SZLAK ZAMKÓW PIASTOWSKICH

Jednym z elementów Sudeckiego krajobrazu są przepięknie wkomponowane w otoczenie zamki i ich ruiny.

Przez wieki zmieniało się znaczenie i wygląd piastowskich warowni. W XIII i w pierwszej połowie XIV w. broniły one granic Śląska. Po przekazaniu w 1392 roku ostatniego niezależnego księstwa śląskiego pod panowanie Korony Czeskiej, zamki przestały pełnić funkcje obronne i przechodziły w ręce prywatne, głównie rodów śląskich. W okresie wojen husyckich w latach 1426-1438 większość twierdz została zdobyta i częściowo zniszczona. Okres renesansu przypadający na XVI w. przyczynił się do odbudowy i rozbudowy warowni, które nabrały nowych form. Następny wiek, w szczególności okres wojny trzydziestoletniej (1618- 1648) przyniósł kolejne nieodwracalne zniszczenia twierdz piastowskich. Wiek XVIII to powolny upadek zamków, które straciły wartości obronne, spowodowane zmianą sposobów walki i prowadzenia wojen. Ze względu na trudne warunki terenowe, nieliczne z nich doczekały się przebudowy na rezydencje ziemskie. Ożywienie ruinami dawnych zamków nastąpiło w pierwszej połowie XIX w., przeprowadzano wówczas prace zabezpieczające. Udostępniano je do zwiedzania turystom, budując w ich obrębie gospody i schroniska. Przełom XIX i XX w. to okres nieudolnie przeprowadzanych prac konserwatorskich, wyniku których wiele twierdz zatraciło swój pierwotny kształt.

ŚLĄSK W PAŃSTWIE PIERWSZYCH PIASTÓW

      W 990 roku Śląsk stał się integralną częścią państwa piastowskiego, za sprawą Mieszka I, który umiejętnie wykorzystał konflikt czesko - niemiecki. Potwierdza to dokument Dagome Iudex,zawierający dość dokładny opis granic państwa.

Południowo - zachodnia granica państwa polskiego oparła się na Bobrze i Kwisie. Pas między tymi rzekami a Nysą Łużycką, prawie w całości zalesiony, stanowił strefę przejściową o charakterze obronnym. Wzdłuż Nysy zbudowano szereg grodów obronnych, które były kontynuacją linii ciągnącej się od Szczecina wzdłuż Odry. Były to następujące grody: Szydłów, Niemcza Łużycka, Gubin, Zgorzelec. Między Gubinem i Zgorzelcem na lewym brzegu Nysy zbudowano ciąg wałów obronnych. Drugą linię obronną stanowiły grody wzdłuż Bobru i Kwisy: Krosno Odrzańskie, Nowogród, Iława, Bolesławiec i Wleń. Nad Odrą były grody w Bytomiu Odrzańskim, Głogowie i Wrocławiu.

       Następca Mieszka I, Bolesław Chrobry równie doskonale wykorzystał zaistniałą sytuację zewnętrzną, do umocnienia kraju w ówczesnej Europie. Na tronie cesarskim zasiadał Otton III, widzący w Polsce jeden z filarów swego ogólno chrześcijańskiego tworu państwowego, złożonego ponadto z Galii, Germanii i Italii. Ottona III łączyły bliskie stosunki z biskupem praskim Wojciechem Sławnikowicem, późniejszym świętym.

Po męczeńskiej śmierci Wojciecha, podczas nieudanej misji w Prusach, Chrobry wykupił jego zwłoki i sprowadził je do Gniezna , przyczyniając się tym samym, do zbudowania w Europie wizerunku Polski jako kraju promieniującego chrześcijaństwem. Na synodzie w Gnieźnie w 1000 roku, Chrobry, wykorzystując falę entuzjazmu i uwielbienia dla zamordowanego biskupa, uzyskuje zgodę na utworzenie metropolii w Gnieźnie, oraz utworzenie biskupstw w Krakowie, Poznaniu, Kołobrzegu i we Wrocławiu. Dla Śląska oznaczało to oderwanie od diecezji praskiej i mocniejsze związanie się z państwem polskim.

Następcą cesarza Ottona III, Henryk II, nie podzielał poglądów swego poprzednika, wręcz starając się osłabić potęgę Chrobrego, który w 1002 roku zdobył Pragę wykorzystując wewnętrzne kłopoty południowych sąsiadów, co przyczyniło się do konfliktu polsko - niemieckiego, zakończonego pokojem w Budziszynie w 1818 roku, który potwierdził przynależność do Polski Milska i Łużyc.

Śmierć Henryka II, umożliwiła Bolesławowi, w 1025 roku na koronację, kilka miesięcy przed śmiercią. W spadku synowi Mieszkowi II, pozostawił silny i potężny kraj zagrożony przez rosnące w siłę możnowładztwo, oraz otoczony przeciwnikami, których potęga szybko rosła.

W 1031 roku, mimo początkowych sukcesów nie udaje się Mieszkowi II utrzymać władzy, zostaje wygnany przez swego brata Bezpryma, którego Chrobry odsunął od władzy i umieścił w klasztorze.

Po śmierci brata, w 1032 roku, Mieszko II powraca do kraju, jednoczy kraj, ale zostaje zmuszony przez cesarza do zrzeczenia się korony. Po jego śmierci, z braku centralnej władzy kraj pogrąża się w chaosie. Następuje podział państwa na szereg samodzielnych organizmów politycznych rządzonych przez książąt.

W 1038 roku chaos panujący w Polsce wykorzystał Brzetysław, władca Czech, pustosząc doszczętnie Wielkopolskę oraz wcielając w granice swojego państwa Małopolskę i Śląsk.
       Wzrost potęgi Brzetysława, zaniepokoiło cesarza, który postanowił odbudować państwo polskie, pomagając w 1039 roku synowi Mieszka II, Kazimierzowi odzyskać władzę.
       Kazimierz zbrojnie odzyskał Małopolskę oraz w 1050 roku Śląsk. W 1054 roku, na zjeździe w Kwedlinburgu, cesarz uznał powrót Śląska do Polski, ale zlecił płacenie na rzecz Czechów trybutu, co było powodem dalszych konfliktów polsko - czeskich.

Następcą Kazimierza był jego syn, Bolesław Śmiały, który dzięki sprytnej polityce, popierając papiestwo walczące z cesarstwem, uzyskał od niego koronę w 1076 roku.
       Po wygnaniu Bolesława z kraju, władze przejął jego brat Władysław Herman, który doprowadził do podziału kraju miedzy swoich synów Bolesława i Zbigniewa. Śląsk w tym okresie należał do Bolesław Krzywoustego. Ostateczną władzę uzyskał Bolesław Krzywousty.

W 1096 roku czeski książę Brzetysław II najechał na Śląsk, nie zdołał jednak go zagrabić. Pokój zawarto w Kłodzku w 1115 roku, potwierdzając przynależność Śląska do Polski.

Śmierć Bolesława Krzywoustego w 1138 roku, kończy okres dziejów Śląska w państwie pierwszych władców piastowskich.

ŚLĄSK W OKRESIE PANOWANIA PIASTÓW (1138 - 1392)

      Po śmierci Bolesława Krzywoustego, Polska została podzielona miedzy jego synów. Władysław jako senior otrzymał ziemię krakowską, a Śląsk jako dzielnicę dziedziczną. Bolesław Kędzierzawy otrzymał Mazowsze, Mieszko Wielkopolskę, a wdowa Salomea wraz z nieletnimi synami ziemię sieradzko - łęczycką.

Władysław na wskutek próby uzyskania władzy nad całym krajem i usunięcia braci z ich dzielnic, zmuszony został w 1146 roku uchodzić na dwór niemiecki, dokąd później została również odesłana jego żona Agnieszka wraz z dziećmi.

Księciu seniorowi nie udało się, mimo pomocy, najpierw króla Konrada III, a później cesarza Fryderyka I Barbarossy, powrócić do kraju. Zmarł w Saksonii w czerwcu 1159 roku.
      W 1163 roku, w wyniku układów miedzy cesarzem Fryderykiem I a seniorem książąt polskich Bolesławem Kędzierzawym, synowie Władysława, zwanego Wygnańcem, powrócili na Śląsk, obejmując ziemie leżące w diecezji wrocławskiej i lubuskiej.

