodawcy, choć by bez polecenia

 zdarzenie, które nastąpiło w trakcie drogi między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania pracy, gdy pracownik pozostawał w dyspozycji pracodawcy

Wypadek zrównany z wypadkiem przy pracy: to zdarzenie, które nastąpiło w trakcie podróży służbowej (chyba, że nie miało związku z celem podróży), w trakcie wykonywania zadań zleconych przez działające u pracodawcy zakładowe organizacje związkowe, w trakcie szkolenia z zakresu powszechnej samoobrony.

Choroba zawodowa - to choroba spowodowana oddziaływaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy lub sposobem wykonywania pracy, jeżeli jest ona określona w wykazie chorób zawodowych. (załącznik do rozporządzenia RM z 30.VII.2002 w sprawie wykazu chorób zawodowych - Dz.U.2002.132.1115 - 26 chorób zawodowych)

Choroby parazawodowe - spełniają warunki, ale nie są w wykazie, stosuje się tu przepisy innych gałęzi przepisów społecznych - zasiłek chorobowy, rentę z tytułu niezdolności do pracy.

Świadczenia:

1. zasiłek chorobowy

2. świadczenie rehabilitacyjne

3. zasiłek wyrównawczy - tylko rola kompensacyjna

 ubezpieczony uległ wypadkowi przy pracy lub doznał choroby zawodowej

 jego wynagrodzenie zostało zmniejszone

4. jednorazowe odszkodowanie dla ubezpieczonego, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu

5. jednorazowe odszkodowanie dla członków rodziny zmarłego pracownika

6. renta z tytułu niezdolności do pracy spowodowana wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową

7. renta rodzinna dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego

8. renta szkoleniowa dla ubezpieczonego, co do którego orzeczono celowość9. przekwalifikowania zawodowego

10. dodatki:

• dla sieroty zupełnej

• pielęgnacyjny

• świadczenia rzeczowe, lecznicze

ad. 1. zasiłek chorobowy

różnice zasiłki finansowane z ubezpieczenia chorobowego a z ubezpieczenia wypadkowego:

• prawo do zasiłku niezależnie od spełnienia warunku okresu wyczekiwania

• prawo od pierwszego dnia niezdolności do pracy (a tam od 34 dnia)

• wysokość - 100% podstawy wymiaru świadczenia (tak samo jak przy świadczeniu rehabilitacyjnym

ad. 4. jednorazowe odszkodowanie dla ubezpieczonego

• ocenie poddawany jest stopień stałego lub długotrwałego uszczerbku, po okresie leczenia i rehabilitacji, stopień określa się procentowo

• od 1.IV.2006 do 31.III.2007 cena 1% wynosi 19% przeciętnego wynagrodzenia (tj 452 zł), docelowo wartość wyceniona na 20% od 1 IV 2007-01-07 kwota ta zwiększana o kwotę 3,5 krotności przeciętnego wynagrodzenia, gdy w stosunku do ubezpieczonego orzeczono całkowitą niezdolność do pracy i samodzielnej egzystencji (tj 83331 zł)

• gdy w kolejnych latach zwiększy się uszczerbek o co najmniej 10% ponownie ocenia się stan zdrowia i przyznaje odszkodowanie uzupełniające

ad. 5. jednorazowe odszkodowanie dla członków rodziny zmarłego

członkowie rodziny:

1. małżonek

1. dzieci własne, przysposobione, drugiego małżonka

1. dzieci przyjęte na wychowanie

1. rodzice

Zasady ustalanie wysokości - zależne od kategorii członka rodziny i ich ilości:

A - uprawniony jest 1 członek rodziny:

 małżonek lub dziecko - 18-krotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (42.854zł)

 inny członek - 9-krotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia

B - większa liczba:

• małżonek oraz 1 lub więcej dzieci - 18-krotność powiększona o 3,5krotność na każde dziecko

• 2 lub więcej dzieci -na pierwsze 18-krotość i zwiększane o 3,5-krotność na każde następne = do podziału w równych częściach

• Uprawnieni wyłącznie inni członkowie (3 i 4 grupa) - 9-krotność + 3,5-krotność na każdego następnego = podział w równych częściach

• Małżonek lub dziecko oraz inni członkowie - 18-krotność dla małżonka lub dziecka oraz 3,5 krotność dla każdego innego członka = nie ma podziału

• Orzecznictwo lekarzy orzeczników ZUS i Komisji lekarskiej z tytułu niezdolności do pracy, szkoleniowej i rodzinnej:

1. Wysokość2. nie zależy od długości osiągniętych lat składkowych i nieskładkowych, oraz daty powstania niezdolności

3. nie ma tu zastosowanie ograniczenie maksymalne wskaźnika w wysokości podstawy wymiaru świadczenia (w ubezpieczeniu rentowym 250%)

4. określenie minimalnej wysokości renty z ubezpieczenia wypadkowego

5. renta z tytułu całkowitej niezdolności nie może być6. niższa niż 80% podstawy wymiaru świadczenia, częściowej od 60%, a szkoleniowej 100% podstawy wymiaru (podstawa - wynagrodzenie z roku poprzedzającego powstanie niezdolności)

7. minimalna wysokość8. renty wypadkowej wynosi 120% minimalnej renty z ubezpieczenia rentowego (całkowite, częściowe, rodzinne), obecnie 715,96, min kwota z części 537,71

Zbieg prawa do renty spowodowanej wypadkiem z prawem do emerytury:

 z chwilą ustania prawa do emerytury - ważniejsza jest emerytura - w ustawie rentowej

 ustawa przewiduje możliwość łączenia prawa do pobierania obu świadczeń

 wypłaca się emeryturę w pełnej wysokości, powiększoną o połowę renty wypadkowej, albo pełną rentę wypadkową powiększoną o połowę emerytury

Zasady różnicowania wysokości składek na ubezpieczenie wypadkowe:

Wynosi od od 0,4 do 8,2 podstawy wymiaru składki, w całości finansowana przez pracodawcę.

Zasady różnicowania:

1. kryterium ilości zatrudnionych pracowników:

 9 i mniej - zryczałtowana składka, jednolita 50% maksymalnej stopy procentowej składki ustalonej dla grup działalności

 10 i więcej - stopa % składki dla konkretnego pracodawcy jest równa iloczynowi stopy % dla grupy działalności i wskaźnika korygującego ustalonego dla płatnika składek

Ustalenie stopy % dla dziedziny działalności - ustalenie wskaźnika w zależności od kategorii ryzyka dla danej grupy:

1. liczba poszkodowanych w wypadkach ogółem

1. liczba śmiertelnych wypadków i ciężkich

1. liczba stwierdzonych chorób zawodowych

1. liczna zatrudnionych w warunkach zagrożenia

Na podstawie danych statystycznych z ostatnich 3 lat kalendarzowych, na okres nie dłuższy niż 3 lata składkowe.

Wskaźnik korygujący:

1. liczba poszkodowanych w wypadkach ogółem

1. liczba wypadków śmiertelnych i ciężkich

1. liczba zatrudnionych w warunkach zagrożenia - wpływ dwa razy wyższy niż `a' i `b'

Ustalamy kategorię ryzyka, a potem wskaźnik korygujący.

Okres przejściowy 1.IV.2006 - 31.III.2009 - w tym okresie wskaźnik korygujący nie może być wyższy od 0,8 do 1,2%, po 1.IV.2009 - 0,5 do 1,5

Przesłanki negatywne nabycia prawa do ubezpieczenia wypadkowego:

• art. 21 - gdy wyłączna przyczyna wypadku przy pracy, było udowodnione naruszenie przez ubezpieczonego przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia powodowane przez niego umyślnie lub w skutek rażącego niedbalstwa

• przyczynienie się ubezpieczonego w stanie nietrzeźwości

ZAOPATRZENIE SPOŁECZNE:

Ustawa o świadczeniach rodzinnych Dz.U.2006.139.992

1. przepisy do wszystkich osób zamieszkujących na terytorium kraju

1. dotyczą funkcjonariuszy publicznych

ŚWIADCZENIA ZASIŁKOWE

Zasiłek rodzinny - przesłanki:

1. obywatelstwo polskie oraz osoby mające obywatelstwo UE i Europejskiego Obszaru Gospodarczego

1. zamieszkiwanie na terytorium RP - zamieszkiwanie przez okres co najmniej 1 roku przed złożeniem wniosku, oraz przez okres pobierania świadczenia.

