KONSPEKT BY KRZYSIEK^®

BARWIENIE I TYPY PODŁOŻY BAKTERYJNYCH

TYP BARWIENIA	BARWIENIE, ZASTOSOWANIE		BARWNIK	WYNIK
proste	Löfflera		błękit metylenowy	niebieskie
proste			safranina	czerwone
proste			fiolet krystaliczny	fioletowe
proste	negatywne-barwienie otoczek		nigrozyna (tusz chiński)	tło-ciemne, otoczki-jasne
złożone	pozytywno-negatywne	Burri-Ginsa- barwienie otoczek	nigrozyna, fuksyna fenolowa Ziehla	tło-ciemne, otoczki-jasne, bakterie-czerwone
				Dornera- barwienie przetrwalników	nigroazyna, safranina	tło-ciemne, przetwalniki-czerwone
złożone	Grama		iolet krystaliczny, płyn Lugola, fuksyna zasadowa	Gram(+)-fioletowe, Gram(-)-czerwone, Gram-chwiejne-pośrednie
złożone	Neissera-barwienie ziaren metachromatycznych (Babes-Ernstea) u Corynebacterium		Neisser I (błękit metylenowy), Neisser II (fiolet krystaliczny), chryzoidyna	bakterie-żółto-zielone, ziarna metachromatyczne-granatowe
złożone	Waysona-barwienie preparatów bezpośrednich		Wayson (fiolet krystaliczny, błękit metylenowy)	bakterie-cimnogranatowo, inne komórki-jasnofioletowo-granatowe
złożone	Wirtza-Conklina- barwienie przetrwalników		safranina/fuksyna, zieleń malachitowa	bakterie-czerwone, przetrwalniki-zielone
złożone	barwienie bakterii kwasoopornych	Ziehl-Neelsona (na gorąco)	fuksyna karbolowa, błękit metylenowy	bakterie kwasooporne-czerwone, tło i bakterie niekwasooporne-niebieskie
				Tan-Tien-Hok (na zimno)	Kinyoun, Gabett	bakterie kwasooporne-czerwone, tło i bakterie niekwasooporne-niebieskie
				Kinyoun (na zimno)	fuksyna karbolowa,	bakterie kwasooporne-czerwone, tło i bakterie niekwasooporne-zielone

TYP PODŁOŻA	CHARAKTERYSTYKA	PRZYKŁAD PODŁOŻA	SKŁADNIKI	GATUNKI CHARAKTERYSTYCZNE
Podłoża proste	Rosną organizmy o niewielkich wymaganiach odżywczych	Bulion zwykły (płynne), woda peptonowa (płynne), agar zwykły (stałe), żelatyna (stałe)	---	---
Pozywki wzbogacane	Rosną bakterie wymagające (wybredne) Składają się z pożywki prostej i składnika wzbogacającego Składnik wzbogacający to np.: krew zwierzęca (baran), węglowodany, wyciąg z narządów (np. wątroba barana), surowica krwi, witaminy, jajo żółtka kurzego	Bulion wzbogacany (płynne; pekton- produkt rozpadu białek), agar wzbogacany (stałe), agar z krwią (stałe), agar cukrowy (stałe), podłoże Mullera- Hintona (stałe; do antybiogramów- hydrolizat kazeiny)	---	---
Podłoża wybiórczo- namnażające	płynne lub w których podłoża są płynne lub stałe, proste lub wzbogacone do których dodano substancje przyspieszające wzrost jednych gatunków drobnoustrojów, a hamujące wzrost innych	Bulion z żółcią	Żółć- hamuje wzrost Gram (+)	Salmonella
				Podłoże SF wg. Leifsona	Seleniany i fosforany	Salmonella, Shigella
		Podłoża wybiórczo różnicujące	różnicowanie gatunków bakterii na drodze biochemicznej obecność lub brak enzymów lub produktów (pośrednich lub końcowych) przemiany białek, węglowodanów, alkoholi itp. składa się z: podłoża odżywczego (wzrostowego) substratu na który działa bakteria (krwinki, sole żelaza, ołowiu, sacharydy (laktoza, glukoza), alkohole) wskaźnika, który dodaje się przed posiewem bakterii- pokazuje czy zaszły zmiany pH, obecność lub brak p.p.m.	Podłoże Chapmana	czynnik wybiórczy: 7,5% NaCl (gronkowiec jest halofitem więc rośnie) czynnik różnicujący: mannitol- zakwaszenie pożywki + czerwień fenolowa daje żółte zabarwienie	Gronkowce złociste (szczególnie z kału)
				Podłoże McConkey'a	wskaźnik wybiórczy: dezoksycholan sodu i fiolek krystaliczny- hamują rozwój Gram (+) wskaźnik różnicujący: laktoza (rozkładające- różowe; nierozkładające- przezroczyste)	Pałeczki Gram (-) Enterobacteriaceae
				Podłoże z azydkiem sodu (DCA)	czynnik wybiórczy: azydek sodu- rozną tylko paciorkowce czynnik różnicujący: eskulina- rozkładana przez Enterococcus feacalis- kolor czarny	paciorkowce
		Podłoża specjalne	bakterie o specjalnie wysokich wymaganiach odżywczych żółtka jaj, witaminy, węglowodany	Agar czekoladowy	- zagotowany agar ze zhemolizowaną krwią- uwolnienie czynników wzrostowych z krwinek krwi- X i V (NAD)	Neisseria spp Haemophillus spp
				Podłoże Lofflera	Ścięta surowica końska	Corynobacterium diphtheriae- maczugowiec błonicy
				Podłoże Lowensteina- Jensena	Zieleń malachitowa- hamuje wzrost reszty	Mycobacterium tuberculosis- prątki gruźlicy
				Podłoże z triglikolanem sodowym	Triglikolan sodowy	Clostridium (beztlenowce)
				Podłoże Sabourauda	Antybiotyki: chloramfenikol, cykloheksamid, środowisko kwaśne	grzyby
Podłoża transportowe	- umożliwiają przeżycie bakterii w czasie transportu
Podłoża transportowo- namnażające	- umożliwiają namnażanie w czasie transportu

MORFOLOGIA DROBNOUSTROJÓW

Komórka- podstawowa, zdolna do życia jednostka żywych organizmów

cecha	prokaryota	Eukaryota
Wielkość	1- 10 m	10- 100m
budowa	1- komórkowe	1- komórkowe, częściej wielokomórkowe
oddychanie	mezosomy	Mitochondria
błony	cytoplazmatyczne	Jądrowe
organelle	brak	chloroplast, lizosomy, SER, RER, aparat Golgiego, wakuole
jądro	brak	Obecne
chromosom	Pojedynczy, kolisty	Zwykle kilka i linearne
histony	brak	Obecne
ploidy	haploidy	Diploidy
Mitoza I mejoza	brak	Obecna
Rozmnażanie płciowe	Zwykle brak	Obecne
rybosomy	70 S (50S+30S)	80 S (60S + 40S w cytoplazmie; mitochondria i chloroplasty mają rybosomy prokaryota)
cytoszkielet	brak	Mikrotubule i mikrofilamenty
ściana	Zwykle obecna	Brak u zwierząt, obecna u grzybów i roślin
ruch	Prosty; rzęski, glinding motion	Złożone 9+2; flagella lub cilia z centriolami
endocytoza	brak	Obecna
różnicowanie	Zwykle brak	Tkanki, narządy
energia	Wiele odmiennych dróg u różnych bakterii	Glikoliza w cytoplazmie, cykl Crebsa i ETC w mitochondriach
Metabolizm tlenu	Tlenowy i/lub beztlenowy	Zwykle tlenowy
sterole	Zwykle brak	Wykorzystywane jako hormony i składowe błony
chromosom	pojedynczy	Złożony
Lokalizacja chromosomu	nukleoid	Jądro
jądro	brak	Obecne
Dodatkowy DNA chromosomalny	Plazmidy, transpozomy, integrony	Mitochondria i chloroplasty
Miejsce oddychania komórkowego	mezosomy	Mitochondria
pili	Płciowe lub adhezyjne	Brak

Morfologia bakterii

• Maczugowiec błonicy- ziarna zapasowe- wyjątek!!!

• U bakterii jest błona cytoplazmatyczna a nie komórkowa!!!

• Błona zewnętrzna jest tylko u G(-)!!!

• Rzęska ma podstawę w błonie cytoplazmatycznej!!!

Jak badamy drobnoustroje??

• obserwacja mikroskopowa

• izolacjamonokultura = czysta hodowla

• ocena właściwości

• morfologicznych

• fizjologicznych

• typ wzrostu, cyklu rozwojowego

• biochemicznych (skład, enzymy, toksyny itp.)

• immunologicznych

• genetycznych

• udział w przemianach ekologicznych

• w przebiegu choroby

• w procesie przemysłowym

Ekologia drobnoustrojów

• skład chemiczny bakterii:

• woda 70- 86%

• sucha masa 14- 30% w tym:

• węgiel 51- 64 %

• azot 7- 12 %

• popiół 1- 14%

• białka 42- 63% w tym:

• białka rybosomów 4- 9%

• RNA 15- 20%

• DNA

• Wielocukry

• Lipidy

Elementy komórki bakteryjnej

Stałe:

• błona zewnętrzna (tylko u G(-))

• ściana komórkowa (niekiedy brak- Mycoplasma, Chlamydia)

• błona cytoplazmatyczna

• cytoplazma

• substancja chromatynowa

• rybosomy

• mezosomy

Zmienne:

• otoczka

• rzęski

• fimbrie/pilie

• przetrwalniki

• ciała zapasowe

• plazmidy

• transpozony

• integrony

Otoczka

• Bacillus antracis- otoczka białkowa!!!

• Warstwa substancji sluzowej na zewnątrz komórki

• Skład zależy od szczepu:

• różnice między szczepami tego samego gatunku

• zbudowane z:

• cukrów- glukoza, galaktoza, mannoza, fruktoza, rybitol

• aminocukrów

• kwasów uronowych

• ok. 90 typów serologicznych otoczek jest znanych

• funkcje:

• właściwości antygenowe- indukcja swoistych przeciwciał

• ochrona przed wysychaniem

• utrudnia penetrację antybiotyków i substancji toksycznych

• udział w adhezji

• procesy regulacyjne - namiastka wydalania

• diagnostyka mikrobiologiczna

• identyfikacja drobnoustrojów (klasyfikacja)

• cele epidemiologiczne- typowe serologicznie

W adhezji i kolonizacji biorą również udział polisacharydy nie będące warstwą komórkową, tzw. glikokaliks, mikrootoczka, śluz, egzopolisacharyd (P. aeruginosa)

Rzęski

• spiralne, nawinięte na siebie 2- 3 łańcuchy flageliny, puste w środku, spiralne filamenty o długości kilka razy większej od długości komórki, cecha gatunkowa, czasem zależna od temperatury wzrostu np. LMO, YPS, YEN 37 st.C / MOB(-) ; 22- 30 st.C/MOB(+)

• organ ruchu- zasada śmigła (20- 30 m/s)

• właściwości antygenowe

• wykrywanie obecności:

• w mikroskopie świetlnym

• barwienie bejcą- powiększenie średnicy rzęsek

• ruch postępowy bakterii w kropli niszczącej (?)

• w mikroskopie elektronowym

• na podłożach stałych- pełzanie

Pili

• Skłądają się z białka piliny i znajdują się na zewnątrz ściany komórkowej

Błona zewnętrzna

• bariera selektywna

• bariery dla cząstek hydrofilowych

• receptor dla fagów

• znaczenie chorobotwórcze:

• stabilizuje łączenie komórek

• utrzymuje enzymy w warstwie periplazmatycznej

Ściana komórkowa

• sztywna, różnej grubości

• zasadniczy składnik- mureina (polimer glkopeptydowy)

• protoplasty- G(+)

• sferoplasy- G(-)

Błona cytoplazmatyczna

• Cienka, delikatna, otacza cytoplazmę

• Fizyczna i metaboliczna bariera

• Bariera osmotyczna komórki

• Istotna rola w procesach przemiany materii

• Wybiórcza:

• półprzepuszczalna

• permeazy- system aktywnego transportu

• zawartość lipidów

• bakteryjny system transportu elektronów- cytochromy

• rola w systemie ściany komórkowej

Opis osobników pierwszego rzędu

• wynik barwienia (G(-) lub G(+))

• wielkość (0,2- 60 m)

• kształt

• układ

• obecność i ułożenie rzęsek

• obecność otoczki

• obecność ciał zapasowych

• obecność, kształt, wielkość, ułożenie przetrwalników

U G(-) występuje lipopolisacharyd (LPS)- występuje na zewnątrz komórki, jest antygenem, doprowadza do choroby!!!

właściwość	G(+)	G(-)
Grubość ściany komórkowej	20- 80 m	10 m
Zawartość peptydoglikanów w ścianie	>50%	10- 20%
Zawartość lipidów/lipoprotein w ścianie	0-3%	58%
Zawartość białek w ścianie	0%	9%
Zawartość aminokwasów w ścianie	10- 22%	2- 8%
Rodzaje aminokwasów	kilka	Wiele
Kwasy tejchojowe	+	-
Błona zewnętrzna	-	+
LPS	0%	13%
Wrażliwość na penicylinę	+	-*
Wrażliwość na lizozym	+	-*
Rodzaje wytwarzanych toksyn	Białkowe egzotoksyny	Endotoksyny LPS

Kształt:

• kuliste- ziarenkowce

• cylindryczne- pałeczki, laseczki

• spiralne- krętki, przecinkowce

Układ komórek względem siebie:

• poledyncze

• pary (S. pneumoniae)

• krótkie lub długie łańcuszki

• nieregularne skupiska

• w kaształcie liter (X, Y, V) palisady

Opis osobników II rzędu- koloni bakteryjnych

• czas pojawienia się koloni: szybko i wolno rosnące

• warunki wzrostu: rodzaj podłoża, dostęp tlenu

• wielkość

• kształt- okrągły, gwiazdkowaty, z wyniosłością

• brzeg: równy, falisty, postrzępiony, wyżarty

• powierzchnia

• wyniosłość

• barwa

• konsystencja

• przejrzystość

• struktura

• otoczenie

• wrastanie w podłoże

• zapach

• zawieszalność

• kształt i wygląd koloni na podłożu stałym

ROZMNAŻANIE I METODY HODOWLI DROBNOUSTROJÓW, ROZMNAŻANIE I METABOLIZM

Rozmnażanie

• podstawowa funkcja organizmu zapewniająca kontynuacje i ewolucję życia

• odtworzenie identycznego lub prawie identycznego osobnika

Wzrost

• zwiększenie objętości i masy pojedynczej komórki do określonej genetycznie i środowiskowo granicy

• komórki dzilą się częściej niż co 30 min

• błona cytoplazmatyczna- kluczowy składnik w pobieraniu pokarmu

• autotrofy- samożywne- energia świetlna z utleniania związków

• heterotrofy- energia z przemian organicznych

• fototrofy- jedno połaczenie węgla np. metan

• saprobionty- martwa materia

• metabolizm = całokształt przemian materii

• dwie grupy procesów:

• anabolizm

• katabolizm

• typy utleniania biologicznego z w zależności od składu enzymatycznego:

• oddychanie tlenowe

• fermentacja

• oddychanie beztlenowe

• fermentacja; oddychanie beztlenowe

• elektrony odbywają dłuższą wędrówkę

• brak katalazy, peroksydazy

• dominują w naszej florze

• czysta hodowla- szczególne wymagania odżywcze oraz warunki wzrostowe

• pasożyty:

• żyją na lub w komórkach

• w miarę przystosowywania się mikroorganizmów do pasożytniczego trybu życia w podłożu muszą być coraz bardziej zróżnicowane związki chemiczne lub hodowle komórkowe

• podłoże Lovensteina- podłoże z jaj kurzych- prątki

• zbyt mało lub zbyt dużo składników odżywczych hamuje lub uniemożliwia wzrost drobnoustrojów

• najlepsze pH: 6,8- 7,8

• Lactobaccilus: pH= 4

• bakterie tlenowe:

• stężenie atmosferyczne lub niższe

• potencjał okso- redukcyjny pożywek +0,2 - +0,4 V przy pH=7

• liczne gatunki

• bakterie względnie beztlenowe- stężenie tlenu 8%

• bakterie bezwzględnie beztlenowe- stężenie tlenu <0,5%

• bakterie wymagające zmniejszonego stężenia tlenu (mikroaerofile)- stężenie tlenu ok. 5%- wymagaja tlenu jako końcowego akceptora elektronów

• bakterie wymagające atmosferę wzbogaconą w CO₂

GENETYKA DROBNOUSTROJÓW

Genom- kompletny materiał genetyczny komórki.

Genotyp- zbiór genów- zespół potencjalnych możliwości zapisanych w DNA.

Fenotyp- ekspresja genów => zespół cech ujawniających się => wpływ środowiska.

Genotyp określa granice fenotypu!!!

Materał genetyczny bakterii:

• chromosom

• czynniki pozachromosomalne:

• plazmidy

• transpozony

• integrony

• bakteriofagi

prokaryota => uszkodzenie genotypu => zmiana fenotypu

Źródłem zmian są mutacje i rekombinacje.

Modyfikacja ≠ mutacja

Modyfikacje- zmiany ograniczone do jednego pokolenia, nie przekazywane potomstwu w ciągu życia.

mutacja => spontaniczna lub indukowana => mutageny => mutageneza => mutant

Koniugacja:

• proces jednokierunkowy

• dwie komórki łączą się ze sobą za pomocą pili koniugacyjnych (komórka dawca i komórka biorca)

Plazmidy:

• jedna lub więcej kopii w komórce

• różna wielkość (0,1- 10% wielkości chromosomu)

• zawsze dwunicienny DNA

• koniugacyjne lub niekoniugacyjne

• mogą się replikować

• plazmidy skryte- nie mają wpływu na fenotyp

• koliste

• synteza - laktamaz

• plazmid może się wkomponować w chromosom

Transformacja:

• wykorzystanie czystego DNA

• wykorzystanie wolnych cząstek DNA bez kontaktu komórka- komórka

• zachodzi w określonych warunkach- komórka musi być w stanie kompetencji

Pasażowanie- utrata otoczki

• szczep otoczkowy zabity + mysz => mysz żyje

• szczep bezotoczkowy żywy + mysz => mysz żyje

• szczep otoczkowy martwy + szczep bezotoczkowy żywy + mysz => no niestety... :-(

Transdukcja

• przenoszenie materiału genetycznego przez fagi- DNA fagowy może ulegać integracji z genoforem

• bakteriofagi zarażają komórki dawcy i niszczą je

Jedną komórkę mogą dotknąć wszystkie trzy procesy

Transpozony

• wędrówka genów plazmidowych

• odcinki DNA długości 2500- 20500 pz => jeden lub kilka genów

• może wkomponować się w chromosom

• stosowane w medycynie:

• produkcja insuliny

• produkcja innych hormonów

• produkcja czynników krzepnięcia krwi

• produkcja interferonów

• produkcja szczepionek

• terapia antygenowa

Czynniki wirulencji

• bakteria mutuje pod wpływem środowiska

Nie każde wtargnięcie drobnoustroju nawet potencjalnie chorobotwórczego prowadzi do zakażenia!!

Kolonizacja/ nosicielstwo

• źródło zakażenia dla innych chorych lub zakażenia endogennego

Zjadliwośc/wirulencja:

• zakaźność

• toksyczność

• inwazyjność

czynniki wirulencji

zakaźność

zdolność do wnikania do tkanki gospodarza

zapoczątkowanie zakażenia i utrzymywanie się w nich

inwazyjność

zdolność drobnoustrojów do przenikania przez bariery ochronne organizmu

rozprzestrzenianie się i rozmnażanie w organizmie gospodarza

Warunkują ją morfologiczne i metaboliczne właściwości drobnoustrojów!!!

Toksyczność

Zdolność do wytwarzania toksyn

Uszkodzenie tkanek

Wystąpienie objawów chorobotwórczych

Działanie toksyczne mogą wywoływać produkty pochodzące z metabolizmu i/lub rozpadu drobnoustrojów!!!

Czynniki wirulencji:

• cechy charakterystyczne umożliwiające wywoływanie chorób

• drobnoustroje mogą mieć jeden lub kilka czynników wirulencji

• mogą być jednakowe/wspólne dla wszystkich bakterii danego rodzaju lub gatunk9u:

• mogą być charakterystyczne dla danego patogennego szczepu

• wydają się korzystne dla przeżycia bakterii

• zostały prawdopodobnie wyselekcjonowane w czasie ewolucji

• zmienne dla pewnych szczepów bakterii

• zostały nabyte w wyniku wymiany materiału genetycznego

• zwykle transdukcja lub konigacja

• ich obecność nie wiąże się ze szczególnymi korzyściami

• ich znajomość umożliwia:

• zrozumienie patogenezy chorób

• zapobieganie chorobom

• zastosowanie zmodyfikowanych czynników wirulencji w produkcji szczepionek

• użycie w immunoprofilatyce bakterii rekombinowanych tj. bez genów odpowiadających za czynniki zjadliwości

• mogą obejmować takie procesy jak:

• adhezja

• kolonizacja

• inwazja

• ewazja- unikanie mechanizmów obronnych gospodarza

• wytwarzanie specyficznych czynników

• struktury powierzchniowe

• enzymy/toksyny

• egzotoksyny

• endotoksyny

• egzopolisacharydy

• siderofory- pozwalają zdobyć żelazo

• zdolność drobnoustrojów do utrzymania się i odpowiedzi na stymulację środowiska

Adhezyny

• różnego rodzaju

• różna lokalizacja

• mechanizmy działania:

• adhezym- receptor

• tropizm, powinowactwo

• oddziaływanie niespecyficzne

• interakcje specyficzne

• pili/fimbrie

• struktury nitkowate- białko

• wytwarzane w sposób ciągły

• ponownie tworzone po uszkodzeniu

• zmiana antygenowa po odpowiedzi immunologicznej (zmiana fazy z fimbrialnej w afimbrialną)

• koniuszek adheruje do molekuły gospodarza- zwykle glikoproteina, glikolipid

• pośredniczą w kontaktach komórka- bakteria

• adhezyny niefimbrialne

• G(+)

• Zlokalizowane w strukturach wewnątrzkomórkowych

• Struktury fimbripodobne

Ewazja obrony gospodarza:

• konkurencja z florą naturalną

• wykorzystanie produktów miejscowych

• zahamowanie wzrostu flory przez czynniki bakteryjne

• kolonizacja przy zniszczeniu flory np. przez antybiotyki

• zdolność do ruchu i chemotaksji

• drobnoustroje ruchliwe penetrują przez warstwę śluzu

• uszkodzenie funkcji nabłonka rzęskowego

• unikanie immunoglobulin i makrofagów

• uszkodzenie ciągłości tkanek (ciała obce, niedrożność)

Inwazja:

• pokonanie naturalnych barierna poziomie komórki i/lub mikroorganizmu

• produkcja inwazyn np. toksyna krztuśca Bordeteklla pertussis (?)