Rządy na Śląsku objęli dwaj starsi bracia, Bolesław zwany Wysokim i Mieszko o przydomku Plątonogi. Najmłodszy, Konrad Laskonogi zgodnie z przeznaczeniem ojca, był duchownym. Wspólne rządy doprowadziły do podziału, po interwencji cesarza Fryderyka I Barbarossy, Bolesław otrzymał Wrocław i Legnicę, Mieszko Plątonogi - Racibórz, a syn Bolesława, Jarosław w dożywocie Opole.
      W 1177 roku po raz drugi Bolesław Wysoki, zostaje wygnany ze Śląska przez swego brata Mieszka i syna Jarosława. Schronienie uzyskał w Krakowie u Kazimierza Sprawiedliwego. Na skutek układów, Bolesław ponownie otrzymał Dolny Śląsk z Wrocławiem, ale bez Głogowa, który przypadł Konradowi Laskonogiemu, po porzuceniu stanu duchownego.

Po śmierci Konrada, Głogów powraca do Bolesława, a po śmierci swego syna Jarosława, 22 marca 1201 roku odzyskuje również Opole.

Po śmierci Bolesława Wysokiego w 1201 roku, władze przejął jego syn z drugiego małżeństwa z Adelajdą Suizbach, siostrą żony króla Konrada III, Henryk, zwany Brodatym. Traci on jednak Opole, które zajął brat Bolesława Wysokiego, Mieszko Plątonogi, wcielając je do swego księstwa raciborskiego.
 Żoną Brodatego została Jadwiga, córka Bertolda księcia Meranu, uznana później za świętą. Kanonizacja odbyła się 26 marca 1267 roku.

Głównym celem Henryka Brodatego było skupienie w swym ręku jak najwięcej dzielnic, które rozdrabniały się coraz bardziej, ale nie był w stanie podjąć walki ze stryjem o odzyskanie Opola. Otrzymał jednak Otmuchów za 1000 grzywien oraz za poparcie Mieszka w jego staraniach o senioralną dzielnicę krakowską.

W 1222 roku Henryk wyruszył na wyprawę przeciwko Prusom. Po zajęciu Ziemi Chełmińskiej odbudował zamek w Kwidzyniu i osadził w nim swoją załogę, która pozostawała tu do 1226 roku, do czasu sprowadzenia przez Konrada Mazowieckiego Krzyżaków i oddania im tego zamku.

W 1227 roku został zamordowany książę senior Leszek Biały, a Henryk został opiekunem Bolesława, kilkumiesięcznego syna zamordowanego księcia. Spowodowało to zatarg z bratem Leszka Białego, Konradem Mazowieckim. W początkowym okresie Henryk pokonał Konrada, lecz ten w 1229 roku podstępnie napadł na Henryka i uwięził go w zamku płockim. Na skutek starań księżnej Jadwigi został zwolniony, lecz musiał wyrzec się Małopolski na rzecz Konrada.

W 1230 roku, po śmierci księcia opolskiego Kazimierza, Henryk przejął opiekę nad jego małoletnimi synami i księstwem opolskim.

W wyniku zabiegów dyplomatycznych Henryk w latach 1232 - 1234 zdobył Kraków, a w 1233 roku, za namową rycerstwa wielkopolskiego, wkroczył do Wielkopolski rządzonej wówczas przez Władysława Odonica, sprawcę zamachu na księcia Leszka Białego. Po opanowaniu prawie całej Wielkopolski, ustąpił z niej pod naciskiem duchowieństwa. W roku następnym ponownie wyruszył do Wielkopolski i po pokonaniu Odonica przyłączył południową jej część do swego księstwa.

Pod koniec życia Henryk Brodaty panował na znacznej części ziem polskich: na Górnym i Dolnym Śląsku, Ziemi Lubuskiej, w Małopolsce i znacznej części Wielkopolski. Zmarł w Krośnie Odrzańskim 19 marca 1238 r. Zwłoki przewieziono do Trzebnicy i tu uroczyście pochowano w kościele klasztornym, mimo że książę zmarł obłożony klątwą kościelną, przez biskupa wrocławskiego Tomasza I.

Po śmierci Henryka Brodatego rządy objął jego młodszy syn Henryk, zwany Pobożnym, który już za życia ojca otrzymał w zarząd Wielkopolskę. W 1216 r. Pobożny ożenił się z Anną, córką króla Czech Przemysła Ottokara.

Henryk Pobożny trzy lata po objęciu władzy ugruntował ją na odziedziczonych ziemiach, stając się najpotężniejszym z książąt piastowskich. Dalszą działalność księcia przerwał najazd Tatarów i bitwa pod Legnicą 9 kwietnia 1241 roku w której Henryk Pobożny poniósł śmierć.

Do 1242 r. rządy w imieniu niepełnoletnich synów sprawowała księżna Anna. W tym roku księciem śląskim został najstarszy syn Henryka Pobożnego Bolesław, zwany Rogatką.

Osłabienie Śląska najazdem Tatarów oraz brak zdolności organizacyjnych i dyplomatycznych Rogatki spowodowały rozpad potężnego księstwa. Najpierw Konrad Mazowiecki oderwał Małopolskę, a następnie odpadła Wielkopolska i Lubusz.

Pod naciskiem matki i biskupa wrocławskiego Tomasza I doszło do podziału księstwa. Rogatka otrzymał Wrocław, a Henryk III Biały, jeden z młodszych synów Henryka Pobożnego, Legnicę. Po pewnym czasie doszło do zamiany księstw. O schedę upomniał się również trzeci syn Pobożnego, Konrad, przewidziany początkowo do stanu duchownego. Po długotrwałych walkach z Rogatką otrzymał część głogowską księstwa.

Książę Bolesław Rogatka zmarł w 1278 roku, dzieląc księstwo pomiędzy trzech synów. Najstarszy, Henryk Gruby otrzymał Legnicę, Bernard zwany Skoczkiem Jawor, a najmłodszy Bolko Świdnicę. Był on protoplastą linii książąt świdnicko - jaworskich.

W 1266 roku zmarł książę wrocławski Henryk III, pozostawiając małoletniego syna, Henryka Probusa, pod opieką Przemysła Ottokara II w Pradze.

W 1278 roku Probus uzyskał od cesarza Rudolfa Habsburga Ziemię Kłodzką, a w kolejnych latach swych rządów zaczął realizować zamiar sięgnięcia po koronę polską. W tym celu Probus wszedł w układy z książętami opolskimi, tworząc potężne księstwo. Nie doczekał się jednak koronacji. Zmarł w 1290 roku, nie doczekawszy się powrotu poselstwa z Rzymu. Mocą testamentu przekazał Probus księstwo wrocławskie Henrykowi głogowskiemu, widząc w nim ewentualnego realizatora zjednoczenia kraju, ziemię krakowską Przemysłowi II, a ziemię kłodzką oddał Wacławowi, królowi Czech sądząc, że tym zaspokoi jego roszczenia do Śląska. Utworzył również księstwo biskupie z głównymi miastami: Nysą, Paczkowem i Otmuchowem. W testamencie pominął zaś Henryka Grubego, który liczył na Wrocław, doprowadziło to do kolejnych konfliktów na Śląsku.

Henryk Gruby zbrojnie zdobył Wrocław, łącząc księstwo wrocławskie z legnickim, a po śmierci brata Bernarda w 1286 roku przyłączył również księstwo jaworskie.

Bolko świdnicki za poparcie Henryka Grubego, w staraniach o Wrocław otrzymał Jawor i Strzegom, łącząc w ten sposób księstwo świdnickie i jaworskie, a następnie Dzierżoniów, Ząbkowice i Strzelin.

W 1293 roku Henryk Gruby został pojmany przez księcia Henryka głogowskiego. Po kilku miesiącach uwięzienia i tortur załamał się i odstąpił księstwo wrocławskie. Po uwolnieniu zmarł we Wrocławiu 22 lutego 1296 roku, wybierając na opiekuna swoich trzech nieletnich synów Bolka świdnickiego, który w zamian za to otrzymał Sobótkę i gród na Ślęży.

Bolko dla obrony granic swego księstwa, jak i księstwa wrocławskiego, zbudował cały szereg nowych zamków, a istniejące rozbudował. Zmarł w 1301 roku, został pochowany w ufundowanym przez siebie opactwie krzeszowskim.

Księstwo świdnicko - jaworskie zostało podzielone między trzech synów Bolka, Bernard otrzymał Świdnicę, Bolko II Ziębice, a Henryk Jawor. Po śmierci Bernarda w 1326 roku rządy po nim przejął Bolko II zwany Małym. W chwili objęcia władzy księstwo świdnickie zajmowało rozległy teren z miastami: Świdnicą, Kamienną Górą, Bolkowem i Strzegomiem.

W 1345 roku Bolko II zawarł układ o "przeżycie" z Henrykiem jaworskim, a po jego śmierci w 1346 roku odziedziczył jego ziemie z Jaworem, Jelenią Górą, Lwówkiem Śląskim i Bolesławcem. W 1348 r. uzyskał w dożywocie od biskupa wrocławskiego Przecława zamek Jawornik, położony na granicy z Czechami.