+ cudzoziemcy, którzy mają tytuł prawny do legalnego przebywania na terytorium RP

Kryterium dochodowe - wysokość maksymalnych dochodów na osobę w rodzinie lub dochodu osoby uczącej się - obecnie 504 zł.

Wyjątkiem rodziny z osobą niepełnosprawną - 583 zł

To świadczenie związane ze zwiększeniem się kosztów utrzymania rodziny ze względu na dzieci, przysługuje rodzicom, jednemu z rodziców, opiekunom prawnym lub osobie uczącej się.

Warunki wiekowe dla dzieci:

1. do skończenia 18 roku życia

1. kształcenie się w szkole do 21 roku życia, wyjątkowo - do 24 roku życia dla szkoły wyższej i osoby mającej status osoby niepełnosprawnej, po ukończeniu 24 roku życia nie ma prawa.

Wysokość zasiłku - w zależności od wieku

1. 0-5 - 44 zł

1. 5-18 - 56 zł

1. Powyżej 18 - 65 zł

Przesłanki negatywne:

 Dzieci pozostają w związku małżeńskim

 Dziecko umieszczone w instytucji z całodobową opieką lub w rodzinie zastępczej

 Osoba uprawniona ma własne dziecko, na które przysługuje zasiłek rodzinny

 Dla osoby samotnie wychowującej dziecko, na które nie zostały zasądzone świadczenie alimentacyjn, z wyjątkiem:

1. Rodzice lub 1 rodzic nie żyje

1. Jeden z rodziców nieznany (ojciec)

1. Powództwo o ustalenie świadczenia alimentacyjnego zostało oddalone

1. Sąd zobowiązał 1 z rodziców do całkowitego ponoszenia kosztów utrzymania dziecka

Dodatki do zasiłku - spełniają funkcje alimentacyjne, zwiększają liczbę środków na utrzymanie:

1) Z tytułu urodzenia dziecka - becikowe

2) Z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego

3) Z tytułu samotnego wychowywania dziecka

4) Z tytułu wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej

5) Z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego

6) Z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego

7) Z tytułu podjęcia nauki w szkole poza miejscem zamieszkania

Ad. 1. becikowe

Dla matki, ojca, opiekuna prawnego dziecka, opiekunowi faktycznemu dziecka do dnia ukończenia przez nie 1 roku życia, pod warunkiem, że nie został przyznany wcześniej rodzicom.

Wysokość - 1 tysiąc złotych, przy porodzie więcej niż 1 dziecka - na każde dziecko 1.000 zł

Ad. 2. urlop wychowawczy

Dla osoby korzystającej z urlopu wychowawczego pod warunkiem sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem (okres urlopu 3 lata) okres pobierania dodatku wynosi 24 miesiące, wyjątek - urodzenie więcej niż 1 dziecka - wówczas 36 miesięcy kalendarzowych, opieka nad dzieckiem specjalnej troski - do ukończenia 4 roku życia i 18 - dodatek przez 72 miesiące.

Wysokość - 400 zł

Przesłanki negatywne:

Okres zatrudnienia u pracodawcy poprzedzający rozpoczęcie korzystania z urlopu jest krótszy niż 6 miesięcy

W okresie urlopu wychowawczego osoba podjęła zatrudnienie lub inna pracę zarobkową

Przebywanie przez dziecko w placówce z całodobową opieką przez co najmniej 5 dni w tygodniu

Korzystanie w okresie urlopu wychowawczego z zasiłku macierzyńskiego

Ad. 3. samodzielne wychowywanie dziecka

Samotne wychowywanie przez matkę, ojca, opiekuna faktycznego lub prawnego jeżeli nie zostało zasądzone ze strony innej osoby świadczenie alimentacyjne na rzecz dziecka z następujących powodów:

1. Drugi z rodziców nie żyje

1. Ojciec nieznany

Też dla osoby uczącej się, jeśli oboje rodzice nie żyją.

Wysokość - 170 zł na dziecko, nie więcej niż 340 zł na wszystkie dzieci, dzieci niepełnosprawne więcej o 80 zł, nie więcej niż 160 zł na wszystkie dzieci. Rodziny w bardzo trudnej sytuacji rodzinnej - dochód nie przekracza 50% kryterium dochodowego (504zł) - kwotę dodatku zwiększa się o 50 zł na każde dziecko, nie więcej niż 100 zł na wszystkie dzieci.

Ad. 4. rodziny wielodzietne - 3 lub więcej dzieci

Wysokość - 50 zł na 3 i każde następne dziecko.

Ad. 5. kształcenie i rehabilitacja dziecka niepełnosprawnego

• Do 16 roku życia - orzeczenie o niepełnosprawności

• Powyżej 16 lat do 24 - orzeczenie o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności

Wysokość zależy od wieku - do 5 lat - 50 zł, powyżej 5 lat do 24 - 70 zł

Ad. 6. rozpoczęcie roku szkolnego

Dla dzieci w wieku szkolnym w związku z rozpoczęciem roku szkolnego.

Wysokość - 90 zł raz w roku kalendarzowym

Ad. 7. rozpoczęcie nauki poza miejscem zamieszkania

1. z tytułu zamieszkiwania w miejscowości w której mieści się siedziba szkoły ponadgimnazjalnej lub artystycznej, a dla dzieci niepełnosprawnych także podstawowej i gimnazjalnej

1. dojazd do tej szkoły

wysokość - 80 zł dla `a' i 40zł dla `b'

przysługuje przez okres 10 miesięcy (IX-VI) w roku kalendarzowym

Zapomoga z tytułu urodzenia dziecka, jednorazowa

- przesłanki: (niezależnie od prawa do zasiłku rodzinnego)

1. żywe urodzenie dziecka - ojcu, matce, opiekunowi prawnemu, niezależnie od dochodów

1. złożenie wniosku w terminie 3 m-cy od dnia urodzenia

wysokość - 1 tysiąc za 1 dziecko

Świadczenie opiekuńcze

• zasiłek pielęgnacyjny

• świadczenie pielęgnacyjne

Zasiłek - służy częściowemu pokryciu dodatków związanych z koniecznością zapewnienia osobie niepełnosprawnej opieki i pomocy innej osoby w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji i konieczności sprawowania osobistej opieki:

• dla niepełnosprawnego dziecka

• osobie niepełnosprawnej poniżej 16 roku życia legitymizującej się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, wyjątkiem osoby z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu

• osoby które ukończyły 75 lat

wysokość - 144zł

Przesłanki negatywne:

• przebywanie w instytucji zapewniającej całodobową opiekę finansowanej przynajmniej częściowo z budżetu

• posiadanie prawa do dodatku pielęgnacyjnego

Świadczenie pielęgnacyjne, przesłanki - rezygnacja z zatrudnienia albo niepodjęcie zatrudnienia w celu sprawowania opieki nad dzieckiem legitymizującym się orzeczeniem o niepełnosprawności oraz wskazaniami konieczności stałej lub długotrwałej opieki ze strony innej osoby

Wysokość - 420zł

Przesłanki negatywne:

• osoba uprawniona do emerytury lub renty, renty socjalnej, zasiłku stałego, zasiłku lub świadczenia przedmiotowego

• pozostawanie przez osobę wymagającą opieki w związku małżeńskim lub umieszczenie jej w rodzinie zastępczej lub innej placówce

• posiadanie prawa do wcześniejszej emerytury na dziecko

• posiadanie prawa do dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu korzystania z urlopu wychowawczego, albo do świadczenia pielęgnacyjnego na inne dziecko w rodzinie

