Prawo Kanoniczne

(Małżeństwo)

Bibliografia:

1.Wojciech Góralski

„Kanoniczne prawo małżeńskie”

2. Piotr Mieczysław Gajda

„Prawo małżeńskie Kościoła katolickiego”, Akademika

3. Wojciech Góralski

„Matrimonium facit consensus”

Pierwsze kanony mają charakter propedeutyczny

Definicja małżeństwa zaczerpnięta z KDK 48

Małżeństwo- jest to przymierze, przez które mężczyzna i kobieta tworzą ze sobą wspólnotę całego życia, która z natur swojej ukierunkowana jest na dobro małżonków oraz

zrodzenie i wychowanie potomstwa.

„Głęboka wspólnota życia i miłości małżeńskiej ustanowiona przez Stwórcę i unormowana Jego prawami, zawiązuje się przez przymierze małżeńskie, czyli przez nieodwołalną, osobistą zgodę. W ten sposób aktem osobowym, przez który małżonkowie się sobie oddają i przyjmują, powstaje z woli Bożej instytucja trwała także wobec społeczeństwa.

Z samej zaś natury swojej instancja małżeńska oraz miłość małżeńska nastawione są na rodzenie i wychowanie potomstwa, co stanowi jej jakby szczytowe uwieńczenie. W ten sposób mężczyzna i kobieta, którzy przez związek małżeński „już nie są dwoje, lecz jedno ciało” (Mt 19, 6), przez najściślejsze zespolenie osób i działań świadczą sobie wzajemnie pomoc i posługę oraz doświadczają sensu swej jedności i osiągają ją w coraz pełniejszej mierze. To głębokie zjednoczenie będące wzajemnym oddaniem się dwóch osób, jak również dobro dzieci, wymaga pełnej wierności małżonków i ku nieprzerwalnej jedności ich współżycia.

Rodzina winna dzielić się wspaniałomyślnie swym bogactwem duchowym z innymi rodzinami. Toteż rodzina chrześcijańska, ponieważ powstaje z małżeństwa, będącego obrazem i uczestnictwem w miłosnym przymierzu Chrystusa Kościoła, przez miłość małżonków, ofiarną płodność, jedność i wierność, jak i przez miłosną współpracę wszystkich członków ujawniać będzie wszystkim żywą obecność Zbawiciela w świecie oraz prawdziwą naturę Kościoła.” KDK 48; KPK, kan. 1055

Małżeństwo- wspólnota całego życia totius vitae consortium

Wyróżnienie elementów w definicji:

1.Cele małżeństwa

-dobro małżonków (wzajemnej pomocy, miłości, bycia dla siebie)

-zrodzenie i wychowanie potomstwa

2. Przymioty małżeńskie

-jedność małżeńska

-nierozerwalność małżeńska

Jedność- oznacza, że małżeństwo katolickie, kościelne jest

małżeństwem monogamicznym.

Monogamia- związek jednego mężczyzny i jednej kobiety.

Poligamia- przeciwieństwo monogamii- wielożeństwo. Może mieć podwójny przejaw:

1. Poligynia- związek jednego mężczyzny z wieloma kobietami- stan unormowany prawnie w krajach muzułmańskich

2. Poliandria- związek jednej kobiety z wieloma mężczyznami

Podstawą monogamii są słowa samego Jezusa:

„Dlatego opuści człowiek ojca i matkę i złączy się ze swoją żoną i będą oboje jednym ciałem. A tak już nie są dwoje, lecz jedno ciało” Mt 19, 4-6

Nierozerwalność małżeństwa- małżeństwo zawarte zgodnie z prawem jest małżeństwem dozgonnym, trwa do śmierci jednej ze stron. Prawo kanoniczne nie posiada instytucji rozwodu. „Co więc Bóg złączył, człowiek niech nie rozdziela Mt 19, 6.

Oznacza to odrzucenie listu rozwodowego.

Kiedy małżeństwo wchodzi w zakres kompetencji Kościoła?

Kiedy jedna ze stron należy do Kościoła? Jest to zainteresowanie z mocy prawa.

Istnieje domniemanie ważności małżeństwa- udowadnia się przeciwnie.

RODZAJE MAŁŻEŃSTWA

Małżeństwo zawarte i dopełnione

Zawarte- akt wyrażenia woli

Dopełnione-, kiedy małżonkowie dopełnią je aktem współżycia.

W polskim prawie rodzinnym- dopełnione będzie wtedy, kiedy z małżeństwa zrodzi się potomstwo.

Matrimonium ratum et consummatum- małżeństwo zawarte i

dopełnione

Matrimonium ratum et nonconsummatum małżeństwo zawarte i

niedopełnione

Instytucja zaręczyn

Zaręczyny- etap poprzedzający zawarcie małżeństwa

• Przyrzeczenie zawarcia małżeństwa

To przyrzeczenie nie stanowi podstawy do domagania się zawarcia związku małżeństwa. Natomiast stanowi podstawę do wszelkich roszczeń materialnych, jakie zostały poczynione do przygotowań.

Kodeks w sprawie zaręczyn odsyła do Konferencji Episkopatów.

W Polsce sprawa zaręczyn związana jest z tradycją.

Narzeczeni- w szerokim znaczeniu są ci, którzy utrzymują ze sobą

bliższe stosunki natury uczuciowej, mają zawrzeć ze sobą

małżeństwo, choć zamiaru tego oficjalnie nie wyrazili.

O narzeczeństwie w ścisłym znaczeniu decydują, tzw. zaręczyny

Instrukcja o przygotowaniu do zawarcia małżeństwa z 5 IX 1986 zaleca instytucję zaręczyn na sześć miesięcy przed ślubem. Jest to czas spotkania i poznania się rodzin przyszłych małżonków, czas przygotowań, nawiązanie więzi rodzinnej

PRZYGOTOWANIE DUSZPASTERSKIE MAŁŻEŃSTWA- ETAPY:

1. Katecheza i przepowiadanie

2. Przygotowanie bezpośrednie- katecheza dotycząca konkretnych osób, które zdecydowały się między sobą, na zawsze połączyć węzłem małżeńskim (nauki przedmałżeńskie)

Bezpośredniość- dotyczy czasu, rzeczywistości i osób. Konferencji mają wysłuchać razem (czas ok. 1 rok)

3. Przygotowanie liturgiczne- potrzebne jest, dlatego, aby małżeństwo osadzić nie tylko w wymiarach prywatnych. Małżeństwo jest sakramentem. Ma być przeżyciem religijnym we wspólnocie. Ma być spotkaniem z Bogiem.

4. Ad post- troska Kościoła o małżeństwa i rodziny (kan. 1063-1072).

Przygotowanie sakramentalne

Wiąże się ono z trzecim etapem (przygotowanie liturgiczne)

Sakrament ten wymaga pewnej dojrzałości chrześcijańskiej.