 Układ z Henrykiem jaworskim spowodował interwencję króla czeskiego Karola IV, który rościł pretensje do księstwa jaworskiego. Bolko II pomocy szukał u swego wuja, króla polskiego Kazimierza Wielkiego, który wkroczyły na Śląsk i dotarły w pobliże Wrocławia.

W 1348 roku zawarto rozejm polsko - czeski, na mocy którego Śląsk maił wejść w skład Czech, w związku z tym Bolko zawarł w Pradze w 1350 roku porozumienie z Karolem IV. Postanowiony został wówczas związek małżeński księżniczki jaworskiej Anny, córki Henryka jaworskiego, z niedawno urodzonym synem Karola IV Wacławem. W ten sposób Karol IV osiągnął zamierzony cel, jakim było zdobycie ostatniego niezależnego księstwa śląskiego. Małżeństwo Anny z Wacławem nie doszło do skutku, gdyż zmarł on mając zaledwie dwa lata. Nie zniechęciło to Karola IV, który nie mając innego syna sam postanowił ożenić się z Anną, niedoszłą synową. Karol IV owdowiał w lutym 1353 roku, a już w marcu przystąpił do rozmów na temat powtórnego ożenku. Ślub Anny i Karola odbył się w Budzie 27 maja 1353 roku. Zawarto wówczas układ, na mocy którego Karol zrzekł się pretensji do ziemi płockiej i Mazowsza, Kazimierz Wielki oddał Czechom Byczynę i Kluczbork, a Ludwik węgierski zrezygnował z praw do Śląska.

Bolko II na wypadek swej śmierci zapisał Annie całe księstwo, z zastrzeżeniem, że dożywotnio władać nim będzie żona Bolka Agnieszka, córka Leopolda Habsburga. Również w umowie znalazł się punkt przewidujący, że gdyby księciu urodził się syn, wówczas on przejmie księstwo, a Anna otrzyma 100 tysięcy grzywien.

Karol potwierdził wszystkie przywileje, jakie w księstwie świdnicko-jaworskim posiadało rycerstwo, a także prawa miast i wsi.

28 lipca 1353 roku odbyła się w Pradze uroczysta koronacja Anny na królową Czech. Obecny na tych uroczystościach Bolko otrzymał od Karola IV zamek na Ślęży.

Głównym celem polityki Bolka II było utrzymanie suwerenności księstwa i rozszerzenie jego granic, nie tyko zbrojnie, lecz również przez kupno ziem od zubożałych książąt.

W 1356 roku kupił od księcia legnickiego Wacława Złoty Stok i Srebrną Górę, a dwa lata później nabył również należną mu połowę Brzegu i Oławy i wziął w zastaw Złotoryję.

W 1359 roku wykupił ziemię siewierską z rąk księcia Przemka cieszyńskiego. Po swej siostrze Konstancji, żonie Przemka głogowskiego otrzymał połowę księstwa głogowskiego i ścinawskiego.

W 1360 roku po nie udanych pertraktacjach z biskupem wrocławskim Przecławem o Grodków, siłą zajął miasto, a w 1364 roku książę nabył za 9 tysięcy kop groszy praskich Dolne Łużyce.

Bolko II Mały zmarł bezpotomnie, jako książę rozległych terenów obejmujących znaczną część Górnego i Dolnego Śląska oraz Dolnych Łużyc, 28 lipca 1368 roku. Pochowany został w Krzeszowie.

Księżna Agnieszka rządziła księstwem do 1392 roku. Po jej śmierci ostatnie niezależne księstwo śląskie przeszło pod panowanie czeskie.

ZAMEK GRODZIEC

      Zamek położony jest na wysokości 389 m n.p.m., na szczycie bazaltowego stożka, góry Grodziec, leżącej w południowej części Pogórza Bolesławieckiego.

W okresie wczesnego średniowiecza istniał w tym miejscu gród plemienia Bobrzan. Najstarsza pisana wzmianka o Grodźcu pochodzi z bulli papieża Hadriana IV z 1155 roku, mowa w niej jest o kasztelani. Następnie zamek wymieniany jest w dokumencie z 1175 roku, informującym o wizycie Mieszka Starego.

W 1294 roku zamek w niezwykły sposób wszedł w posiadanie księcia głogowskiego Henryka III. Uwięził on księcia legnickiego Henryka V Grubego, który w zastaw za swoje życie oddał mu Grodziec. Następny właściciel zamku książę świdnicko - jaworski Bolko I, w latach 1296-1301 dokonał rozbudowy zamku. W 1320 roku zamek został kupiony od księcia legnickiego Bolesława III Szczodrego przez rycerza Swolo Busewoya (Bożywoja) z Chojnowa. W rękach tego rodu zamek pozostawał do 1473 roku. Od rodziny Bożywojów warownię odkupił książę legnicki Fryderyk I, który przystąpił do rozbudowy warowni. Powstała wówczas budowla na planie wydłużonego sześcioboku, z dużą wieżą bramną i basztami w narożach. Po śmierci księcia w 1488 roku prace budowlane zostały wstrzymane. Rozbudowę kontynuował, po przejęciu władzy, syna Fryderyka I, książę Fryderyka II. Prace trwały w latach 1522-24 pod kierunkiem architekta Wendela Raskopfa ze Zgorzelca. Powstały wówczas renesansowe budynki mieszkalne w zachodniej części podwórca zamkowego, oraz założenia obronne - dwie basteje od wschodu i zachodu. W XVI wieku zamek należał do kolejnych książąt legnickich, Fryderyka III, następnie jego syna Henryka XI, który w 1559 roku objął rządy. Doprowadził on do ogromnego zadłużenia księstwa. Szukając możliwości spłacenia długów, książę Henryk, wyruszył w podróż po krajach Rzeszy. W czasie nieobecności księcia Henryka XI, władzę przejął jego młodszy brat książę brzeski Fryderyk IV, który wydzierżawił warownię Leonardowi Skopowi za 10000 talarów.

W 1577 roku o Grodziec upomniał się Henryk XI, zajmując go siła. Wówczas to warownia stała się bazą rozbójniczych wypadów, monstrualnych uczt, połączonych z turniejami rycerskimi. Henryk XI znów opuścił zamek w 1578 roku, przekazując opiekę nad nim Zedlitzowi. Ten jednak wkrótce przekazał zamek cesarskiemu namiestnikowi. W czasie wojny trzydziestoletniej, w latach 1633 - 1646 w zamku stacjonowały wojska cesarskie, również miał tu swoją siedzibę wódz wojsk cesarskich Albrecht Wallenstein. Grodziec, podczas oblężenia przez wojska protestanckie został prawie całkowicie zniszczony. Ocalał jedynie częściowo budynek mieszkalny.

W roku 1675 odbudowę rozpoczął ostatni książę piastowski Jerzy IV Wilhelm, prace jednak nie zostały ukończone z powodu, przedwczesnej śmierci księcia. Zamek pozbawiony właściciela popadł w całkowitą ruinę. W roku 1899 roku Grodziec zakupił von Dirksen, który zafascynowany romantycznymi ruinami postanowił je odbudować. Pracami budowlanymi kierował architekt Bodo Ebhardt. Z powodu braku ikonografii przedstawiających zamk sprzed zniszczenia, nie było możliwe odtworzenie rzeczywistego jego wyglądu. Odbudowa trwała w latach 1906-08, wykorzystano w jej trakcie oryginalne elementy pozostałe po zniszczonej budowli. Zrekonstruowano mury obronne z północno-wschodnią wieżą, wieżę bramną i główny budynek mieszkalny. Właściciel przeznaczył obiekt na cele turystyczne.

Zamek ponownie popadł w ruinę po pożaże w 1945 roku. Przez pierwsze powojenne lata kilkukrotnie zmieniali się jego właściciele, dopiero kiedy stał się w 1959 roku własnością prywatną przeprowadzono na nim prace konserwatorskie.

Plan Zamku

  1 - Zamek gotycki
  2 - Podzamcze
  3 - Wieża bramowa
  4 - Brama
   5 - Wieża narożna
   6 - Basteje
   7 - Baszta cylindryczna
   8 - Budynek mieszkalny
   9 - Brama

ZAMEK WE WLENIU
      Ruiny zamku położone są na wysokości 360 m n.p.m., na szczycie bazaltowego wzgórza Lenno, wznoszącego się na lewym brzegu Bobru.

 Pierwotnie istniał tu gród drewniano - ziemny plemienia Bobrzan, podniesiony w 1108 roku do rangi kasztelani przez Bolesława Krzywoustego. W bulli papieża Hadriana I z 1155 roku wymieniona jest jako "castrum Valan".