• marnotrawienie świadczenia

Zasady weryfikacji świadczeń rodzinnych: (synonim waloryzacji z ubezpieczenia społecznego) - zmiana wysokości świadczeń rodzinnych stosownie do wyników badań progów wsparcia dochodowego w rodzinie (nie ma mechanizmu automatycznego)

 częstotliwość - co 3 lata

 podstawa - wynik badań progów Instytutu Pracy i Spraw Socjalnych

 zasady - ustalane w ramach 3-stronnej komisji ds. społeczno-gospodarczych

 była przeprowadzana w 2006 roku

 do 15.V roku kalendarzowego weryfikacja; propozycję weryfikacji składa Rada Ministrów - przedstawia informacje wyników badań, propozycję wysokości

 komisja ma 1 miesiąc na ustalenie zasad weryfikacji

 w ciągu kolejnego miesiąca RM ustala w drodze rozporządzenia jeżeli nie zrobi tego Komisja

 termin weryfikacji - 1.IX roku kalendarzowego weryfikacji

Organizacja wypłacania świadczeń rodzinnych - samorząd województwa (Urząd Marszałkowski), to zadania zlecone z zakresu administracji rządowej, środki na finansowanie pochodzą z budżetu państwa, wyjątkiem - jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia dziecka wypłacana w oparciu o art. 22a. to 3 świadczenie finansowane ze środków własnych gminy na zasadzie fakultatywności.

Prawo do świadczenia ustalane (w oparciu o kryterium dochodowe)

ŚWIADCZENIA Z TYTUŁU BEZROBOCIA

Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy - Dz.U.2004.144.1043

2 rodzaje przepisów:

• dotyczące prawa pracy (roboty publiczne, interwencja)

• świadczenia, pasywne formy

Zasiłek dla bezrobotnych - przesłanki: (art. 71)

a) posiadanie statusu bezrobotnego

b) zarejestrowanie się we właściwym PUP, prawo do zasiłku po upływie 7 dni od zarejestrowania

c) brak propozycji znalezienia odpowiedniej pracy, szkolenia, stażu, przygotowania zawodowego, prac interwencyjnych, robót publicznych

d) przepracowanie w okresie 18 miesięcy poprzedzających zarejestrowanie się co najmniej 365 dni pod warunkiem, że osiągane wynagrodzenie nie było niższe od minimalnego wynagrodzenia

Status bezrobotnego - art. 22

 osoba poszukująca zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej

 zdolność i gotowość podjęcia pracy

 nieosiągalnie przychodów z innych źródeł

Wysokość zasiłku - zależy od długości okresu uprawniającego:

• kwota podstawowa - 532,90

• do 5 lat - 80% kwoty podstawowej

• 5 - 20 lat - kwota podstawowa

• Status bezrobotnego dłuższy niż 20 lat - 120% kwoty podstawowej

Waloryzacja kwot corocznie z dniem 1.VI każdego roku kalendarzowego.

Wskaźnik waloryzacji = wskaźnikowi towarów i usług konsumpcyjnych ogółem w poprzednim roku kalendarzowym, jeżeli się nie zmienił, lub zmniejszył się - waloryzacji się nie dokonuje.

Okres zasiłkowy - co do zasady długość uzależniona od stopy bezrobocia na terenie powiatu, gdy stopa jest niższa od 125% przeciętnej stopy bezrobocia w kraju okres pobierania zasiłku wynosi 6 m-cy, stopa jest wyższa od 125% to okres pobierania wynosi 12 miesięcy.

12 miesięcy - bez względu na stopę bezrobocia, dla osób, które ukończyły 50 lat i posiadają co najmniej 20-letni okres uprawniający do zasiłku.

18 miesięcy - bezrobotni, którzy zamieszkują n terenie powiatu, gdzie stopa przekracza 2-krotnie przeciętną stopę w kraju, a warunkiem jest:

• Posiadanie co najmniej 20-letniego okresu uprawniającego do zasiłku

• Gdy małżonek jest również bezrobotnym nie ma prawa do zasiłku wskutek upływu okresu pobierania

• Utrzymanie dziecka do 15 roku życia

Przesłanki negatywne:

1. Nieuzasadniona odmowa przyjęcia propozycji odpowiedniej pracy, stażu, szkolenia, przekwalifikowania, robót publicznych, prac interwencyjnych

1. Rozwiązanie stosunku pracy w okresie 6 miesięcy poprzedzających zarejestrowanie w drodze porozumienia stron lub za wypowiedzeniem - ale wyjątek - porozumienie w przypadku upadłości lub likwidacji pracodawcy, zwolnienia z przyczyn dotyczących zakładu pracy lub za wypowiedzeniem lub porozumieniem w związku ze zmiana miejsca zamieszkania

1. Spowodowanie dyscyplinarnego zwolnienia przez pracodawcę z winy pracownika

1. Otrzymywanie świadczeń górniczych

1. Otrzymywanie odszkodowania z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia

Osoby te mogą odzyskać prawo do zasiłku:

 w 1 i 2 przypadku z upływem 90 dni

 w 3 przypadku z upływem 180 dni

 w 4 i 5 przypadku po upływie okresu, za który przyznano takie świadczenie

Dodatek aktywizacyjny: (art. 48) - przesłanki:

a) posiadanie prawa do zasiłku dla bezrobotnych

b) podjęcie zatrudnienia w niepełnym wymiarze pracy za wynagrodzeniem mniejszym niż minimalne na podstawie skierowania z PUP

c) podjęcie zatrudnienia lub innej pracy z własnej inicjatywy

Wysokość - 50% różnicy między minimalnym wynagrodzeniem, a wynagrodzeniem otrzymywanym z tytułu takiego zatrudnienia. Nie więcej niż 50% kwoty zasiłku dla bezrobotnych.

Stypendium w okresie odbywania szkolenia - przesłanki:

1. nie ukończone 25 lat

1. skierowanie przez starostę do odbycia stażu

wysokość - 40% kwoty zasiłku, niezależnie od prawa do zasiłku

Stypendium z tytułu odbywania stażu lub przygotowania zawodowego:

Dla bezrobotnych do ukończenia 25 lat - staż

Przygotowanie zawodowe:

• osoby długotrwale bezrobotne

• bezrobotny w wieku powyżej 50 lat

• nie posiadający kwalifikacji

• wychowujący samotnie dziecko do lat 7

• bezrobotnie niepełnosprawni

Wysokość = kwocie zasiłku dla bezrobotnych, ale nie przysługuje w przypadku pobierania zasiłku.

Stypendium z tytułu podjęcia dalszej nauki:

1. do ukończenia 25 lat

1. nie posiadających kwalifikacji

1. podjęcie nauki w szkole ponadgimnazjalnej, ponadpodstawowej, wyższej

Wysokość - 50% kwoty zasiłku.

Pobierane przez okres 12 miesięcy od podjęcia nauki.

Finansowanie świadczeń - z Funduszu Pracy - gromadzony ze składek pracodawców, dopłat budżetowych - administrują PUP.

ŚWIADCZENIA PRZEDEMERYTALNE

Ustawa o świadczeniach przedemerytalnych Dz.U.2004.120.1252

• cechy świadczeń emerytalnych i z regulacji zasiłków dla bezrobotnych

• służą ochronie przed ryzykiem bezrobocia w okresie przedemerytalnym

• przysługują w razie utraty pracy - status bezrobotnego

• uzależnione od posiadania określonego okresu zatrudnienia w okresie poprzedzającym rozwiązanie umowy o pracę - 6 miesięcy

• w zryczałtowanej jednakowej wysokości

Sposób administrowania - ZUS

Mechanizmy waloryzacji - te same zasady jak dla świadczeń emerytalnych

Mechanizm zmniejszenia i zawieszenia.