Związek małżeński wiąże się z innymi sakramentami.

Co tworzy małżeństwo?

Małżeństwo tworzy zgoda stron.

Związek między osobami prawnie do tego zdolnymi. Zgodnie z przepisami prawa, której nie może uzupełnić żadna ludzka władza.

Zgoda małżeńska-jest to akt woli, przez który osoby pragnące

zawrzeć małżeństwo nawzajem się sobie oddają i przyjmują w celu stworzenia małżeństwa.

Wyróżnienie elementów w definicji

Prawnie do tego zdolne-, czyli osoby, które nie są obciążone

Zgodnie z przepisami prawa-, co do ważności w określonej formie kanonicznej, odnośnie miejsca, osób itd.

Nie może jej uzupełnić żadna ludzka władza- oświadczenie woli stron musi być faktem bezsporny

Małżeństwo tworzy się przez akt woli

PRZESZKODY MAŁŻEŃSKIE

W ST. Istniał zakaz zawierania małżeństw z kobietami innego kraju. Kościół znał przeszkody od samego początku. Wydanie konkretnych zakazów dotyczyło zawierania małżeństw z heretykami- 721 Synod rzymski- uchwały dotyczyły Kościoła lokalnego. Kościół do roku 1917 nie scentralizował ujednoliconej liczby przeszkód. Ujednolicenia przeszkód małżeństwa dokonał kodeks z 1917r. Było ich 24. Zreformowany kodeks Jana Pawła II z 1983r. ustalił 12 przeszkód.

Definicja przeszkody w sensie szerokim i ścisłym

Przeszkoda w sensie szerokim- jest to każda okoliczność, która na mocy prawa Bożego lub ludzkiego powoduje nieważne lub niegodziwe zawarcie umowy małżeńskiej.

Przeszkoda w sensie ścisłym- jest to każda okoliczność, która na mocy prawa Bożego lub Kościelnego powoduje, że dana osoba jest niezdolna do zawarcia umowy małżeńskiej

PODZIAŁ PRZESZKÓD

I Przeszkody z prawa naturalnego

1. Publiczne.

2. Niepubliczne

Przeszkoda publiczna- jest nią każda przeszkoda, którą udowadnia się w zakresie zewnętrznym np. potomstwo, wiek.

Przeszkoda niepubliczna- pozostałe przeszkody są niepubliczne, np. występku

II Przeszkody z prawa Bożego i Kościelnego

1. Z prawa Bożego naturalnego- przeszkoda impotencji, pokrewieństwa

2. Z prawa Bożego pozytywnego- małżeństwo

3. Z prawa Kościelnego- pozostałe, które zostały określone przez Kościół np. przeszkoda ślubu, przyzwoitości

III Podział na przeszkody bezwzględne (absolutne) i względne

Bezwzględne- obciążają daną osobę bezwzględnie wobec innej osoby, sytuacji. Dana osoba jest całkowicie niezdolna do zawarcia małżeństwa np. impotencja trwała

Względne- dotyczące poszczególne osoby i rzeczy

IV Przeszkody uprzednie i następcze

Uprzednia- występuje przed zawarciem związku małżeńskiego

Następcza- po zawarciu związku małżeńskiego. Nie powoduje nieważności. Nie działa wstecz

Omówienie konkretnych dwunastu przeszkód

1.Przeszkoda wieku- granica wieku- kanon odsyła do miejscowych Konferencji Episkopatu. One określają wiek. Taki przepis wydaje albo

Konferencja Episkopatu, albo biskup diecezjalny. Najczęściej prawo Kościelne odsyła do prawa państwowego.

Zgodnie z kodeksem rodzinnym i opiekuńczym wiekiem do zawarcia małżeństwa jest 18 lat dla obu stron. Przepis obowiązuje od 1999r.

Nieważnie zawiera małżeństwo kobieta poniżej 14 roku życia, mężczyzna poniżej 16 roku życia- nie obowiązuje dyspensa.

Dyspensa od 18 roku jest udzielana, kiedy jest wyrok sądu administracyjnego. Rodzice muszą wyrazić zgodę na zawarcie małżeństwa. Jeżeli nie ma zgody rodziców, a są racje, aby związek został zawarty potrzebne jest pozwolenie biskupa.

2. Przeszkoda niemocy płciowej- przeszkoda musi być uprzednia i trwała, a więc musi być stałą wadą osoby. Jest to niezdolność osoby do współżycia.

3. Przeszkoda węzła małżeńskiego- ci, którzy są związani małżeństwem pierwszym, to drugie jest nieważne (bigamiczne)- nieważne z mocy prawa.

Ta przeszkoda ustaje, gdy nastąpi:

-Śmierć współmałżonka

-Stwierdzenie nieważności małżeństwa

Przywilej Pawłowy 1 Kor. 7, 12; 13- 15-, Małżeństwo zawarte przez dwie osoby nieochrzczone może być rozwiązane na podstawie przywileju Pawłowego na korzyść wiary małżonka, który przyjął chrzest. Przywilej ten rozwiązuje małżeństwo zawarte przed chrztem z chwilą zawarcia nowego małżeństwa, pod warunkiem jednak, że małżonek nieochrzczony odchodzi od małżonka, który się ochrzcił (kan. 1143):

„ Jeśli któryś z braci ma żonę niewierzącą i ta chce razem z nim mieszkać, niech jej nie oddala! Podobnie, jeśli jakaś żona ma niewierzącego męża i ten chce razem z nią mieszkać, niech się z nim nie rozstaje! Uświęca się, bowiem mąż niewierzący dzięki swej żonie, podobnie jak świętość osiągnie niewierząca żona przez „brata”. W przeciwnym wypadku dzieci wasze byłyby nieczyste, tera zaś są święte. Lecz jeśli strona niewierząca chciała odejść, niech odejdzie!

Nie jest skrępowany ani „brat”, ani „siostra” w tym wypadku. Albowiem do życia w pokoju powołał nas Bóg”(1 Kor. 7,12- 15).

Warunkiem skorzystania przez stronę ochrzczoną z przywileju Pawłowego jest odejście strony nieochrzczonej

Dekret wdowieństwa- po pewnym czasie nieobecności następuje uznanie dokumentem- zgon jednego współmałżonka i wtedy może ponownie zawrzeć związek małżeński. W razie powrotu jednego współmałżonka ważne jest pierwsze małżeństwo, nie drugie. W prawie państwowym jest odwrotnie.