Wzniesienie pierwszej murowanej budowli przypisuje się księciu Bolesławowi I Wysokiemu. Powstała ona w końcu XII wieku i składała się z muru obwodowego i sześciokątnej wieży.

W początkach XIII wieku często na zamku przebywał książę Henryk I Brodaty wraz ze swoją małżonką Jadwigą, późniejszą świętą - patronką Śląska. Książę rozbudował zamek o mieszkalną wieżę i kaplicę. Wkrótce również zastąpiono sześciokątną wieżę okrągłą, o średnicy 12 metrów i grubości murów do 3 metrów.

W połowie XIII zamek we Wleniu stał się własnością księcia legnickiego Bolesław Rogatki, który wykorzystał go jako więzienie. Więził w nim min. w 1256 roku biskupa wrocławskiego Tomasza, a w 1277 roku swego bratanka, księcia wrocławskiego Henryka IV Probusa. Po wcieleniu Wlenia w granice księstwa świdnicko - jaworskiego w połowie XIV wieku, zamek przeszedł pod patronat księcia świdnicko-jaworskiego Bolka II Małego, który rozbudował twierdzę, powstał wówczas tzw. zamek średni. Po śmierci Bolka, wdowa po nim, księżna Agnieszka przekazała w 1368 roku zamek w zastaw lenny rycerzom von Zedlitz. W 1377 roku właścicielem zamku został Tymo von Kolditz, który dokonał rozbudowy i umocnienia warowni, do takiego stopnia, że w 1428 roku podczas powstania husyckiego zamek nie został zdobyty. Przez następne lata zamek często zmieniał właścicieli, przez co popadał w ruinę, dopiero w 1567 roku, gdy właścicielem twierdzy został Sebastian Zedlitz, przystąpiono do prac remontowych. Prace nadzorował architekt Georg der Wahlig. Wzmocniono wówczas obronność warowni poprzez podwyższenie murów i wieży. W 1581 roku nowym właścicielem zamku został Sebastian von Schaffgotsch, a w 1605 roku Konrad von Zedlitz, który uzyskał złą sławę, gnębiąc okoliczną ludność. W czasie wojny trzydziestoletniej zamek był kilkakrotnie oblegany i zdobywany przez wojska szwedzkie i cesarskie. W 1620 roku kwaterował tu książę Janusz Radziwiłł. W 1646 roku został zdobyty i spalony, przez wojska cesarskie pod dowództwem Montecucliego.

Po wojnie nowym właścicielem zamku został pułkownik króla Francji Ludwika XIII Adam von Kaulhaus, który pozostawił zamek w ruinie. W wieku XVIII zamek kupuje hrabia Grünfeld, a po jego śmierci w 1804 roku przechodzi na własność rodziny Haugowitz, w której rękach pozostaje do II wojny światowej. Na podstawie zachowanych ruin i dawnych rycin można odtworzyć pierwotny wygląd zamku. Zbudowany był z kamienia na planie nieregularnym, przystosowanym do warunków terenowych. Najstarszą częścią jest tzw. zamek górny z wolno stojącą kolistą wieżą od południa, pochodzący z XII w. Następna rozbudowa w XIV wieku dodała tzw. zamek średni położony po północnej stronie zamku górnego. Ostateczny wygląd nadała zamkowi rozbudowa w XVI w. Całość otoczona murem składała się z trzech elementów oddzielonych od siebie murem wewnętrznym, zwanych zamkami: górnym, średnim i niskim. Wjazd do zamku prowadził wzdłuż zachodniego i północnego odcinka murów i poprzez bramę umieszczoną od wschodu w zamku niskim, a następnie przez bramy wewnętrzne dochodził do zamku górnego. Budynek mieszkalny znajdował się prawdopodobnie po zachodniej stronie dziedzińca zamku górnego. W murach dwóch pozostałych zamków były zabudowania mieszkalne dla załogi i budynki gospodarcze.

W latach 1955-1956 przeprowadzono prace konserwatorskie i zabezpieczające wieżę, z której roztacza się wspaniały krajobraz, na północy Pogórze Izerskie, na południowym wschodzie Pogórze Kaczawskie z Grodźcem i Ostrzycą, na południowym wschodzie Góry Kaczawskie, a na południu Karkonosze.

Plan Zamku

A - Zamek Górny
B - Zamek Średni
C - Zamek Niski
1 - Wieża
 2 - Budynki mieszkalne
 3 - Fosa
 4 - Brama

RYCERSKA WIEŻA MIESZKALNA
      Wieża obronna powstała na początku XIV wieku i łączy się ją z działalnością budowlaną Piastów świdnicko - jaworskich. Jest jedną z najokazalszych tego typu budowli w Europie Środkowo-Wschodniej i największą XIV- wieczną na Śląsku.

W latach 1312-1346, Siedlęcinem władał książę Henryk I Jaworski, syn Bolka I, i to on najprawdopodobniej jest budowniczym wieży.

Kolejnym właścicielem wieży był Bolko II, książę świdnicki. Po jego śmierci, w 1368 lub 1369 roku woda po nim, księżna Agnieszka z Habsburgów, sprzedała warownię rycerzowi Jenschinowi von Redern. W rękach tej rodziny wieża znajdowała się do pierwszej połowy XV wieku.

Wieża wzniesiona została na planie czworoboku, o wymiarach 22,2 na 14,35 m i wysokości 19 m, zbudowana została z kamienia o grubości murów wynoszących 2 metry. Podpiwniczona budowla miała pierwotnie trzy kondygnacje zwieńczone krenelażem i otoczona była fosą.

Do istotnej przebudowy doszło w XVI wieku, dobudowano wówczas jedno piętro, które przykryto czterospadowym dachem gontowym. Dotychczasowy krenelaż zamurowano, wybito dodatkowe otwory okienne a do każdej kondygnacji dodano wykusz pełniący funkcję latryny. Kolejne przebudowy wieży miały miejsce w wieku XVIII, zasypano wtedy część fosy, dobudowano barokowy dwór, oraz w XIX wieku, wymieniono wówczas niektóre stropy i przeprowadzono remont więźby dachowej. Dwie dolne kondygnacje podzielone są na mniejsze pomieszczenia, a dwie następne są jednoprzestrzenne. Parter służył celom gospodarczym. W drugiej kondygnacji mieściła się kuchnia i pomieszczenie mieszkalne pana fortecy. Trzecia kondygnacja, bogato zdobiona pełniła funkcję reprezentacyjną, a na czwartej mieszkała załoga zamku. W sali trzeciej kondygnacji zachowały się malowidła ścienne pochodzące z połowy XIV wieku, najprawdopodobniej z lat 1345 - 46. Za fundatora a może i twórcę lub inspiratora treści ideowych malowideł uważa się Henryka I Jaworskiego, który należy do głównych reprezentantów kultury rycersko - dworskiej na Śląsku.  Polichromie odkryto i częściowo odsłonięto w latach 1880 - 90. Do końca odsłonięte zostały w 1936 roku, a następnie partiami nieudolnie przemalowane przez Johanna Drobka. Zmian tych nie usunięto podczas konserwacji w latach 1954 i 1969. Ośrodkiem kompozycji jest wielki wizerunek św. Krzysztofa. Na lewo od niego uwidocznione zostały dwie pary, małżeńska i narzeczeńska oraz poniżej zmarli w grobach. Z prawej strony przedstawione są dwa najważniejsze epizody z życia rycerza Okrągłego Stołu - Lancelota z Jeziora. W dolnym pasie malowideł, w pierwszej scenie ukazano nowo pasowanych na rycerzy Okrągłego Stołu młodzieńców, Lancelota i jego kuzyna Lionela, wyruszających na swoją pierwszą wyprawę. Druga scena przedstawia Lancelota zasypiającego dla odpoczynku pod jabłonią, a Lionela obejmującego straż. W trzeciej widzimy czuwającego Lionela, zasypiającego na mieczu. W czwartej Lancelot walczy z rycerzem - rozbójnikiem Tarquinem. W piątej zaś posłańca Króla Artura dziękującego na klęczkach Lancelotowi za uratowanie z niewoli Tarquina. Kontynuację tego wątku powieści stanowi rysunkowa scena na zachodniej ścianie i przedstawia Lancelota zwyciężającego w pojedynku czterech najlepszych rycerzy Okrągłego Stołu. Ostatni epizod zamyka narrację dolnego pasma malowideł, a mówi o tym ze Lancelot został najdzielniejszym i największym z rycerzy świata. Górne malowidła mówią o wiarołomnej miłości Lancelota do żony Artura , królowej Ginewry, co spowodowało moralny upadek ich obojga oraz kres chwały królestwa. Scena pierwsza mówi o wyjściu królowej Ginewry na zabawę majową do lasu w pobliżu zamku Camelot. Druga opowiada o uprowadzeniu królowej przez przebranego w zielony majowy strój rycerza Meleganta. Trzecia przedstawia uwolnienie Ginewry przez Lancelota, wtedy to zakochani Ginewra i Lancelot dopuszczają się zdrady. Ujawnienie ich związku spowodowało rozkład królestwa, któremu kres położyła bitwa pod Calman, a Lancelot i Ginewra oddali się pokucie , zamykając się w klasztorach. Zapowiedzią upadku Lancelota miało być uzdrowienie przezeń, jako najznakomitszego rycerza, rannego Urry'ego de Hongera, przedstawione to zostało w niedokończonej szkicowanej scenie czwartej, na zachodniej ścianie. Przedstawienia mają wydźwięk moralizatorski. Przez świętego Krzysztofa, patrona rycerzy, symbolizują niewzruszoną wierność Chrystusowi, która cechować powinna, każdego prawdziwego rycerza - chrześcijanina. Wierności tej brakło Lancelotowi, który przez grzeszną miłość do Ginewry zdradził króla Artura. Polichromie zajmują, ponad 33 m2 powierzchni ściany. Wykonane zostały w technice al secco na pobiale wapiennej - pokrywanie barwnikami suchego tynku, skraplanego woda. wapienną. Od grudnia 2001 roku właścicielem wieży mieszkalnej w Siedlęcinie jest Fundacja "Zamek Chudów".