W przypadkach:

1. rozwiązanie stosunku pracy z powodu likwidacji lub niewypłacalności pracodawcy

• 6-miesięczny okres zatrudnienia

• 56 lat kobiety, 61 mężczyźni

• Staż ubezpieczeniowy - 20 lat kobiety, 25 mężczyźni

2. rozwiązanie stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy (na podstawie ustawy - z przyczyn nie dotyczących pracownika) - czyli w trybie kodeksowym, jeżeli zatrudnia mniej niż 20 pracowników, w sytuacji upadłości i likwidacji, wygaśnięcie stosunku racy z powodu śmierci pracodawcy

• Staż 6-miesięczny

• Wiek 55 lat kobiety, a 60 mężczyźni

• Przedłużony staż ubezpieczeniowy - 30 lat kobiety, 35 mężczyźni

3. prowadzenie pozarolniczej działalności przez okres 24 miesięcy oraz zakończenie tej działalności z tytułu upadłości

• Wiek 56 lat kobiety i 61 mężczyźni

• Staż - 20 lat kobiety i 25 mężczyźni

4. utrata prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy pobieranej nieprzerwanie przez okres co najmniej 5 lat

 wiek 55 lat kobiety i 60 mężczyźni

 staż - 20 lat kobiety i 25 mężczyźni

5. rozwiązanie stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy

• 6-miesięczny okres zatrudnienia

• Staż 35 lat kobiety i 40 mężczyźni

6. rozwiązanie stosunku pracy z powodu likwidacji lub niewypłacalności pracodawcy

• staż 34 lata kobiety i 39 mężczyźni

Wysokość - zryczałtowana - 670 zł miesięcznie

Wyjątek - świadczenie przedemerytalne wypłacane renciście - wysokość nie może być wyższa od renty pobieranej z tytułu niezdolności do pracy pobieranej wcześniej

Przesłanki negatywne:

• na wniosek osoby uprawnionej

• z chwilą nabycia prawa do emerytury lub renty

• z chwilą osiągnięcia wieku 60 lat kobiety i 65 mężczyźni

• nabycie w posiadanie zależne lub prawa własności nieruchomości rolnej o pow. większej niż 2 ha

• śmierć osoby uprawnionej

Zmniejszenie i zawieszenie prawa - stosuje się odpowiednio przepisy ustawy rentowej, ale obniżenie kryteriów przychodowych - 50% przeciętnego wynagrodzenia (zmniejszenie), 70% (zawieszenie prawa do świadczenia)

Finansowane - z budżetu państwa

Administrowanie - ZUS

USTAWA O RENCIE SOCJALNEJ

• przez wiele lat była uregulowana w ustawie o pomocy społecznej, nie było wątpliwości co do charakteru - to świadczenie z pomocy społecznej

• cechą był charakter roszczeniowy i kryterium dochodowe

• została wyłączona z tej ustawy i unormowana we własnej pod wpływem przystąpienia do UE, zrezygnowano ze stosowania kryterium dochodowego

Przesłanki nabycia prawa:

1. obywatelstwo RP

1. zamieszkiwanie i przebywanie na terytorium - wyjątkiem cudzoziemcy przebywający legalnie i obywatele UE i EOG

1. ryzyko niezdolności do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu w okresie niepodlegania ubezpieczeniu rentowemu

1. nabycie pełnoletniości

1. powstanie niezdolności w okresie:

 przed ukończeniem 18 roku życia

 po 18 pod warunkiem, że w trakcie pobierania nauki, do 25

 na studiach doktoranckich lub aspiranturze naukowej

Ryzyko - osoby całkowicie niezdolne do pracy przed nawiązaniem stosunku ubezpieczeniowego

Orzecznictwo - jak w sprawach rentowych - lekarze orzecznicy ZUS (I) i Komisja lekarska ZUS (II) to podstawa do wydania decyzji o rencie socjalnej przez ZUS

Wysokość - w tej samej wysokości dla wszystkich osób i wynosi 84% kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy z FUS, waloryzowana okresowo tak jak świadczenia emerytalno - rentowe.

Przesłanki negatywne:

1. osoby uprawnione do świadczeń emerytalno-rentowych z ubezpieczenia społecznego

2. osoby uprawnione do zasiłku przedemerytalnego i świadczeń przedemerytalnych

3. osoby tymczasowo aresztowane lub odbywające karę pozbawienia wolności

Przysługuje osobom uprawnionym do renty rodzinnej - wówczas pobiera się oba świadczenia, jeżeli taka suma przekraczałaby 200% najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, wysokość renty socjalnej ulega obniżeniu do kwoty dającej 200% kwoty najniżej renty.

Zawieszenie prawa - w przypadku osiągania jakiegokolwiek przychodu podlegającego ubezpieczeniu społecznemu oraz osiągania innych przychodów objętych podatkiem dochodowym od osób fizycznych (przychody w łącznej kwocie przekraczające 30% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia)

Finansowane - ze środków budżetu państwa, wypłata dokonywana przez ZUS.

ŚWIADCZENIA DOTYCZĄCE FUNKCJONARIUSZY PUBLICZNYCH:

1. ustawa o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin - Dz.U.2004.8.66

2. ustawa o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy policji, abw, aw - Dz.U.2004.8.67

ŚWIADCZENIA DLA ŻOŁNIERZY ZAWODOWYCH:

1. pieniężne

 emerytura wojskowa

 wojskowa renta inwalidzka

 wojskowa renta rodzinna

 dodatki do emerytury lub renty

 zasiłek pogrzebowy

2. rzeczowe

• świadczenia socjalne

• prawo do umieszczenia w domu emeryta wojskowego

Podstawą obliczania świadczenia jest uposażenie należne żołnierzowi w ostatnim miesiącu pełnienia zawodowej służby wojskowej (odpowiedni odsetek podstawy)

Emerytura wojskowa - warunki:

1. żołnierz zwolniony ze służby

1. posiada co najmniej 15-letni staż służby wojskowej w wojsku polskim (wlicza się tez okresy w innych formacjach: policji, straży granicznej, straży miejskiej)

Zasady ustalania wysokości emerytury:

1. spełnienie warunku 15 lat - 40% podstawy jej wymiaru za 15 lat służby powiększonej o:

 2,6% za każdy kolejny rok służby

 2,6% za okresy składkowe poprzedzające rozpoczęcie służby w wymiarze większym niż 3 lata

 1,3% - pozostałe lata składkowe

 0,7% lata nieskładkowe

 Z tytułu szczególnych warunków pełnionej służby o 2% za każdy rok takiej służby

 Na samolotach naddźwiękowych

 Okrętach podwodnych

 W charakterze nurków lub płetwonurków

 Przy zwalczaniu terroryzmu

2. zwiększenie o 1% za każdy rok pracy:

 służby na pozostałych samolotach i śmigłowcach

 nawodne jednostki pływające

 skoczkowie spadochronowi i saperzy

 służba wywiadowcza za granicą

 służba w oddziałach specjalnych

3. służba na froncie i działania wojenne - za każdy miesiąc zwiększenie emerytury o 0,5%

3. z tytułu inwalidztwa pozostającego w związku ze służbą podwyższa się o 15%

3. maksymalna wysokość - 75% podstawy jej wymiaru

Najniższa emerytura jest równa najniższej emeryturze z FUS

Wojskowa renta inwalidzka - przesłanki nabycia:

1. zwolnienie z zawodowej służby

1. inwalidztwo w skutek stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności

1. data powstania:

 w okresie służby

 w okresie 18 miesięcy od zakończenia służby, jeżeli jest następstwem urazów lub chorób powstałych w czasie służby

 3 lata po zakończeniu służby, gdy inwalidztwo jest następstwem wypadku pozostającego w związku ze służbą lub choroby powstałej w związku ze szczególnymi właściwościami lub warunkami służby

Inwalidztwo - stałe lub długotrwałe naruszenie sprawności organizmu, konsekwencja o charakterze ekonomicznym.