4. Przeszkoda różnej religii- nieważne jest małżeństwo między osobą, która przyjęła chrzest w Kościele katolickim, a z drugiej strony osobą nieochrzczoną (ateistą, lub osobą innej religii nie chrześcijańskiej)

W tym przypadku dyspensa jest możliwa- udziela jej ordynariusz miejsca- Matrimonium mixta Paweł VI- osoba nieochrzczona i będąca w Kościele katolickim musi złożyć oświadczenie pisemne:

1. -sama będzie się starała zachować swoją własną wiarę

2. -dzieci zostaną ochrzczone i wychowane po katolicku

Druga osoba podpisuje

5. Przeszkoda święceń- diakonat, prezbiterat, episkopat.

Przeszkoda do zawarcia małżeństwa może być w jakiś sposób dyspensowana przez

-najwyższą władzę w Kościele

-stwierdzenie nieważności święceń

1. kiedy ktoś nie był wolny podczas przyjmowania święceń

2. Kiedy ktoś nie był dojrzały do przyjęcia święceń

3. Jeśli nie było wystarczającego rozeznania kandydata przez przełożonych

Sacertotalis celibatus, Paweł VI 24 VI 1968r.

6. Przeszkoda ślubu- Nieważnie usiłują zawrzeć małżeństwo ci, którzy są związani wieczystym ślubem czystości w instytucie zakonnym.

Ślub- obietnica, przyrzeczenie złożone Bogu, mające na celu

dobro możliwe i większe.

-instytutom na prawie papieskim udziela dyspensy papież.

-instytutom na prawie diecezjalnym dyspensy udziela biskup.

7. Przeszkoda uprowadzenia- Małżeństwo jest nieważne, gdy mężczyzna chce zawrzeć małżeństwo z kobietą uprowadzoną lub przetrzymywaną w celu zawarcia małżeństwa.

8. Przeszkoda występku- (małżonkobójstwo)- w celu zawarcia małżeństwa.

KPK z 1917r.; kan. 1090- cudzołóstwo z małżonkobójcem- dyspensa jest zastrzeżona Stolicy Apostolskiej. W przeszkodzie występku bierzemy pod uwagę fakt i intencję.

9. Przeszkoda pokrewieństwa-

Pokrewieństwo- jest to więź między osobami oparta o wspólnotę krwi, powstała na skutek pochodzenia od siebie osób lub pochodzenia od własnego przodka.

Pokrewieństwo liczy się w liniach i stopniach.

Mogą być dwie linie pokrewieństwa:

• Prosta, nie ma dyspensy

• Boczna, jest dyspensa- od trzeciego stopnia dyspensy udziela Stolica Apostolska; od czwartego stopnia- ordynariusz miejsca.

W linii bocznej małżeństwo nieważne jest aż do czwartego stopnia.

Osoby mnie poprzedzające, to wstępni.

Osoby, pochodzące od osoby, która zrodziła- zstępni.

Nigdy nie zezwala się na małżeństwo, jeśli istnieje wątpliwość, czy strony są spokrewnione w jakimś stopniu linii prostej, lub w drugim stopniu linii bocznej.

Nowy kodeks Prawa Kanonicznego przywrócił rzymską zasadę liczenia pokrewieństwa w linii bocznej. Obecnie, więc obowiązuje zasada:

W linii bocznej tyle jest stopni, ile jest osób w obu szeregach, po wyłączeniu wspólnego przodka.

Jan

Anzelm Anna

Barbara Łukasz

Dorota Cezary

W linii prostej tyle jest stopni, ile zrodzeń, albo ile jest osób nie wliczając przodka.

10. Przeszkoda powinowactwa- Więź, jaka istnieje między osobami na kanwie ważnie zawartego małżeństwa.

Powinowactwo- jest to więź prawna, jaka istnieje między

mężem i krewnymi żony oraz między żoną a krewnymi męża.

1. Każdy z krewnych żony jest powinowaty męża

2. W jakim stopniu jest pokrewieństwo, w takim powinowactwo

3. Powinowactwo jest tylko na bazie małżeństwa

4. Przeszkoda powinowactwa istnieje tylko w linii prostej wszystkich stopni, tj. mąż po śmierci żony nie może zawrzeć małżeństwa w linii prostej żony

5. Przeszkoda powinowactwa jest z prawa czysto Kościelnego

6. Małżonek po śmierci drugiego współmałżonka nie może zawrzeć ważnie małżeństwa z córką lub synem współmałżonka z poprzedniego małżeństwa.

Przeszkodę powinowactwa wprowadził Kościół, aby chronić jedność małżeństwa i usunąć niebezpieczeństwo grzesznej poufności między

małżonkiem i krewnym współmałżonka, a także ze względu na szacunek należny krewnym współmałżonka.

Jeżeli nowe prawo małżeńskie zrezygnowało z przeszkody powinowactwa w linii bocznej to uczyniło to ze względu na fakt, że najlepszymi wychowawcami dzieci po śmierci ich ojca lub matki są na ogół krewni.

Katolik z osobą powinowatą w linii prostej, jeśli ta nie jest ochrzczona, jest związana dwiema przeszkodami: różnej wiary i powinowactwa.

11. Przeszkoda przyzwoitości publicznej- powstaje na bazie nieważnie zawartego małżeństwa lub konkubinatu.

Konkubinat- jest to trwały związek mężczyzna i kobiety bez

żadnego aktu formalnie prawnego.

Przeszkoda ta zachodzi między krewnymi jednej ze stron tylko w pierwszym stopniu linii prostej.

Przyzwoitość publiczna- jest wynikiem bliskości osób powstałej z nieważnego małżeństwa, po nawiązaniu wspólnego pożycia albo z notorycznego lub publicznego konkubinatu.

Unieważnia ono małżeństwo pomiędzy mężczyzną a matką lub córką rzekomej żony oraz między niewiastą a ojcem lub synem rzekomego męża. Jest to, więc jakby powinowactwo w pierwszym stopniu linii prostej.

Małżeństwo nieważne- jest to, które posiada zewnętrzną formę małżeństwa, faktycznie jednak nie spowodowało węzła małżeńskiego.

Przeszkoda przyzwoitości publicznej ustaje tylko przez udzielenie dyspensy.

Przeszkoda nie ustaje przez samo zerwanie pożycia przez strony na skutek orzeczenia nieważności małżeństwa lub uzyskania rozwodu cywilnego, czy też zlikwidowania konkubinatu.

12. Przeszkoda pokrewieństwa prawnego- bierze się z adopcji i z niej wynika, istnieje między adoptującymi i dziećmi adoptowanymi.

Prawo kanoniczne adopcji nie zna, jest w prawie cywilnym.

Adopcja, albo przysposobienie prawne- to akt prawny władzy cywilnej, na mocy, którego osobę obcą przyjmuje się do rodziny i uznaje za syna lub córkę.

Adopcji dokonuje się zgodnie z przepisami prawa danego kraju.

„Nie mogą ważnie zawrzeć małżeństwa ci, którzy na skutek adopcji są złączeni pokrewieństwem prawnym w linii prostej lub w drugim stopniu linii bocznej” kan. 1094

13. Przeszkoda pokrewieństwa duchowego- Między chrzestnym i chrześnicą, lub między matką chrzestną a chrześniakiem.

Jest tylko w Kościele Wschodnim (KKW Kodeks Kościołów Wschodnich) promulgowany przez Jana Pawła II 18 X 1990r.