• klasy enzymów inwazyjnych

Czynniki promujące/hamujące proces zakażenia:

• właściwości anatomiczne- hamowanie rozprzestrzeniania

• filtracja na naczyniach chłonnych

• bariera krew- mózg => ochrona OUN

• bariera łożyska- czasami zapobiega inwazji na płód

• drobnoustroje dające mało wczesnych (?) uszkodzeń tkanki mogą pobudzać miejscową reakcję zapalną

• ruchliwość/chemotaksja

• wytwarzanie toksyn:

• DNAza- zmniejsza gęstość ropy

• Elastaza, kolagenaza

• Keratynaza- ułatwia rozprzestrzenianie w/przez skórę

• czynniki odżywcze- ułatwiają rozprzestrzenianie i rozmnażanie in vitro

• ograniczenie dostępu do jonów żelaza

• drobnoustroje w danej niszy mogą wykorzystywać inny pokarm

• czynniki fizyczne:

• stężenie i ciśnienie tlenu

• pH

• temperatura

• uszkodzenia mechaniczne

• przeszkoda życiowa

• uszkodzenie komórek i śmierć zależy ostatecznie od:

• rodzaju komórek: w mózgu, sercu, skórze

• liczby komórek zakażonych

• przebiegu zakażenia

• uszkodzenia bez wytwarzania toksyn:

• mechanizm niejasny

• liczne przypadki

• samobójcza odpowiedź immunologiczna:

• powikłania zakażeń paciorkowcowych (nerki, stawy, mięsień sercowy)

Otoczka

• udział w adhezji

• obrona przed fagocytozą

• ochrona przed lizą komórki z udziałem komplementu

• gruba ściana komórkowa G(+)

• LPS G(-)

Egzoenzymy

• enzymy wydzielnicze

• odgrywają rolę w patogenezie dzięki różnym mechanizmom działania

• enzymy rozkładające kolagen (kolagenaza) i włóknik

• enzymy rozkładające materiał komórkowy

• enzymy modyfikujące i inaktywujące antybiotyki  laktamowe, enzymy moodyfikujące aminoglikozydy

Egzotoksyny

• G(+) i G(-)

• Zwykle wydzielane na zewnątrz

• Zwykle białka

• Silne antygeny

• Wysoce toksyczne

• Tkankowo swoiste

• Stosunkowo ciepłolabilne

• Słabe toksoidy (?)

• Neutralizowane przez przeciwciała

• Specyficzny model działania, często nieznany

• Mogą być wspólne dla wszystkich szczepów danego gatunku lub rodzaju

• Mogą być charakterystyczne dla szczepów patogennych

• Toksyny są kodowane przez szczepy chromosomalne

• Toksyny wytwarzane przez szczepy patogenne:

• Większość ma dwie domeny strukturalne:

• Domenę wiążącą

• Domenę nieaktywną

• klasyfikacja

• enterotoksyny(?) (przewód pokarmowy- ciepłochwiejne, ciepłostałe)

• neurotoskyny (układ nerwowy(toksyna botulinowa, tężcowa))

• cytotoksyny (komórki różnych tkanek (toksyna błonicy, toksyna A P. aeruginosa, hemolizyna , , γ)

Endotoksyny

• G(-)

• Są LPS pochodzące ze ściany komórkowej

• Wszystkie bakterie mają endotoksyny w błonie zewnętrznej

• Endotoksyny różnych bakterii różnią się siłą i zdolnością do wywoływania charakterystycznych objawów

• nie są wydzielane aktywnie, a uwalniane w czasie lizy komórki

• są pierwotnie odpowiedzialne za rozwój posocznicy i wstrząsu septycznego (spadek ciśnienia, gorączka, leukopenia, zahamowanie fagocytozy, ciężka biegunka => wysoka śmiertelność)

• stosunkowo ciepłostałe i mało toksyczne

• nie przechodzą w toksoid

• rzadko są neutralizowane przez przeciwciała

• podobna toksyczność wobec większości tkanek i komórek

• znaczenie w patologii;

• induktor reakcji zapalnej

• aktywują drogę dopełniacza

• są toksyczne dla większości ssaków

• letalne w wysokiej dawce

• promują (?) wiązanie białek

• interakcja z CD14 na monocytach i makrofagach

• hamowanie wyzwalania cytokin, akt. komplementu i kaskady koagulacji

• działanie pirogenne i mitogenne

• w niskich stężeniach niegroźne

• dzielą się na:

• enterotoksyny

• neurotoksyny

• histotoksyny

• uszkadzają błonę komórkową

• hamują syntezę białka

• enzymy:

• hialuronidaza, proteaza, DNAza, fosfolipaza

• wytwarzane jako protoksyny

• klasyfikacja:

• wytwarzanie powiązane z lizogenią (?)

• toksyna błonicy

• toksyny erytrogenne S. pyogenes

• liczne toksyny są nadzwyczaj silne

• toksyna botulinowa 3 mln x silniejsza niż strychnina

• toksyna tężca: dawka letalna < niż dawka immunizacyjna

• w niektórych zakażeniach są bardzo ważne:

• błonica: 1 cz. zabija 1 komórkę w ciągu 1 min.

• tężec

• botulina

• w niektórych zakażeniach nie są jedynymi czynnikami wirulencji

• toksyna gronkowcowa, paciorkowcowa, Clostridium perfringens

• egzotoksyna A P. aeruginosa

Patogeneza wstrząsu toksycznego

LPS

Aktywacja makrofagów

Uwolnienie licznych mediatorów => pytokiny prozapalne, TNF-, IL-1, IL-6, IL-8

Objawy wstrząsu

Mobilizacja komórek fagocytarnych

Usunięcie drobnoustroju (nie zachodzi in vivo (?))

	Endotoksyny	Egzotoksyny
Źródło	G(-)	G(-) i G(+)
Skład chemiczny	LPS	Białko
Toksyczna część	Lipid A	Domena aktywna
Związek z komórką	Składnik błony zewnętrznej	Wydzielanie pozakomórkowe
Uwalnianie z komórki	Liza komórki	aktywne
Antygen, toksoid	LPS	Białko
Wrażliwość na temperaturę	stabilna	Labilna
100 st. C	nie	Tak
Siła działania	niska	Wysoka
Swoistość gatunkowa	niska	Wysoka
Aktywność enzymatyczna	nie	Tak
pirogenność	tak	rzadko

Superantygeny:

• S. pyogenes

• Superantygeny mogą powodować podobne reakcje w postaci chorób autoimmunologicznych

• Produkty wirusów, bakterii, grzybów

• Fragmenty peptydoglikanu

• Kwasy tejchojowe

• Składnik ściany komórkowej Candida spp.

Bakterie fakultatywnie wewnatrzkomórkowe- mogą żyć na zewnątrz i wewnatrz komórki

• Salomonella spp.

• Shigella spp.

• Neisseria spp.

• Legionella

• Mycobacteria spp.

• Listeria monocytogenes

• Bordetella pertussis (?)

Bakterie obligatoryjnie wewnątrzkomórkowe

• Rickettsia spp.

• Chlamydia

• Coxictta

Bakterie zewnątrzkomórkowe

• Mycoplasma spp.

• Pseudomonas aeruginosa

• Vibrio cholerae

• Staphyllococcus aureus

• Staphyllococcus pyogenes

• Haemophillus influenzae

• Baccilius antracis

Czynniki a etapy zakażenia:

• wniknięcie:

• zdolność do poruszania się a chemotaksja

• adhezja (adhezyny fimbrialne i niefimbrailne)

• kolonizacja

• proteazy stg A

• penetracja przez komórki nabłonkowe- inwazyny

• otoczka

• zdolność do przeżycia wewnątrz fagocytów

• rozprzestrzenianie się:

• destrukcja komórek/tkanek przez enzymy i/lub toksyny

• penetracja do naczyń krwionośnych lub limfatycznych

• rozsiew komórek krążących

• namnażanie się

• zdolność nabycia jonów żelaza (siderofory)

• zmienność antygenowa

• ewazja oporności immunologicznej

• maskowanie się

• uszkadzanie

• toksyny

• nadmierna reakcja gospodarza (nadważliwość)

• ekspozycja gospodarza na kontakt fizyczny z :

• komórkami drobnoustroju

• produktami toksyczności

• wydalanymi przez komórki drobnoustroju

• powstałymi w wyniku ich rozpadu

Rozwój zakażenia zależy od:

• dawki LD₅₀ zależnej od;

• wzrostu wirulencji lub spadku odporności gospodarza

• spadku wirulencji lub wzrostu odporności gospodarza

Czynniki wpływające na rozwój zakażenia

• warunki środowiskowe

• czynniki powiązane z drobnoustrojem

• czynniki powiązane z gospodarzem

METODY IMMUNLOGICZNE

1. metody w których zachodzi bezpośrednie łączenie antygenu z przeciwciałem

2. odczyny w których zachodzą różne reakcje fizykochemiczne lub uczestniczą dodatkowe enzymy

3. interakcje trzeciorzędowe

REAKCJE PRECYPITACJI

• antygeny=precypitynogeny

• przeciwciała=precypityny

• antygeny muszą być wielowartościowe

• 2 etapy:

• antygen reaguje z przeciwciałem => hydrofobowy kompleks

• wytrącenie powstałego kompleksu => precypitat; musi być duże stężenie Ag i Ig; układ w postaci siatki

• drugi etap zależy od:

• równowagi stężeń Ag i Ig- tylko tam wypadnie precypitat- strefa ekwiwalencji; w przypadku nadmiaru Ag lub Ig powstają rozpuszczalne kompleksy; prozona- nadmiar Ig; postzona- nadmiar Ag

• optymalna przy 6,4- 8,5

• temperatury

• należy stosować surowice zinaktywowane- pozbawione dopełniacza- dopełniacz może rozpuszczać precypitat

• odczyny można dzielić na:

• ilościowe i jakościowe

• w środowisku stałym lub płynnym

Odczyn precypitacji pierścieniowej

• jakościowa

• wykonujemy w probówce

• dodajemy surowice odpornościową i nawarstwiamy roztwór z antygenem => na granicy powstaje precypitat w postaci pierścienia

Odczyn precypitacji szkiełkowej

• jakościowa

• nakraplamy roztwór Ag i roztwór surowicy i intensywnie mieszamy => precypitat w postaci wyraźnego strontu

Odczyn flokulacyjny- kłaczkowy

• diagnostyka kiły

• test VDRL- zianktywowaną surowicę nakraplamy do szkiełka Lindnera i dodajemy zawiesinę antygeny kardiolipinowego; wynik oglądamy pod mikroskopem; kłaczki => wynik pozytywny

• test USR- mikroflokulacyjny- dodajemy do antygeny chlorek choliny- inaktywacja dopełniacza

Immunodyfuzja

• środowisko stałe

• zjawisko dyfuzji rozpuszczonego Ag i Ig w żelu

• żel agarowy, agarozowy, poliakrylamidowy

• immunodyfuzja probówkowa- agar 0,3%

• podwójna immunodyfuzja płytkowa- agar 1,5%

• na granicy zetknięcia się dyfundujących Ag i IG powstają łuki precypitacyjne

• pojedyncza- gdy jeden reagent dyfunduje a drugi jest z najduje się w podłożu a jego stężenie jest stałe

• podwójna- gdy oba reagenty są w żelu

Pojednycza immunodyfuzja probówkowa

• można prowadzić w dwóch układach:

• jeden Ag i jedna surowica mono- lub poliwalentna => jeden pierścień

• Ag niejednorodny i surowica poliwalentna => kilka pierścieni

• wykonanie

• agar + Ig do zestalenia

• nawarstwiamy roztwór Ag => dyfuzja do agaru => pierścień

Podwójna immunodyfuzja probówkowa

• wykonanie:

• na dno agar z Ig => do zestalenia

• następnie warstwa samego agaru (do zestalenia)

• następnie roztwór Ag

• dyfuzja zarówno Ig z dołu jak i Ag z góry => tam gdzie się spotykają powstaje pierścień precypitacyjny

Pojedyncza immunodyfuzja płytkowa- radialna wg metody Manciniego

• ilościowa

• przeciwciałą o znanym stężeniu miesza się z agarem i wylewa na płytkę

• po zastygnięciu wycinamy rynienki i dodajemy roztwór Ag

• Ag dyfunduje do agaru

• blisko rynienki stężenie Ag jest wysokie- brak pierścienia

• dalej od rynienki stężenie Ag = Ig- powstaje pierścień

• gdy stężenie Ig= const. I jest znane to wielkość pierścienia jest wprost proporcjonalna do stężenia Ag

Podwójna immunodyfuzja płytkowa (PDA)

• porównanie białek-= testy identyczności i nieidentyczności

• oba reagenty dyfundują w żelu- w miejscach ustalenia się równowagi pojawiają się linie precypitacyjne

• analiza jakościowa i półilościowa

Immunoelektroforeza

• łączy elektroforezę w żelu i podwójną immunodyfuzję

• do rozdzielania mieszaniny białek

• ruchliwość zależy od masy, ładunki i kształtu

• immunoelektroforeza wg metody Scheideggera:

• pierwszy etap to rozdział elektroforetyczny

• do roztworu dodajemy następnie antysurowicę, która dyfunduje w agarze => powstają pierścienie precypitacyjne

• immunoelektroforeza przeciwprądowa

• szybka w wykonaniu

• jakościowa

• naprzeciwlegle wycinamy dwie studzienki- w jednej roztwór Ag a w drugiej roztwór Ig

• nastepnie elektroforeza- warunki tak dobrane że poruszają się zarówno Ag jak i Ig => tworzą się linie precypitacyjne

Zastosowanie precypitacji

• obecność Ag

• szybka identyfikacja szczepów bakterii

• identyfikacja niedoborów odpornościowych

• identyfikacja antygenów bakteryjnych w płynach ustrojowych

• identyfikacja toksyn

• identyfikacja białek nowotworowych

REAKCJE AGLUTYNACJI

• Immunochemiczna agregacja cząstek opłaszczonych antygenami lub przeciwciałami

• Aglutynogeny- upostaciowane elementy biorące udział w reakcji aglutynacji

• Aglutyniny- przeciwciała

• Czulsza niż reakcja precypitacji- występuje przy wysokich rozcieńczeniach przeciwciał- można przeprowadzić oznaczanie półilościowe na podstawie najmniejszego stężenia przeciwciał, przy których zachodzi reakcja

• Aglutynacja typu O- somatyczna ( przeciwciała anty-O)

• Aglutynacja typu H- rzęskowa ( aglutynacja antygenu rzęskowego z przeciwciałami anty-H)

• Aglutynacja mieszana- agregaty kompleksów aglutynacji typu O i H

• Reakcja dwuetapowa:

• wiązanie aglutynogenu z aglutyniną (etap swoisty)

• wypadanie kompleksów w postaci agregatów- aglutynaty (w obecności elektrolitów)

• czynniki od których zależą reakcje aglutynacji

• właściwości antygenu- wielkość ilość i rodzaj determinant antygenowych, ich umiejscowienie, gęstość ładunku powierzchniowego

• efekt prozony- hamujący

• 0,15 mol NaCl

• pH- 6,8- 7,2

• temperatura

• trzeba zneutralizować powierzchniowy ładunek elektrostatyczny

• aglutynacja bezpośrednia (czynna)- Ig reaguje z Ag naturalnie występującymi na powierzchni komórki

• aglutynacja pośrednia (bierna)- Ig reagują z Ag rozpuszczalnym uprzednio opłaszczonym na nośniku

• nośniki: krwinki, lateks, bentonit

• wykorzystywana do oznaczania poziomu przeciwciał skierowanych przeciwko antygenom rozpuszczalnym

• aglutynacja bierna odwrócona- cząstki nośnika opłaszczone przeciwciałami

Aglutynacja bezpośrednia

Metoda szkiełkowa

• w zagłębieniu umieszczamy kroplę aglutynogenu i aglutyniny (zinaktywowanej)

• aglutynaty tworzą w kropli wyraźny stront

• może być ilościowa i jakościowa

• odczyn Fletschera- diagnostyka leptospinozy

• oznaczanie grup krwi układu AB0

• oznaczanie nieznanych antygenów za pomocą swoistych surowic

• Salmonella spp., Pseudomonas aeruginosa, Streptococcus pneumoniae, S. pyogenes, Haemophillus infuenze i in.

Metoda probówkowa

• pozwala określić miano danych przeciwciał surowicy (półilościowa)

• do szeregu probówek kolejne rozcieńczenia danej surowicy

• następnie do każdej probówki taką samą ilość aglutynogenu => wynik zależy od stężenia Ig

• do najbardziej znanych odczynów najleżą:

• odczyn Widala- dur brzuszny, salmonellozy, pałeczki gram (-) z rodziny Enterobacteriaceae

• odczyn Wrighta- bruceloza (Brucella spp.)

• odczyn Weil- Felixa- dur plamisty oraz inne riketsjozy; nie jest swoisty; z pałeczkami rodzaju Proteus

• odczyn Weigla (mikroaglutynacja)- dur plamisty

• aglutyniny ciepłe- silnie aktywne aglutyniny zlepiające erytrocyty temperaturze 37 st. C; pojawiają się w czasie transfuzji niezgodnej grupowo krwi

• aglutyniny zimne- pojawiają się w zakażeniachMycoplasma pneumoniae w temp 4 st C

Aglutynacja pośrednia

Odczyn lateksowy (LA)

• lateks (także bentonit, kolodium, węgiel drzewny) może adsorbować różne grupy antygenów

• białka tworzą z lateksem wiązania kowalencyjne

• lateks= rdzeń polistyrenowy + polimer otaczający rdzeń

• odczyn sprawdzamy na ciemnym tle

• test jakościowy, ew. półilościowy

• na kartoniku umieszczamy kroplę antygenu (badanego) i dodajemy lateks opłaszczony Ig

• wykrywanie antygenów drobnoustrojów z płynów ustrojowych:

• drobnoustroje wywołujące zapalenie opon mózgowych (S. pneumoniae, H. influenzae)

• antygeny rotawirusów, wirusów Herpens i in.

• Bakterii Streptococcus spp. i Salmonella spp.

Odczyn hemaglutynacji (IHA)

• przeciwciała znajdują się na powierzchni RBC

• aglutynacja może nie wystąpić z powodu ładunku ujemnego erytrocytów- neutralizacja ładunku poprzez dodanie albuminy, dekstranu, trypsyny, papainy

• hemaglutyniny- przeciwciała powodujące aglutynacje

• odczyn bardzo czuły

• erytrocyty same nie mogą reagować z surowicą- dlatego bierzemy je od barana lub od ludzi 0Rh(-)

• pierwszy etap to opłaszczenie RBC antygenem (bez modyfikacji lub z modyfikacjami- garbniki)

• następnie dodajemy Ig i inkubujemy

METODY IMMUNOLOGICZNE Z ZASTOSOWANIEM ZNACZNIKÓW

• wyznakowanie jednego ze składników kompleksu Ag-Ig znacznikiem

• analiza ilościowa (duża czułość)

METODY RADIOIMMUNOLOGICZNE

• znakowane izotopami antygeny lub przeciwciała

• najczęściej stosuje się tryt i jod 125

• pomiar licznikami promieniowania gamma

• stężenie proporcjonalne do liczby impulsów

Klasyczna metoda radioimmunologiczna (RIA)

• konkurencyjne wiązanie przez przeciwciała Ag badanego i znakowanego

• im więcej Ag badanego tym mniej Ag znakowanego

• następnei oddzielamy Ag wolny od Ag związanego

• następnie pomiar Ag znakowanego

Metoda bezpośrednia (Farra)

• faza płynna

• znakowany antygen reaguje z przeciwciałami, następnie kompleks Ag-Ig strcamy siarczanem amonu (40%) i dokonujemy pomiaru strontu

• pomiar całkowitej zawartości przeciwciała w surowicy

Radioprecypitacja (RAMP, RIP)

• precypitacja w środowisku płynnym znakowanego Ag lub Ig

• potwierdzona za pomocą autoradiografii

Radioimmunodyfuzja.

Radiokaktywna elektroforeza.

Radioaktywna immunoelektroforeza przeciwprądowa.

DZIAŁANIA MIKROBÓJCZE

W środowisku człowieka nie ma miejsca, którego drobnoustroje nie potrafiłyby zasiedlić. Z jednej komórki po 24 h będzie milion komórek.

Sterylizacja:

• proces doprowadzający do całkowitej inaktywacji wszystkich drobnoustrojów i form życia

Antyseptyka

• odkażanie

Środki antyseptyczne:

• substancje które stosuje się miejscowo na tkanki człowieka

• hamują wzrost drobnoustrojów albo je zabijają

• nie uszkadzają tkanek ludzkich

Aseptyka

• postępowanie jałowe

Gotowanie to nie sterylizacja!!!