Utrzymane zostały 3 grupy inwalidzkie dotyczące osób całkowicie niezdolnych do służby, są definiowane poprzez odniesienie do stopnia niezdolności do pracy:

• I grupa - osoby całkowicie niezdolne do pracy

• II grupa - osoby częściowo zdolne do pracy

• III grupa - osoby zdolne do pracy

Orzecznictwo w sprawach - Wojskowe Komisje Lekarskie - orzekają o inwalidztwie oraz o związku ze służbą, o niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji, o zdolności do służby wojskowej.

Postępowanie II instancji - odwołanie do Wojskowej Komisji Lekarskiej wyższego szczebla.

Inwalidztwo orzekane na czas nieokreślony, podlega weryfikacji, obowiązek badań kontrolnych (okresowo) - po raz pierwszy po upływie 3 lat od wydania orzeczenia, a potem po upływie 5 lat.

Wysokość - obliczana jest od podstawy i uzależniona od grupy inwalidzkiej.

• I - 80%

• II - 70%

• III - 40%

Zwiększa się o 10% podstawy, jeżeli inwalidztwo pozostaje w związku ze służbą.

Renta rodzinna: tak samo jak renta rodzinna z FUS.

Komu przysługuje:

• Członkom rodziny żołnierza zmarłego lub zaginionego w czasie pełnienia służby

• Żołnierza zmarłego w ciągu 18 miesięcy lub 3 lat od zwolnienia ze służby jeżeli śmierć pozostawała w związku ze służbą

• Członkom rodziny emeryta lub rencisty wojskowego

Finansowane - z budżetu państwa, administrowanie należy do Wojskowego Organu Emerytalnego.

Waloryzacja przy okazji waloryzowania uposażenia żołnierzy.

Ustawa o ustroju sądów powszechnych - Dz.U.1998.98.1070 - art. 69-74, 91, 94, 100

Różnice z systemem poprzednim:

• Przesłanki wiekowe

• Nie ma tu pojęcia emeryt, rencista, przejścia na emeryturę, rentę, następuje to z chwilą osiągnięcia odpowiedniego wieku - sędzia w stanie spoczynku - dotychczasowe uposażenie staje się emeryturą lub rentą.

Wiek - 65 lat (kobiety i mężczyźni) niezależnie od stażu

Wcześniejsze przejście w stan spoczynku:

• Przesłanka wieku - 55 lat kobiety i 60 mężczyźni

• Okres służby - 25 lat kobiety i 30 mężczyźni na stanowisku sędziego lub prokuratora

• Utrata sił lub choroba (przeniesienie na wniosek sędziego lub właściwego kolegium sądu, warunkiem jest uznanie sędziego za niezdolnego do pełnienia obowiązków) - orzecznictwo lekarzy orzeczników ZUS

• Przeniesienie - również z upływem 1 roku przerwy w pełnieniu obowiązków

Wysokość świadczenia - jednolita, bez względu na przyczynę - wynosi 75% wynagrodzenia zasadniczego i dodatku na ostatnio zajmowane stanowisko - wyjątkiem przeniesienie w stan spoczynku wskutek reorganizacji - do ukończenia 65 lat przysługuje pełne uposażenie.

Uposażenie rodzinne - dla członków rodziny sędziego lub sędziego w stanie spoczynku w razie śmierci.

Podstawę stanowi uposażenie na ostatnio zajmowanym stanowisku (sędzia czyny zawodowo, lub w stanie spoczynku)

Wysokość taka sama jak w FUS.

Prawo do świadczeń wypadkowych - jednorazowe odszkodowanie z tytułu uszczerbku na zdrowiu lub śmierci będącej następstwem wypadku przy pracy lub choroby zawodowej - na zasadach określonych w ustawie wypadkowej.

POMOC SPOŁECZNA:

Ustawa o pomocy społecznej - Dz.U.2004.64.593

Przez pomoc społeczną rozumie się instytucje polityki społecznej państwa, mające na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości.

Podmiotem pomocy społecznej jest nie tylko osoba fizyczna, ale także rodzina - podmiotowość prawna rodziny.

Zasady pomocy społecznej:

1) zasada wielości podmiotów realizujących zadania z zakresu pomocy społecznej - art. 2.2 - jest realizowana przez jednostki samorządu terytorialnego oraz organy administracji rządowej, oraz inne instytucje, np. organizacje społeczne, kościoły i związki wyznaniowe i organizacje pozarządowe oraz osoby fizyczne i prawne.

Art. 16-23 - kompetencje jednostek samorządu terytorialnego

GMINA - największy zakres zadań:

• zadania własne - finansowane ze środków własnych gminy - np. zasiłki okresowe i celowe

• zadania zlecone przez administrację rządową - finansowane z budżetu państwa - np. zasiłki stałe, opłacanie składek na ubezpieczenie społeczne

POWIAT:

• zadania własne - np. organizowanie opieki w rodzinach zastępczych

• zadania zlecone - np. pomoc uchodźcom

WOJEWÓDŹTWO [podział z wojewodom]:

• zadania własne - rozpoznawanie przyczyn ubóstwa i opracowywanie regionalnych programów pomocy społecznej

WOJEWODA:

• prowadzenie rejestrów domów opieki społecznej

Koordynacja na obszarze kraju - Minister wł. ds. zabezpieczenia społecznego - Minister Pracy i Opieki Społecznej.

2) zasada zaspokajania niezbędnych potrzeb osób i rodzin - art. 3.2 - określono granicę do której pomoc społeczna zapewnia środki, tą granicą jest godność3)

4) zasada dostosowania rodzaju, formy i rozmiarów świadczenia do indywidualnej sytuacji danej osoby - art. 3 ustęp 3

Rodzaje świadczeń z pomocy społecznej:

1. o charakterze pieniężnym:

 zasiłek stały

 zasiłek okresowy

 zasiłek celowy

 specjalny zasiłek celowy

 zasiłek i pożyczka na ekonomiczne usamodzielnienie się

 pomoc dla rodzin zastępczych

 pomoc na usamodzielnienie i kontynuowanie nauki

 świadczenia pieniężne na utrzymanie i pokrycie wydatków związanych z nauką języka polskiego - dotyczy tylko uchodźców

2. o charakterze niepieniężnym: (priorytet świadczeń rzeczowych)

• pomoc socjalna

• bilet kredytowany

• składka na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne

• pomoc rzeczowa na ekonomiczne usamodzielnienie się

• sprawienie pogrzebu

• poradnictwo specjalistyczne

• interwencja kryzysowa

• schronienie i posiłek

• niezbędne ubranie

• usługi opiekuńcze

• mieszkanie chronione

• pobyt i usługi w domu pomocy społecznej

• opieka i wychowanie w rodzinie zastępczej, w placówkach opiekuńczo-wychowawczych

• pomoc w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych

• szkolenia, poradnictwo rodzinne i terapie rodzinne

5) zasada współdziałania osób korzystających z pomocy społecznej w realizacji jej zadań - rozwinięta w art. 11, który określa skutki prawne współdziałania

W przypadku marnotrawienia przyznanych środków organ pomocy społecznej może zastosować:

• ograniczenie świadczeń

• odmowę przyznania świadczenia

• zadecydować o zastąpieniu świadczeń pieniężnych świadczeniami rzeczowymi

• wstrzymanie wypłacanych świadczeń

6) zasada pomocy w granicach możliwości pomicy społecznej - art. 3.4 - w razie braku możliwości finansowania świadczeń, organ może odmówić7) przyznania świadczenia lub ograniczyć8) jego zakres

9) zasada terytorialności - kryteria:

• obywatelstwo - obywatele Polski, UE i EOG

• zamieszkiwanie

• pobyt - cudzoziemcy z miejscem zamieszkania w Polsce na podstawie określonego tytułu prawnego

Ryzyka socjalne - określone sytuacje życiowe - mają charakter niestandardowy, art. 7

1. ubóstwo

1. sieroctwo

1. bezdomność

1. bezrobocie

1. niepełnosprawność

1. długotrwała lub ciężka choroba

1. przemoc w rodzinie

1. potrzeba ochrony macierzyństwa lub wielodzietności

1. bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i domowych

1. brak umiejętności przystosowania się do życia przez młodzież

1. trudności w integracji uchodźców

1. trudności w przystosowaniu się do życia po zwolnieniu z zakładu karnego

1. alkoholizm lub narkomania

1. zdarzenie losowe i sytuacja kryzysowa

1. klęska żywiołowa lub ekonomiczna

Nie jest to katalog zamknięty.