Tylko Stolica Apostolska może ustanowić nowe przeszkody lub zmienić je- to wynika z prawa powszechnego.

Kościoły lokalne, partykularne nie mogą wnieść nowych przeszkód lub zmienić istniejące.

INSTYTUCJE, KTÓRE OGRANICZAJĄ ZAWARCIE ZWIĄZKU MAŁŻEŃSKIEGO

Kompetentny przełożony może wydać zakaz udzielania małżeństwa, może mieć tylko i wyłącznie charakter czasowy i musi odnosić się do konkretnych osób i sytuacji.

Ordynariusz miejsca może obłożyć swoich podwładnych przebywających po za diecezją lub wszystkich przebywających na terenie diecezji.

Jeżeli osoba uzyskała stwierdzenie nieważności małżeństwa, to może znowu zawrzeć małżeństwo, ale za zgodą biskupa.

Istnieją sytuacje, gdzie jest konieczne uzyskanie zezwolenia ordynariusza miejsca, podaje to prawo kanoniczne:

1. W przypadku małżeństwa tułaczy.

Tułacz nie ma stałego, albo tymczasowego miejsca zamieszkania.

2. W przypadku małżeństwa osób, które nie mogły zawrzeć małżeństwa zgodnie z prawem krajowym

3. W przypadku osób, które mają zobowiązania względem innych stron z poprzedniego małżeństwa oraz dzieci z poprzednich związków.

4. W przypadku osób, które odstąpiły od wiary katolickiej np. ktoś nie deklaruje się jako ochrzczony, a potem zostaje niewierzącym (musi pisać rękojmię o katolickim wychowaniu dzieci). Innym przykładem jest osoba, która przeszła na inną wiarę (apostata) - taka osoba nie może zawrzeć związku małżeńskiego. Apostata jest po za

5. Kościołem i w karach, a sakrament małżeństwa jest łaską i jednością.

6. Dla osób będących w karach kościelnych

7. W przypadku osób niepełnoletnich, przy braku zgody rodziców, lub wbrew stanowisku rodziców.

8. W przypadku zawarcia małżeństwa przez pełnomocnika.

Dyspensy od przeszkód

Dyspensa od przeszkody małżeńskiej- to akt prawny wykonawczej władzy Kościelnej, podjęty w przypadku szczególnym i dla słusznej przyczyny, na mocy, którego osoby związane określoną przeszkodą zostają wyjęte spod prawa o przeszkodzie małżeńskiej, a tym samym mogą zawrzeć małżeństwo ważnie i godziwie.

Dyspensę można otrzymać tylko od przeszkody pochodzenia kościelnego. Kościół nie dyspensuje od przeszkody, której podstawą istnienia jest naturalne lub pozytywne prawo Boże

1. W sytuacji zwyczajnej

2. Przypadek naglący

3. Niebezpieczeństwo śmierci.

Ad 1. Kiedy nie zachodzą żadne nadzwyczajne okoliczności. Może od wszystkich przeszkód dyspensować ordynariusz miejsca oprócz przeszkody święceń i publicznego ślubu złożonego w instytucie zakonnym na prawie papieskim i od występku.

Ad 2. Kiedy wszystkie przygotowania do zawarcia związku małżeńskiego zostały poczynione i w tych okolicznościach strony przekonują się, że istnieje przeszkoda małżeńska- od wszystkich przeszkód dyspensuje ordynariusz miejsca, oprócz przeszkody święceń.

Ad 3. Kiedy istnieje większe prawdopodobieństwo śmierci niż życia- dyspensuje ordynariusz miejsca we wszystkich przypadkach, oprócz święceń prezbiteratu.

Gdy jest mały dostęp do ordynariusza miejsca, wtedy dyspensy może udzielić proboszcz, kapłan, diakon delegowany do związków małżeńskich, albo asystujący przy małżeństwie w formie formalnej, albo w zakresie, jaki ma ordynariusz miejsca.

Dyspensy może udzielić spowiednik, zarówno podczas spowiedzi, a także po za spowiedzią od przeszkód tajnych.

Taka dyspensa ma być zanotowana w księdze małżeństw oraz spowiednik ma powiadomić kurię.

Dyspensy od przeszkody tajnej udzielonej przez spowiednika nie zapisuje się, gdy jest dana w czasie spowiedzi, zaś, gdy udzielana jest po za spowiedzią wtedy zapisuje się ją w tajnych archiwach kurialnych.

Dyspensa udzielana bez słusznej i rozumnej przyczyny jest niegodziwa, a gdy została udzielana bez przyczyny przez niższego przełożonego, czyli po za Stolicą Apostolską, także nieważna.

W wątpliwości, co do wystarczającej przyczyny dyspensa jest ważna i godziwa (kan. 90)

ZGODY MAŁŻEŃSKIE- WADY

Zgoda małżeńska jest wyrażeniem zgody woli stron.

Wady zgody małżeńskiej:

I. Zaburzenia psychiczne- kan. 1095

1. Brak należytego używania rozumu

2. Brak rozeznania oceniającego, co do istoty obowiązków małżeńskich.

3. Niezdolność do wypełniania obowiązków małżeńskich z przyczyn natury psychicznej.

Ad1. Kiedy ktoś na skutek choroby psychicznej lub niedorozwoju umysłowego nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem tj. nie jest w stanie w pełni wykonać aktu ludzkiego.

Akt ludzki- jest zapodmiotowiony w człowieku, jest podmiotem własnego działania (jest ośrodkiem dyspozycyjnym dla własnych działań).

Ad2. Nie świadomy o odpowiedzialności ojcowskiej, zrezygnowania z czegoś, nie zna obowiązków małżeńskich

Ad3. Ktoś wie, co to jest małżeństwo, ale nie jest w stanie pełnić go np. alkoholik.

II Wiedza na temat małżeństwa

Wraz z rozwojem fizycznym przychodzi rozwój psychiczny.

Od czasów rzymskich znana jest norma, że potrzebny jest określony wiek do przyswojenia wiedzy.

Zakres wiedzy małżeńskiej.

Dwa elementy:

1. małżeństwo jest trwałym związkiem mężczyzny i kobiety.

2. celem małżeństwa jest zrodzenie potomstwa poprzez seksualny akt małżonków.

Jest to minimum wiedzy, jakie strona ma posiadać.

Istnieje domniemanie, że jeżeli osoba jest pełnoletnia (18 l.) przyjmuje się, że osoba posiada wymaganą wiedzę.

III Brak wiedzy na temat sakramentalności i ważności małżeństwa

Istnienie przekonania niekoniecznie wyklucza małżeństwo.