Dezynfekcja:

• odnosi się do wegetatywnych form drobnoustrojów

• Zabicie drobnoustrojów- obniżenie ich liczby do poziomu, który nie zagraża zdrowiu

• procesy dezynfekcji wykonywane w szpitalu dzieli się na dezynfekcję:

• przed sterylizacją

• sprzętu który

• nie musi być jałowy, a powinien być bezpieczny dla chorego

Dezynfekcja mechaniczna sprzętu i narzędzi:

• termiczna

• termiczno- chemiczna

• chemiczno- tefmiczna

• wymaga kontroli:

• temperatury

• stężenia środka

• czasu procesu

Dobór metody i środka dezyfekcyjnego

• nie szkodzi choremu ani personelowi

• nie uszkadza sprzętów ani instrumentów

• skuteczny pod względem bójczym

• ekonomiczny

• nie ścina białka

• dobrze rozpuszcza krew

Środki dezynfekcyjne

• substancje które zabijają drobnoustroje, z wyjątkiem przetrwalników

• ze względu na możliwość uszkodzenia tkanek ludzkich stosuje się je wyłącznie do dezynfekcji przedmiotów

• silne środki dezynfekcyjne:

• niszą prątki, wirusy (?) z wyjątkiem najbardziej opornych szczepów bakteryjnych

• słabe środki dezynfekcyjne:

• zabijają większość postaci wegetatywnych bakterii i większości wirusów

• nieskuteczne wobec prątków

Działanie mikrobójcze:

• mechaniczne

• fizyczne

• chemiczne

Aldehydy

• w preparatach zawarte są głównie:

• mrówkowy

• glikolowy

• glutarowy

• wykazują działanie bakteriobójcze w niskich stężeniach

• w wyższych stężeniach formaldehyd i glutaral inaktywują także przetrwalniki i wirusy

• wykazują zróżnicowaną toksyczność:

• glioksal i aldehyd glutarowy- mało toksyczne

• formaldehyd- toksyczny w wysokich stężeniach

• reakcje alergiczne- w kontakcie ze skórą może drażnić błony śluzowe oczu i drogi oddechowe

• wchodzące w skład środków dezynfekcyjnych ulegają bardzo dobremu rozkładowi biologicznemu w oczyszczalniach ścieków

Pochodne fenolu

• obecnie do produkcji środków dezynfekujących stosuje się:

• o- fenylofenol

• p-chloro-m-krezol

• mbenzylo-p-chlorofenol

• dobre właściwości bakterio i grzybobójcze

• nie są aktywne wobec przetrwalników i grzybów

• wada- brzydki zapach

• ulegają biodegradacji w oczyszczalniach ścieków

Alkohole:

• w stężęniu powyżej 40% wykazują szybkie działanie wobec bakterii i grzybów

• izopropanol i etanol- najbardziej toksyczne

• zalety:

• dezynfekowane powierzchnie szybko wysychają

• po wyparowaniu nie pozostają na dezynfekowanej powierzchni

• etanol, izopropanol, n-propanol ulegają bardzo dokładnemu rozkładowi biologicznemu

Czwartorzędowe sole amonowe

• najczęściej stosowane:

• chlorek benzyloalkilodwumetloamoniowy

• chlorek dwualkilodwumetyloamoniowy

• zalety:

• dobrze tolerowane przez skórę

• nikły zapach

Biguanidy

• chlorheksydyna

• mają porównywalny zakres działań jak wyżej

• zalety:

• dobrze tolerowane przez skórę oraz inne materiały

• delikatny zapach

• eliminowane ze ścieków przez eliminacje na osadzie ściekowym

Aktywny tlen

• wydzielany przez płynne substancje czynne

• H₂O₂- w temperaturze pokojowej mało skuteczny do dezynfekcji sprzętu- stosowany do przemywania

• Kwas nadoctowy

• Substancje stałe zawierające nośnik (?) stały:

• Nadboran sodu

• Nadwęglan i aktywator (TAED)

• związki zawierające aktywny tlen ulegają łatwo biodegradacji

Chlorowce:

• zalicza się tutaj chlor i jod

• dobrze działają wobec grzybów, bakterii i wirusów

• pomimo doskonałego działania nie są powszechnie używane

• drażnią błony śluzowe, wykazują właściwości korozyjne, mają ostry zapach

• specjalne zasady odprowadzania ścieków

Związki powierzchniowo czynne (detergenty)

• redukują napięcie powierzchniowe

• zwilżają powierzchnię

• usuwają zanieczyszczenia z powierzchni

• wspomagają działanie dezynfekujące

• ulegają biodegradacji

Związki kompleksujące

• zawierają fosforan lub karboksylaty (?)

• nie są toksyczne

• ulegają biodegradacji

Sole alkaiczne

• węglany, borany, krzemiany

• wchodzą w reakcje z tłuszczami i olejami- wyższej temperaturze zmydlają i rozpuszczają je

• chronią metale przed korozją

Barwniki i oleje zapachowe

• ładnie wyglądają i pachną

Ogólne zasady prowadzenia zabiegów higieniczno- sanitarnych

• zapobieganie powstawania form bakterii opornych na działanie środków dezynfekcyjnych

• stosowanie odkażania chemicznego tylko wówczas gdy metody i techniki fizyczne nie są możliwe

• stosowane środki według podziału na dwie grupy”

• profilaktyczne

• ukierunkowanej na skażenie

• dezynfekcja o charakterze generalnym należy wykonywać z udziałem profesjonalnych służb

Fizyczne metody niszczenia drobnoustrojów

• wzrost temperatury

• inaktywacja drobnoustrojów przez utlenianie ich składników wewnątrzkomórkowych

• denaturujące białko powoduje utworzenie dużych agregatów

Gorąca para wodna + suche powietrze

• sterylizacja materiałów

• autoklawy

• suche powietrze-

• dłuższy czas i wyższa temperatura

• nie koroduje metali

• nie wpływa na powierzchnie szklane

Pasteryzacja

Promieniowanie

• jonizacja wody w cytoplazmie prowadząca to utworzenia wielu różnych aktywnych związków np. H₂O₂, rodniki nadtlenkowe, rodniki hydroksylowe

• działa na białka i kwasy nukleinowe

Ultradźwięki

• 20- 100 kHz

Filtracja

• sterylizacja płynów wrażliwych na wysoką temperaturę

• różna:

• rozmiary porów to najczęściej 0,22 m

• uszkadza drobnoustroje i pozwala na przesączanie płynów

Podstawowa zasada podziału przestrzeni i matreiałów:

• brudne

• czyste

1. obszary:

• medyczny

• techniczny

• administracyjno- gospodarczy

2. strefy:

• ciągłej czystości:

• magazyny materiałów sterylnych

• magazyny zasobów czystych

• boksy sterylne

• ogólnej czystości medycznej

• sale chorych

• komunikacja wewnętrzna

• gabinety lekarskie

• czystości zmiennej

• sale operacyjne

• gabinety

• ciągłego skażenia

• toalety

• baseniarnie

• składy brudne

• dodatkowe strefy czystości:

• blok operacyjny

• centralna sterylizatornia

• kuchnia mleczna (?)

Obszary oraz strefy:

• wykazują zróżnicowane zanieczyszczenie szczepami patogennymi

• wymagają zróżnicowanych działań sanitarnych

Podział sprzętu szpitalnego

Wybór sposobu sterylizacji/dezynfekcji sprzętu medycznego jest ściśle zwiążany z ryzykiem zakażenia chorego jaki niesie ze sobą jego użycie w zależności od ryzyka chorego (WHO):

• I grupa- sprzęt przerywający ciągłość tkanek, mający kontakt ze spojówkami o śluzówkami => sterylizacja

• II grupa- sprzęt mający kontak ze skórą nieuszkodzoną, sluzówkami jamy ustnej (sztućce), s[rzęt pielęgnacyjny, sprzęt do badań => dezynfekcja

• III grupa- sprzęt środowiska szpitalnego mający kontakt ze skóra lub nie mający bezpośredniego kontaktu z chorym (meble szpitalne, pokoje chorych) => dezynfekcja na niskim poziomie

Sukces aseptyczny

• sterylne instrumenty i sprzęt medyczny

• właściwe przechowywanie

• pobieranie narzędzi w sposób aseptyczny

• odpowiednie składowanie pakietu

• techniki aseptyczne

• pacjent

Technologia a redukcja drobnoorganizmów

działanie wstępne




dezynfekcja




sterylizacja

wstępne oczyszczenie (tzw. pierwsze mycie)


nawilżenie

udostępnienie powierzchni, mycie właściwe, dezynfekcja właściwa




suszenie, sterylizacja

Sprzęt medyczny

1. sprzęt który był w kontakcie z chorym

2. sprzęt który został rozpakowany ale nie został zużyty

Sterylny:

• pozbawiony zarazków zdolnych do rozmnażania się

• pozbawiony wszelkich form życia

• wolny od form życiowych

Sterylizacja

• proces absolutny- zabija wszystkie drobnoustroje w tym najbardziej oporne

LEKI PRZECIWDROBNOUSTROJOWE

Antybiotyki

• biologicznie czynne

• wytwarzane głównie przez grzyby i bakterie

• związki które interferują z mikroorganizmami w celu ich uszkodzenia, zabicia

• zwykle organiczne pochodzenia z modyfikacjami

• selektywne

• zabijają drobnoustroje

• hamują ich wzrost

• bez szkody dla gospodarza

• współpracują z układem immunologicznym

• uwalniają gospodarza od drobnoustroju

• amunicja dla mikroświata

Antybiotyki:

• naturalne: metabolity drobnoustrojów:

• penicylina benzylowa

• penicylina fenoksymetylowa

• glikopeptydy

• aminoglikozydy

• makrolidy

• półsyntetyczne: naturalny produkt wyjściowy => pochodne uzyskane drogą chemicznej modyfikacji

• penicyliny

• cefalosporyny

• aminoglikozydy

• makrolidy

• ketolidy

• syntetyczne: syntetyczne odtworzenie struktury naturalnej

• aztreonam

• chloramfenikol

Chemioterapeutyki

• syntetyczne: brak wzorca w naturze

• chinolony

• sulfonamidy

• trimetoprim

Kryteria klasyfikacji:

• sposób działania

• budowa chemiczna

• mechanizm działania

• zakres działania

Sposób działania

• bakteriostatyki: hamują proliferację, blokują namnażanie

• makrolidy

• ketolidy

• linkozamidy

• tetracykliny

• chloramfenikol

• sulfonamidy

• trimetoprim

• bakteriobójcze: zabijają drobnoustroje

•  laktamy

• aminoglikozydy

• chinolony

• kotrinoksazol

• glikopeptydy

Mechanizm działania

• hamowanie syntezy ściany komórkowej

• uszkodzenie błony cytoplazmatycznej

• hamowanie biosyntezy białka

• blokowanie syntezy DNA

• specyficzne zablokowanie niektórych szlaków syntezy metabolicznej

Około 150 dostępnych leków ingeruje w 6 kluczowych funkcji komórki bakteryjnej co często prowadzi do powstania krzyżowej oporności.

Zakres działania:

• wąski:

• penicylina benzylowa

• wankomycyna

• szeroki

• penicyliny półsyntetyczne

• cefalosporyny

• karbapenemy

Zakres działania:

• bakterie G(+): penicylina G, penicylina fenoksymetylowa, makrolidy, linkozamidy, kw. fosydowy (?), glikopeptydy

• bakterie G(-): aztreonam

• bakterie G(+) i G(-): penicyliny szerokozakresowe, cefalosporyny, aminoglikozydy, chinolony, tetracykliny, kotrimoksazol

• bakterie beztlenowe +/- tlenowe: linkozamidy, metronidazol, chloramfenikol, penicyliny + inhibitor, cefoksytyna, cefotetan

• bakterie atypowe: makrolidy, ketolidy, streptonaminy, tetracykliny, chinolony, rifampicyna, kotrimoksazol

Racjonalna chemioterapia:

• sposób na optymalne wykorzystanie potencjału leczniczego

• rozumna, oparta na współczesnej wiedzy

• uwzględnia wszystkie aspekty leczenia, zgodnie z zasadami medycyny, opartej na faktach

Racjonalna chemioterapia:

• zakażenia wytworzone przez dobrze rozpoznane drobnoustroje

• ocena zakażenia w dokładnie zdefiniowanym miejscu, narządzie, tkance

• kontrolowane badania

• metody podwójnej ślepej próby

• właściwości leków i ocena efektywności leczenia- czynniki randominizowane

Skuteczność:

• zdolność do wyleczenia zakażenia

• najlepiej mikrobiolobicznego, tj. pełnej eradykacji drobnoustrojów zakażających

• jeśli to niemożliwe to do wyleczenia klinicznego

• zależy od:

• aktywności leku wobec czynnika zakażającego

• farmakokinetyki leku

• zdolność do wytworzenia wystarczającego stężenia w ognisku zakażenia

• zastosowanej dawki

Bezpieczeństwo:

• lek nie powinien powodować poważnych zagrożeń dla chorego

• zakażenia powodowane przez lek nie mogą być większe niż powodowane przez leczone zakażenie

Możliwe niskie koszty leczenia:

• oznacza wyleczenie zakażenia zaangażowaniu jak najmniejszych środków- nie zawsze oznacza leczenie tanimi lekami

Możliwie wygodne stosowanie:

• leki wymagające skomplikowanego stosowania bardzo często są przyjmowane niezgodnie z zaleceniami lekarza

Jak najmniejsze szerzenie oporności:

• ważne kryterium

• istnieje wiele okoliczności sprzyjających szerzeniu oporności

• nadużywanie antybiotyków

• zbyt krótkie leczenie

• stosowanie leków przeciwdrobnoustrojowych w zakażeniach wirusowych

• zbyt duże przerwy pomiędzy kolejnymi dawkami antybiotyków prowadzące do długotrwałego utrzymywania się stężenia subinhibicyjnego

• stosowanie leków:

• o znacznej łatwości narastania oporności

• wywołujących oporność również na inne grupy antybiotyków

Podstawowa zasada doboru leku:

narastająca szybko oporność

mnogość czynników infekcyjnych




wybór leku dla indywidualnego chorego musi w każdym wypadku uwzględnić wiedzę:

• kliniczną

• farmakologiczną

• epidemiologiczną

• mikrobiologiczną

• stan oporności pacjenta

1. czy mamy do czynienia z zakażeniem

2. jaki drobnoustrój może być czynnikiem etiologicznym toczącego się procesu chorobotwórczego

3. czy będzie konieczne stosowanie leku przeciwdrobnoustrojowego

4. czy należy pobrać materiał na posiew i wrażliwości czynnika etiologicznego na antybiotyk

Leczenie empiryczne i celowane

terapia celowana




wybór leku na podstawie mikrobiologicznego badania możliwości drobnoustroju




największa pewność skuteczności leczenia

Terapia empiryczna:

1. kryteria doboru leku opiera się na udokumentowanych doświadczeniach klinicznych wskazujących na skuteczność określonego leczenia w zakażeniach rozpoznanych

2. wskazuje na leczenie o największym prawdopodobieństwie skuteczności mimo braku informacji o wrażliwości szczepu zakażającego

3. obarczona większym ryzykiem błędu od leczenia celowanego

4. dopuszczalna tylko w niektórych przypadkach- ostre zakażenia

Źródła informacji o lekooporności drobnoustrojów:

• w Polsce dostępność ograniczona

• Krajowy Ośrodek referencyjny ds. Lekowrażliwości Drobnoustrojów- 1997 r.

• Polska Grupa Robocza ds. Rekomendacji i Standardów Profilaktyki i Racjonalnej Terapii Zakażeń

• Krajowy Ośrodek referencyjny ds. Bakteryjnych Zapaleń OUN

• Raporty

• Publikacje

Antybiotyki  laktamowe

Hamowanie syntezy ściany komórkowej:

• zablokowanie syntezy ściany komórkowej przez związanie się z PBP

• enzymatyczna autoliza ściany komórkowej

• działanie bakteriostatyczne

Penicyliny

• naturalne

• półsyntetyczne:

• izoksazolizowe, aminopenicyliny, karboksypenicyliny, ureidopenicyliny

• penicyliny z inhibitorem  laktamaz;

• kwas klawulanowy

• tazobactam

• sulbactam

• amoksycylina + kw. klawulanowy => augumentin

• piperacylina + tazobactam

• ampicylina + sulbactam

• imipenem + sulbactam

• wąskie zakres działania:

• penicylina benzylowa (penicylina G) i jej preparaty

• fenoksymetylopenicylina (V- cylina)

• femetycylina

• aktywne wobec gronkowców penicylinazo (+)

• nafcylina

• meticylina

• penicyliny izooksazolowe: oksacylina, kloksacylina

• dikloksacylina, fluklokloksacylina

• szerokie spektrum działania

•  aminopochodne => aminopenicyliny > ampicylina i jej estry, amoksycylina

• kabroksypochodne => kabroksypenicyliny => karbenicylina, fikarcylina, terocylina

• amidynopochodne => mecylinam

• ureido- i piperazynamopochodne => mezlocylina, azlocylina, piperacylina

• penicyliny oporne na  laktamazy => terocylina

Cefalosporyny

Wszystkie enterokoki są oporne na wszystkie cefalosporyny!!!

Cefalosporyny I generacji

• cefaklor: Ceclor (Ceclor, Panclor, Vercef)

• cefadroksyl: Duracef (Biodroxil, Duracef)

• cefaleksyna; Keflex, Biocef (Cefaleksyna, Cephalexin, Keflex)

• cefradyna: Velosef (Sefril)

• cefazolina: Ancef, Kefzol, Zolicef (Biofazolin, Cefazolin, Kefzol)

• cefalotyna: Keflin

• cefapiryna: Cefadyl

Cefalosporyny II generacji

• lorakarbef: Lorabid

• cefprozyl: Cefzil (Cefzil)

• aksetyl cefuroksymu: Ceftin (Bioracef, Zinnat)

• cefamandol: Mandol (Mandol, Tarcefandol)

• cefonicyd: Monocid

• cefotetan: Cefotan

• cefoksytyna: Mefoxin

• cefuroksym: Zinacef, Kefurox (Biofuroksym, Plixym, Zinacef)

Cefalosporyny III generacji

• cefiksym: Suprax (Suprax)

• proksetyl cefpodoksymu: Vantin

• ceftibuten: Cedax (Cedax)

• cefdinyr: Omnicef

• cefoperazon: Cefobid (Biocefazon, Cefobid)

• cefotaksym: Claforan (Biotaksym, Claforan, Tarcefoksym)

• ceftazydym: Fortaz, Tazidime, Tazicef, Ceptaz, Pentacef (Biotum, Fortum)

• ceftyzoksym: Cefizox

• ceftriakson: Rocephin (Biotrakson, Lendacin, Longaceph, Rocephin, Tartriakson)

Cefalosporyny IV generacji

• cefepim Maxipime (Maxipime)

• cefpirom*

* w trakcie badań (w niektórych krajach lek ten jest już zarejestrowany)

Monobaktamy

• aztreonam

Karbapenemy

• imipenem

• merapenem

• biapenem

• ranipenem

• ertapenem

• doripenem

 laktamy- oporność

• w której bakterie są oporne na większość lub wszystkie antybiotyki  laktamowe

• w ciągu 60 lat bakterie wypracowały wiele mechanizmów oporności

Kategorie mechanizmów oporności

• wytwarzanie betalaktamaz- enzymów hydrolizujących cząstki betalaktamów

• związane z PBP

• wytwarzanie nowego lub zmienionego białka PBP nie hamowanego przez betalaktamy

• ograniczenie przepuszczalności osłon komórkowych dla betalaktamów

Niektóre cechy oporności zostały rozprzestrzenione wśród szczepów drobnoustrojów istotnych klinicznie:

• zawężenie stosowania szeregu betalaktamów

• u ziareknowców G(+)- mechanizmy związane z PBP- podstawowa rola

• u pałeczek G(-)- wytwarzanie różnego rodzaju betalaktamaz

Betalaktamazy:

• kilkaset rodzajów

• różnią się właściwościami biochemicznymi:

• zdolność rozpoznawania poszczególnych betalaktamów (zakres preferencji substratowej)

• niektóre rozpoznają tylko leki należące do jednej grupy

• inne są w stanie rozkładać betalaktamy różnych grup

• podatnością na działanie inhibitorów betalaktamaz

• sposób i poziom wytwarzania enzymów:

• stały poziom- wytwarzanie konstytutywne

• enzym powstaje jedynie gdy w środowisku pojawia się określony związek zwany induktorem => wytwarzanie indukowane (induktor może być również dalszym substratem enzymu)

• poziom wytwarzania betalaktamazy może być różny

• zasadnicze znaczenie

• intensywne stosowanie betalaktamów przyczyniło się do gwałtownego wzrostu zakażeń szczepami wytwarzającymi betalaktamazy

• enzymy ESL:

• są nabyte

• nowy „wynalazek” ewolucji

• w wyniku ewolucji penicylinaz o szerokim spektrum substratowym- enzymów kodowanych przez geny plazmidowe- sprzyja temu silna presja selekcyjna

• hydrolizują

• penicyliny

• cefalosporyny z wyjątkiem cefamycyn: cefoksytyny i cefotetanu

• monobaktamy

• są podatne na działanie inhibitorów betalaktamaz

• wytwarzane konstytutywnie na wielu poziomach

• różnią się między sobą właściwościami biochemicznymi

• nie zawsze szczepy wytwarzające ESL wykazują in vitro oporność na wszystkie antybiotyki należące do zakresu substratowego ESL

• Enterobecteriaceae- E. coli, Klebsiella, P. mirabilis, S. marcescens, E. cloaceae

• Pałeczki niefermentujące: P. aeruginosa

• Opcje terapeutyczne:

• Antybiotyki innych grup

• Połączenie penicylin z inhibitorem (o ile obserwuje się zdecydowaną wrażliwość szczepu)

• Karbapenemy- mogą być wyjątkiem w zakażeniach układu moczowego

• każdy szczep zakwalifikowany jako producent ESL powinien być relacjonowany (?) jako oporny (potencjalnie oporny) na wszystkie penicyliny i cefalosporyny

Makrolidy

• są produktem Actinomycetes spp. (bakterie glebowe) oraz półsyntezy

• wiążą molekułę 23 S rRNA w jednostce 50 S rybosomu

• makrocykliczny pierścień laktonowy połączony wiążaniem glkozydowym z cząsteczką cukru lub aminocukru

• 14 członowe- erytromycyna (Davercin® (cykliczny węglan erytromycyny)), oleandromycyna, roksytramycyna, klarytromycyna

• 15 członowe- azytramycyna

• 16 członowe- Josamycyna, spiramycyna

• dobrze penetruje do wnętrza naszych komórek

• bakteriostatyki

• efekt bakteriobójczy wobec paciorkowców (wysokie stężenia)

• tlenowe i beztlenowe G(+) i G(-)

• laseczki beztlenowe, niektóre gatunki pałeczek G(-) beztlenowych (azytramycyna)

• Legionella, Chlamydia, Mycoplasma, Ureaplasma, Actinomycetes, krętki, riketsje, Mycobacterium, Helicobacter pylori, Haemophillus (zmienna zróżnicowana aktywność)

• Helicobacter likwiduje się trzema antybiotykami

• okres półtrwania krótki- erytomycyna i jej preparaty ok. 1,5 h

• okres półtrwania wydłużony i niektórych innych leków

Mechanizm działania

kompleks z podjednostka 50 S rybosomu




zaburzenia procesu translacji i transpeptyzacji





zaburzenia elongacji łańcucha peptydowego

blokowanie biosyntezy białka


antybiotyk + rybosom =>dysocjacja tRNA≠> wydłużanie łańcucha peptydowego

Mechanizm oporności:

• erm- metylaza rybosomalna- zmniejszone powinowactwo antybiotyku do rybosomu

• mef- mechanizm wypompowywania „efflux” specyficzny dla makrolidów

• mef E- oporność na 14 i 15 członowe makrolidy ale wrażliwość na klindamycynę i streptograminę B => fenotyp M

• mef- oporność na niskim poziomie

• oporność na makrolidy:

• ERY-R- oporność na makrolidy

• ERY-R => MIC > 1,0 mg/l

• heterogennośc populacji:

• obecność genu erm B- czynnik ryzyka do stosowania erytromycyny

• selekcja mutantów o wysokim poziomie oporności na makrolidy

Właściwości farmakokinetyczne i farmakologiczne:

• po podaniu doustnym dobrze absorbowane

• lepiej po posiłku

• dobra i szyka dystrybucja tkankowa (wyjątek PMR)

• wykazują zdolność penetracji wewnątrzkomórkowej

• lepsze działanie w środowisku zasadowym

• wydalane z żółcią i moczem

Wskazania kliniczne:

• zakażenia górnych dróg oddechowych

• zakażenia dolnych dróg oddechowych, szczególnie wywołane bakteriami atypowymi oraz typowe zakażenia

• kampylobacterioza

• zakażenia jamy ustnej (zwykle + metronidazol)

• nieswoiste zapalenie cewki moczowej o etiologii Chlamydia trachonatis (?), Ureoplasma spp. (?)