Przesłanki:

Terytorialność

Ryzyko

Kryterium dochodowe:

1 - dla osoby samodzielnie gospodarującej - 461 zł

2 - dla osoby w rodzinie - 316 zł

3 - dla rodziny - suma kryterium na osobę w rodzinie

podlegaja weryfikacji - w okresach 3-letnich, wyniki badania progu wsparcia socjalnego dokonywane przez Instytut Pracy i Polityki Socjalnej.

Na podstawie wyników Rada Ministrów przekazuje do 15.V roku kalndarzowego weryfikacji propozycje dotyczące ustalenia nowych kryteriów, jeżeli do 15.VI nie dojdzie do uzgodnienia, Rada Ministrów w ciągu miesiąca ustala kryteria dochodowe w drodze rozporządzenia.

Zweryfikowane kryteria obowiązują od 1.X danego roku kalendarzowego.

ZASIŁEK STAŁY - przesłanki:

1. pełnoletnośćuprawnionego

2. całkowita niezdolność do pracy z powodu wieku lub niepełnosprawności

3. spełnienie warunku dochodowego

Może być przyznany na rodzinę.

Wysokość - odejmując kwotę dochodu uprawnionego od kryterium dochodowego (osoby lub rodziny).

Nie może być niższy niż 30 zł miesięcznie.

Przesłanki negatywne:

1. pobieranie renty socjalnej

2. świadczenie pielegnacyjne

3. dodatek z tytułu samotnego wychowywania dziecka

ZASIŁEK OKRESOWY - przesłanki:

W tym przypadku przesłanki są nieprecyzyjne - długotrwała choroba, niepełnosprawność, bezrobocie, możliwość nabycia lub utrzymania uprawnień do świadczeń z innych systemów zabezpieczenia społecznego oraz warunek dochodowy.

Wysokość - różnica kryterium dochodowego a dochodu rodziny/osoby.

Maksymalnie 418 zł, minimum 50% różnicy kryterium dochodowego a dochodu osoby/rodziny (20 zł miesięcznie).

Okres pobierania - określa organ pomocy stosownie do okoliczności.

ZASIŁEK CELOWY:

W celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby zyciowej, np. pokrycie kosztów zakupu zywności, leków i leczenia, opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, remontu mieszkania, kosztów pogrzebu.

Osobie, która nie ma prawa do świadczeń zdrowotnych z NFZ może być przyznany zasiłek celowy na koszty świadczeń.

1. osoby ubezpieczone

2. nie podlegają ubezpieczeniu społecznemu i nie są w stanie z własnych środków pokryć kosztów pomocy leczniczej - prawo do skorzystania ze świadczeń zdrowotnych stwierdza w drodze decyzji administracyjnej organ pomocy społecznej, decyzja jest ważna przez 30 dni (finansowane ze środków budżetu państwa)

Może być też przyznany osobom, które poniosły straty ze zdarzenia losowego, klęski żywiołowej, ekologicznej.

SKŁADKA NA UBEZPIECZENIE EMERYTALNE I RENTOWE:

Dla osób rezygnujących z zatrudnienia w związku z koniecznością sprawowania opieki nad chorym członkiem rodziny.

Podstawę obliczenia wysokości stanowi kryterium dochodowe.

Warunek: nieprzekraczanie kwoty 150% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, oraz osoba podlegająca opiece nie może być uprawniona ani do renty ani do emerytury.

Przesłanki negatywne:

1. osoba ukończyła 50 lat i ma krótki okres składkowy i nieskładkowy, poniżej 10 lat

2. osoby, które osiagnęły wymagany okres składkowy i nieskładkowy, do nabycia prawa do emerytury (20 lat kobiety i 25 mężczyźni)

POMOC PIENIĘŻNA LUB RZECZOWA W CELU USAMODZIELNIENIA SIĘ:

2 formy:

I - pieniężna - jednorazowy zasiłek celowy; lub nieoprocentowana pożyczka (może być decyzja o umożeniu)

II - rzeczowa - udostępnienie maszyn i narzędzi pracu - w szczególności dla osób niepełnosprawnych

świadczenia rzeczowe:

PRACA SOCJALNA:

Cel: poprawa funkcjonowania osób, rodzin w ich srodowisku społecznym. To w szczególności poradnictwo psychologiczne, szkoleniowe.

INTERWENCJA KRYZYSOWA:

zespół interdyscyplinarnych działań podejmowanych na rzecz osób i rodzin będących w stanie kryzysu.

Forma:

1. specjalistyczna pomoc psychologiczna

2. poradnictwo socjalne, prawne

3. schronienie na okres do 3 miesięcy (matki z dziećmi)

DLA OSÓB BEZDOMNYCH:

Uzyskanie zatrudnienia, zmiana statusu. Umowa między pracownikiem socjalnym, a osobom realizującą program.,

Prawo bezdomnego do składki a ubezpieczenie zdrowotne finansowane z MOPS.

SYSTEM OCHRONY ZDROWIA

podstawy konstytucyjne:

1. art. 68 - 1 - prawo kazdego do ochrony zdrowia

- 2 - podstawa do ustalenia zasad korzystania ze swiadczeń zdrowotnych, odesłanie do ustawy zwykłej

"zapewnia obywatelom niezależnie od ich sytuacji materialnej równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze śodków publicznych"

7/2004 TK dokonał interpretacji 68.2 w świetlne ustawy o NFZ

wnioski z orzecznictwa:

1) prawo obywatelskie do świadczeń zdorowtnych finansowanych ze środków publicznych nie może być ograniczone wyłącznie do ubezpieczonych, w zasadzie tylko obywatele RP

2) Konstytucja nie rozstrzyga modelu opieki realizowanej w Polsce, czy powinien mieć charakter ubezpieczeniowy, czy zaopatrzeniowy

3) ustawodawca nie gwarantuje obywatelom dostepu do wszystkich świadczeń, nie musi być bezpłatny, ustawa zwykła może ograniczyć zakres świadczeń finansowanych ze środków publicznych przysługujących obywatelom, możliwe są pewne dodatkowe żródła finansowania świadczeń zdrowotnych (dodatkowe dobrowolne ubezpieczenie, możliwość stosowania dopłat do świadczeń zdrowotnych)

4) równy dostęp do świadczeń nie oznacza, że ibywatele mają prawo do nieograniczonego dostępu, może być ograniczony ze względu na możliwości finansowe opieki zdrowotnej, limitowanie dostępu w sytuacji wyczerpania się środków finansowych; sprawiedliwy dostęp, tworzenie kolejek i list osób oczekujących na swiadczenia.

ustawa z 27.VIII.2004 o świadczeniach zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych Dz.U.2004.210.2135

ZAKRES PODMIOTOWY:

1. osoby ubezpieczone

2. nieubezpieczone spełniające 4 warunki:

• obywatelstwo polskie

• zamieszkiwanie na terytorium RP

• kryterium dochodowe z ustawy o pomocy społecznej (461 os. samotna, 316 na osobę w rodzinie)

• brak mozliwości skorzystania ze świadczeń zdrowotnych na własny koszt

Zwrócenie się do wójta/burmistrza. Wójt - wydanie decyzji, że spełnia warunki o skorzystanie ze świadczeń lub na wniosek świadczeniodawcy, moc obowiązująca decyzji przez okres 30 dni (potem wygasa); podstawą oceny jest wywiad środowiskowy.