Błąd- mylne wyobrażenie o rzeczywistości

Dwa aspekty:

1. Błąd może dotyczyć albo osoby

2. Albo przymiotu osoby- jej cechy

Ad1 małżeństwo jest z mocy prawa nieważne (gdyby wyszła za mąż za kogoś innego niż chciała).

Ad2 dotyczy cech przymiotów osoby, z drugiej strony małżeństwo może być nieważne, gdyby przymiot ten był zasadniczo i bezpośrednio zamierzony.

Jeżeli nie był bezpośrednio i zasadniczo zamierzony małżeństwo jest ważne.

Co to znaczy, że przymiot jest bezpośredni i zasadniczo zamierzony?

Zadajemy pytanie: czy gdybyś wiedział (wiedziała), że ten człowiek nie ma tego przymiotu to, czy byś go poślubiła (poślubił).

Zasadniczy- jest wtedy, kiedy mówię, że chcę poślubić kobietę wykształconą, inteligentną, z dyplomem i za taką uważam np. Marię.

Niezasadniczy- chcę poślubić Marię i uważam ją za osobę inteligentną.

Podstęp- celowe wprowadzenie w błąd strony (nupturientów), co do faktycznego stanu rzeczy celem uzyskania zgody małżeńskiej.

Wprowadzić w błąd może osoba druga lub trzecia (np. rodzice). Błędem może być np. niepłodność, choroba.

Powód do nieważności małżeńskiej jest wtedy, kiedy błąd wpływa w sposób istotny na wspólnotę małżeństwa- kan. 1098.

Warunek- czy małżeństwo zawarte pod warunkiem jest ważne?

Warunek- jest to zdarzenie przyszłe i niepewne

Od warunku uzależniona jest ważność samego aktu.

Małżeństwo zawarte pod warunkiem dotyczącym przyszłości jest małżeństwem nieważnym, np. zawieram małżeństwo pod warunkiem, że rodzice przez dwa lata wybudują mi dom jednorodzinny.

Jeżeli warunek dotyczy przeszłości lub teraźniejszości może spowodować nieważność zamierzonego małżeństwa.

Warunek musi być w sposób jasno sformułowany na piśmie za zgodą ordynariusza miejsca.

Warunek musi dotyczyć faktu, zdarzenia.

IV Przymus i bojaźń

Przymus- presja, zewnętrzny nacisk na osobę mający na celu uzyskanie od niej wyrażenia zgody małżeńskiej.

Bojaźń- poruszenie ducha, stan lęku spowodowany zagrażającym niebezpieczeństwem w sposób bezpośredni, lub w niedalekiej przyszłości.

Bojaźń ma kilka kategorii:

-ciężka, albo lekka

Bojaźń ciężka może mieć charakter bezwzględny-, kiedy zagrażające niebezpieczeństwo jest obiektywnie wielkie (obiektywnie wielkie tzn., że niebezpieczeństwem mógłby go nazwać każdy człowiek, niebezpieczeństwo obiektywne).

W sposób względny, kiedy zagrażające niebezpieczeństwo jest ciężkie dla danej osoby, ale w sposób subiektywny.

Bojaźń lekka-, kiedy niebezpieczeństwo jest faktycznie lekkie, albo, kiedy niebezpieczeństwo jest wielkie, ale niemożliwe do zagrożenia.

Bojaźń ciężka może być zewnętrzna i wewnętrzna

Zewnętrzna-kiedy powodowana jest przez świadome działanie drugiego człowieka

Wewnętrzna-nie jest skutkiem świadomego działania np. lęki własne, jeżeli nie świadome to należy do wewnętrznej.

Bojaźń ciężka umyślna nieumyślna.

Umyślna-, kiedy ktoś świadomie i docelowo chce wywołać w drugiej osobie poczucie lęku, aby w drugiej osobie wywołać docelowo wolę zgody małżeńskiej.

Nieumyślna- powstała przez działanie, którego celem nie jest wyrażenie zgody małżeńskiej.

Bojaźń szacunku- może być kategorią bojaźni ciężkiej. Jest to bojaźń, jaka występuje między rodzicami i dziećmi, między przełożonymi i podwładnymi.

Bojaźń

Ciężka lekka

Zewnętrzna wewnętrzna umyślna nieumyślna

szacunku

V symulacja zgody małżeńskiej

Zgoda małżeńska powinna być rzeczywista tzn. zewnętrznym słowom lub znakom okazywanym przez nupturienta ma odpowiadać wewnętrzne przekonanie.

Odnośnie tego istnieje domniemanie prawne- przyjmuje się z mocy prawa, że jeżeli zgoda jest wypowiadana to jej towarzyszy wewnętrzne przekonanie.

Jeżeli ktoś twierdzi, że nie było zgody musi to udowodnić.

Mogą być sytuacje, kiedy zgoda małżeńska może być zgodą pozorną. Dzieje się to wtedy, kiedy ktoś wypowiada zgodę małżeńską, a nie ma takiej intencji.

Zgoda pozorna- symulacja może być albo całkowita, albo częściowa.

Symulacja całkowita- dotyczy całego małżeństwa jako takiego. Ktoś

zawiera małżeństwo na niby

Symulacja częściowa- występuje w dwóch przypadkach:

1. Może wykluczać istotny element małżeństwa (np. kobieta zawiera małżeństwo tylko po to by mieć dziecko eliminuje przy tym taki element, jakim jest wspólnota życia).

2. Wyeliminowanie jakiegoś przymiotu małżeństwa: jedności i nierozerwalności (np. nie muszę zawierać małżeństwa na całe życie)

WYMOGI DOTYCZĄCE WYRAŻANIA ZGODY MAŁŻEŃSKIEJ

Zgoda małżeńska powinna być wyrażona przy dwóch osobach obecnych jednocześnie i fizycznie.

Istnieje możliwość wyrażenia zgody małżeńskiej przez pełnomocnika. Pełnomocnik musi być wystawiony osobiście przez nupturienta.

Mocodawca- nupturient

Mocodawca upoważnia pełnomocnika i musi to uczynić osobiście, aby wyraził zgodę w jego imieniu.

Pełnomocnictwo powinno mieć charakter konkretny.

Akt wypisany przez swego mocodawcę musi być skierowany do konkretnej osoby i konkretnej sprawy.

Pełnomocnictwo musi być podpisane przez proboszcza miejsca lub ordynariusza miejsca, lub kapłana przez nich delegowanego, albo przez dwóch świadków mocodawcy.

Pełnomocnictwo musi być wystawione zgodnie z prawem krajowym.

Pełnomocnik musi być jeden.

Udział tłumacza

Małżeństwo może być zawarte przez tłumacza. Obowiązkiem proboszcza jest sprawdzić jego fachowość, kompetentność. Inne cechy nie są wymagane.

Forma zawarcia małżeństwa

Należy rozróżnić formę kanoniczną, prawną od formy liturgicznej.