Plan Wieży

            1 - Wieża Mieszkalna
            2 - Budynek Barokowy
            3 - Dawna Fosa

ZAMEK SOKOLEC
      Niewielkie pozostałości zamku wznoszą się na wierzchołku Krzyżnej Góry, u stóp Krzyżnej Skały i Zamkowych Skał, na wys. ok. 630 m.

      Na podstawie zachowanych fragmentów murów można z pewnym prawdopodobieństwem określić pierwotny układ przestrzenny budowli. Był to zamek murowany na planie czworoboku o zaokrąglonych narożach od północy. Dziedziniec zamknięty był od południa skałą, od wschodu i północy murem kamiennym i od zachodu dwoma budynkami murowanymi. Na zewnątrz zamku, od strony wschodniej można dostrzec nikłe ślady wałów. Dzieje zamku, szczególnie wczesne, nie są dobrze udokumentowane i budzą spore wątpliwości. Prawdopodobnie istniał w tym miejscu wczesnosłowiański gród obronny, który powstał w okresie istnienia państwa Wielkomorawskiego w latach 623 - 658.
Murowany zamek powstał na miejscu grodu w 1207 roku z inicjatywy księcia Henryka Brodatego.
Najstarszy zachowany dokument pochodzący z 1369 roku, mówi o przekazaniu grodu oraz majątku związanego z nim, przez księżnę Agnieszkę, wdowie po księciu świdnickim Bolku II, jako lenno Clericusowi Bolcze, uważanego za założyciela Bolczowa. Do lenna zamkowego należały wówczas m.in.: Karpniki, Rędziny, a także odległe Stare Rochowice i Bełczyna. W 1406 roku w posiadanie zamku wszedł Hans von Tschirn z Płoniny. W czasie wojen husyckich, w 1432 roku Hans von Tschirn przyłączył się do husytów, a dwa lata później zmienił poglądy i zaprosiwszy na swój dwór, dwóch dowódców husyckich pojmał ich i przekazał biskupowi wrocławskiemu. Husyci w odwecie zniszczyli zamek. W 1508 roku król Władysław Jagiellończyk wydzierżawił w postaci zastawu klucz zamkowy Antonowi Schoffowi (Schaffgotschowi) z Chojnika, zaznaczając, że zamek jest już ruiną. W 1604 r. hrabia von Schaffgotsch wykupił od cesarz cały klucz, stając się właścicielem Sokolca. Szczyt Krzyżnej Góry i ruiny Sokolca były potem przedmiotem długotrwałego sporu pomiędzy von Schaffgotschem i von Kanitzem, m.in. o prawo poboru drewna z lasu. Ponowne zainteresowanie ruinami nastąpiło w pierwszej połowie XIX w., gdy księżna Marianna, małżonka księcia Prus Wilhelma, zagospodarowywała okoliczne tereny po nabyciu przez nich zamku w Karpnikach. Do naszych czasów zachował się nikły fragmenty muru, najprawdopodobniej budynku mieszkalnego.

Plan Zamku

            1- Brama
            2 - Budynki mieszkalne
            3 - Dziedziniec

ZAMEK BOLCZÓW
      Ruiny zamku wznoszą się na skalistym występie, stromo opadającym do Doliny Janówki, na wysokości 561 m n.p.m.

      Dzieje zamku nie są zbyt dobrze znane, szczególnie w pierwszym okresie. Przyjmuje się że zamek zbudował w drugiej połowie XIV wieku rycerz Bolicz (Bolec, Bolic) wywodzący się z rodu dworzan książąt świdnicko - jaworskich. Do budowy wykorzystano istniejące ukształtowanie terenu i istniejące samotnie stojące skały, które połączono kamiennym murem, co utworzyło dziedziniec.  W czasie wojen husyckich w twierdzy mieściła się baza husytów, zdobyta w 1433 roku przez wiernych papieżowi mieszczan z Świdnicy i Wrocławia. Bolczów uległ wówczas zniszczeniu. Pod koniec XV w., po powojennych zniszczeniach zamek zostaje odbudowany i dwukrotnie powiększony. Rozbudowa polega na opasaniu nieregularnym w obrysie kamiennym murem przyległych od południowego wschodu skał oraz na splantowaniu południowego dziedzińca zewnętrznego. Dziedziniec ten oprócz funkcji obronnych, mógł spełniać także funkcje reprezentacyjne, charakterystyczne dla okresu późnego średniowiecza. W południowym narożniku dziedzińca wzniesiono wieżę bramną, wykorzystując blok skalny jako wschodni bok wznoszonej czworobocznej budowli. W latach 1537 - 1543 zamek Bolczów należał do Justusa Decjusza z Krakowa, dworzanina króla Polski, Zygmunta Starego. Justus Decjus był także właścicielem Kuźnic i kopalni w Miedziance, lokowanej już na prawie miejskim. Decjusz jako sekretarz królewski po 1520 roku spowodował nadanie nowych przywilejów miejskich i znaczną rozbudowę miasteczka. Dochody z Miedzianki umożliwiły prace budowlane na zamku, przeprowadzone w latach 1520 - 1550. Przed piętnastowieczną wieżą bramną wzniesiono wysunięty kamienny barbakan, półkoliście zamknięty od strony zewnętrznej. Od wschodu barbakan oparł się o skałę, na której zbudowano półcylindryczną basteję, jako dodatkowe wzmocnienie obrony wstępu do zamku. W murach barbakanu i bastei znajdowały się strzelnice, przystosowane do broni palnej. Na przełomie XV/XVI w. w związku z zagrożeniem Śląska ze strony Turków, następuje dalsza modernizacja obwarowań zamkowych i miejskich, uwzględniająca ostrzeliwanie z dział i broni ręcznej oraz obronę przed ostrzeliwaniem z zewnątrz. Dla znaczniejszego utrudnienia dostępu do barbakanu i zamku od strony południowej wykuto suchą fosę, również i tu wykorzystując dogodne ukształtowanie terenu. Następnymi właścicielami zamku była rodzina Schaffgotsch. Daniel von Schaffgotsch dokonuje w latach 1608-1609 niewielkiej przebudowy zamku. W czasie wojny trzydziestoletniej zamek był oparciem wojsk cesarskich, jednak 27 września 1645 roku na mocy układu przechodzi on w ręce szwedzkie. W dniu 6 grudnia tegoż roku na zamku wybucha pożar, prawdopodobnie przez zaprószenie ognia przez żołnierzy.       Po pożarze zamek powoli przekształca się w ruinę. W 1848 roku właściciel zamku Wilhelm hr. zu Stolberg-Wernigerode przeprowadził pewne prace naprawcze i zabezpieczające zniszczoną warownię.  Pod koniec XIX w. na zamku zbudowano małe schronisko turystyczne, które po 1945 roku przestaje funkcjonować, a pozbawiony dozoru obiekt, popada w dalszą ruinę. Prace konserwacyjne ruin przeprowadzono w 1965 roku, objęły one prze de wszystkim wycięcie zieleni, odgruzowanie fragmentów budowli, rozbiórkę grożących runięciem partii schroniska, wzmocnienie brzegów fosy, przemurowanie korony zachowanych murów, stabilizację schodów i przejść, wykonanie nowego mostu nad fosą oraz nowej bramy wjazdowej w otworze barbakanu.
Plan Zamku

1 - Sucha fosa
            2 - Barbakan
            3 - Basteja
            4 - Baszta bramowa
            5 - Tajna furtka
            6 - Dziedziniec dolny
            7 - Dziedziniec górny
            8 - Dziedziniec gospodarczy
            9 - Wieża
            10 - Cysterna na wodę
            11 - Kapelania

ZAMEK NIESYTNO

      Ruiny zamku położone są na skalnym cyplu na wysokości 550 m n.p.m.