• Toxpolasma gondii

Działania uboczne:

• nudności wymioty

• wysypka gorączka, eozynofilia

• i.v. => częściowa utrata słuchu

Linkozamidy

• naturalne- linkomycyna

• półsyntetyczne- klindamycyna

• Streptococcus spp. z wyjątkiem Enterococcus spp.

• Staphyllococcus spp. (MR i MS)

• Bakterie beztlenowe

• Ziarenkowce (szczególnie wysoka aktywość)

• Pałeczki G(-) i Bacteroides spp, Fusobacterium spp.

• Clostriduim spp. z wyjątkiem Clostridum difficinale

• pierwotniaki- Toxoplasma gondii ( w skojarzeniach z primachiną)

Właściwości farmakologiczne- jak u makrolidów

Streptograminy

• antybiotyki makrocykliczne o budowie laktonowej

• naturalne- pristinamycyna, virginiamycyna

• chinapristina- pochodna pistinamycyny I_A

• sinercid = chinapristina + dalfopristina

Tetracykliny

• czteropierścieniowe, karbocykliczne

• naturalne i półsyntetyczne

• różnią się podstawnikami przy węglach 5, 6, 7

• w praktyce stosuje się cholotetrachyklinę, doksytetracyklinę, demeklocyklinę, oksytetracyklnę, tetracyklinę

• do komórki wnikają przez kanały porynowe (bierna dyfuzja)

• transport energozależny przez nośniki

• blokują syntezę białka

• łączą się z 30 S

• szeroki zakres działania

• działają bakteriostatycznie

• G(+) i G(-), tlenowe i beztlenowe:

• Ziarenkowce i pałeczki (wyjątek P. aeruginosa, S. marcescens) w tym riketsje, Coxiella, Brucella, Chlamydia, Mycoplasma, niektóre krętki, prątki, pierwotniaki

• S. pneumoniae (alternatywa w zapaleniach płuc)

• okres półtrwania:

• krótki

• średni

• długi (DOX i MIN)

• 96 % DOX i 75 % MIN łączy się z białkami

• przechodzą przez barierę łożyskową

• dobrze penetrują do wnętrza komórek

• nie przenikają do OUN

• wydalane przez nerki drogą filtracji kłębuszkowej, z moczem, bardzo wysokie stężenie

Wskazania kliniczne:

• pozaszpitalne zapalenia płuc z podejrzeniem atypowego zapalenia płuc

• zakażenia układu moczowo- płciowego => Chlamydia, Trichomonas

• zakażenia układowe:

• riketsjozy

• bruceloza

• erlichoza

• gorączka nawrotowa

• zakażenia przecinkowacami

• inne zakażenia miejscowe i ukłądowe:

• MRSA, CNSMR

• Helicobacter pylori (+ sole bizmutu + MET lub KLA)

• inne choroby

• trądzik pospolity

• reumatoidalne zapalenie skóry

• profilaktyka

• malaria => plasmodium falciparum oporny na meflochinę

• nieinfekcyjne podłoże chorób

Mechanizmy oporności:

• upośledzony transport

• upośledzenie wiązania antybiotyku z rybosomem

• energozależny wpływ antybiotyku

• modyfikacja reakcji z udziałem tlenu

Toksyczność:

• fototoksyczność => nadwrażliwość na światło

• przebarwienia i hipoplazja zębów u dzieci

• zahamowanie wzrostu kośćca

Aminoglikozydy

• naturalne: streptomycyna, neomycyna, kanamycyna, gentamycyna, tobramycyna, sisomycyna (?)

• półsyntetyczne: amikacyna, netilmycyna, isepamycyna

• podstawowa jednostka strukturalna => aminocukier

• zbudowane z 3- 3 amocukrów; z jąderm:

• streptydyna lub

• dwudeoksystreptamina

• metabolity streptomycetes, micromonosporas (?)

• uzyskiwane na drodze półsyntezy

• działanie bakteriobójcze

• efekt zależny od stężenia antybiotyku

• ich aktywność determinuje obecność grup hydroksylowych i aminowych przy cząsteczkach aminocukrów

• pałeczki G(-) z wyjątkiem Haemophillus spp., Mycobactreium tuberculosis

• oddziałują synergistycznie z betalaktamami

• blokują biosyntezę białka przez błąd odczytu kodu genetycznego

• uszkadzają błonę cytoplazmatyczną

• powodują wypływ elektrolitów i składników odżywczych

• bierne wiązanie antybiotyku z receptorem dla Ca²⁺, Mg²⁺ zlokalizowanych w LPS

• im więcej cząsteczek antybiotyku tym lepsze działanie

• transport energozależny

• zależy od udziału sił elektrostatycznych

• energii dostarczają procesy fosforylacji

• wiązanie z podjednostką 30 S rybosomu

Oporność:

• enzymy modyfikujące:

• plazmid lub transpozom

• kataliza powstania acetylopochodnych, fosfopochodnych i adenylopochodnych (?) antybiotyku macierzystego

• utrata powinowactwa do receptora docelowego

• utrata energozależnego systemu transportu antybiotyku do wnętrza komórki np. P. aeruginosa, Serratia spp., E. feacalis

• mutacje w obrębie podjednostki 30S rybosomu (streptomycyna)




enzym modyfikujący

AAD APH AAC

Nukleotransferazy fosfotransferazy (?)adenylotransferazy

Właściwości famakokinetyczne i farmakologiczne

• nie wchłaniają się z przewodu pokarmowego

• t_0,5= 2 h (nerki > 200 h => przedłużone działanie)

• wybiórczo łączy się z receptorami na powierzchni komórek nabłonkowych pokrywających kanaliki nerkowe

• efekt poantybiotykowy

• nie przenikają do PMR

• źle penetrują do tkanki kostnej, dobrze do płynu stawowego

• przenikają w niewielkim stopniu do wydzielin gruczołu krokowego i śliny

• wydalane z moczem w formie aktywnego leku

• zmieszane in vitro z betalaktamami ulegają inaktywacji w wyniku wiązania grupy karbonylowej pierścienia betalaktamowego z grubą aminową aminoglikozydu

Wskazania:

• gąbka garramycynowa- nasycona garramycyną- do leczenia zapalenia kości

• ciężkie zapalenia G(-) oraz u chorych z uszkodzonym układem immunologicznym

• szybki efekt bakteriobójczy (1- 2 h)

• efekt poantybiotykowy

• aktywność niezależna od gęstości hodowli

• bez narastania oporności w trakcie leczenia

• synergizm z betalaktamami

Działania niepożądane:

• oto i nefrotoksyczne

• toksyczne działanie ma związek nie z jedną dawką lecz z całkowitą ilością leku podanego choremu podczas leczenia

• stopień wiązania antybiotyku z receptorem i nabłonkiem zależy od jego stężenia w płynie kanalikowym i czasu utrzymywania się jego stężenia

• niebezpieczne są wlewy antybiotyków

• poszczególne preparaty są zróżnicowane w działaniu toksycznym

• działanie nefrotoksyczne- odwracalne

• działanie ototoksyczne- nieodwracalne

• długotrwałe podawanie doprowadza do hypomagnezemii

• zbyt szybki wlew => porażenie nerwowo- mięśniowe

Chinolony i fluorochinolony

• pierwszy chinolon- kwas nalidyksowy

• chinolony => brak fluoru przy C6

• synteaz nowych pochodnych

• charakter celowany => na zamówienie

• wprowadzanie konkretnych podstawników

I generacja:

• kwas nalidyksowy

• kwas oksolinowy

• cinoksacyna

• kwas pipemidowy (?)

II generacja:

• flumechina

• enoksacyna

• norfloksacyna

• pefloksacyna

• ofloksacyna

• ciprofloksyna

• flenofloksacyna

• lewofloksacyna

• lemofloksacyna

• tewafloksacyna

III generacja (G(+))

• gatifloksacyna

• grepofloksacyna

• pazofloksacyna

• sparfloksacyna

• tosafloksacyna

IV generacja

• moksifloksacyna

• gemifloksacyna

• klinafloksacyna

• tromafloksacyna

• 6- chinolon

Działają bakteriobójczo zależnie od stężenia i czasu działania leku w miejscu zakażenia

Mechanizm działania:

• inhibitory bakteryjnej gyrazy DNA

• topoizomerazy II i IV- zablokowanie aktywości => nadmiar skrętów dodatnich => blokowanie replikacji DNA

• po zakończeniu replikacji gyraza IV rozcina DNA => blokada tego procesu

• chinolon + gyraza => nieodwracalny kompleks DNA/gyraza => zahamowanie replikacji DNA => śmierć komórki

Główne miejsca działania:

• G(-) => topoizomeraza II

• G(+) => topoizomeraza IV

• II generacja:

• Gronkowce => uzyskanie wystarczających stężeń w tkance i płynach ustrojowych może napotkać trudności zwłaszcza w przypadkach szczepów wrażliwych

• MRSA, MRCNS- zwykle oporne

• Oporność szybko narasta

• Nie powinny być stosowane w monoterapii

• Mało aktywne wobec paciorkowców

• Mało aktywne wobec bakterii beztlenowych np. B. oralis, B. ureotylicus

• III i IV generacja

• Wyższa aktywność wobec G(+)

• Beztlenowce

Farmakokinetyka

• dobra dostępność biologiczna (50- 100%)

• pokarm nie wpływa znacząco na sposób wchłaniania

• może nieznacznie opóźnić pojawienie się stężenia maksymalnego

• przenikają przez łożysko i gromadzą się w wodach płodowych

• stężenie w mleku- 75 % stężenia w surowicy

• w wieku podeszłym biodostępność niektórych fluorochinolonów zwiększa się- zwolniona eliminacja leków

Zastosowanie

• I generacja- zakażenia układu moczowego

• III, IV generacja-

• zakażenia układu moczowego (powikłane i niepowikłane w tym P. aeruginosa)

• zakażenia gruczołu krokowego

• zakażenia dróg oddechowych

• zakażenia ucha zewnętrznego o etiologii P. aeruginosa

• atypowe zapalenia płuc

• zakażenia szpiku i kości

• posocznica

• gruźlica- prątki wielooporne, atypowe oporne na leki pierwszego rzutu

• profilaktyka zakażeń bakteryjnych G(-) na chorych z neutropenią + aminoglikozydy lub betalaktamy

Glikopeptydy

• najczęściej stosowane:

• wankomycyna

• teikoplanina

• daptomycyna

• dalbawancyna

• telawancyna

• ramoplanina

Mechanizm działania

• hamują syntezę peptydoglikanu- wiążą się z D-Ala-Dala i uniemożliwiają polimeryzację peptydoglikanu

• hamują szczelność błony cytoplazmatycznej

• hamują syntezę RNA

Interakcje

• synergistyczne z gentamycyną i rifampicyną (zapalenie wsierdzia)

Wankomycyna

• nie wchłania się z przewodu pokarmowego

• podawana dożylnie

• stężenie w PMR => nieprzewidywalne

• wydzielana z mlekiem

• wydzielana głównie drogą przesączu kłębuszkowego

• t_0,5 4- 6 h; u dzieci 5- 11 h; u wczśniaków 4,3- 21,6 h

Teikoplanina

• mniejsza aktywność wobec S. epidermidis, paciorkowców typu S. viridans, S. pneumoniae

• S. haemolitycus ma naturalnie obniżona wrażliwość

• Teikoplanina + rifampicyna => antagonizm

• Działania niepoządane:

• Może powodować neutropenię (podawanie powyżej 11 dni)

• Uszkadza słuch

• Reakcje alergiczne

• Zapalenie żyły w miejscu wstrzyknięcia

• Wysypki skórne i gorączka - 4- 5% chorych

Daptomycyna:

• Glikopeptyd

• Podawana dozylnie

• Mechanizm oporności- nieznany

• Mechanizm działania: depolimeryzacja (?) potencjału błonowego

• FDA zaleca:

• Powikłane zakażenia skóry i tkanek miękkich

• Brak skuteczności w zapaleniach płuc

• ma chronić przed nefrotoksycznością spowodowaną gentamycyną

• vanA- tak; vanB- nie

Wskazania:

• nie są lekami pierwszego rzutu

• stosuje się w leczeniu szpitalnym

• zapalenie wsierdzia

• posocznica

• zakażenia kości

• zakażenia górnych dróg oddechowych

• zakażenia skóry

• zakażenia tkanek miękkich

Oporność nabyta:

• rzadko

• w warunkach szpitalnych

• sześć typów odporności u enterokoków

• VISA- średnia oporność na wankomycyne S. aureus

• GISA- średnia oporność na gentamycynę S. aureus

Peptydy ketimowe

• 12- 45 aminokwasów

• wytwarzane prze bardzo liczne komórki;

• kręgowców

• bezkręgowców

• organizmy jednokomórkowe

• rośliny

• podział

•  helikalne:

• cekropin (owadzi)

• molekularny model defensywny HPN 1

• isegonan- wielkość cząsteczki- rozpacz kompletna

• P-113

• 12 aminokwasów

• ze śliny ludzkiej

Zasady racjonalnej antybiotykoterapii

podstawy racjonalnej antybiotykoterapii

znajomość czynnika etiologicznego zakażenia

jego aktualna wrażliwość na dany antybiotyk

informacji takich dostarczają prawidłowo przeprowadzone badania mikrobiologiczne

Istotnym czynnikiem otrzymania wiarygodnych informacji z badania mikrobiologicznego jest:

• pobranie materiału do badania

• w odpowiednim momencie choroby

• przed rozpoczęciem leczenia

• właściwe zabezpieczenie próbki w czasie transportu do labolatorium

• zasadnicza wada badania labolatoryjnego => czas trwania (48- 72 h - metody konwencjonalne)

Etapy badania mikrobiologicznego:

• dobór materiału

• pbranie próbki

• zabezpieczenie transportu materiału

• wykonanie badania:

• posiew

• preparat (?)

• wykrywanie metabolitu

• ocena właściwości biochemicznych

• analiza antygenów

• analiza genetyczna

• ocena lekowrażliwości

• metody krążkowo- dyfuzyjne

• MIC

• Rozcieńczenie na podłożu stałym/płynnym

• Metoda E- testów

• wykrywanie mechanizmów oporności na antybiotyki

• metody krążkowo- dyfuzyjne

• metody aglutynacyjne

• metody genetyczne

W doborze antybiotyków na które oznacza się wrażliwość należy wuzględnić:

• rodzaj i gatunek badanego drobnoustroju

• lokalizację ogniska zakażenia w ustroju

• wiek chorego

• zalecenia NCCLS i KOds.LiD

Rola mikrobiologa:

• doradztwo medyczne,

• interpretacja wyników badań mikrobiologicznych

Racjonalna antybiotykoterapia:

• stałe monitorowanie zużycia antybiotyków

• w profilaktyce

• w leczeniu

• stałe monitorowanie sytuacji epidemiologicznej szpitala

• rodzaj drobnoustrojów dominujących w zakażeniach

• prezentowane mechanizmy oporności

Zakażenia:

• rozwój

• czas utrzymywania się

• rozległość

• wypadkowa działań drobnoustrojów, czynników ryzykawystępujących u chorego i postępowania służb medycznych

W biofilmie bakterie nie muszą mieć genów oporności na antybiotyki

Biofilm:

• jest filtrem molekulatnym

• zapewnia drobnoustrojom zycie przy zwolnionym metabolizmie

• jest systemem obrony wobec układu immunologicznego

„Quorum sensing”

• wydzielanie molekuł

• regulacja genów w biofilmie;

• regulowana jest populacja

• zmiana ekspresji genów komórek przyległych

• wzrost wytwarzania glikokaliksu

• zmiany w metabolizmie

• wzrost antybiotykooporności

• transfer genów zwiększony 60- 1000 x

• bakterie „odczuwają”

• integralne pobudzenie

• pozwala:

• monitorować środowisko

• odpowiadać na zmiany w liczbie gatunków obecnych przez mieniające się zachowania

• działać jako wspólnota w skoordynowanej regulacji ekspresji genów

• na selektywną przewagę nad mechanizmami obronnymi gospodarza

Oporność naturalna:

• stałą cecha gatunku, rodzaju, rodziny drobnoustrojów

• również opornośc występująca w znacznej częsci populacji

• betalaktamy u Staphyllococcus spp, Moraxella catarrhalis (?)

• może wynikać z:

• braku miejsca docelowego/ niskiego powinowactwa

• brak lub niska penetracja/transport antybiotyku przez osłony komórkowe

• wytwarzanie enzymu inaktywującego antybiotyki:

• hydroliza

• modyfikacja

• przekazywana podczas namnażania się

Oporność nabyta

• liczne bakterie nabywają oporność na jeden lub więcej antybiotyków, na które pierwotnie były wrażliwe

• przekazywane do innych komórek drobnoustrojów

• uzyskiwane w wynmiku:

• mutacji chromosomu (bez selekcyjnej presji antybiotyku)

• transformacja DNA (selekcyjna presja antybiotyku)

• konstytutywna

• indukowana

Mechanizmy oporności:

• kontakt komórki bakteryjnej z antybiotykiem- najczęściej

Rozwój antybiotykooporności:

• kontynuacja podawania w małych dawkach

• wydłużanie obecności antybiotyku

Oporność krzyżowa:

• niewrażliwość na wszystkie lub niektóre antybiotyki danej grupy chemicznej lub niespoktewnionej grupy chemicznej, gdy miejsca uchwytu dla antybiotyku znajdują się blisko siebie (makrolidy i linkozamidy)

Tolerancja

• brak aktywacji enzymów autolitycznych przez antybiotyk betalaktamowy i spadek lub brak jego charakteru bakteriobójczego bez utraty jego działania hamującego

Klasyfikacja mechanizmów oporności:

• według zasady działania

• zmiana miejsca docelowego

• obniżenie stężenia leku w komórce

• ograniczenie przepuszczalności

• efflux

• inaktywacja cząsteczki leku

• stosowanie alternatywnego szlaku metabolicznego

• zmniejszenie wrażliwości enzymu

• według pochodzenia

• naturalna

• nabyta

• według miejsca kodowania

• chromosomalna

• ruchome elementy

• plazmidy

• transpozony

• integrony

Oporność na poszczególne grupy antybiotyków:

Beta- laktamy

1. synteza enzymów rozkładających- beta- laktamazy

• penicylinazy- plazmidowe- S. aureus

chromosomalne- Bacterioides

• cefalosporynazy- G(-) z wyjątkiem Salmonella- oporne na inhibitory beta- laktamaz

Jeśli w wyniku mutacji gen kodujący oporność zostaje zmieniony w gen konstytutywny => derepresja genu!!

Oporność indukowanaoporność konstytutywna: enterobacter cloacae (wrazliwy na cefalosporyny IV g.; induktor imipenem

Beta- laktamazy o szerokim spektrum działania:

• klasyczne: TEM SHV- plazmidowe, chromosomalne

• ESL- rozszerzone spektrum substratowe- rokładają penicyliny, cefalosporynazy I, II, III i niektóre IV g.

Metalo- beta- laktamazy- w centrum aktywnym zamiast seryny jest Zn. Nie są inaktywowane przez inhibitory beta- laktamaz, rozkładają karbapenemy

Inhibitory beta- laktamaz (podobne do beta- laktamaz- one są hamowane a nie antybiotyk):

• sulbaktam

• tazobaktam

• kw. klawulanowy

• modyfikacja lub synteza nowego punktu uchwytu- białko PBP

• niskie powinowactwo białek PBP u enterokoków do cefalosporyn

• u S. aureus- mutacja w genie mec A=> zamiast białka PBP2 powstaje białko PBP2a (PBP 2') przejmujące sieciowanie peptydoglikanu

• naturalna oporność- brak ściany komórkowej- mycoplazma

• zmniejszona przepuszczalność ściany komórkowej

AMINOGLIKOZYDY

1. enzymy modyfikujące antybiotyki:

• ADD- nukleotydotransferazy- adenylacja grup hydroksylowych

• APH- fosfotransferaza- fosforylacja grup hydroksylowych

• AAC- acetylotransferazy- acetylacja grup aminowych

• duży ciężar cząsteczkowy- utrudnienie przejścia przez ścianę komórkową- paciorkowce i enterokoki

• zaburzenie transportu do miejsca docelowego- P. aeruginosa, E. faecalis

• modyfikacja punktu uchwytu- 12 S

TETRACYKLINY

1. efflux

2. blokowanie wiązania z 7 S

3. chemiczna modyfikacja antybiotyku z udziałem tlenu

4. bariery przepuszczalności

MLS

1. modyfikacja miejsca docelowego (ermB i ermTR)- metylacja białka 23 S- grupa ok. 30 genów w plazmidzie lub chromosomie- oporność krzyżowa- konstytutywna lub indukowana

2. efflux

Ekspresja konstytutywna- MLS_B- makrolidy, linkozamidy, streptograminy z wyjątkiem streptograminy A

Ekspresja indukowana- obecność makrolidów C₁₄ oraz C₁₆- erytomycyna; nie wpływa na C₁₆, linkozamidy i streptomycyny.

mrsA mrsB- gronkowce

mevA mevB- pacitorkowce

CHINOLONY I FLUOROCHINOLONY

1. modyfikacja miejsca docelowego

• topoizomeraza IV podj. A => brak miejsca wiązania; mutacja wielostopniowa; P. aeruginosa, S. aureus, E. coli, M. tuberculosis, Salmonella

• mutacje w gyr A i gyrB- zmiana jednego aminokwasu w enzymie powoduje oporność

• zaburzenia barier przepuszczalności

• efflux- mutacja w genie nor- pałeczki G(-), M. tuberculosis

GLIKOPEPTYDY

1. mechanizm VRE

• enterokoki oporne na wankomycynę- modyfikacja punktu uczepu- zamiast D- alaniny jest D- mleczan (?)