Zespół przepisów i norm wynikających z prawa kanonicznego a dotyczących wyrażenia zgody małżeńskiej, czyli zawarcia małżeństwa nazywamy formą kanoniczną, prawną

Zespół przepisów liturgicznych, których wypełnienie jest konieczne przy zawarciu małżeństwa nazywamy formą liturgiczną.

Forma kanoniczna jest potrzebna do ważności związku małżeńskiego. Forma liturgiczna do godziwości zawieranego związku.

Kto udziela małżeństwa?

Małżeństwa udzielają sobie nupturienci sami.

Duchowny- świadek urzędowy małżeństwa.

Kto może być urzędowym świadkiem?

• Ordynariusz miejsca

• Proboszcz miejsca

Posiadają oni władzę zwyczajną do błogosławieństwa związków małżeńskich.

Władzy zwyczajnej nie ma wikariusz parafialny.

W związku z tym wikariusz parafialny otrzymuje władzę delegowaną na terenie danej parafii. Otrzymując dekret autonomicznie otrzymuje delegację, która jest delegacją stałą. Musi być sformułowana na piśmie. Nieważna jest deklaracja domniemana.

świadkowie zwykli

Rzeczą konieczną jest, aby przy zawarciu związku małżeństwa było dwóch świadków zwykłych. Osoba, której celem jest stwierdzić, że tego dnia, o tej godzinie i w tym kościele było zawarcie związku małżeńskiego pomiędzy tym, a tym.

Potrzebne są kwalifikacje:

• świadek musi być pełnoletni (18 l.)

• bez wad prawnych

Oprócz tego wymagane są racje duszpasterskie (wykorzystanie sytuacji):

• Bierzmowanie

• Spowiedź

Która parafia jest właściwa?

Parafia stałego lub tymczasowego zamieszkania jednej, bądź drugiej strony.

Kodeks ciągłe zamieszkanie 30 dni

1986r. Konferencja Episkopatu Polski ten kodeks nie wchodzi w życie.

2 elementy stałego miejsca zamieszkania:

-corpus- faktyczne przebywanie przynajmniej przez pięć lat

-omnimus- faktyczne zamieszkanie z intencją przebywania

przez pięć lat

MIEJSCE ZAMIESZKANIA, MIEJSCE ZAMELDOWANIA

1. małżeństwa tułacze zawierają w parafii, w której się znajdują

2. pozwolenie ordynariusza miejsca.

Do kancelarii parafialnej należy się zgłosić na trzy miesiące przed zawarciem ślubu w celu spisania protokołu.

U podstaw spisania protokołu leży świadectwo chrztu.

Świadectwo chrztu musi być aktualne- trzy miesiące- gdyż jest to okres bezpośredniego załatwiania formalności.

Zawarcie związku małżeńskiego w parafii trzeciej, po za parafią macierzyńską

Musi być wystawiona licencja.

Licencja- jest to upoważnienie do zawarcia związku małżeńskiego w innej parafii, jest to niejako zaświadczenie, że wszelkie formalności przepisane prawem dotyczące zawarcia związku małżeńskiego zostały wypełnione.

Gdy chodzi o zawarcie związku małżeńskiego w kaplicy lub kościele znajdującym się na terenie parafii- potrzebna jest zgoda pisemna proboszcza.

Może takiej zgody nie udzielić, gdy nie ma takiego zwyczaju.

Zapowiedzi ślubne

Episkopat Polski- wygłoszenie, czyli podanie do publicznej wiadomości powinno odbyć się dwa razy.

Na zwolnienie z zapowiedzi musi być zgoda biskupa. Uzasadniona przyczyna- dla dobra ludzi.

Miejsce zawarcia ślubu

Miejscem zawarcia związku małżeńskiego powinna być świątynia parafialna, gdyż małżeństwo jest dobrem wspólnym, nie jest to sprawa prywatna małżonków. Sakrament jest źródłem łask.

Forma liturgiczna

Forma liturgiczna potrzebna jest do godziwości, a nie do ważności.

KL 78 „Zwyczajnie małżeństwo należy zawierać podczas Mszy świętej, po odczytaniu Ewangelii i homilii, a przed „modlitwą wiernych”. Modlitwę nad małżonką należy odpowiednio poprawić, tak, aby wyrażała te same obowiązki wzajemnej wierności obojga małżonków”

• Sakramentalność związku (nie tylko umowa stron)

• Miejsce w Kościele

• Prawa i obowiązki małżonków (głównie obowiązki)

Nadzwyczajna forma zawarcia małżeństwa

Istotą nadzwyczajnej formy związku małżeńskiego jest małżeństwo zawierane przez urzędowego świadka Kościoła.

Okoliczności:

1. Kiedy jest on nieobecny i kontakt z nim utrudniony

2. W niebezpieczeństwie śmierci

3. Jeżeli istnieje słuszne prawdopodobieństwo, rozumne przypuszczenie, że nie można się z nim skontaktować

34-35rok wymiana okoliczności-

4. Ze względów politycznych, jest to związane z sankcjami dla świadka lub stron.?

Wpis w formie nadzwyczajnej:

-Między, kim a kim

-Dane świadków

Księgi parafialne

W parafii istnieją trzy rodzaje ksiąg.

Księgi metrykalne:

- chrztów

- zgonów

- małżeństw

Obowiązkiem proboszcza nawet, gdy nie błogosławił związku jest wpisanie w księgi.

Po zawarciu związku małżeńskiego i dopełnieniu ksiąg należy wysłać adnotacje do parafii chrztu.

Zawiadomienie- Ne temere (jest to od nazwy dekretu Soboru 1907r.)

Małżeństwa mieszane

Sobór Halcedoński 451 mówił, że nie należy zawierać małżeństwa z heretykami, jednak, jeżeli takie małżeństwo zostało zawarte sobór uznawał, że zostało zawarte ważnie, ale nakładał trzy zobowiązania:

1. Obowiązek zachowania własnej wiary katolickiej na stronie wierzącej

2. Obowiązek ochrzczenia i wychowania dzieci w wierze katolickiej

3. Dążenie, aby druga strona przyjęła wiarę katolicką.

Zasady tego Soboru obowiązywały do 1917r.

Sobór w Trullo 692r. (lokalny)- małżeństwo zawarte z innowiercami jest nieważne. Osoby katolickie, które zawarły takie małżeństwo były ekskomunikowane.

1748r. Napomnienie Benedykta IV At tuos manus - w twoje ręce. List do biskupów polskich, w którym papież zwraca uwagę, że zbyt liberalnie traktuje się małżeństwa z innowiercami.

Kodeks z 1917r. Benedykta XV- traktowanie w jednakowy sposób innowierców. Była przeszkoda do zawarcia małżeństwa z innowiercami

Rozróżnienie w kierunku ekonomicznym

1. małżeństwa zawierane z ochrzczonymi- tzn. z osobami należącymi do wspólnot nie należących do jedności z Kościołem.