Osoby ubezpieczone:

- kryterium obywatelstwa

- kryterium zamieszkiwania; 4 sytuacje:

1. obywatele państw członkowskich UE oraz zamieszkujące na terytorium państw członkowskich UE

2. osoby nie posiadające obywatelstwa państw członkowskich UE ale stale przebywające na terytorium RP na podstawie legalnego tytułu

3. osoby w/w legalnie przebywające na terytorium innego kraju UE

4. obywatele państw członkowskich UE, którzy nie spełniają warunku zamieszkiwania, ale podlegają ubezpieczeniu społecznemu w Polsce

Status osoby dobrowolnie ubezpieczonej - muszą spełniać dodatkowe warunki, nie obywatele RP:

1. studenci i uczestnicy studiów doktoranckich

2. członkowie zakonów

3. osoby na kursie języka polskiego lub kursie przygotowującego na studia

4. osoby odbywające staż adaptacyjny

5. członkowie rodzin obywateli państw członkowskich UE, którzy nie podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu a zamieszkują na terytorium państw członkowskich UE

ZAKRES PODMIOTOWY OBOWIĄZKU UBEZPIECZENIA:

1. jako osoby przymusowo ubezpieczone - cechą jest jego powszechność, prawo do świadczenia ma szeroki zakres podmiotowy, zdecydowana większość społeczeństwa:

a) osoby podlegające ubezpieczeniu społecznemu

b) osoby sprawujące służbę publiczną na rzecz państwa (żołnierze, sędziowie, posłowie, senatorzy, prokuratorzy)

c) korzystanie z określonych uprawnień socjalnych w ramach systemu zabezpieczenia społecznego (posiadanie statusu osoby bezrobotnej, osoby bezdomne wychodzące z bezdomności - realizują program wychodzenia z bezdomności)

d) osoby poberające naukę oraz dzieci (są członkami rodziny)

e) osoby zasłuzone dla państwa - kombatanci i osoby represjonowane oraz rolnicy podlegajcy ubezpieczeniu społecznemu rolników (co najmniej 1 ha)

f) członkowie rad nadzorczych pobierający uposażenie z tego tytułu

Nie obowiązuje tu zasada automatyzmu, prawo do świadczeń powstaje z chwilą zgłoszenia ubezpieczonego do ubezpieczenia. Stosuje się tu odpowiednie przepisy o ubezpieczeniu społecznym (termin 7-dniowy płatnika składek do zgłoszenia).

Ustanie więzi (wygaśnięcie) - traci się status osoby ubezpieczonej z chwilą zaprzestania działalności, ale nie ustaje prawo do świadczeń zdrowotnych, okres 30 dni od wygaśnięcia tytułu.

Okres objęcia ochroną jest dłuższy dla osób kończących szkołę - 4 miesiące od zakończenia nauki w szkole, ustaje tytuł ubezpieczeniowy, a osoba zachowuje prawo do zasiłku chorobowego - do końca upływu okresu pobierania świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia chorobowego.

2. ubezpieczenie dobrowolne - (w ubezpieczeniu społecznym jest ograniczony dostęp) - tu jest system otwarty, każda osoba, która nie podlega obowiązkowemu, może przystąpić na zasadzie dobrowolności do ubezpieczenia zdrowotnego, warunkiem jest spełnienie warunku obywatelstwa i zamieszkiwania.

Istnieje obowiązek wpłacenia odpowiedniej kwoty przy przystępowaniu. wysokość opłaty uzależniona od długości przerwy w opłacaniu składek na ubezpieczenie zdrowotne:

- jeśli krótsza niż 3 m-ce - nie ma takiej kaucji

- 3 m-ce do 1 roku - 20% podstawy wymiaru składki (kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia)

- 1 rok - 2 lata - 50%

- 2-5 lat - 100%

- powyżej 10 lat - 200%

Mechanizm nawiązania stosunku: zawarcie umowy NFZ z osobą ubiegającą sie o ubezpieczenie, określa wzajemne zobowiązania.

Ustanie ubezpieczenia - rozwiązanie umowy poprzez upływ terminu lub zaległość w opłacaniu składek przekraczająca 1 miesiąc.

Podstawa wymiaru składki - zryczałtowana kwota, zadeklarowana kwota dochodu, nie niższa od kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, wyjatkiem wolontariusze - podstawą objęcia jest umowa z NFZ a korzystającym (instytucja użytku publicznego). podstawą wymiaru składki jest kwota minimalnego wynagrodzenia, ciężar płacenia składek spoczywa w całości na korzystającym (instytucja).

Składki na ubezpieczenie zdrowotne

- od 1.2007 wynosi 9% podstawy wymiaru składki, wcześniej w niższej wysokości, i rosła o 0,25%

- wyjątek u rolników - wysokość jest równa cenie połowy kwintala żyta z każdego ha przeliczeniowego użytków rolnych

- fiskalizm ubezpieczeniowy - dana osoba podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu na podstawie różnych tytułów, obowiązek opłacania składki od wszystkich tytułów osobno, kumulacja tytułów

Gdy dana osoba osiąga przychody z różnych żródeł w ramach tego samego tytułu, to ma obowiązek opłacać składkę ze wszystkich żródeł.

Osoba prowadząca pozarolniczą działalność - obowiązek obejmuje wszytskie rodzaje.

Wyjątki od kumulacji - wśród różnych tytułów znajduje się tytuł, w ramach którego finansowanie składki odbywa się z budżetu państwa - przestaje obowiązywać obowiązek płacenia ze środków budżetowych.

Zbieg kilku tytułów, gdzie występuje obowiązek z budżetu państwa, obowiązek dotyczy tylko tego tytułu, który powstał wcześniej.

Inne przejawy fiskalizmu - niestosowanie mechanizmu ograniczenia podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne (w ubezpieczeniu społecznym jest 30-krotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia)

Nie stosuje się wyłączenia świadczeń pieniężnych wypłacanych z ubezpieczenia chorobowego z zakresu podstawy wymiaru składki.

Finansowanie składek - co do zasady w całości przez samych ubezpieczonych, duża grupa wyjatków, dotyczy tych kategorii osób, które podlegają ubezpieczeniu mimo nie osiagania przychodów z określonych żródeł.

Rolnicy - bez względu na przynależność.

Sposób ustalenie podstawy wymiaru składki - stanowi przychów - z ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Umniejszany o kwoty składki na ubezpieczenie społeczne obciążających ubezpieczonego.

Zasada składkowości - nawet gdy osoba nie osiaga przychodów musi być płacona składka ze środków budżetowych. Wówczas problem z ustaleniem podstawy wymiaru składki. Przyjmuje się:

1. dzieci i uczniowie - kwota świadczenia pielęgancyjnego

2. bezrobotni bez prawa do zasiłku - 80% świadczenia pielęgnacyjnego

3. osoby wychodzące z bezdomności, uchodźcy - zasiłek stały z pomocy społeczej

Zasady opłacania składek:

- opłacane przez samych ubezpieczonych

- w wiekszości przypadków opłaca jednak płatnik składek

- opłacanie do FUS lub KRUS

- administratorem jest NFZ

- termin taki jak w ubezpieczeniu społecznym (5 dzień - sfera budżetowa, 10 - osoby opłacające same za siebie, 15 - pozostali)

ZUS i KRUS - w 3 dni ma obowiązek przekazania składek do NFZ.

Z tego tytułu ZUS i KRUS mają prawo do wynagrodzenia - 0,2% składek przekazanych i zindywidualizowanych.

NFZ - ma prawo domagania sie odsetek od kwot nie przekazanych w terminie przez ZUS i KRUS.

Fiskalizm ubezpieczenia zdrowotnego - podobnie z PIT.

Możliwość odliczeia składek z ubezpieczenia zdrowotnego od kwoty podatku dochodowego od osób fizycznych.