• VanA- wysoka oporność na wankomycynęi teikoplaninę

• VanB- zróżnicowana oporność na wankomycynę i wrażliwe na teikoplaninę

• VanC- niska oporność na wankomycynę, wrażliwe na teikoplaninę

• VanD- umiarkowana oporność na wankomycynę, wrażliwe lub niskooporne na teikoplaninę

• VanE- oporne na wankomycynę i teikoplaninę

• mechanizm VISA/GISA- srednia wrażliwość na wankomycynę i glikopeptydy- nadprodukcja ściany komórkowej- znaczna ilość monomerów które wiążą dużą ilość antybiotyku (gronkowce)

SULFONAMIDY

1. spadek powinowactwa reduktazy 2-hydroksyfoliowej do trimetoprimu i syntetazy dwuhydropteroidowej (DHPS) (?) do sulfometoksyzolu

2. nadprodukcja syntetazy DHPS

3. obniżenie przepuszczalności osłon komórkowych dla leku

Zaburzenia wywołane naruszeniem stanem równowagi w organizmie chorego leczonego antybiotykami wskazują na bardzo istotną a często niedocenioną rolę flory fizjologicznej.

Zapobieganie zakażeń:

• kontrola dostępu do antybiotyków

• kontrola rozwoju antybiotykooporności

• izolacja nosicieli i chorych zakażonych szczepami opornymi

• programy edukacyjne zmierzające do racjonalnego stosowania antybiotyków (opracowanie zastrzeżeń do stosowania poszczególnych antybotyków)

• poprawa stanu higieny sanitarnej (zapobieganie zakażeniom krzyżowym)

• etyczne relacje pomiędzy firmami, lekarzami, farmakologami i mikrobiologami

Rozważenie czy podanie antybiotyku jest konieczne

• w miarę możliwości unikać stosowania antybiotyków

• pozwolić na wykorzystanie naturalnych mechanizmów obronnych przez organizm

Racjonalna antybitykoterapia- podsumowanie:

• określenie najbardziej prawdopodobnego patogennego droboustroju

• leczenie

• znajomość flory fizjologicznej, jej lokalizacja i znaczenie

• sprawna edukacja personelu i pacjentów

• praca ndu wykorzystaniem i ulepszaniem antybiotyków

• doskonalenie procedur medycznych

• ingerencja w procesy życiowe drobnoustrojów

• dezinformacja

• zakłócenie procesów sygnalizacji => klucz do wszelkich działań bakterii

DIAGNOSTYA ZIARENKOWCÓW G (+)

MICROCOCCACEAE (STAPHYLLOCOCCUS), STREPTOCOCCUS, ENTEROCOCCUS

>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>WYKŁAD<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<

Staphyllococcus- gronkowce

Gronkowce koagulazo (+)

• S. aureus ssp. aureus

• S. aureus ssp. anaerobius

• S. intermedius

• S. hyicus ssp. hyicus

• S. schleiferi ssp. coagulans

Gronkowce koagulazo (-) (CNS)- oporne na nowobiocynę

Grupa S. saprophyticus

• S. saprophyticus

• S. xylosus

• S. cohni ssp. cohni

• S. cohni ssp. ureolyticum

Grupa S. sciuri

• S. sciuri

• S. lentus

Inne

• S. arlettae

• S. equorum

• S. gallinarum

• S. closii

• S. lentus

• S. vitulus

• S. pulvereri

Gronkowce koagulazko (-)- wrażliwe na nowobiocynę

Grupa S. epidermidis

• S. epidermidis

• S. haemolyticus

• S. hominis

• S. warneri

• S. saccharolyticus

• S. capitis ssp. capitis

• S. capitis ssp. ureolyticus

inne

• S. hyicus ssp. chromogenes

• S. simulans

Naturalni gospodarze:

• Staphyllococcus aureus kolonizuje przedsionek nos i pachwiny

• Staphyllococcus epidermidis- pospolity komensal skóry człowieka

• Inne gatunki- rzadkie komensale skóry człowieka

• Niektóre gatunki- także komensale zwierząt

Skóra, gruczoły skórne, błony śluzowe- ok. połowa spośród znanych gatunków

Inne gatunki: Staphyllococcus auricularis, Staphyllococcus capitis, Staphyllococcus hominis.

Morfologia:

• skupiska G(+) ziarenkowców

• 1 m średnicy

Właściwości:

• katalazo (+)

• tlenowce lub wzgledne beztlenowce

• rosną w obecności 7,5% NaCl

Budowa:

• kwas tejchojowy

• Staphyllococcus aureus- rybitolowy

• Staphyllococcus epidermidis- glicerolowy

• peptydoglikan- mostki pentaglicynowe przyłączone do tetrapeptydów

Patogeneza:

Staphyllococcus aureus:

• białka powierzchniowe- pozwalają na kolonizację tkanek gospodarza

• czynniki które prawdopodobnie hamują fagocytozę;

• otoczka

• białko A wiążące immunoglobuliny

• toksyny które uszkadzają tkanki gospodarza i powodują objawy choroby

• CNS- mniej czynników wirulencji

Staphyllococcus epidermidis:

• kolonizuje wszelkiego rodzaju wszczepy

Czynniki zjadliwośći Staphyllococus:

• białko A (90% Staphyllococcus aureus)

• hialuronidaza

• hemolizyny , , γ

• nukleazy

• lipazy

• DNAzy

• Leukocydyny

• Fibrynolizyna

• Enterotoksyny (A, B, C1, C2, D, E, F) ciepłooporne- receptory w żołądku

• TSST-1 (endotoskyna F i egzotoksyna C)

• Eksfoliatyna (toksyna złuszczająca => epidermolityczna)

• Glikokaliks polisacharydowy

• Białko wiążące fibronektynę, kolagen, fibrynogen

• Kwasy tejchojowe

Czynniki zjadliwość c.d.

• superantygeny iniespecyficzna stymulacja komórek T

• superantygeny wiążą bezposrednio elementy głównego układu zgodności tkankowej II (MHC II)prezentujących antygeny poza „dołkiem” wiążącym normalny antygen

• 1 na 5 komórek może być zinaktywowana

Obrona gospodarza

• fagocytoza jest więszym mechanizmam obronnym przed zakażeniem gronkowcami

• wytwarzane przeciwciała neutralizują toksyny i powodują opsonizację

• otoczka i białko A mogą intrferować z fagocytozą

• biofilm powstały na implantach jest niedostępny dla fagocytozy

Chorobotwórczość:

• zakazenia szpitalne

• zakażenia pozaszpitalne

• podział zakażeń gronkowcowych

• zakażenia skórne:

• ropnie

• czyraki pojedyncze i mnogie

• trądzik

• zastrzał

• zakażenia ran oparzeniowych i inne

• zakażenia układu oddechowego

• zapalenia gardła/migdałków, zatok obocznych nosa, ucha srodkowego, ostrzeli, opłucnej, płuc

• zakażenia układu moczowego

• w pęcherzu nie może być drobnoustrojów chorobotwórczych ( 10⁴- 10⁵ => to już dużo)

• drobnoustroje mogą znajdować się na cewce moczowej

• oddźwiernikowe zapalenie nerek

• zapalenie cewki moczowej i/lub pęcherza

• bakteriemie

• posocznice i ropowice

• zapalenie wsierdzia- objawy typowe dla zakażenia krwi

• zapalenie ropne stawów

• zapalenie sutków

• zapalenie szpiku i kości

• ZOMR

• Zespół skóry oparzonej (SSS)

• Zespół wstrząsu toksycznego (TSS)

• Zakażenia ciał obcych, głównie z polimerów:

• Cewki, wszczepy, zastawki naczyniowe, sztuczne zastawki serca, protezy, systemy cewników dla dializy otrzewnej w warunkach ambulatoryjnych

Leczenie:

• zakażenia nabyte poza szpitalem

• penicylinazo oporn betalaktamy

• zakażenia nabyte poza szpitalem:

• często powodowane przez szczepy wielolekooporne

• wankomycyna, linezolid

Antybiotykooporność

• wzrost szczepów wielolekoopornych Staphyllococcus aureus i Staphyllococcus epidermidis

• metycylinooporność (MR) => wskazanie do wielolekooporności

• metycylinooporne Staphylococcus aureus (MRSA)

• zakażenia w szpitalach

• mogą wywołać epidemię

Aktualne kierunki działań w kontroli zakażeń MRSA

• szybkie wykrycie MRSA

• wykorzystanie szybkich i prostych metod typowania

• wykrycie czynników sprzyjających kolonizacji i zakażeniom inwazyjnym

• szybkie wykrycie nosicieli

• ocena czynników powiazanych z rozprzestrzenianiem

• określenie minimalnego poziomu efektywnego zanieczyszczenia

• wybór pewnego, bezposredniego, efektywnego i taniego leczenia

Mupirocyna- działa na MRSA!!!

Mechanizm oporności Staphyllococcus aureus na wankomycynę

• szczepy VISA:

• są wyslekcjonowane z izolatów heterogennie opornych na waknomycynę

• syntezuja dodatkowe ilości peptydoglikanu

• szczepy VRSA

• oporne na wankomycynę

• nabyta oporność vanA od enterokoków która powoduje syntezę ściany komórkowej z zakończeniem D-Ala-D-Lac

Diagnostyka:

• morfologia kolonii

• ocena obecności;

• clumping factor

• koagulazy wolnej

• termostabilnej PNAzy

• handlowo dostępne testy:

• lateksowe

• biochemiczne

• podłoże Chapmanna- selektywne dla Staphyllococców

Epidemiologia

• fagotypowanie- ograniczona

• typowanie oprate o metody genetyczne

Kontrola

• kontrola (pacjenci i personel) epidemicznych szczepów, szczególnie MRSA => powinni być izolowani

• pacjenci

• program kontroli zakażeń

>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>WYKŁAD<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<

ENTEROCOCCUS SPP.

• rodzaj utworzony w 1983 roku

• internalizacja- wchodzenie do komórek gospodarza

• Enterococcus fecalis i Enterococcus faecium

• Enterococcus cassaliflavus- oporny na glikopeptydy

• Ogólnie naturalnie oporne na cefalosporyny, makrolidy, linkozamidy, chnolony, karbapenemy

• Enterococcus fecalis- wrażliwe na ampicylinę i amoksycyline

• Enterococcus faecium- oporne na ampicylinę i amoksycylinę

• Flora fizjologiczna człowieka

• Wytrzymują trudne warunki fizykochemiczne

• Zakażenia cewki moczowej, zakażenia ran pooperacyjnych, zakażenia woreczka żółciowego, przy dializie

Czynniki ryzyka (VRE)

• pobyd na OIT

• uprzednio stosowane:

• wankomycyna

• cefalosporyny III generacji

• leki przeciw bakteriom beztlenowym

• wcześniejsze zakazenia

• poważna choroba podstawowa

• immunosupresja

• kontakt z nosicielem

Nosicielstwo- 10 x częściej niż zakażenie

Środki ostrożności:

• stosowanie wszystkich aspektów standardowych środków ostrozności

• 4% roztwór glukoniany chlorheksydyny (CHG)

Właściwe lub zalecane stosowanie wankomycyny:

• leczenie poważnych zakazeń wywołanych przez G(+) oporne na betalaktamy

Prewencja:

• rozsądne stosowanie antybiotyków:

• mycie rąk

• dezynfekcja zanieczyszczonych przedmotów

• izolacja chorych zakażonych

>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>ĆWICZENIA<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<

Rodzina Micrococcaceae- ziarenkowce Gram (+)

Rodzaj Micrococcus

Rodzaj Stomatococcus

Rodzaj Planococcus

Rodzaj Staphyllococcus

Micrococcus

• średnica 0,5- 3,5 m

• pojedyncze komórki, pary, tetrady, pakiety

• występują pospolicie w nieożywionym środowisku (gleba, woda kurz)

• nie wywołują zakażeń u ludzi

• mogą występować na skórze

• rosną szybko na zwykłych podłożach- tlenowce

• występują barwniki żółte i czerwone

• katalazo (+) i indolo (+)

• M. lutens, M. varians, M. agilis

• Oporne na furazolidon- odróżnienie od Staphyllococcus (wrażliwe)

Stomatococcus

• płytka nazębna z próchnicą

Staphyllococcus

• G (+)

• Średnica 0,5- 1,5 m ; 0,8- 1 m

• Najbardziej rozpowszechnione w przyrodzie

• Najczęściej występują na skórze i błonach śluzowych ludzi i zwierząt, w wodzie, powietrzu, glebie, ściekach, mleku, produktach mlecznych

• Po raz pierwszy wyodrębnione w ropie przez Pasteura w 1880; wyodrębnione w czystej hodowli w 1884

• Nie poruszają się

• Otoczki u niektórych szczepów

• Brak przetrwalników

Diagnostyka

• szybki wzrost na rutynowo stosowanych podłożach (agar z krwią, agar czekoladowy)

• względne beztlenowce, w podłożach płynnych wytwarzają zmętnienie; osad na dnie probówek

• optymalna temp. 30-37 st. C

• mogą wytwarzać hemolizę typu beta

• S. aureus- kolonie o śr. 1- 3 mm o gładkim brzegu i zabarwieniu od szarego do głęboko złocistego

• S. epidermidis- tworzy kolonie od szarych do białych

Staphyllococcus saphrophiticus

• zakażenia układu moczowego u młodych kobiet (drugie co do częstości po E. coli)

• brak hemolizy

• mannitolo (+) koagulazo (-), oporne na nowobiocynę (S. epidermidis jest wrażliwy)

• izolowany z moczu i dróg moczowo- płciowych

• tropizm do błony śluzowej dróg płciowych- łatwa adhezja

• czynniki chorobotwórcze- kwas lipotejchojowy; ureaza uszkadzająca komórki dróg moczowych, białko wiążące fibronektynę

• ludzie z grupą krwi A i AB są szczególnie narażeni na zakażenie tym drobnoustrojem

Staphyllococcus epidermidis

• wrażliwy na nowobiocynę

• koagulazo (-)

• rośnie w postaci białych koloni

• może (nie musi) wystąpić hemoliza

• glicerolowy kwas tejchojowy w peptydoglikanie

• nie fermentuje w mannitolu

• jest izolowany z krwi, płynu mózgowo- rdzeniowego, z ropy, moczu, plwociny, innych wydzielin dróg oddechowych

Do niedawna uważany był za zanieczyszczenie (wchodzi w skład naturalnej flory skórnej). U osób z grupy ryzyka należy traktować ten drobnoustrój jako czynnik etiologiczny zakażeń.

• zakażenia związane z obecnością ciała obcego:

• cewniki

• zastawki

• protezy

• zakażenia po zabiegach chirurgicznych

• zapalenia kości i szpiku

• zakażenia dróg moczowych, może wywołać posocznicę (łagodną)

• czynniki zjadliwości

• zewnątrzkomórkowe polisacharydy

• adhezyny

• hemaglutyniny

• otoczki

• ureaza, proteaza, DNAza, chemolizyna

• czynniki ryzyka (predysponują do zakażeń):

• defekty immunologiczne

• przerwanie ciągłości tkanek

• obecność ciała obcego:

• protezy naczyniowe, kostne, stawowe

• sztuczne zastawki

• cewniki naczyniowe

• zakażenia wirusem grypy

• choroby serca

• choroby nowotworowe

• profilaktyka antybiotykowa

• dożylne przyjmowanie leków (IZW)- heroina

Staphyllococcus aureus

• koagulazo (+)- test CF

• rybitolowy kwas tejchojowy w peptydoglikanie

• kolonie żółte lub białe, duże

• może powodować hemolizę beta

• mannitolo (+)

• wrażliwe na nowobiocynę

• czynniki zjadliwości:

• toksyny

• TSST- gorączka, niewydolność wielonarządowa- przy używaniu tamponów wprowadza się do pochwy S. aureus wytwarzane toksyn; 5 % u mężczyzn

• Egzotoksyna pirogenna

• Wytwarzana również przez CNS

• enterotoksyny- 30 % szczepów; substancje białkowe, odporne na działanie enzymów trawiennych, wytwarzanie toksyn może być indukowane w mechanizmach konwersji lizogennej:

• enterotoksyna A- główna przyczyna zatruć pokarmowych, biegunka wymioty, zapaść naczyniowa (rzadka)

• leukocydyna (?)- niszczy leukocyty wielojądrzaste i makrofagi; powoduje ziarnicowanie (?) lizosomalne (?) i śmierć komórki

• eksfoliatyna- ograniczone działanie- warstwa ziarnista naskórka; pęcherze i złuszczanie naskórka, chromosomalnie i plazmidowo

• enzymy

• hemolizyny (, , γ, δ)- powoduję liże erytrocytów

• a- strefy hemolizy w podłożu agar z krwią- bierze udział w niszczeniu tkanek w czasie inwazji gronkowcowej; silne działanie na mięśniówkę gładką naczyń

• b- rozkłada sfingomielinę; jest toksyczna dla różnych rodzajów komórek

• hialuronidazy- hydrolizują kwas hialuronowy, co sprzyja przełamywaniu barier międzykomórkowych i rozprzestrzenianiu się infekcji

• koagulaza- powoduje przekształcenie fibrynogenu w fibrynę; może chronić bakterię przed fagocytozą przez opłaszczanie neutrofilów przez fibrynę; clumping factor- test probówkowy 36 st. C/24 h

• lipazy- rozkład lipidów; ułatwiają rozprzestrzenianie się infekcji

• stafilokinaza- przekształcenie plazminogenu do plazminy; jest odpowiedzialna pośrednio za fibrynolityczna aktywność S. aureus

• DNAza

• Proteaza

• Fosfolipaza

• Białko A

• Białko powierzchniowe; związane kowalencyjnie z powierzchnią peptydoglikanu

• Wiąże się z fragmentami Fc Ig i interferuje w procesie opsonizacji i fagocytozy

• Immunoglobuliny związane z białkami A mają zdolność aktywacji dopełniacza Silny stan zapalny

Czynności diagnostyczne przy Staphyllococcus:

Materiał badany




Agar z krwią ((+)

Agar MacConkeya (-)

Agar czekoladowy (+)

Agar z cetynidem (-)

Podłoże Sabuarada (-)

DCA (+/-)





Katalaza (+)

Koagulaza wolna i związana





(+) (-)

S. aureus ssp aureus CNS


S. aureus ssp anaerobius

S. intermedius

S. hyicus

S. schleiferi ssp coagulans test z nowobiocyną





(wrazliwe) (oporne)

Grupa S. epidermidis grupa S. saphrophyticus

S. epidermidis S. saprophyticus

S. haemoliticus S. xylosus

S. hominis (?) S. cohnii

S. warneri

S. capitis





ID STAPH

API STAPH

VITEK GPI

Clumping factor- szkiełko podstawowe- kropelka jałowej soli fizjologicznej; zawieszamy kolonie bakterii (rozcieramy); odczekać 30''; osocze królicze na oczku ezy I mieszamy z zawiesiną=>

• dodatni- pojawia się skrzep- widoczny stront

• ujemny- brak skrzepu- mieszanina jednorodna

test może nie wyjść- wtedy trzeba zrobić koagulazę wolną- test probówkowy- pobieramy 2 duże kolonię; rozcieramy na ścianie probówki i rozcieramy w płynie do powstania jednorodnej mieszaniny i odczekać dobę=> dodatni=> stront

Chorobotwórczość:

• choroby skóry

• zapalenie mieszków włosowych

• figówka

• czyrak

• czyrak mnogi

• ropnie mnogie pach

• ropnie mnogie niemowląt

• ropnie zapalne sutka

• liszajec pęcherzowy noworodków

• zapalenie pęcherzowe i złuszczające skóry noworodków

• trądzik

• zastrzał- ropne zapalenie palca

• zanokcica

• choroby błon surowiczych

• zapalenie opłucnej

• zapalenie otrzewnej

• choroby układu oddechowego

• zapalenie zatok

• zapalenie gardła

• zapalenie migdałków

• zapalenie oskrzeli

• płatowe zapalenie płuc

• zapalenie ucha środkowego

• choroby przewodu pokarmowego

• zatrucia pokarmowe

• zapalenie szpiku i kości

• ZOMR

• Zakażenie układu moczowego

• odmiedniczkowe zapalenie nerek

• zapalenie cewki moczowej

• zapalenie pęcherza moczowego

• zakażenia uogólnione

• posocznica

• infekcyjne zapalenie wsierdzia

• zespół wstrząsu toksycznego

Leczenie zakażeń o etiologii gronkowca

• ok. 90% jest opornych na penicylinę

• oksacylina, metacylina, kloksacylina- przeciwgronkowcowe

• gronkowce oporne na penicyliny wykazują wrażliwość na cefalosporyny I, II i III generacji (cefotaksym, ceftazydym, ceftriakson- mniejsza aktywność niż I i II); IV generacja- cefepim

• koagulazo ujemne- FOX i OX

• metycylinooporne- nie stosujemy cefalosporyn i imipenemu

• szczepy oporne na metycyline nie zwalczamy beta laktamami

• krzyżowa oporność na erytromycyne, klinamycynę, gentamycynę

• inhibitory beta laktamaz

• cefalosporyny I, II, III gen (formy doustne nieaktywne)

• linkozamidy

• makrolidy

• tetracykliny- minocyklina (aktywna wobec MRSA i MRCNS)

• aminoglikozydy

• glikopeptydy- nie w monoterapii; aktywne wobes MRSA i MRCNS

• fluorochinolony- nie w monoterapii

• Rifampicyna (czasem aktywna wobec MRSA, nigdy w monoterapii)

• Bacytracyna- stosowana w przypadku MRSA, MRCNS, tylko do stosowania miejscowego

>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>ĆWICZENIA<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<

Streptococcus

Morfologia

• G(+) ziarenkowce

• 0,5- 2 m

• łańcuszki, paciorki, dwoinki, czasami pałeczkowate

• przetrwalniki (-), ruch (-), rzęski (-)

• warunki wzrostu:

• stały lub brak wzrostu na podłożach zwykłych

• dobry wzrost na podłożach wzbogacanych

• grupa A- trzy typy koloni:

• matowe (białko M)

• śluzowe

• szorstkie

Podział:

• typ hemolizy na podłożu z krwią

• 

• A- Streptococcus pyogenes

• B- Streptococcus agalactiae

• C- Streptococcus equi

• D- Enterococcus spp.