2. Małżeństwa katolika z osobami, którzy zostali nie ochrzczeni- ateiści lub osoby innej wiary: wyznanie Mojżeszowe, Muzułmanin.

W przypadku pierwszym mamy doczynienia nie z przeszkodą, lecz z kategorią małżeństwa mieszanego (z ludźmi innej religii mixtae religio) KPK, kan. 1124- 1129.

W przypadku drugim ta różnica jest disparitas cultas- w Kościele jest to usankcjonowane jako przeszkoda różnej religii.

Małżeństwo może być zawarte w świątyni innego wyznania lub w jakimkolwiek urzędzie stanu cywilnego. Duchowny innego wyznania może być dopuszczony do liturgii. Może w niej uczestniczyć. Jego rola może się ograniczyć do Słowa Bożego.

Małżeństwo między dwoma osobami ochrzczonymi, z których jedna została ochrzczona w Kościele katolickim lub po chrzcie została do niego przyjęta i formalnym aktem od niego się nie odłączyła, druga zaś należy do Kościoła lub wspólnoty kościelnej nie mającej pełnej łączności z Kościołem katolickim jest zabronione bez wyraźnego zezwolenia kompetentnej władzy (kan. 1124).

Tego rodzaju zezwolenia może udzielić ordynariusz miejsca, jeśli istnieje słuszna i rozumna przyczyna, nie może go jednak udzielić bez spełnienia następujących warunków:(kan. 1125)

1. Strona katolicka winna oświadczyć, że jest gotowa odsunąć od siebie niebezpieczeństwo utraty wiary, jak również złożyć szczere przyrzeczenie, że uczyni wszystko, co w jej mocy, aby wszystkie dzieci zostały ochrzczone i wychowane w Kościele katolickim;

2. Druga strona winna być powiadomiona w odpowiednim czasie o składanych przyrzeczeniach strony katolickiej, tak, aby rzeczywiście była świadoma treści przyrzeczenia i obowiązku strony katolickiej;

3. Obydwie strony powinny być pouczone o celach oraz istotnych przymiotach małżeństwa, których nie może wykluczyć żadna ze stron

Separacja małżeńska

Separatio- oddzielenie, odłączenie.

O separacji możemy mówić w dwojaki sposób:

1. separacja faktyczna polega na praktycznym rozdzieleniu się małżonków bez popierania tego stanu żadnym formalnym aktem.

2. separacja prawna, instytucjonalna- uregulowana przez konkretne przepisy prawna.

Separacja- jest to rozłączenie małżonków i pozbawienie

małżonka winnego separacji prawa do:

- wspólnego stołu

- wspólnego łoża

- wspólnego mieszkania.

Separacja (definicja szersza)- jest to rozłączenie małżonków dokonane przez kompetentny sąd zgodnie z przepisami prawa na wniosek uprawnionej osoby po rozpatrzeniu przesłanek separacyjnych. Orzeczenie to zwalnia małżonków z obowiązku wspólnego pożycia: łoża, stołu, i mieszkania przy jednoczesnym zachowaniu węzła małżeńskiego.

Kiedy separacja winna być orzeczona?

Na wniosek jednej ze stron, kiedy zachodzi ku temu uzasadniona przyczyna:

1. cudzoustwo- pod pewnymi warunkami:

1. Moralnie pewne

2. Rzeczywiste

3. Popełnione świadomie

4. Druga strona nie mogła się przyczynić do tego cudzoustwa

5. Druga strona nie mogła sama popełnić cudzoustwa

2.Jeżeli współmałżonek stanowi zagrożenie życia drugiego współmałżonka:

1. Awanturnictwo

2. Wulgarność

3. Agresywność

3.Zagrożenie dla dobra duchowego współmałżonka:

1. Namawianie do grzechu (np. usunięcie dziecka)

2. Wstąpił do sekty

3. Apostazja

4.Zagrożenie dla dobra wspólnych małoletnich dzieci

1. Stosunki kazirodcze

2. Namawianie dzieci do popełniania przestępstw

3. Maltretowanie dzieci

5.Racje inne

Wszystko, co przyczynia się do nieważności pożycia małżeńskiego (zagrożenie pochodzi od jednej ze stron). Jeżeli wina pożycia leży po oby stronach nie orzeka się separacji.

Inne racje np. alkoholizm, niekontrolowane wydawanie pieniędzy, przynależność do organizacji przestępczej, marnotrawstwo.

Separacja małżeńska- kategorie

Umocowanie dwupłaszczyznowe

1. Prawo kodeksowe odnoszące się do separacji w znaczeniu materialnym KPK, kan. 1151- 1155. W znaczeniu materialnym określają separację jako instytucję, jej istotę, znaczenie, odpowiada na pytanie, czym jest?

2. Separacje formalna (określają jak orzec, jak wprowadzić separację?) KPK kan. 1692-1696.

Pierwsza kategoria separacji:

1. separacja wieczysta. Separacja orzekana na czas nieokreślony, najczęściej jest orzekana, kiedy racją orzeczenia separacji jest zdrada małżeńska. Ta kategoria separacji jest najcięższa.

2. separacja czasowa. Wprowadzona na określony czas. Ustala się czas do zniknięcia przyczyny (np. alkoholizm-

do czasu kiedy zacznie się leczyć lub kiedy się wyleczy). Kiedy zniknie przyczyna separacji.

3. separacja częściowa- jest to separacja od jednego elementu pożycia małżeńskiego, jakim jest współżycie małżeńskie.

Może być ona orzeczona za zgodą obydwu stron np. dla jakiegoś większego dobra

Separacja może być orzeczona na trzy sposoby:

1. Kiedy prowadzi się postępowanie sądowe

2. W toku postępowania administracyjnego (sam biskup zaciąga w tej sprawie informacje) biskup po zbadaniu stron może nadać dekret separacyjny

3. Nadanie skutków kanonicznych separacji orzeczonej przez sądy polskie.

Nie mogą być nadane skutki kanoniczne separacji, która prowadzi do rozwiązania węzła małżeńskiego.

Kto ma wyjść z inicjatywą separacji?

Generalnie należy do małżonka, który nie jest winny rozkładu pożycia, albo do małżonków (obopólna zgoda).

Prawo kanoniczne robi pewne zobowiązanie i wytycza pewne granice. Jeżeli wystąpi racja separacyjna. Ta racja ma swoją żywotność (pół roku)

Kiedy separacja ustaje?

1. kiedy upływa czas na jaki została orzeczona

2. kiedy zniknie przyczyna separacji

3. kiedy strona niewinna przebaczy stronie winnej

4. w wyniku śmierci jednej ze stron.

Stwierdzenie nieważności małżeństwa

1. Rozwód- rozwiązania małżeństwa zawartego ważnie za życia małżonków (nie można uzyskać rozwodu po jednej ze stron). Rozwód jest instytucją prawa cywilnego. Prawo Kanoniczne nie zna instytucji rozwodu.