      Wzniesie warowni przypisuje się księciu Bolkowi I Surowemu. Powstała ona pod koniec XIII wieku i była jednym z ogniw łańcucha broniącego Śląsk od strony Czech.
Najstarsza pisana wzmianka o zamku pochodzi 1300 roku, mowa w niej jest o kasztelanie Albercie z Bawarii.
      Z tego okresu pochodzi wieloboczna kamienna wieża i mury zamku górnego. Następnie twierdza wymieniana jest w dokumencie z 1432 roku, stwierdzającym przynależność zamku do Hansa von Tschirna. Podczas wojen husyckich, Hans przyłączył się do husytów. Spowodowało to w 1434 roku najazd mieszczan świdnickich, pod patronatem biskupa wrocławskiego, na zamek, który uległ wówczas częściowemu zniszczeniu. Dwa lata później Tschirn zmienił poglądy, aby się zrehabilitować, zaprosił na pobliski zamek Sokolec, dwóch dowódców husyckich, pojmał ich i przekazał biskupowi wrocławskiemu. W 1471 roku zamek został przekazany przez lubiąskiego opata Pawła na własność Jerzemu Zedlitzowi. W 1545 roku ówczesny właściciel zamku, Paweł Zedlitz wybudował obok zamku renesansowy pałac, później wielokrotnie przebudowywany.
Od połowy XVI w. zamek Niesytno zaczął popadać w coraz większą ruinę, do naszych czasów zachowała się ośmioboczna wieża oraz fragmenty murów. Pałac zniszczony został przez pożar, wywołany prawdopodobnie nieumyślnym zaprószeniem ognia w 1992 roku.

Plan Zamku

 1 - Pałac renesansowy
 2 - Wieża
  3 - Podwórzec górny
  4 - Podwórzec dolny
  5 - Schody
  6 - Altana
  7 - Budynek bramny
   8 - Ruiny zamku średniowiecznego
   9 - Wieża średniowieczna
    10 - Budynek bramny

ZAMEK W BOLKOWIE

      Zamek w Bolkowie należy do najstarszych i najbardziej interesujących zachowanych zabytków średniowiecznego budownictwa obronnego w Polsce.
      Położony jest na wzgórzu wznoszącym się na wysokość 396 m n.p.m., którego południowo-wschodnie łagodne zbocze, obniża się w kierunku miasta, a północne stromo opada w kierunku Nysy Szalonej.

 Pierwsza udokumentowana wzmianka o zamku pojawia się w 1277 roku. Właścicielem był wówczas książę legnicki Bolesław II Rogatka, prawdopodobnie założyciel twierdzy.
Zamek składa się z dwóch części, pierwotnej gotyckiej i renesansowej. W południowo - wschodniej części gotyckiej, wznosi się wieża klinowa, której ostroga wzmocniona obrobionymi i zaostrzonymi ciosami żółtego i czerwonego piaskowca skierowane jest w stronę największego zagrożenia, w tym wypadku miasta. Taka konstrukcja powodowała "ześlizgiwanie" się pocisków po murze. Wieża posiada cztery kondygnacje o średnicy od 12,3 do 15 metrów i łącznej wysokości 28 metrów. Grubość murów w przyziemiu wynosi 4,5 metra. Wejście do wieży znajduje się na wysokości 9 metrów, do którego prowadziły drewniane schody, które z łatwością można było zniszczyć, dzięki czemu stawała się ona jeszcze trudniejsza do zdobycia. W dolnej jej części znajdował się loch głodowy, do którego dostęp prowadził z góry, z wnętrza wieży. Na wyższe kondygnacje prowadzą schody umieszczone w grubości muru, oświetlone rzadko rozproszonymi okienkami. Na szczycie znajduję się pomost otoczony szeregiem strzelnic. Prawdopodobnie pierwotnie od strony południowo-wschodniej, w miejscu ostrogi muru istniał wysunięty ganek obronny. Z wieży, na północnym-wschodzie widać Przedgórze Sudeckie, ze Wzgórzami Strzegomskimi, na południowym wschodzie i południu Góry Wałbrzyskie z Trójgarbem, a na zachodzie i północnym zachodzie Góry Kaczawskie. W 1279 roku zamek wraz z całym księstwem świdnickim obejmuje książę Bolko I, po jego śmierci 1303 roku władzę przejął jego syn Bernard, a w 1326 roku Bolko II Mały. W latach 1301-1368 książęta Bernard i Bolko II Mały dokonali rozbudowy i umocnienia zamku. Rozbudowano wówczas umocnienia bramne, wykopano na dziedzińcu studnię, powiększono południowo - wschodni budynek mieszkalno-gospodarczy. Część budynku najbardziej wysunięta na południowy wschód posiadała trzy kondygnacje, przechodzące w dwie. Trzecie piętro zajmowała kaplica o gotyckim sklepieniu żebrowym, niższe kondygnacje pełniły rolę pomieszczeń mieszkalnych i sal reprezentacyjnych. Parter przeznaczony był dla pomieszczeń gospodarczych. Klatki schodowe i wejścia na poszczególne piętra znajdowały się na zewnątrz budynku, od strony dziedzińca. W 1345 roku zamek czterokrotnie zostaje szturmowany przez wojska czeskie, jednak wraz z miastem nie zostaje zdobyty. Po śmierci Bolka II Małego w 1368 roku zamek odziedziczyła wdowa po nim księżna Agnieszka, a po jej śmierci w 1392 roku, twierdza przeszła pod panowanie Korony czeskiej. W 1463 roku zamek został zdobyty przez króla czeskiego Jerzego z Podiebradu. Osadził on w nim rycerza Jana von Tschirna, który zajął się rozbojem. Doprowadziło to do zbrojnej wyprawy mieszczan wrocławskich i świdnickich na zamek w 1468 roku. Po zdobyciu twierdzy Jana von Tschirna powieszono, a miasto wraz zamkiem przekazano pod opiekę królowi Maciejowi Korwinowi. W 1493 roku, po sześciotygodniowym oblężeniu, zamek zdobył w imieniu czeskiego władcy, Władysława Jagiellończyka, książę cieszyński Kazimierz II. Po roku król czeski przekazuje zamek w zastaw Fabianowi von Tschirnhaus. Na początku XVI wieku zamek został przekazany przez cesarza Ferdynanda I wrocławskiemu biskupowi Jakubowi von Slaza w dożywocie. Biskup na polecenie monarchy w 1540 roku przystąpił do modernizacji warowni. Prace prowadzone były pod nadzorem znanego na Śląsku architekta włoskiego Jakuba Parrowa. W wyniku rozbudowy, która trwała do 1549 roku, zamek otoczono drugimi murami obronnymi wzmocnionymi przez dwie basteje. Przebudowano budynki mieszkalne i wieżę, które otrzymały attykowe zwieńczenia w kształcie jaskółczych ogonów i półkoli. Wieżę połączono gankiem z dawnym domem mieszkalnym. W północnym narożniku zamku wybudowano trzykondygnacyjny budynek mieszkalny, tzw. dom kobiet. Budynek ten posiadał zewnętrzną klatkę schodową, która łączyła się krużgankami z budynkami mieszkalnymi.  Po śmierci biskupa w 1543 roku dobra zamkowe przeszły jako posiadłość lenna na jego rodzinę. Od 1570 roku zamek stał się własnością Mateusza von Logau, a następnie przeszedł w posiadanie rodziny von Zedlitz. Na początku XVII wieku dobudowano do renesansowego budynku loggię, od strony dziedzińca. W okresie wojny trzydziestoletniej, zamek dwukrotnie był oblegany w latach 1640 i 1642. Zdobyty został dopiero w 1646 roku przez wojska szwedzkie pod wodzą generała Wittenberga. Zniszczeniu uległy wówczas trzy basteje i fragmenty murów. Komendantem zamku został kapitan von Luck, który częściowo remontuje szkody powstałe na skutek działań wojennych. W 1650 roku Szwedzi opuszczają zamek, który powraca do rodziny von Zedlitz. Ostatnimi właścicielami bolkowskiej warowni z rodu von Zedlitz, były cztery siostry, które w 1703 roku, sprzedały zamek klasztorowi cystersów w Krzeszowie. Po sekularyzacji dóbr zakonnych w 1810 roku, twierdza przeszła na własność pruskiego skarbu państwa i popadła w zupełną ruinę.
Pierwsze prace konserwacyjne podjęto w 1850 roku, a kontynuowane były w 1893 roku. W okresie międzywojennym kilkukrotnie były prowadzone badania i prace zabezpieczające zamek. Na parterze domu kobiet mieściło się schronisko, a wyższe kondygnacje zajmowało muzeum.
Obecnie na terenie zamku znajduje się Odział Muzeum Okręgowego w Jeleniej Górze.
Plan Zamku

            1 - Wieża
            2 - Dziedziniec
            3 - Budynek mieszkalny
            4 - Dziedziniec zewnętrzny
            5 - Dom Kobiet
            6 - Wielki dziedziniec
            7 - Dziedziniec turniejowy
            8 - Wielka basteja
            9 - Brama

ZAMEK ŚWINY

      Ruiny zamku wznoszą się na skalnym, zalesionym cyplu na wysokości 351 m n.p.m., na Pogórzu Wojcieszowskim.