• 

• Streptococcus pneumoniae

• Streptococcus mutans

• Streptococcus sanguis

• Streptococcus mifis

• Streptococcus viridans

• test rozpuszczalności w żółci, test wrażliwości na optochinę:

• paciorkowce rozpuszczalne w żółci i/lub wrażliwe na optochinę są klasyfikowane jako Streptococcus pneumoniae

• podział filogenetyczny- różnice w budowie podjednostki 16 S

• 1- r RNA- paciorkowce ropotwórcze: A, B, C, L, M (S. cavis), P, U, V (S. arcinus)

• 2- r RNA- D (S. bovis, S. equinus)

• 3- r RNA- paciorkowce zieleniejące (S. oralis, S. sanquis)

• 4- r RNA- S. mutans, S. sobrinus, S. ferrus

• 5- r RNA- S. salivarias, S. termophilas

• 6- r RNA- S. suis, S. acidovians

Właściwości antygenowe:

• antygen grupowy A;

• ściana komórkowa (wielocukier C)

• składa się z N- acetyloglukozaminy i ramnozy

• stanowi podstawę podziału na grupy serologiczne wg Lancefield

• białko M

• ściśle powiązane ze zjadliwością paciorkowców z grupy A

• występuje u szczepów wytwarzających kolonie matowe lub śluzowe

• chroni przed fagocytoza (hamuje opsonizację i aktywacje dopełniacza)

• na drodze krzyżowej wyzwala reakcję autoimmunologiczną przeciwko antygenom mięśnia sercowego i błonie podstawnej kłębuszków nerkowych

• MAP

• Ma właściwości antygenowe zbliżone do sarkolemmy włókna mięśnia sercowego

• Jest odpowiedzialne za reakcje skórne nadwrażliwości typu IV

• substancja T

• białko nie związane ze zjadliwością

• jest stosowane do typowania szczepów ze swoistymi surowicami

• białko F

• wiąże fibronektynę

• jest czynnikiem adhezyjnym

• wspólnie z białkiem M pozwala paciorkowcom z grupy A wiązać się do komórek nabłonka gardła

• białko G

• wiąże Ig przez fragment Fc

• uniemożliwia opsonizację

• upośledza fagocytozę

• nukleoproteidy

• swoistość serologiczna białek i innych związków otoczki

• wielocukier C- strukturalne podobieństwo do ludzkiego endocardium

• otoczka polisacharydowa- właściwości antygenowe

• kwas lipotejchojowy (LTA)- odpowiada za adhezję paciorkowców do błon śluzowych

Czynniki wirulencji

• streptokinaza (fibrynolizyna)- wytwarzana przez wiele szczepów paciorkowców betahemolizujących. Przekształca plazminogen z ludzkiego osocza w plazminę. Jest to czynny enzym proteolityczny stosowany w leczeniu zakrzepów

• streptodornaza- depolimeryzacja DNA, przez co zmniejsza lepkość ropnych wysięków; mieszaninę streptokinazy i streptodornazy stosuje się do usuwania tkanki martwiczej

• hialuronidaza- rozkłada kwas hialuronidowy; przełamywanie barier międzykomórkowych

• hemolizyny:

• streptolizyna O- szybko inaktywowana przez przeciwciała antystreptolizynowe; wykorzystywana w badaniu ASO => miano powyżej 1:200 sugeruje aktywne zakażenie paciorkowcowe, lub stały wysoki poziom w chorobie z autoagresji

• streptolizyna S- powoduje pojawienie się strefy hemolizy na podłożu agarowym z krwią; nie posiada właściwości antygenowych

• toksyny:

• erytrogenna- charakterystyczne zaczerwienienia i wysypki płonicy oraz gorączka

• egzotoksyna A- podobna do toksyny erytrogennej i gronkowcowej TSST-1; jest odpowiedzialna za objawy ogólne w infekcjach paciorkowcowych; superantygen paciorkowcowy

• egotoksyna B- proteaza cystynowa; odpowiedzialna za niszczenie tkanek w przebiegu martwiczego zapalenia

• toksyna wątrobowo- sercowa

Chorobotwórczość

Sterptococcus pyogenes

• zapaleni gardła i migdałków

• liszajec zakaźny

• zapalenie oskrzeli

• zapalenie płuc

• róża

• zapalenie tkanki podskórnej

• martwicze zakażenie powięzi

• płonica

• gorączka połogowa

• paciorkowcowy zespół wstrząsu toksycznego

• bakteriemia/posocznica

• nieropne następstwa:

• gorączka reumatyczna

• ostre kłębuszkowe zapalenie nerek

• rumień guzowaty

Streptococcus agalactiae

• zakażenia u noworodków

• zapalenie płuc

• ZOMR

• Bakteriemia/posocznica

• Zapalenie ucha środkowego

• Zapalenie wyrostka sutkowatego

• Zakażenie pępka

• Zapalenie kości i szpiku

• posocznica połogowa

• zapalenie błony śluzowej macicy

• zakażenia oportunistyczne

• płuc

• dróg moczowych

• IZW

• ZOMR

Streptococcus pneumoniae

• zapalenie dolnych i górnych dróg oddechowych

• zapalenie zatok obocznych nosa

• zapalenie oskrzeli

• zapalenie płuc

• zapalenie ucha środkowego

• posocznica

• zapalenie stawów

• spontaniczne zapalenie otrzewnej

• ZOMR

ZMUSIC LEKARZA DO ZROBIENIA WYMZU Z POCHWY NA OBECNOŚC PACIORKOWCÓW Z GRUPY B (U KOBIET CIĘŻARNYCH LUB CHCACYCH ZAJŚĆ W CIĄŻĘ)

Profilaktyka- szczepionki poliwalentne

Wskazania:

• powyżej 65 r.ż.

• przewlekła niewydolność krążęniowo- oddechowa

• POChP

• Stan po splenektomii, asplenii

• Collitis sclerosa

• Pacjenci hemodializowani

• W przypadku płynotoku

• Większość chorób przewlekłych i wycieńczajacych

Leczenie chorób paciorkowcowych

• penicylina benzylowa

• penicyliny szerokowachlarzowe

• cefalosporyny

• gentamicyna

• makrolidy

• tetracykliny

• glikopeptydy

• linkosamidy

• fluorochinolony (Streptococcus pneumoniae- tylko IV generacji)

• kotrimoksazol

• rifampicyna

Mechanizmy oporności na antybiotyki

• betalaktamy- modyfikacja/synteza nowego białka PBS

• MLS- głównie fenotyp M

• Pluorochinolony- mutacja w genie kodującym gyrazę

• Teracykliny- zaburzenia transportu antybiotyku do punktu uchwytu

• Kotrimoksazol- spadek powinowactwa enzymów szlaku biosyntezy kwasu foliowego do leku

Enterococcus

• drobnoustroje powodujące zakażenia oportunistyczne

• są prawidłowym składnikiem flory bakteryjnej człowieka

• morfologia jak u Streptococcus

• diagnostyka:

• katalazo (-)

• hemoliza:

• 

• 

• γ

• wzrost w obecności 6,5% NaCl

• hydroliza eskuliny

Chorobotwórczość:

• zapalenie dróg moczowych

• zapalenie gruczołu krokowego

• IZW

• Bakteriemie

• ZOMR

• Zakażenie ran chirurgicznych

• Zakażenia u noworodków

• Zapalenie kości i stawów

• Zapalenie endometrium

• Zapalenie płuc +/- tazobactam

Leczenie:

• piperacylina

• aminoglikozydy wyłącznie w skojarzeniu z betalaktamami

• glikopeptydy

• fluorochinolony w połączeniu z ampicylina w przypadku HLAR

• chloramfenikol

• linezolid

Mechanizmy oporności na antybiotyki:

• naturalnie oporne na:

• ampicylinę

• penicyline

• aminnoglikozydy

• linkozamidy

• kotrimoksazol

• HLAR

• VRE

Enterococcus faecalis

• często izolowany o chorych

• łatwy w identyfikacji na podłożu z tellurynem potasu (stałe)

Cecha	A	B	Paciorkowce zieleniejące	enterokoki	Streptococcus pneumoniae
Typ hemolizy				, , γ	
Wzrost w 6,5% NaCl	-	-	-	+	-
Wrażliwy na bacytracynę	+	-	-	-	-
Wrażliwy na 40% żółć	-	-	-	-	+
Wrażliwy na optochinę	-	-	-	-	+

>>>>>>>>>>>>>>>>>>>ĆWICZENIA<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<

PAŁECZKI G(+)

BACILLUS, CLOSTRIDIUM

Bacillus

Bacillus antracis

Morfologia:

• G(+) o kwadratowych końcach

• Pojedyncze lub w parach

• W preparatach pośrednich- długie łańcuchy

• Endospory- 2- 6 m zlokalizowane w środku komórki

Fizjologia i diagnostyka:

• bezwzględne beztlenowce

• dobry wzrost na rutynowo stosowanych podłożach

• w bulionie dobry wzrost w postaci kożucha z wyraźnymi wypustkami

• w organizmie i w obecności CO₂ Bacillus antracis może wytwarzać otoczki peptydowe

• hemoliza (-)

• katalaza (+)

• rzęski (+)

• w trakcie hodowli na podłożu z penicyliną => sferoplasty które widoczne są w postaci małych pereł

• wykrywamy metoda termoprecypitacji (metodą Ascoliego)

• na podłożu stałym kolonie szarobiałe z postrzępionymi brzegami i wypustkami

Czynniki wirulencji

• otoczka- pełni istotną role w procesie patogenezy- kolonizacji- uniemożliwia fagocytozę

• otoczka B. antracis składa się wyłącznie z polipeptydu kwasu D- glutaminowego

• posiada właściwości immunogenowe ale posiadanie przeciwciał nie chroni przed zakażeniem wąglikiem

• kolonie otoczkujace różnią się morfologia kolonii na podłożu stałym od koloni nieotoczkujących (szorstkie na podłożu krwawym- otoczki; lśniące na podłożu z dwuwęglanem- brak otoczki)

• zdolność bakterii do wytwarzania otoczki jest zdeterminowana genetycznie (plazmid pX02)

• do jej syntezy potrzeba jest ekspresja trzech genów: capB, capC, capA, kodujących enzymy związane z błona komórkową

• ekspresja tych genów jest uzależniona od białka pX02 i produktu genu atxA z plazmidu pX01

• plazmid pX01 jest odpowiedzialny za syntezę toksyny => wynika z tego że synteza otoczki i toksyny są ze sobą sprzężone

• egzotoksyna

• składa się z 3 komponentów: EF, PA, LF kodowanych na pX01

• białko EF ma właściwości cyklazy adenylowej (ATP => cAMP)

• działanie 3 białek powoduje śmierć komórek i obrzęk

Chorobotwórczość:

• do zakażeń dochodzi przez:

• uszkodzona skórę

• wdychanie

• spożycie

• postacie kliniczne wąglika:

• skórna- 2- 5 dni => mała bezbolesna grudka => pęcherzyk z czarnym płynem i czarnym strupem u podstawy

• postać płucna- początkowo jak grypa; później ciężkie zapalenie płuc

• postać pokarmowa: nudności, wymioty, biegunka, wyczerpanie, śmierć

Leczenie:

• lek z wyboru- penicylina

• makrolidy

• linkozamidy

• tetracykliny

Bacillus cereus

Chorobotwórczość:

• zakażenie uogólnione u osób z obniżoną odpornością

• leczenie- klindamycyna, aminoglikozydy, tetracykliny, erytromycyna (oporne na penicyliny)

• zatrucia pokarmowe- przypominają zatrucia gronkowcowe

• krótka inkubacja- nudności, wymioty

• enterotoksyna- wydzielana bezpośrednio do jedzenia- zakażenia o krótkim okresie inkubacji

• spory- oporne na wysoka temperaturę; dostają się do pożywienia i namnażają się w jelicie cienkim, uwalniając enterotoksynę => zakażenia o długim okresie inkubacji

Leczenie

• zatrucia pokarmowe zwykle ustępują samoistnie i wymagają tylko leczenia wspomagającego

Clostridium

Clostridium tetani- laseczka tężca

Morfologia

• G(+) pojedyncze komórki

• Przetrwalniki terminalnie, na końcu pałeczki- nadają jej kształt pałeczki dobosza

• Rzęski (+)

• Otoczka (-)

Właściwości fizjologiczne i diagnostyka

• rośnie jedynie w warunkach beztlenowych lub w warunkach obniżających potencjał redoks

• podłoże z krwią końską- hemoliza 

• kolonie małe, szare, o nieregularnych brzegach

• oporne na wzrost temperatury i dezynfekcję

Czynniki wirulencji

• tetanospzmina (?)- neurotoksyna => spadek uwalniana przenośników blokujących; wywołuje skurcz mięśni

Chorobotwórczość

• tężec

• objawy związane z toksemią

• przetrwalniki są na przedmiotach mogących wnikać do ran, w glebie

• procesowi germinacji sprzyjają:

• obecność tkanki martwiczej

• wzrost stężenia jonów wapnia

• zakażenia ropne

• objawy kliniczne

• skurcz w okolicy rany

• zaburzenia nerwów twarzowych

• dominacja skurczu mięśni silnych nad słabymi: szczękoscisk, usmiech sadoniczny, napady drgawkowe, tachykardia, ZOMR, zaburzenia oddychania,

Leczenie

• antytoksyna przeciwtężcowa w dużych dawkach i immunoglobulina przeciwtężcowa podana w dwóch odległych miejscach

• chirurgiczne opracowanie rany

• penicyliny

• leki zwiotczające i intubacja

Clostridium botulinum

• G(+) laseczki

• Przetrwalniki centralnie lub paracentralnie

• Rzęski (+)

• Otoczki(-)

• Ściśle beztlenowe

• 24- 33 st. C

• odporne na środki dezynfekcyjne z wyjątkiem pH kwaśnych

Czynniki wirulencji:

• neurotoksyna- po autolizie => porażenie wiotkie

• toksyna inaktywowana przez 20 min. gotowanie

• różne szczepy C. botulinum: toksyny A, B, C_a, C_b, D, E, F, G z których każda składa się z regionu aktywnego A i wiążącego B

• dwa szczepy wydzielają tylko jeden rodzaj toksyny; chorobotwórcze tylko A, B i E

• G- nie wywołuje objawów chorobotwórczych u ludzi

Chorobotwórczość:

• botulizm

• objawy zatrucia pokarmowego- 12- 36 h

• skutki działania toksyny:

• podwójne widzenie

• zwiększone odruchy na światło

• ślinotok

• opadanie powiek

• trudności w połykaniu

• gorączka nie występuje

• chory jest przytomny

• śmierć w skutek uduszenia bądź zatrzymania akcji serca

Leczenie:

• objawowe

• penicylina

• antytoksyna

Clostridium difficinale

Morfologia:

• G(+) laseczki

• Bezwzględne beztlenowce

Diagnostyka

• hodowla: CCFA, stwierdzenie fluorescencji

• szybkie testy diagnostyczne w oparciu o stwierdzenie toksyny A kale u pacjenta

Czynniki wirulencji:

• egzotoksyna A- wodnista biegunka

• egzotoksyna B- cytotoksyczna- zniszczenie śluzówki => powstają błony rzekome

Chorobotwórczość:

• AAD- biegunka poantybiotykowa

• Po długotrwałej antybiotykoterapii

• Aminoglikozydy, cefalosporyny II i III generacji

• aztreonam, klindamycyna, erytromycyna, rifampicyna, amfoterycyna B

• objawy

• obfita wodnista biegunka, czasami z krwią

• leukocyty w kale

• kolkowe bóle brzucha

• gorączka

• AAC- poantybiotykowe zapalenie okrężnicy

• PMC- rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego

• Ubytki pokrywają się włóknikowym wysiękiem

• W badaniu kolonoskopowym

Leczenie

• samoograniczająca, ustaje po zaprzestaniu podawania antybiotyku

• doustnie wankomycyna, lub dożylnie metronidazol- w ciężkich przypadkach

Clostridium perfringens

Morfologia:

• G(+) laseczki

• Regularne kształty zaokrąglone końce

• Przetrwalniki centralnie

• Otoczka (+)

• Bezwzględne beztlenowce

• Szybko rosną

• Dobry wzrost na zwykłych podłożach

• Na agar z krwi kolonie niebieskawe

• Składnik flory bakteryjnej przewodu pokarmowego

Czynniki wirulencji:

• egzotoksyny (12 rodzajów)

• najczęściej lecytynaza => hydrolizuje sfingomielinę i lecytynę

• uszkodzenie fosfolipidów błon komórkowych i mitochondrialnych

• DNAza

• Hialuronidaza

• Kolagenaza

• Endotoksyny:

• wytwarzane w czasie sporulacji

• uszkodzenie nabłonka jelita

• powoduję utratę białek

Chorobotwórczość:

• zgorzel gazowa:

• różne inne gatunki Clostridium: C. Septicum, C. sordelli, C. histolyticum, C. sporogenes

• objawy:

• zakażenie ropne i ropienie w pęcherzyku żółciowym, macicy, jajowodach, jamie brzusznej

• zapalenie tkanki podskórnej u cukrzyków

• martwica zapalna jelit- odsłonięcie ściany jelita w wyniku owrzodzenia

• zgorzel gazowa- głębokie, zanieczyszczone rany, martwica tkanki i gnilny zapach

Leczenie:

• chirurgiczne

• penicylina

• komora hiperbaryczna

ENTEROBACTERIACEAE

ESCHERICHIA, SHIGELLA, SALMONELLA, YERSINIA, KLEBSIELLA, ENTEROBACTER, SERRATIA, HAFNIA, PROTEUS, MORGANELLA, PROVIDENCIA, CITROBACTER,

Wszystkie drobnoustroje z rodziny Enterobacteriaceae:

• mają zdolność do kwaśnej fermentacji glukozy

• rozkładają azotany (NO₃^- → NO₂^-)

• nie posiadają oksydazy cytochromowej (oksydazo (-))

Na wstępie wykonuje się krótki szereg, który zawiera próby na:

• wytwarzanie H₂S - czarne zabarwienie (na podłożu Kliglera)

• kwaśną fermentację glukozy - czerwone zabarwienie czerwieni metylenowej MR (na podłożu Kliglera)

• rozkład tryptofanu do indolu - malinowy pierścień na granicy faz

• rozkład mocznika

• rozkład laktozy

W zależności od wyników wykonuje się kolejne próby - dodatkowy szereg różnicujący:

• rozkład cytrynianu (wzrost na podłożu Simmonsa)

• dezaminacja fenyloalaniny DL-F

• rozkład lizyny, ornityny i argininy

• rozkład mannitolu

• wytwarzanie galaktozydazy ortonitrofenolowej ONPG

• wytwarzanie acetoiny (odczun Vogues-Proskauera - VP)

• rozkład tyrozyny

Ostateczna identyfikacja niektórych gatunków i rodzajów wymaga określenia właściwości antygenowych przy użyciu surowic odpornościowych (odczyny serologiczne).

Wykonuje się aglutynację szkiełkową lub lateksową z surowicami:

• grupowo swoistymi (Salmonella, Schigella)

• typowo swoistymi - typowanie serologiczne Yershinia spp.

E.coli - za pomocą surowic przeciw antygenom somatycznym (O), rzęskowym (H), otoczkowym (K) i fimbriowym (F) można określić takson z dokładnością do szczepu.

Dane zakażenie wywołuje niewiele serotypów.

Yershinia - próby biochemiczne powinny być potwierdzone testami serologicznymi; ważne jest określenie serotypu dla gat. Y.pseudotuberculosis i Y.enterocolitica.

Shigella - przeciwciała dla antygenów grupowych A, B, C, D i swoistych serotypów

Salmonella - surowica HM przeciwko wszystkim rzęskowym antygenom Salmonella,

Biochemia umożliwia identyfikację do poziomu rodzaju, dalsze różnicowanie na podstawie schematu budowy antygenowej Kaufmana-White'a (nazwy używane powszechnie dotyczą serotypów a nie gatunków!)

CHOROBOTWÓRCZOŚĆ

Salmonella sp.:

• salmonellozy (odzwierzęce): zatrucia pok., zakażenia przew. pok., bakteriemie i posocznice, gorączka jelitowa, postacie pozajelitowe (ropnie skóry i narządów wew.)

• serotyp Salmonella typi - dur brzuszny (gr. serol. D)

• serotyp Salmonella paratypi - dur rzekomy (gr. serol. A, B, C)

Proteus mirabilis:

• zakażenia dróg moczowych i ran

Proteus vulgaris:

• zakażenia oportunistyczne,

• zapalenia różnych narządów,

• zatrucia pokarmowe

Klebsiella pneumoniae:

• pierwotne zapalenie płuc,

• zakażenia jelitowe,

• zakażenia dróg moczowych i posocznice

Escherichia coli:

• zakażenia układu moczowego,

• zakażenia przewodu pokarmowego,

• ZOMR,

• ropnie skóry, kości i narządów wewnętrznych,

Serratia marcescens:

• zakażenia przewodu pokarmowego,

• zapalenie płuc i posocznice u chorych na nowotwory poddanych chemioterapii,

• ZOMR

Citrobacter diversus:

• zakażenia przewodu pokarmowego,

• ZOMR

Morganella sp.