2. Unieważnienie małżeństwa- jest instytucja prawa cywilnego. Kiedy zostało zawarte małżeństwo na kanwie prawa cywilnego pomimo zaistnienia jednej z przeszkód małżeńskich

3. Stwierdzenie nieważności małżeństwa- jest to instytucja Prawa Kanonicznego. Jest to pewien proces myślowy wsparty tokiem postępowania procesowego, którego celem jest uzyskanie

obiektywnej prawdy na temat, czy dane konkretne małżeństwo zostało zawarte nieważnie.

Ad 3. Kompetencja sądu.

Kompetentny sądem są sądy kościelne (biskupie).

Sąd biskupi jest częścią kurii, która jest instytucją wspomagającą biskupa w kierowaniu diecezją.

Stwierdzenie nieważności małżeństwa „głów” państwa rozpatruje Trybunał Rzymski.

1. Sąd miejsca na terenie, którym małżeństwo zostało zawarte

2. Sąd miejsca zamieszkania osoby pozwanej (ten, kto wszczyna, tj. powód- strona powodowa, pozwana)

3. Sąd strony powodowe, pod warunkiem, że strona powodowa i pozwana zamieszkują na terenie tej samej Konferencji Episkopatu oraz jeżeli wyrazi na to zgodę wikariusz sądowy strony pozwanej

4. Na terenie diecezji, gdzie znajduje się największy materiał dowodowy (musi być zgoda wikariusza sądowego strony pozwanej)

Te cztery możliwości są wymieniane w stopniu równorzędnym; albo, albo.

Dokumentem rozpoczynającym sprawę sądową jest skarga powodowa. W sądzie biskupim nazywa się to pozew.

Pierwszym krokiem wszczęcia sprawy o stwierdzenie nieważności małżeństwa będzie skorzystanie z poradni sądowej (nieodpłatna). W tej poradni otrzymuje się fachową pomoc- radę.

Skarga powodowa- prośba o rozpatrzenie, czy małżeństwo między dwiema konkretnymi osobami, w danej parafii zostało zawarte ważnie. Podaje się jednocześnie, z jakiego tytułu.

Teraz następuje pewien opis (3- 4 strony) w pytaniach o przebieg znajomości stron:, w jaki sposób i gdzie się poznali, przyczyna rozpadu, czy możliwa jest zgoda itp.

Następnie przedstawia się materiał dowodowy (3- 4 świadków), listy, opinie lekarskie...

Kto może być świadkiem?

Zasadniczo każdy pełnoletni

Każdy tzn. rodzice, brat, siostra, krewni, znajomi, żeby mieli coś do powiedzenia w tej sprawie- pod przysięgą.

Jeżeli osoba jest poproszona na świadka może zeznawać, lecz nie musi.

Spowiednik nie może.

Dodaje się ponadto kościelne świadectwo ślubu, xero sentencji wyroku rozwodowego, jeżeli taki miał wcześniej miejsce, wyrok z prawa cywilnego.

Skarga powodowa rozpoczyna postępowanie procesowe tzn., że dla tej konkretnej sprawy zostaje przewidziany indywidualny trybunał.

W skład wchodzi trzech sędziów. Jeden z nich jest przewodniczącym.

Na czele sądu biskupiego stoi oficjał (dawna nazwa), dzisiaj- wikariusz sądowy- musi być duchowny.

Ma on swoich następców jednego lub więcej.

Jeden sędzia- audiutor- przesłuchujący

Drugi sędzia- ponens- wyrokujący

Skład trzech sędziów nazywa się turnus.

W skład wchodzi jeszcze obrońca węzła małżeńskiego (duchowny lub świecki), którego celem jest wskazywanie argumentów obronnych za ważnością węzła małżeńskiego.

Notariusz- ktoś, kto praktycznie prowadzi proces. Akta podpisane przez notariusza nabierają znaczenia publicznego.

Formalnie prowadzącym sprawę jest sędzia audiutor, praktycznie notariusz.

Następnie wysyłane jest pismo do drugiej strony, zawiera trzy elementy:

1. Zostało rozpoczęte postępowanie procesu o unieważnienie węzła małżeńskiego, z podanego tytułu

2. (nie może podważać tytułu, lecz może wnieść własny tytuł)

3. Czy strona zgadza się na powołany do tego procesu skład sędziowski?

4. Czy strona widzi możliwość pogodzenia się małżonków?

W procesie druga strona nie musi być obecna.

Tytuły procesu sędziowskiego

1. Przeszkody

2. Seria wypływająca z tytułu wad zgody małżeńskiej.

Przez obrońcę węzła małżeńskiego jest przygotowywana seria pytań.

Następuje przesłuchanie obydwu stron, na ogół przesłuchanie odbywa się oddzielnie- najpierw strony powodowej, później pozwanej.

W każdym etapie procesu informuje się strony.

Osoba pozwana może wprowadzić swoich świadków.

Obrońca węzła małżeńskiego przygotowuje teraz pytania dla świadków.

Teraz następuje indywidualne przesłuchanie świadków.

Po ich przesłuchaniu informuje się strony.

Po przesłuchaniu świadków psycholog bada obie strony.

W przypadku nie stawienia się osoby pozwnej opinię wyraża się na podstawie dokumentu ( zaznacza się to).

Niekiedy obrońca może zrezygnować ze swoich uwag w sprawie węzła małżeńskiego z procesu małżeńskiego.

Po zamknięcie postępowania dowodowego obie strony mają wgląd do akt, są o tym informowani.

Mogą przeglądać akta przez jeden dzień roboczy, dzień ten sami wybierają.

Wyrokowanie pierwszej instancji

Turnus: trzech sędziów prowadzących (audytor, który najlepiej jest w tym poinformowany, drugi sędzia podaje wyrok, trzeci sędzia potwierdza wyrok).

Wota wzrokowe- są trzy, wydane przez trzech sędziów.

Sesja wyrokowa - sędziowie gromadzą się i wydają rozporządzenie.

Trwanie pierwszej instancji trwa standardowo jeden rok.

Później sprawa z wyrokiem idzie do drugiej instancji (dla Warszawy drugą instancją są Poznań i Gniezno; Warszawa jest drugą instancją dla Radomia, Sandomierza, Poznania).

Druga instancja- drugi sąd diecezjalny.

Sąd drugiej instancji powołuje pięć osób: trzech sędziów, notariusz, obrońca węzła małżeńskiego.

Wyrok jest wydawany od razu.

Po wyroku, aby było zawarte małżeństwo to osoba musi mieć zgodę ordynariusza miejsca.Sąd może zwrócić się do proboszcza o przesłuchanie świadka, oraz przysłać pytania.

Proboszcz może to zlecić wikariuszowi.

1

---