Ale tylko w ograniczonej wysokości - wynosi 9% a można odpisać 7,75%

ŚWIADCZENIA ZDROWOTNE:

Klasyfikacja świadczeń zdrowotnych:

1 podział:

I - świadczenie zdrowotne - są to świadczenie służące profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu lub poprawie zdrowia, oraz inne działania medyczne wynikające z procesu leczenia

II - świadczenia zdrowotne rzeczowe - związna z procesem leczenia leki, wyroby medyczne w tym przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze

III - świadczenia towarzyszące - zakwaterowanie i wyżywienie w zakładzie opieki zdrowotnej, całodobowej lub całodziennej, oraz usługi sanitarnego transportu samochodowego

2 podział (ze wzgledu na rodzaje świadczeń)

I - świadczenia podstawowej opieki zdrowotnej - świadczenia zdrowotne profilaktyczne, diagnostyczne, lecznicze, rehabilitacyjne oraz pielegnacyjne z zakresu medycyny ogólnej, rodzinnej i pediatrycznej udzielane w warunkach ambulatoryjnych

II - świadczenia specjalistyczne - odwołanie się do w/w - to świadczenia zdrowotne z wszelkich dziedzin medycyny poza podstawową opieką zdrowotną

III - świadczenia wysokospecjalistyczne - świadczenia opieki zdrowotnej, procedury medyczne, które spełniają 2 warunki:

1. ich udzielenie wymaga wysokiego zaawansowania technicznego świadczeniodawcy i zaangażowania umiejętności personelu medycznego

2.jednostkowy koszt świadczenia jest wysoki

3 podział

I - świadczenia gwarantowane - to świadczenia, które są finansowane w całości ze środków publicznych

II - inne świadczenia - nie przysługują w ramach ustawy o świadczeniach zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych

Artukuł 15 ustawy - katalog świadczeń objetych ubezpieczeniem zdrowotnym:

1. badania diagnostyczne - diagnostyka laboratoryjna

2. świadczenia na rzecz zachowania zdrowia, zapobiegania chorobom i wczesnego ich wykrywania

3. podstawowa opieka zdrowotna

4. świadczenia w środowiku nauczania i wychowania (medycyna szkolna)

5. ambulatoryjne świadczenia specjalistyczne

6. rehabilitacja lecznicza

7. świadczenia stomatologiczne - rozporządzenie RM - tylko dzieci i młodzież do lat 18 i kobiety w ciąży

8. leczenie szpitalne

9. świadczenia wysokospecjalistyczne

10. świadczenia zdrowotne w domu chorego

11. badania i terapia psychologiczna i logopedyczna

12. świadczenia pielęgnacyjne i opiekuńcze

13. pielegnacja niepełnosprawnych

14. opieka medyczna kobiet w ciąży, w czasie porodu i połogu, oraz w okresie karmienia piersią

15. opieka prenatalna (nad płodem)

16. opieka nad zdrowym dzieckiem

17. leczenie uzdrowiskowe

18. zaopatrzenie w produkty lecznicze, wyroby medyczne i środki pomocnicze

19. transport sanitarny

20. ratownictwo medyczne

Katalog pozytywny świadczeń.

Katalog negatywny - ustawa lub załączniki, lub akty wykonawcze ustawy.

NIE przysługuje:

1. zaświadczenia i orzeczenia lekarskie o zdolnosci do prowadzenia pojazdów mechanicznych, oraz inne, które wydawane są na wniosek ubezpieczonego, a nie są związane z procesem leczenia, nauką, uprawianiem sportu. (ale te, które są wydawane na wniosek np. prokuratury są finansowane ze środków publicznych)

2. inne świadczenia, które nie są zagwarantowane jako gwarantowane, np. operacje zmiany płci, zabiegi kosmetyczne, które nie są wynikiem choroby i urazu, akupunktura, akupresura itp.

3. orzeczenia lekarzy medycyny pracy - finansowane przez pracodawcę

W nowej ustawie przyznano ubezpieczonym prawo do świadczeń zdrowotnych w stanie nagłych bez względu na liczbę świadczeń zakontraktowanych z danym świadczeniodawcą.

Gdy swiadczeniodawca zawarł umowę, a nie może niezwłocznie udzielić świadczenia (np. przy wyczerpaniu limitu) - musi udzielić świadczenia ponad limit, ale tylko w niezbędnym zakresie.

NFZ weryfikuje rachunki przedstawione przez świadczeniodawcę za udzielone świadczenia w tych przypadkach.

Nowa ustawa przewiduje listy oczekujących - powinna mieć ona charakter jawny

- świadczeń specjalistycznych udzielanych ambulatoryjnie

- świadczeń udzielanych szpitalnie

Świadczeniodawca powinien zapisywać chorych stosowanie do dnia i godziny zgłoszenia. Oraz ma obowiązek informowania NFZ o liczbie osób oczekujących oraz o przewidywanym czasie oczekiwania.

W razie zmiany stanu zdrowia (pogorszeniu) - ubezpieczony ma prawo domagania się zmiany kolejności.

Ustanowienie zespołu oceny przyjęć - raz w miesiacu dokonuje oceny zasad udzielania świadczeń zdrowotnych.

Lista nie dotyczy przeszczepów i świadczeń wysokospecjalistycznych - listy te są ustalane centralnie.

Zaopatrzenie w leki i wyroby medyczne:

Leki dzielą sie na:

1. podstawowe - niezbędne w procesie leczenia

2. uzupełniające - wspomagają proces leczenia

3. recepturowe - przygotowywane przez aptekę

Różnią się sposobem refundowania - 1 i 3 - opłata ryczałtowa określona w ustawie i nie przekraczająca 4,25 dla 1 i 12,74 dla 3.

Dla 2 - przysługuje częściowa odpłatność - 30% albo 50% ceny leku..

Limity cen leków posiadających tę samą nazwę międzynarodową.

NFZ pokrywa koszta leku uzupełniającego tylko do wartości ceny leku.

Szczególne uprawnienia do leków mają określone kategorie ubezpieczonych:

- choroby wrodzone, przewlekłe, nabyte, psychiczne, zakaźne - prawo do nabywania określonych leków i wyrobów medycznych bezpłatnie za opłatą ryczałtową, albo częściową odpłatnością

- honorowi dawcy krwi - prawo do bezpłatnego zaopatrzenia w leki podstawowe i uzupełniające i inne leki związane z oddawaniem krwi

- żołnierze zasadniczej służby wojskowej - 3 rodzaje leków bezpłatnie - koszty są pokrywane z budżetu państwa

- inwalidzi wojskowi i osoby, które doznały uszczerbku na zdrowi w związku ze służbą wojskową - j.w.

- inwalidzi wojenni i małżonkowie pozostający na ich wyłącznym utrzymaniu, wdowy i wdowcy po takich inwalidach - bezpłatne leki, które są oznaczone w wykazach symbolem RP - szerszy zakres

- osoby przebywające w szpitalach - prawo do bezpłatnych leków związanych z procesem leczenia

Dokumenty potwierdzające prawo do świadczeń zdrowotnych:

1. karta ubezpieczenia zdrowotnego - elektroniczna (nie występuje powszechnie w Polsce)

2. Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego - osoby wyjeżdżające za granicę

3. Osoby nie ubezpieczone - decyzja wójta, burmistrza, prezydenta miasta

Gdy nie można przedstawić dowodu ubezpieczenia - prawo dostarczenia dokumentu w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia udzielania świadczeń zdrowotnych (przy pobycie w szpitalu)

W pzostałych przypadkach - 7 dni od dnia zakończenia udzielania świadczenia.

Naruszenie tych terminów - obciążenie kosztami udzielanych świadczeń.

Nieopłacenia składek przez płatnika - 30 dni od daty obowiązku opłacania składki, gdy i tak nie wpłaci - NFZ obciąża płatnika kosztami świadczeń zdrowotnych.

Osoby, które są obywatelami innaego państwa członkowskiego niż Polska, dla skorzystania ze świadczenia na terytorium Polski muszą przedstawić 'poświadczenie' wydawane przez oddział wojewódzki NFZ.

Gdy obywatel ubezpieczony w NFZ zamieszkuje poza Polską i chce skorzystać - musi uzyskać 'zaswiadczenie' wydawane przez mazowiecki oddział wojewódzki funduszu - rolę tę spełnia Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego.

5

---