• zakażenia przewodu pokarmowego (biegunki),

• zakażenia dróg moczowych, ran

Yershinia

• Y. pestis -

• dżuma (przenoszona od gryzoni przez pchły)

• Y. pseudotuberculosis

• rodencjoza (odzwierzęca):

• zapalenie węzłów chłonnych,

• zapalenie krezki jelitowej,

• zapalenie jelit,

• bakteriemie i posocznice,

• ropne zapalenie narządów wewnętrznych,

• gorączka szkarlatynopodobna - różne powikłania

• Y. enterocolitica -

• jersinioza -

• postacie jelitowe,

• postacie pseudowyrostkowe,

• posocznice,

• zmiany skórne,

• ropne zapalenie narządów wewnętrznych

Shigella sp. :

• czerwonka bakteryjna -

• swoiste zakażenie jelit;

• toksyna Shiga

Salmonella

Morfologia:

• G(-) pałeczki katalazo (+), urzęsione

• dobry wzrost na zwykłych podłożach

• nie fermentują laktozy

• H₂S (+)

• Podłoża wybiórczo różnicujące- SS, SF, Wilsona- Blaira, XLD ( czerwone kolonie z czarnym środkiem)

• Pobierana z:

• kału

• bioptatów

• krwi

• Typowanie biochemiczne i serologiczne

Czynniki wirulencji

• endotoksyny- LPS o właściwościach antygenowych

• inwazyny- białka ułatwiające adhezję i penetrację do komórek gospodarza

• oporność na fagozytozę- umożliwia przeżycie wewnątrz komórek

• katalaza, dysmutaza ponadtlenkowa- neutralizują wolne rodniki

• czynniki neutralizujące defensyny

• zdolność do przeżycia w kwaśnym pH

• antygen Vi- otoczka polisacharydowa S. Typhii o właściwościach antyfagocytarnych

Chorobotwórczość

1. enterocolitis- inwazja komórek nabłonka jelit- zapalenie i biegunka (cAMP)

• odpowiedź komórkowa ograniczona

• bakteriemie bardzo rzadko

• spożycie skażonej żywności

• objawy 6- 48 h

• nudności, wymioty, ból w śródbrzuszu, biegunka, wysoka gorączka

2. dur brzuszny, dury rzekome

• zakażenie na drodze fekalno- oralnej

• wyłącznie człowiek- człowiek za pośrednictwem wody i żywności

• infekcja rozpoczyna się w jelicie cienkim

• w pierwszym tygodniu brak objawów żołądkowo- jelitowych przy występowaniu objawów ogólnych: gorączka, senność, złe samopoczucie, bóle brzucha zaparcia

• drobnoustroje namnażają się w kępkach Peyera

• izolujemy z kału

• w drugim tygodniu bakterie przedostają się do krwiobiegu

• wysoka gorączka, bóle i tkliwość uciskowa brzucha, różowa wysypka

• biegunka do końca 2 tygodnia

• inne choroby:

• posocznica

• ZOMR

• Zapalenie płuc

• Inwazyjne zapalenie wsierdzia

4. leczenie:

• objawowe

• trimetoprim + sulfametoksazol

• cefalosporyny

• aminoglikozyy

Shigella

Morfologia

• G(-) pałeczki

• Rzęski (-), otoczki (-)

• Wrażliwe na działanie środków dezynfekcyjnych

• Dobry wzrost na zwykłych podłożach

• Nie fermentują laktozy

• Poza rutynowymi podłożami stosuje się: SS, XLD (kolnie czerwone), Haktoen, Enteric Agar

Czynniki wirulencji:

• zdolność do adhezji i wnikania do wnętrza komórki

• przyleganie do cytoszkieletu

• toksyna Shiga- przy rozpadzie komórki bakteryjnej, inaktywuje podjednostkę 60 S rybosomu

Chorobotwórczość:

• czerwonka bakteryjna:

• zakażenia człowiek- człowiek (chory, ozdrowieniec, nosiciel)

• woda żywność

• 10000 zachorowań/rok

• objawy: silne kurczowe bóle brzucha, przy oddawaniu stolca- krew, śluz

• zespół hemolityczno- mocznicowy=> może rozwijać się w przypadku S. desenteriae

• toksyna Shiga- uszkodzenie nabłonka, nerki

Leczenie

• samoograniczająca

• dieta

• trimetoprim + sulfametoksazol

• penicyliny szerokowachlarzowe

• chinolony

Yersinia

Morfologia:

• G(-) pałeczki, barwi się biegunowo

• Ruch (-), otoczki (+) in vivo

• Dobry wzrost na zwykłych podłożach

• Względne beztlenowce

• Wzrost w )- 43 st. C, optimum 28 st. C

Czynniki wirulencji

• antygen otoczkowy o właściwościach antyfagocytarnych

• endotoksyna

• egzotoksyny

• antygen W i V

Dżuma

Postać dymienicza

• ugryzienie przez pchłę szczurzą

• rozległa limfadenopatia w miejscu ugryzienia

• gorączka

• przetoki

• objawy od 2 po zakażeniu

• 6- 8 h- objawy nieswoiste: wysoka gorączka, poty, dreszcze, rozszerzone naczynia krwionośne, bóle głowy, osłabienie, złe samopoczucie

• później powiększenie węzłów chłonnych pachowych, pachwinowych, szyjnych

• węzły bolesne przy dotykaniu, nie wyczuwalna treść surowicza

• bez leczenia- 50 % przypadków śmiertelnych

Postać septyczna:

• poza nieswoistymi także bakteriemia

• pojawia się sepsa

• jej wyniku mikrozatory bakteryjne w końcowych odcinkach naczyń krwionośnych palców rąk i nóg

• śmiertelność zawsze bardzo wysoka

Postać płucna

• objawy nieswoiste

• śródmiąższowe zapalenie płuc, krwioplucie, duszności sinica

• rokowania niepomyślne, wysoka śmiertelność

• śmierć w ciągu kilku dni od pojawienia się objawów

Diagnostyka

• wywiad epidemiologiczny

• materiał z węzłów limfatycznych, krwi lub plwociny

• metody serotypowania i PCR

• ostateczne potwierdzenie w labolatoriach o wysokiej klasie bezpieczeństwa

Leczenie:

• przymusowa hospitalizacja

• pozajelitowo antybiotyki

• streptomycyna, gentamycyna, ciprofloksacyna, doxycyklina, tetracyklina

Profilaktyka

• unikanie kontaktu z padłymi zwierzętami

• środki przeciwpchelne

• dostępna jest szczepionka przeciw dżumie- skuteczna w postaci dymieniczej; w postaci płucnej jej skuteczność jest zerowa

• w każdej postaci poza płucną izolacja osób nie jest konieczna, podobnie jak antybiotykoterapia

Diagnostyka pałeczek niefermentujących (glukozę)

PSEUDOMONAS, BURKHOLDERIA, STENOTROPHOMONAS, MORAXELLA, ACINETOBACTR

Pseudomonas

• G(-) pałeczki

• Ruchliwe

• Pojedyncza biegunowa rzęska

• Otoczka (+)

• W organizmach i środowisku

• Mogą być przejściowa florą fizjologiczną

• Bardo niskie wymagania odżywcze

• Bezwględne tlenowce

• Dobry wzrost na rutynowo stosowanych podłożach

• Wzrost możliwy 4- 43 st. C, optimum 30- 37 st. C

• Laktozo (-), oksydazo (+), nie fermentują

• Świeże kolonie- zapach jaśminu

• Agar z krwią- kolonie szarozielone z matowym połyskiem

• PYA

• W zależności od gatunku mogą mieć różne barwniki;

• Piocyjanin- niebiesko- zielone

• Piowerdyna- zielone

• Fluoresceina- zielona fluorescencja

Czynniki wirulencji

• czynniki adhezyjne

• fimbrie

• otoczka polisacharydowa

• śluz alginianowy

• czynniki inwazyjne

• elastaza

• fosfataza zasadowa

• hemolizyny

• cytotoksyny

• siderofory

• piocyjanina

• toksyny

• egzotoksyna S- syntetyzowana przez szczepy zakażające rany oparzeniowe

• jego obecność stwierdza się po wystąpieniu bakteriemii

• hamuje aktywność fagocytów

• egzotoksyna A

• działa jak toksyna błonicza

• synteza regulowana dostępnością jonów żelaza

Chorobotwórczość

• zakażenia układu oddechowego => chorzy na mukowiscydozę

• zakażenia układu moczowego

• bakteriemia

• posocznica

• ZOMR

• Zakażenia rogówki o bardzo szybkim przebiegu

• Zapalenie ucha zewnętrznego

• Zakażenia układu ruchu i kości

Leczenie

• karbanicylina

• tikacylina

• piperacylina+ tazobaktam

• gentamicyna

• tobramicyna

• amikacyna

• fluorochinolony

• monobaktamy

• karbapenemy

• kolistyna

Mechanizm oporności:

• naturalna oporność:

• penicylina, ampicylina, cefalosporyny I i II, tetracykliny, linkosamidy

• nabyta

• wytwarzanie enzymów modyfikujących leki:

• efflux

• modyfikacja genów kodujących białka

• zahamowanie przenikalności osłon

Burkoholderia

• G(-) pałeczki

• Ruchliwe

• Wzrost nawet w wodzie destylowanej

• Hodowane na podłożu z polimyksyną i tikarcykliną + fiolet krystaliczny + żółć => czerwona, gładka

• Diagnostyka API 20NE

• Genotypowanie, fenotypowanie

Czynniki wirulencji

• białko o właściwościach adhezyjnych-pilina

• enzym o właściwościach toksycznych

• hemolizyna

• lecytynaza

• lipaza

• proteaza

Chorobotwórczość

• zakażenia oportunistyczne

• głównie u pacjentów z mukowiscydozą

• nosiciele- bezobjawowo

• bakteriemia

• ZOMR

• Zapalenie wsierdzia

• Zapalenie płuc

• zakażenia ran i dróg moczowych u pacjentów z obniżoną opornością

Leczenie

• tenocylina z aminoglikozydami

• tenocylina z ceftazydem

Mechanizm oporności

• naturalna oporność na wiele antybiotyków

• wytwarzanie karbapenemaz

• oporność na fluorochionolony

Stenotrophomonas; S. Multophilla

• G (-) pałeczki

• W środowisku naturalnym

• Dobry wzrost na rutynowo stosowanych podłożach

• Kolonie z zielonkawym nalotem o zapachu amoniaku

• Oksydazo (-)

• Nie fermentują glukozy

Czynniki wirulencji

• dużo enzymów zewnątrzkomórkowych

• proteazy

• hemolizyny

• lipazy

• hialuronidazy

• chitynazy

• mucynazy

Chorobotwórczość:

• zakażenia oportunistyczne, bakteriemie

• obniżona odporność

• IZW

• Zakażenia ran pooperacyjnych

• ZOMR

Leczenie:

• kotrimoksazol

Opornośc:

• naturalna oporność na betalaktamy (MBL)

• synteza czynników modyfikujących leki

Acinetobacter

• 21 grup DNA

• 7 gatunków

• G(-) ziarniakopałeczki

• Rzęski (-)

• Mikrootoczki (+/-)

• Szeroko rozpowszechnione w środowisku naturalnym

• Głównie w miejscach wilgotnych

• Mogą kolonizować skórę człowieka

• Niewymagające

• MacConkey- bezbarwne- laktozo (-)

Czynniki wirulencji

• hemolizyny

• lipazy

• proteazy

• mikrootoczki (wł. adhezyjne)

Chorobotwórczość

• zakażenia układu oddechowego

• ZOMR

• Zakażenia układu moczowego

• Bakteriemie

• Zakażenia ran oparzeniowych

Leczenie

• penicyliny szerokowachlarzowe z inhibitorami

• sulbaktam jest skuteczny

• aminoglikozydy, cefalosporyny, fluorochinolony, karbapenemy

Mechanizmy opornośći:

• ESL

• Mutacja genów kodujących PBP

• Wytwarzanie enzymów modyfikujących leki

• Mutacje w genach gyrazy

MYCOBACTERIUM

• > 30 gatunków

• wolno rosnace => podział raz na dobę

• kwaso, zasado, alkoholooporne

• wydłuzone, proste lub nieco zakrzywione pałeczki

• brak rzesek, otoczek, przetrwalników

• niektóre gatunki są saprofitami

• względnie wewnątrzkomórkowe

• najważniejsze Mycobacterium tuberculosis i Mycobacterium avium

• fotochromogeny: Mycobacterium kanzasii, Mycobacterium simae,

• skotochromogeny: Mycobaterium scrofulaceum

• niefotochromogeny: Mycobacterium avium- intracellulare, Mycobacterium xenopei

• szybko rosnace: Mycobacterium fortuitum, Mycobacterium chelonae, Mycobacterium smegmatis, Mycobacterium phlei

• Mycobacterium leprae- prątek trądu

• dystalne części ciała

• wzrost po 40 tygodniu

• wzrost na zwierzetach => nancernik długoogonowy

• kwasy mykolowe

• do 80% lipidów w ścianie komórkowej

• tiocerol => odpowiada za czynniki fizykochemiczne

• metoda Ziehl- Neelsena => wykrycie prątków => bakterie kwasooporne

• pod wpływm alkoholu barwnik nie jest usuwany

• hodowla jest jedyną możliwoscią określenia wrażliwości prątków na leki

Leczenie:

• rifampicyna

• hydrazy + etambutol + streptomycyna

Podłoża:

• wzrost 2 do 5 tygodni

• podłoze Löwensteina- Jensena- dobry wzrost

• podłoże Middlebrooka- pozwala wykryć małe kolonie prątków szybciej niż podłoża jajowe

• podłoza płynne:

• metabolizuja substancje i wydziela się CO₂ znakowany C-14

• do wykrywania można użyć bulionu + pekton znakowany C-14

• izolacja mycobacterium tuberculosis- 4- 25 dni

Metoda Ziehl- Neelsena:

• prątki sa wasooporne- barwią się na czerwono

• unikalna budowa ściany komórkowej

• kwas N-glikolilomuraminowy (mikolowy)

• wysoka zawartość lipidów

• pratki są hydrofobowe, nieprzepuszczalne dla zasadowych barwników anilinowych

Podstwa róznicowania- czas wzrostu i pigementacja:

• szybko rosnace => do 7 dni

• wolno rosnące => powyżej 7 dni

Patogeneza i objawy kliniczne:

• początkowo zakaenie obejmuje środkowe lub dolne pola płucne, a ognisko jest zwykle pojedyncze

• rozwija się opornośc typu komórkowego, sprawiając że zakazenie ogranicza się i przebiega bezobjawowo

• bakterie w mniejscu pierowtnego zakazenia powoli obumierają ale mogą pozostać zywe nawet 20 lat

Postać czynna gruźlicy

• mogą rozsiewać się drogami krwionośnymi

• mogą być w węzłach chłonnych

Reaktywacja zakażenia:

• pokilku lub kilkunastu latach

• najczęściej wykrywana postac gruźlicy

• dotyczy głównie kobiet powyżej 50 r.ż.

• objawy kliniczne dawniej;

• kaszel

• krwioplucie

• popołudniowa gorączka, nocne poty

• spadek masy ciała

• złe samopoczucie

• bardziej zaznaczone przy reaktywacji gruźlicy

Gruźlica prosówkowa

• dotyczy ludzi bardzo młodych lub starszych

• zaburzenia odporności

• szybk rozwój zakażenia we wszystkich narządach

• wysoka śmiertelność

Czynniki wirulencji:

• lipidy

• do 80 %

• sylfatydy:

• glikolipidy zlokalizowane na powierzchni prątków

• hamuja tworzenie fagolizosomów

• woski

• A- ftiocerol

• B- niszczenie lipidów- czynnik wiązkowy; składnik wiązkowy prątków; bardzo toksyczny dla myszy; uniemożiwia działanie błon mitochondrialnych

• D

• białka

• aktywność tuberkulinowa

• tuberkulina- Odo Bujwid (<= to imie i nazwisko )

Drogi przenoszenia

• głównie droga kropelkową

Zapadalność:

• w krajach zachodnich mała

• w krajach rozwijajacych się duża

Podatność:

• złe warunki socjalno- epidemilogiczne, przeludnienie miejsc zamieszkania

• wśród indian, imigrantów z krajów słabo rozwinietych

Diagnostyka:

• RTG klatki piersiowej

• BK

• hodowla

RÓŻNICOWANIE DROBNOUSTROJÓW

Staphylococcus	S. aureus	S. epidermidis	S.saprophyticus
koagulaza	+	-	-
rozkłada mannitol	+	-
wytwarza fosfatazę	+	+	-
nowobiocyna	-	-	+

Streptococcus	S. agalactiae	S. pyogenes	S. pneumoniae
hemoliza	β	β	α
CAMP-test	+	-	+
bacytracyna	-	+	-
optochina		-	+
hydrolizuje hipuran sodu	+	-
rozpuszczalny w żółci		-	+

	Enterococcus faecalis	Mycoplasma pneumoniae
podłoże	agar odżywczy	nie rośnie na podłożach sztucznych
czas wzrostu	krótko	około tygodnia
hemoliza	α,β,γ	-
hydroliza eskuliny	+	-
wzrost w pH 9,6	+	-
ścinanie mleka i redukcja błękitu metylenowego	+	-
wzrost w obecności 10% żółci	+	-

	Cryptococcus neoformans	Klebsiella pneumoniae
podłoże	Sabouraud	MacConkey
fermentacja laktozy	-	+
rozkłada inozytol	+	-
śluzowe kolonie	-	+

	Corynebacterium dyphteriae	Chlamydia trachomatis
barwienie Grama	G(+)	G(-)
podłoże	Loefflera wzbogacone krwią	nie rośnie na podłożach sztucznych
inne	posiada ziarnistości - ciałka Bebesa-Ernsta	posiada wtręty (metoda Giemzy - ciemnopurpurowa barwa)

	Listeria monocytogenes	Shigella shigae
barwienie Grama	G(+)	G(-)
podłoże	zawierające m.in. telluryn potasu, kwas nalidyksowy	SS, Levine'a, Hektoen
temperatura wzrostu	+4˚C	+37˚C
ruch w temperaturze pokojowej	+	-
hemoliza krwi	+	-
wytwarzanie katalazy	+	-

	Cryptococcus luteus	Streptococcus saprophyticus
barwienie Grama	G(-)	G(+)
podłoże	Sabouraud	agar odżywczy
wytwarzanie katalazy	-	+
wrażliwy na nowobiocynę	-	+
rozkłada inozytol	+	-

	Corynebacterium dyphteriae	Clostridium difficile
warunki wzrostu	tlenowe	beztlenowe
podłoże	Loefflera wzbogacone krwią	półpłynne VL
inne	rozkłada skrobię i glikogen	wytwarza spory

	Pseudomonas fluorescens	Pseudomonas aeruginosa	Citrobacter freundii
temperatura wzrostu	30˚C	30˚C, 42˚C	n.d.
wytwarzanie barwników	n.d.	+	-
wzrost na podłożu King A,B	n.d.	+	-
wytwarzanie oksydazy	n.d.	+	-

ŚMIECIUCH

Ogólne zasady diagnostyki drobnoustrojów

1. Etap wstępny: podstawowe objawy chorobowe, wskazany materiał do badań (w zależności od lokalizacji zmian chorobowych), sposób pobrania i transport materiału.

2. Badanie bezpośrednie (preparat barwiony i niebarwiony).

3. Metody hodowlane (podłoża stałe).

4. Identyfikacja wyodrębnionych bakterii (morfologia kolonii i komórek, barwienie Grama, określenie metabolizmu).

5. Oznaczenie wrażliwości bakterii na chemioterapeutyki.

6. Interpretacja uzyskanych wyników i przekazanie informacji lekarzowi.

Podstawa racjonalnego leczenia.

Ocena wrażliwości na określone stęż. leku

• krążkowo-dyfuzyjna [wzrost lub brak wokół krążka z antybiotykiem; średnica]

• różne wymagania żywieniowe

• czasem p-stawny wpływ składników podł.

• trudne do zdef. składniki podłóż

niektóre antyB wiązane przez agar

Ca,Mg,Fe↔tetracykliny, Mg↔gentamycyna

dodatek anionów wiążących zmniejsza to dział.

antybiogramy-bezpeptonowe podł MH

grzyby-Sabouraud

10% CO₂+streptomycyna, kanamycyna, erytromycyna, oleandomycyna: wyraźne zahamowanie wzrostu.

1. zautomatyzowane

1. określenie MIC [ilościowa ocena wrażliwości]

1. seryjnych rozcieńczeń w podł. stałym [różne stęż. antyB w pożywkach /posiew-kreska/, wiele szczepów na płytce] i płynnym [dokł. i powtarzalne, duży nakład]

2. E-test: dyfuzyjna z paska nasyconego lekiem [gradient stężeń]

3. płytek gradientowych

WYKRYWANIE ß-LAKTAMAZ:

• wyemilinowanie z terapii rozkładanych antyB

1. cefinazowy

β-Lza zmienia barwę chromogenu cefalosporynowego - nitrocefiny. [z wyj. gronkowców i niekt. beztlenowców]

2. jodometryczna

odbarwienie cplxu jodu z PVA lub skrobią (redukcja I₂ przez produkty rozkł. β-laktamu): strefy przejaśnień

3. biologiczna M.luteus

wrażliwy na antyB w podłożu M.luteus wyrasta tylko wokół szczepu prod. β-Lzę

4. orientacyjne określenie występowania ESBL

plazmidowo kodowane u Enterobacteriaceae i Pseudomonas; test dwóch krążków: wzrost wokół krążków z cefalosporyną III i inhibitorem; podobnie E-test

CHOROBOTWÓRCZOŚĆ BAKTERII I ICH CECHY CHARAKTERYSTYCZNE

BAKTERIE GRAM +

Enterobacter cloaceae - zakażenia oportunistyczne ukł. mocz., ropnie

Staphylococcus sp.

S.aureus - gronkowiec złocisty

zakażenia skórne, choroby układów: oddech., mocz., pokarm., posocznice i ropowice,

zap. ropne stawów, sutków, kości, opon mózgowo-rdzeniowych

Toksyna TSS1, koagulaza, DNaza, hemolizyny, fibrolizyny, białko A, enterotoksyny A-F, clumping factor (ścina fibrynogen bez udziału koagulazy)

Staphylococcus epidermidis - zakażenia ran i różnych tkanek

Staphylococcus saprophiticus - zakażenia ukł. mocz.