W miejscu dzisiejszego zamku znajdował się w X w. drewniano-ziemny gród obronny, wymieniany po raz pierwszy w kronice Kosmasa w 1108 roku jako Zvini in Polonia. Następna wzmianka o warowni pojawia się w bulli papieża Hadriana IV z 1155 roku i mowa w niej jest o kasztelani. W latach 1230 - 1248 wymieniani są trzej kasztelanowie, Tacer, comes Jaxa i Petrico. Po przeniesieniu przez księcia świdnicko - jaworskiego Bolka I Surowego w latach siedemdziesiątych XIII w., kasztelani do pobliskiego Bolkowa, gród stał się siedzibą rodu von Schweinichen. Dokument z 1288 roku, najprawdopodobniej sfałszowany, wymienia jako właściciela grodu Johanna von Swyn, a z 1313 roku Petera de Svyn i Gunzeline de Swyn. Na miejscu drewnianego grodu w połowie XIV wieku powstała, na planie prostokąta o wymiarach 12 x 18 m, podpiwniczona, czterokondygnacyjna wieża mieszkalna, wykonana z kamienia łamanego, o grubości murów wynoszących 2,5 m., przykryta dwuspadowym dachem. Wejście na poszczególne kondygnacje prowadziło wewnętrznymi drewnianymi schodami. Na parterze mieściła się sala rycerska, a wyższe kondygnacje zajmowały pomieszczenia mieszkalne. Całość otoczona była murem obwodowym, tworzącym dziedziniec. Okres wojen husyckich, dla zamku była łaskawy, ponieważ jako jeden z nielicznych nie poniósł żadnych strat. W połowie XV w. ówczesny właściciel Guncelin von Schweinichen, rozbudował warownię. Powstał wtedy nowy dwuszczytowy budynek mieszkalny i nowe mury obwodowe, wjazd prowadził przez bramę umieszczoną w południowej części murów. Największa i ostania przebudowa zamku na renesansową rezydencję nastąpiła w latach 1614-1620, za rządów Hansa Zygmunta II von Schweinichen. Wzniesiono wówczas od strony północno-zachodniej trzykondygnacyjny pałac na planie prostokąta, zamknięty po obydwu stronach cylindrycznymi wieżami. Bramę wjazdową umieszczono asymetrycznie w południowej części trójszczytowej wschodniej elewacji i wykończono ozdobnym portalem, nad którym znajduje się herb rodowy. Dojście do niej prowadziło przez zwodzony most. Całość została otoczona nowym murem obronnym, przystosowanym do broni palnej, z bastejami i bastionem. Rozbudowa ta przyniosła wyraźny podział na zamek górny, z gotycką wieżą mieszkalną i dolny z renesansowym pałacem. Po śmierci Hansa Zygmunta II w 1664 roku okazała budowla przeszła we władanie bocznej linii rodziny von Schweinichen, której ostatnim przedstawicielem był zmarły w 1702 roku hrabia Georg Ernst von Schweinichen. W 1713 roku dobra przejął zięć Hansa Zygmunta II von Schweinichen, Sebastian Heinrich von Schweinitz. Rodzina von Schweinitz opuściła zamek w 1769 roku. Od tego czasu zaczął on stopniowo popadać w ruinę. W tym samym roku zamek kupił pruski minister stanu Joahann Heinrich hrabia von Churschwand. Wdowa po nim odsprzedała go austriackiej rodzinie hrabiowskiej von Hoyos-Sprinzenstein, w której rękach pozostawał do 1945 roku. Pierwsze prace konserwatorskie przeprowadzono w 1931 i 1936 roku, zabezpieczono wówczas pozostałości murów i pokryto wieżę mieszkalna dwuspadowym dachem. Po wojnie prace remontowe przeprowadzono m.in. w latach 1962, 1964, 1967. Od 1991 roku zamek jest własnością obywatela szwedzkiego, Aleksandra S. von Freyera.

Plan Zamku

            1 - Wieża mieszkalna
            2 - Budynek mieszkalny
            3 - Budynek reprezentacyjny
            4 - Basteje
            5 - Bastion
            6 - Most

ZAMEK CISY

    Ruiny zamku położone są na płaskim szczycie wzgórza, na wysokości 350 m n.p.m., którego północny stok stromo opada do doliny Czyżynki.

Prawdopodobnie na przełomie XII i XIII w. w miejscu dzisiejszego zamku stał drewniany gród strzegący przebiegających nieopodal traktów handlowych. Wzniesienie murowanej budowli często przypisuje się Bolesławowi Rogatce, synowi Henryka II Pobożnego, jednak przepuszczalnie budowniczym był książę świdnicko - jaworski Bolko I, na przełomie XIII i XIV w. Była to budowla usytuowana w środkowej części wzniesienia, do której wjazd prowadził przez basztę bramną umieszczoną w północno-wschodniej części murów. Mury otaczające założenia bramne miały kształt lekkiego trapezu. W południowym narożniku znajdowała się cylindryczna, ponad 4 m. wysokości wieża, a w północno zachodnim budynek mieszkalny, którego dwie ściany stanowiły fragment murów. Wewnętrzną część zajmował niewielki dziedziniec. W drugiej połowie XIV zamek rozbudował i przebudował Bolko II Mały, a rezydował w nim Kasztelan Strzegomia Nickel Bolcze. Otoczono wówczas całość drugim pierścieniem murów, tworząc miedzy nimi dziedzińce. Wjazd do warowni prowadził przez fosę od strony południowej. Po śmierci księżnej Agnieszki w 1392 roku, wdowie po Bolku II Małym, zamek przeszedł w ręce prywatne. W okresie wojen husyckich warownia została zdobyta i zniszczona przez odziały husyckie w 1466 roku. W drugiej połowie XV i na przełomie XV i XVI w. dochodzi do rozbudowy zamku. Powstaje wtedy mur otaczający północny cypel, tworząc zachodni dziedziniec, na którym mieściła się 7 m długości i 3 m głębokości cysterna na wodę. W północno - zachodnim narożniku wzniesiony zostaje budynek mieszkalny. Wjazd do twierdzy prowadził przez zwodzony most i przedbramie, umieszczone od południa. Podczas wojny trzydziestoletniej warownia zostaje zdobyta i spalona w 1634 roku. Od tego okresu zamek stopniowo popada w ruinę, stając się siedzibą rozbójników. W początkach XVIII w ruiny stają się własnością rodziny von Czettritz. W 1719 roku kupił je hrabia Krzysztof Fryderyk zu Stolberg-Wernigerode, a od niego hrabia von Zeiten. Kolejnym właścicielem zrujnowanej twierdzy zostaje w 1864 roku wrocławski kupiec Marcus Schottländer, a następnie zakupuje je gwarectwo górnicze ze Szczawna Zdroju. W 1912 roku zamek przechodzi w ręce radcy handlowego Wilhelma Lendermana, a w 1917 roku odkupuje go właściciel hurtowni z Wrocławia, Emanuel Aufricht.
W 1927 roku właścicielem zostaje Walter Bremer, który przystępuje do zabezpieczenia i rekonstrukcji twierdzy. Zabezpieczone zostają wówczas resztki sklepień w budynku mieszkalnym, zrekonstruowana zostaje część wierzy oraz zewnętrzna brama. W latach 1961 - 1969 młodzież harcerska pod nadzorem Wojewódzkiego Kuratora Zabytków, oczyściła obiekt z dziko rosnącej roślinności, uporządkowała dziedzińce i międzymurza, naprawiono również most prowadzący do zamku, obecnie już nieistniejący.
Plan Zamku

            I - Dziedziniec zachodni
            II - Dziedziniec wschodni
            A - Zamek
            B - Brama wewnętrzna
            C - Wieża
            1 - Basteja
            2 - Mury zewnętrzne
            3 - Most

ZAMEK KSIĄŻ

      Zamek położony jest na skalnym cyplu w zakolu rzeki Pełcznicy, na prawym jej brzegu, na wysokości ok. 400 m npm. Dzieje zamku sięgają XIII w, gdzie prawdopodobnie istniał grodek obronny zniszczony przez króla czeskiego Przemysława Ottokara II w 1263 r.