Listeria monocytogenes - listerioza - zakażenia okołoporodowe prowadzące do poronień, posocznica płodu, zap. opon mózgowo-rdzeniowych

Corynebacterium sp. - zakażenia oporunistyczne; egzotoksyna

C. diphtheriae - błonica - charakterystyczny nalot (gardło, rany), objawy ogólnoustroj. (mięsień sercowy, ukł.nerw.); egzotoksyna błonicza

Streptococcus pneumoniae - dwoinka zap. płuc

płatowe zap. płuc, posocznice, zap. opon mózgowo-rdzeniowych, ucha środkowego, zatok, miejscowe zmiany skórne

hemoliza α, otoczki polisacharydowe

Streptococcus pyogenes - paciorkowiec ropny

ostre zap. gardła, róża - choroba skóry, posocznica, płonica

gr. serolog. A, hemoliza β, streptolizyny S i O (hemolizyny), toksyna erytrogenna - wysypka w szkarlatynie, DNaza, hialuronidaza, streptolizyna (fibrolizyna)

Streptococcus agalactie

posocznice połogowe, zap. wsierdzia i płuc, miejscowe zakażenia ropne, zakażenia noworodkowe i okołoporodowe

gr. serolog. B, hemoliza β, Co-cytolizyna (CAMP +), DNaza, hialuronidaza, może być clumping factor; 95% szczepów opornych na bacytracynę

Enterococcus sp.

zakażenia ukł. moczowego i ran, ropnie w miednicy mniejszej, zapalenia otrzewnej i wsierdzia

E.faecalis, E.durans - paciorkowce kałowe

E.casseliflavus, E.gallinarum, E.hirae

GRZYBY

Candida sp.

C.albicans C.tropicalis,C.guillermondi, C.krusei, C.glabrata

Grzybice oportunistyczne - postacie: skórna, ukł.odd., mocz., przew.pok., OUN, kostono-staw.,

Oko, zap. wsierdzia, posocznica

Cryptococcus neoformans - kryptokokoza - oportunistyczna i nie tylko, postacie: ukł.odd., skórna, posocznica

Inne grzybice oportunistyczne:

Geotrichum - oskrzela i płuca, Aspergillus ­- aspergiloza, Rhizopus i Mucor ­- zygomycoza,

Rhodotorula rubra i R.rosea - ukł. oddech.

Trichophyton mentagrophytes, Penicillium vinaculum, Fusarium monoliformae

Gram (-), nie fermentujące

Pseudomonas aeruginosa - pałeczka ropy błękitnej - wielolekooporny

zwykle w miejscach wilgotnych (cewniki, oparzenia, ucho wew., rany, drogi mocz. i dolne drogi oddech., oko, bakteriemie i posocznice, zap. opon mózgowo-rdzeniowych)

egzotoksyny i enzymy toksyczne (elastyna, kolagenaza, fibrolizyna)

P.fluorescens, P.stutzeri, P.denitrificans, P.putida, P.alcaligenes

Bulkholderia sp. - wielolekooporne

B.mallei - nosacizna; B.pseudomalei - malioidoza; B.cepcia

Comamonas acidovoraus

C.testosteroni - biotransformacja sterydów w przemyśle farm.

Brevundimonas diminuta - badanie filtrów bakteriologicznych

Stenotrophomonas maltophilica - rozkłada zw. chlorowcoorg.

Sphingomonas paucimobilis - zakażenia szpitalne

Schewanella putrefaciens - żyją na dnie Rowu Mariańskiego

Alcaligenes faecalis

A.xylosoxidans - wykorzystywany w biotechnologii

Bordatella sp.

B.pertussis - krztusiec, zakażenia miejscowe, układowe i ogólnoustrojowe, bakteriemie i posocznice, zap.płuc u pacjentów szpitalnych; toksyny, czynniki adhezji

B.parapertussis - krztusiec rzekomy

B.bronchoseptica - zap. Górnych dróg oddech., używana do oznaczeń antybiotyków

Rhizobium - asymilacja N₂

Agrobacterium - chorobotwórcza dla roślin, inżynieria genetyczna

Moraxella - zap. zatok szczękowych, wsierdzia, ucha środkowego, oskrzeli, płuc, ropne zap. opon mózgowo-rdzeniowych

Acinetobacter sp.: A.calcoaceticus, A.baumani, A.junii, A.lwoffii

powszechna wielolekooporność, ciężkie schorzenia szpitalne, zap. płuc, wsierdzia, opon mózgowo-rdzeniowych, posocznice, zakażenia skóry i ran

PAŁECZKI (i nie tylko) GRAM (-)

Vibrio sp.

V.cholerae - szczepy gr. 01 - cholera - zakażenie żoł.-jelit.(biegunka); enterotoksyna, hemolizyny

V.nie-01 (NAG) - biegunka, może prowadzić do posocznicy, zakażenia ran

V.alginolyticus (parahaemolyticus)

Aeromonas sp.: A.hydrophilica, A.salmonicida

zap.tk.łącznej i zakażenia ran, ostra choroba biegunkowa krótkiego okresu (toksyny), różne zakażenia jako następstwo zakażenia jelitowego

Plesiomonas shigelloides

zakażenia przew. pok. Podobne do czerwonki - średniociężka biegunka sekrecyjna; enterotoksyny

Campylobacter sp.

C.fetus - kampylobakterioza (odzwierzęca) - zakażenia oportunistyczne

C.jejuni, C.coli - zakażenia przew. pok. - biegunki

C.sputorum - nie opisano objawów chorobowych

Helicobacter pylori - zapalenie i wrzody żołądka, początek raka; adhezyny i hemaglutyniny

Francisiella tularensis - tularemia (odzwierzęca) - postacie: skórna, węzłowa, płucna, posocznicową; zakażenie przez skórę

Brucella sp.

B.abortus, B.cannis - bruceloza - groźna dla ludzi (odzwierzęca), ziarniaki w narz. siateczkowo-śródbłonkowych

B.suis - zmiany ropne, przewlekły przebieg, ziarniaki podobne do gruźliczych

B.malitensis - gorączka maltańska - zmiany ropne, posocznica, powikłania

Gardnerella vaginalis ­- waginoza - zap. pochwy, może powodować zakażeni ukł. mocz., przenoszona drogą płciową

Haemophilus sp.

H.influenzae - zap.opon mózgowo-rdzeniowych (typ b), nagłośni, stawów i tk. łącznej, posocznice (typ b), zakażenia ukł. oddech. (typ nie-b), okołoporodowe i ukł. płciowego

H.parainfluenzae - zap. wsierdzia, stawów i tk. łącznej, zakażenia ukł. oddech., okołoporodowe, ukł. płciowego

H.ducreyi - wrzód miękki, przenoszony drogą płciową

H.aegypticus - zap. spojówek,

H.aphrophilus - zap. wsierdzia

H.haemolyticus, H.parahaemolyticus,

Legionella pneumophila

choroba legionistów (legioneloza) - zap. płuc i opłucnej (ropnie w płucach), biegunka, gorączka, nudności, wymioty, duża śmiertelność (do 20%);

gorączka Pontiac - zap. opłucnej i objawy grypy

Mycobacterium sp.

M.tuberculosis - klasyczna gruźlica płucna

M.bovis, M.bovis BCG - gruźlica odzwierzęca

M.africana - gruźlica tropicalna

M.leprae - prątki trądu

M.microti, M.ulceraus, prątki MOTT (Mycobacterium other than tuberculosis),

MAC (M.avium complex) - najczęstsze zakażenia prątkami u chorych z AIDS

Podział prątków:

1. fotochromogenne

2. skotochromogenne

3. niefotochromogenne

4. szybko rosnące

BEZTLENOWCE

Bacillaceae - laseczki Gram +, przetrwalnikujące

B.antracis - laseczka wąglika; odzwierzęca, postacie: płucna, jelitowa i skórna (czarna krosta)

B.cereus - epidemiczne zatrucia pok. - toksyna wymiotna

Clostridium sp.; egzotoksyny

C.botulinum -­ laseczka jadu kiełbasianego;

C.perfringens -­ laseczka zgorzeli gazowej;

C.septicum - ­laseczka obrzęku złośliwego;

C.histolyticum - laseczka tkankobójcza

C.difficiele - trzekomobłoniaste zap. jel. grubego po antybiotykoterapii; cytotoksyny

C.tetani -­ laseczka tężca

Beztlenowce nieprzetrwalnikujące

zakażenia endogenne (własną florą) - bakteriemie i posocznice

1. pałeczki Gram (-)

Bacterioides sp. - zap. ucha środk., przewlekłe zap. zatok, ropnie wew.brzuszne, zakażenia ginek.

Fusobacterium - angina, zap. ucha środk.

Wolinella, Porphynomonas

2. pałeczki Gram (+)

Propionibacterium - przewlekłe zap. zatok

Actinomyces - ropnie wew.brzuszne

Biphidobacterium

3. ziarniaki Gram (-)

Veillonella - przewlekłe zap. zatok

4. ziarniaki Gram (+)

Peptostreptococcus - układ oddechowy i zakażenia ginek.

DIAGNOSTYKA

SZEREG IDENTYFIKACYJNY

• paciorkowce

• hydroliza eskuliny

• wzrost w obecności 10% żółci

• wzrost w obecności 6,5% NaCl

• wzrost w pH 9,6

• obecność otoczki

• rozpuszczalność w żółci

• wrażliwość na bacytracynę

• wrażliwość na optochinę

• hemoliza

• hydroliza hipuranu sodu

• CAMP-test

• mleko z 0,1% błękitem metylenowym

• Enterobacteriaceae

• podłoże Kliglera

• podłoże Christensena

• woda peptonowa z tryptofanem

• 10% laktoza pod parafiną

• Clostridium

• hydroliza żelatyny

• rozkład mleka, azotynów, glukozy, laktozy, sacharozy, mannozy, maltozy, fruktozy

• wytwarzanie lecytynazy, lipazy, indolu

• Candida

• test filamentacji (C. albicans /+/, pozostałe /-/)

• zymogram (C. neoformans /-/)

• auksonogram

• wytwarzanie chlamydospor

• wzrost na podłożu z cykloheksimidem

BEZPOŚREDNIE PREPARATY

• MYCOBACTERIUM TUBERCULOSIS - barwienie Ziehl-Neelsona

• BACILLUS ANTHRACIS - barwienie Grama i błękitem metylenowym wg Lofflera

• CORYNEBACTERIUM DYPHTERIAE - barwienie Neissera

• TREPONEMA PALLIDUM - w mikroskopie z ciemnym polem widzenia

• NEISSERIA GONORRHOEAE - barwienie Grama i błękitem metylenowym (dwoinki wewnątrz leukocytów wielojądrzastych)

• CANDIDA ALBICANS - barwienie Grama, preparat niebarwiony - strzępki i makronidia (lampka Wooda - świecą)

ANTYBIOGRAMY

• STAPHYLOCOCCUS - podłoże agar odżywczy, temp. 37°C, warunki tlenowe, antybiotyki: streptomycyna, neomycyna, augmentin, syntarpen, sefril, cefuroksym, wankomycyna, erytromycyna, doksycyklina, sulfatiazol

• STREPTOCOCCUS - podłoże MH z krwią, temp. 37°C, warunki tlenowe, antybiotyki: penicylina G, ampicylina, cefadryna, augmentin, tienamycyna, erytromycyna, nitrofurantoina, sulfadiazyna, doksycyklina

• ENTEROBACTERIACEAE - podłoże MacConkey'a, temp. 37°C, 48h, warunki tlenowe, antybiotyki: sulfatiazol, doksycyklina, kwas nalidyksowy, ceftazydym, aztreonam, azlocylina, mecylinam, temocylina, cefadroxil

• PSEUDOMONAS - podłoże MH, temp. 37°C, 24-48h, warunki tlenowe, antybiotyki: sulfatiazol, kolistyna, augmentin, cefapim, cefotaksym, karbenicylina

• CANDIDA - podłoże Sabouraud, temp. 25-28°C, 2-3 dni, oglądamy i inkubujemy w temp. 37°C, antybiotyki: grzybica głęboka: 5-fluorocytozyna, miconazol, amfoterycyna B, ketoconazol; grzybica powierzchniowa: gryzeofulwina, klotrymazol, nystatyna, polifungina

• MYCOBACTERIUM - na skosach Lowensteina-Jensena z próbą kontrolną bez leku. W podłożu znajduje się określony lek i na to podłoże posiewamy zawiesinę macierzystą i jednocześnie na podłoże L-J bez leku posiewamy zawiesinę (próba kontrolna). Odczytanie wyników: w przypadku podłoża ze streptomycyną oporne są te prątki, których wzrost na podłożach przekracza 10% w porwnaniu z próbą kontrolną. W przypadku podłoży z etionamidem, izoniazydem, PAS, rifampicyną, wiomycyną za oporne uznajemy te prątki, których wzrost przekracza 1% próby kontrolnej.

Różnice w wykonaniu antybiogramu dla prątków:

• dłuższy czas inkubacji

• posiew na skosach

• antybiotyki w podłożu a nie na krążkach

• wyniki w procentach

• specyficzne podłoże L-J

• CLOSTRIDIUM - podłoże MH wzbogacone krwią, temp. 37°C, 48h, warunki beztlenowe, antybiotyki: cefmetazol, tienamycyna, augmentin, metronidazol, erytromycyna, doksycyklina.

ODRÓŻNIANIE DROBNOUSTROJÓW

STAPHYLOCOCCUS AUREUS od STAPHYLOCOCCUS EPIDERMIDIS

• S.aureus: koagulaza(+) - ścięcie plazmy króliczej, rozkłada mannitol, wytwarza fosfatazę

• S.epidermidis: koagulaza(-), nie rozkłada mannitolu, wytwarza fosfatazę

STAPHYLOCOCCUS AUREUS od STAPHYLOCOCCUS SAPROPHYTICUS

• próba na koagulazę: S.aureus(+), S.saprophyticus(-)

• wytwarzanie fosfatazy, odczyt wobec NaOH - czerwona barwa: S.aureus(+), S.saprophyticus(-)

• test na nowobiocynę: S.aureus(-), S.saprophyticus(+) /tylko on/

STREPTOCOCCUS AGALACTIAE od STREPTOCOCCUS PYOGENES

• obydwa hemoliza β

• CAMP-test: S.agalactiae (+), S.pyogenes(-)

• hydroliza hipuranu sodu: S.agalactiae (+), S.pyogenes(-)

• wrażliwość na bacytracynę: S.agalactiae(-), S.pyogenes(+)

STREPTOCOCCUS PYOGENES od STREPTOCOCCUS PNEUMONIAE

• hemoliza: S.pyogenes β, S.pneumoniae α

• wrażliwość na bacytracynę: S.pyogenes(+), S.pneumoniae(-)

• wrażliwość na optochinę: S.pyogenes(-), S. pneumoniae(+)

• CAMP-test: S.pyogenes(-), S.pneumoniae(+)

• rozpuszczalność w żółci: S.pyogenes(-), S.pneumoniae(+)

ENTEROCOCCUS FAECALIS od MYCOPLASMA PNEUMONIAE:

• podłoże: E.faecalis: agar odżywczy, M.pneumoniae nie rośnie na podłożach sztucznych

• czas wzrostu: E.faecalis - krótko, M.pneumoniae - około tygodnia

• E.faecalis: hemoliza α,β,γ, hydroliza eskuliny, wzrost w pH 9,6, ścinanie mleka i redukcja błękitu metylenowego, wzrost w obecności 10% żółci

KLEBSIELLA PNEUMONIAE od CRYPTOCOCCUS NEOFORMANS:

• podłoże: dla C.neoformans - Sabouraud, K.pneumoniae - MacConkey

• fermentacja laktozy: C.neoformans (-),K.pneumoniae (+)

• C.neoformans: rozkłada inozytol

• K.pneumoniae: śluzowe kolonie

CORYNEBACTERIUM DYPHTERIAE od CHLAMYDIA TRACHOMATIS

• barwienie Grama: C.dyphteriae G(+), Ch.trachomatis G(-)

• podłoże: C.dyphteriae - Loefflera wzbogacone krwią, Ch.trachomatis - nie rośnie na podłożach sztucznych (na linii komórkowej MacCoy'a)

• C.dyphteriae: posiada ziarnistości - ciałka Bebesa-Ernsta

• Ch.trachomatis: posiada wtręty (metoda Giemzy - ciemnopurpurowa barwa)

LISTERIA MONOCYTOGENES od SHIGELLA SHIGAE

• barwienie Grama: L.monocytogenes G(+), Sh.shigae G(-)

• podłoże: L.monocytogenes - podłoże zawierające m.in. telluryn potasu, kwas nalidyksowy, Sh.shigae - podłoże SS, Levine'a, Hektoen

• temperatura wzrostu: L.monocytogenes +4˚C, Sh.shigae +37˚C

• L.monocytogenes: ruch w temperaturze pokojowej, hemoliza krwi, wytwarzanie katalazy

CRYPTOCOCCUS LUTEUS od STREPTOCOCCUS SAPROPHYTICUS

• barwienie Grama: S.saprophyticus G(+), C.luteus G(-)

• podłoże: S.saprophyticus - agar odżywczy, C.luteus - podłoże Sabouraud

• S.saprophyticus: wytwarzanie katalazy, wrażliwy na nowobiocynę

• C.luteus: rozkłada inozytol

PSEUDOMONAS AERUGINOSA od PSEUDOMONAS FLUORESCENS

• temperatura wzrostu: P.aeruginosa 30˚C, 42˚C, P.fluorescens: 30˚C

PSEUDOMONAS AERUGINOSA od CITROBACTER FREUNDII

• P.aeruginosa: wytwarzanie barwników (pyocyaniny i fluoresceiny), wzrost na podłożu King A,B

• wytwarzanie oksydazy: P.aeruginosa (+), C.freundii (-)

CORYNEBACTERIUM DYPHTERIAE od CLOSTRIDIUM DIFFICILE

• warunki wzrostu: C.dyphteriae - tlenowe, C.difficile - beztlenowe

• podłoże: Loefflera wzbogacone krwią, C.difficile: półpłynne VL

• C.dyphteriae: rozkłada skrobię i glikogen

• C.difficile: wytwarza spory

PROTEUS VULGARIS od innych ENTEROBACTERIACEAE

• nie rośnie na MacConkey'u

• wzrost mgławicowy

• na podłożu SS w postaci żółtych kolonii z czarnym środkiem (H₂S)

CAMPYLOBACTER FETUS od CAMPYLOBACTER JEJUNI, COLI

• temperatura wzrostu: C.fetus 25˚C, C.jejuni, C.coli 42˚C

• kwas nalidyksowy: hamuje wzrost C.jejuni, C.coli

• cefalotyna: hamuje wzrost C.fetus

CZYNNIKI CHOROBOTWÓRCZE

STAPHYLOCOCCUS AUREUS:

• hemolizyny α, β, γ, δ

• leukocydyna

• toksynaepidermolityczna

• enterotoksyny gronkowcowe

• toksyna TSST-1

STREPTOCOCCUS PYOGENES

• białko M

• otoczka

• toksyna erytrogenna, pirogenna

• hemolizyny: streptolizyna O, S

• inne enzymy: nukleazy A,B,C,D, streptokinaza

STREPTOCOCCUS PNEUMONIAE

• otoczka polisacharydowa

• pneumolizyna O

• neuraminidaza

ESCHERISCHIA COLI

• fimbrie (EPEC, CFA - antygeny fimbrialne kolonizacji, NFA - antygeny niefimbrialne)

• enterotoksyny (EHEC, ETEC, termostabilna ST, termolabilna LT

SALMONELLA

• endotoksyny

• egzotoksyna neurotropowa (S.typhi)

SHIGELLA

• enterotropowa termostabilna endotoksyna

• termolabilna egzotoksyna (Sh.dysenteriae)

PSEUDOMONAS AERUGINOSA

• endotoksyna

• egzotoksyna A

• enterotoksyna

• lecytynaza

• leukocydyna

CLOSTRIDIUM BOTULINUM

• toksyna botulinowa (jest ektotoksyną i neurotoksyną, typy A, B, C1, C2, D, E, F, G

CLOSTRIDIUM TETANI

• ektotoksyna i neurotoksyna (tetanospazmina)

• hemolizyna (tetanolizyna)

CAMPYLOBACTER JEJUNI

• enterotoksyna

HODOWLE DROBNOUSTROJÓW

• na agarze odżywczym:

• STAPHYLOCOCCUS

• BACILLUS

• ENTEROCOCCUS

• PSEUDOMONAS

• LISTERIA

• ESCHERISCHIA

• na podłożach sztucznych nie należy hodować:

• MYCOPLASMA

• RICKETTSIA

• WIRUSY

• CHLAMYDIA

• COXIELLA

PRÓBY PODŁOŻA DO IDENTYFIKACJI DROBNOUSTROJÓW

• próba wrażliwości na metycylinę - STAPHYLOCOCCUS AUREUS [zespół wstrząsu toksycznego]

• próba wrażliwości na bacytracynę - STREPTOCOCCUS PYOGENES [angina]

• próba wrażliwości na optochinę - STREPTOCOCCUS PNEUMONIAE [

• CAMP-test - STREPTOCOCCUS AGALACTIAE [zakażenie okołoporodowe]

• próba Eleka - CORYNEBACTERIUM DYPHTERIAE [błonica]

• Fluorocult (VRB-agar) - ESCHERISCHIA COLI (świeci)

• Rambach-agar - ESCHERISCHIA COLI (zielona kolonia), SALMONELLA (czerwona kolonia), PROTEUS (bezbarwna kolonia)

• podłoże Hektoen - SALMONELLA, SHIGELLA (niebiesko-zielona kolonia), ESCHERISCHIA COLI (łososiowo-żółta kolonia)

• podłoże Nickersona - do mikrohodowli CANDIDA

• podłoże Sabouraud - CANDIDA

• podłoże Roiron - NEISSERIA GONORRHOEAE [rzeżączka]

• podłoże Wilsona-Blaira - SALMONELLA

• podłoże Lewensteina-Jensena - MYCOBACTERIUM TUBERCULOSIS [gruźlica]

• podłoże SS - SALMONELLA, SHIGELLA

• odczyn Dicków - STREPTOCOCCUS PYOGENES

• odczyn wygaszania Schultza-Charltona - odróżnienie wysypki płonniczej

• szereg Robesona - CORYNEBACTERIUM

• schemat Kauffmana-White'a - SALMONELLA

• podłoże Hayficka - MYCOPLASMA

• próba Sereny - szczepy EIEC

• test na tkance Vero lub na noworodkach króliczych - szczep y ETEC i EHEC

• aglutynacja szkiełkowa - szczepy EPEC

• odczyn Coombsa - KLEBSIELLA, OXYTOCA OZAENAE

• odczyn Ascoliego - BACILLUS ANTHRACIS [wąglik]

83

---