W latach 1288-1292 książę świdnicko-jaworski Bolko I Surowy, buduje w tym miejscu nowy murowany zamek.
      Od 1388 roku zamek Książ należy do książąt świdnicko-jaworskich, następnie do 1392 do wdowy po księciu Bolku II, ostatnim piastowskim właścicielu, która w 1387 roku zapisała zamek staroście księstwa Beneszowi von Chustnik. Od 1396 roku starostą księstwa i zarazem zarządcą zamku zostaje Johann von Chotienitz. Po śmierci księżnej Agnieszki, zgodnie z testamentem Bolka II, Książ przeszedł we władanie króla czeskiego Wacława IV. W czasie wojen husyckich, w latach 1428-29 warownia została zdobyta i prawdopodobnie częściowo zniszczona przez husytów. Nowym właścicielem Książa został w 1445 roku po poślubieniu wnuczki Johanna von Chotienitz, Hermann von Czettritz. W 1459 roku król czeski Jerzy z Podjebradów, w celu przeciwstawienia się narastającej w tej części kraju fali rozboju, wyruszył ze zbrojną wyprawą na Śląsk, niszcząc wiele śląskich zamków, w tym w 1463 roku Książ. Po jego zniszczeniu król dał go w zastaw braciom Janowi i Mikołajowi von Schellendorf, którzy również zaczęli pałać się rozbojami. Po skargach okolicznych mieszkańców, król węgierski Maciej Korwin, rozkazał w 1475 roku zdobyć zamek. Jednak jego rozkazu nie spełniono i wyruszył on na wyprawę osobiście, zajmując po drodze wiele okolicznych zamków. W dniu 6 stycznia 1475 roku stanął on pod zamkiem, lecz nie zdobył go, gdyż został wezwany na Węgry gdzie wkroczyli Turcy. Król uzyskał jednak od Jana von Schellendorfa obietnicę że ten przestanie napadać na ludność. Obietnica nie została dotrzymana i w 1482 roku pojmano go, a rok później zamek został przy pomocy węgierskich żołnierzy i mieszczan świdnickich zdobyty przez Jerzego von Steina, któremu król Maciej Korwin przekazał zamek Książ na siedzibę. W 1490 roku, po śmierci króla Macieja Korwina, zamek Książ po raz kolejny wrócił w posiadanie królów czeskich, a personalnie Władysława Jagiellończyka. W latach 1484-1488 i 1490-1491 starostą na zamku był Friedrich von Hoberg z Dobrocina, a po nim w latach 1495-1497 Hans Volger - ostatni starosta królewski na Książu. W 1497 roku zamek wraz z okolicznymi dobrami stał się własnością prywatną. Kupił go za 10 tyś. kop praskich groszy ówczesny kanclerz, późniejszy podkomorzy królewski - Johann von Schellenberg. Po nim, w latach 1503-1509, Książ posiadali kolejno Peter i Hans von Haugwitz. W 1509 roku 11 czerwca, za 10 tyś. kop praskich groszy Książ przejął Konrad (Kunz) I von Hoberg z Podgórzyna koło Jeleniej Góry. Już w tym okresie rodzina ta była dość licznie rozgałęziona na Śląsku, a Konrad I był założycielem linii książańskiej. Jego syn Christoph, będący spadkobiercą zamku, przekształcił dobra książańskie w dziedziczny zastaw, powiększając jednocześnie majątek o kilka okolicznych wsi i zamek Grodno w Zagórzu Śląskim. W 1605 r. Dobra książańskie zamieniono ostatecznie w wolny majątek dziedziczny. Hans Heinrich I, był pierwszym w rodzinie który otrzymał tytuł szlachecki. Dyplomem z 23 września 1650 r. uzyskał dziedziczny tytuł barona, natomiast 12 lutego 1666 roku dziedzicznego hrabiego. 17 marca 1683 roku zaliczono rodzinę w poczet hrabiów Rzeszy Niemieckiej, a pierwszym był Hans Heinrich II. Za rządów Hansa Heinricha V nastąpiło gospodarcze wzmocnienie majątku poprzez nadanie mu królewskim aktem z 1772 roku formy majoratu. Dawało to gwarancję trwałości dóbr, ponieważ nie podlegały one podziałowi. W skład nowo utworzonego majoratu weszły 34 wsie i 4 miasta. Wiek XIX należał do obfitujących w ważne dla rodziny von Hochberg wydarzenia. Małżonka Hansa Heinricha VI, ks. Anna Emilie zu Anhalt - Kóthen - Pless, wniosła w posagu księstwo pszczyńskie, które odziedziczył następnie ich syn Hans Heinrich X, używający od 1848 roku tytułu księcia pszczyńskiego. Pełnił on jednocześnie wysokie funkcje publiczne, będąc m.in. prezydentem pruskiej Izby Panów oraz marszałkiem Sejmu Śląskiego we Wrocławiu. Największą postacią w dziejach rodziny von Hochberg był niewątpliwie Hans Heinrich XI, dziedziczny członek Izby Panów parlamentu pruskiego, potem Reichstagu, zarazem wielki łowczy cesarstwa. W 1905 roku otrzymał od cesarza Wilhelma II najwyższy tytuł książęcy, wtedy już bez praktycznego znaczenia. W 1891 roku żoną Hansa Heinricha XV została Mary Therese Olivia Cornwallis - West z rodu Delawarr (de la Warr) na Ruthin Castle, przedstawicielka starej, choć już mocno zubożałej, rodziny angielskiej, której przodkiem był Edward III, król Anglii. Dzięki temu księżna Daisy, bo tak zwano w całej Europie żonę Hansa Heinricha XV, skoligacona była z panującymi domami w Rosji, Niemczech, Austrii, Hiszpanii, Grecji. W 1941 roku zamek w Książu przejęty został przez państwo niemieckie za długi. Po wojnie natomiast został zajęty przez wojska rosyjskie, które opuściły go w lecie 1946 roku. Do wiosny 1948 roku znajdowała się w zamku siedziba Dyrekcji Przemysłu Węglowego. Od 1955 roku zamek użytkował krótko łódzki i warszawski Związek Spółdzielni Pracy. Dopiero w 1971 roku obiekt przejął Powiatowy Ośrodek Sportu, Turystyki i Wypoczynku w Wałbrzychu, a trzy lata później Sudeckie Zjednoczenie Rolno - Przemysłowe "Agrokompleks Sudety". W latach 1986-1990 mieściło się tu Wojewódzkie Centrum Kultury i Sztuki "Zamek Książ", a 1 czerwca 1990 roku powstała spółka z o.o. "Zamek Książ", ze stuprocentowym udziałem gminy Wałbrzych. 29 maja 1999 r. władze Wałbrzycha wydzierżawiły na 30 lat 4.252 m2 zamku brytyjskiej spółce "Heritage International Ltd".

Architektura

W drugiej połowie XIV w. zamek górny był kamienną, dwuskrzydłową budowlą na planie nieregularnym, posiadający kwadratową wieżę wysokości ok. 30 m, przy bramie wjazdowej. Zbudowany był na litej skale, przez co nie posiadał fundamentów. Przejście z zamku górnego na dolny prowadziło przez zwodzony most. Zamek dolny składał się m.in. od północy z okrągłej wieży budynku bramnego, dwóch półokrągłych baszt w północno-wschodniej części murów oraz murów obronnych z wałami i fosą. Średniowieczne pomieszczenia odnaleźć możemy we fragmentach tzw. Długiego Domu, gdzie znajdują się sklepienia kolebkowe, oraz trzy gotyckie portale kamienne. Także w dolnej części skrzydła południowego znajdują się niewielkie sale późnogotyckie, w których są okna ostrołukowe i sklepienia kolebkowe. Najwyższe piętro tzw. traktu Macieja, zbudowane jest w konstrukcji szachulcowej. Pierwsze prace remontowe i rozbudowę zamku w nieznanym dla nas zakresie, przeprowadził Georg von Stein, starosta króla Macieja Korwina, w latach 1483-1490. Kolejna przebudowa, w stylu renesansowym rozpoczęła się w połowie XVI w. Ówczesny zamek górny składał się m.in. z budynku mieszkalnego połączonego z kwadratową wieżą, piekarnią, nadbudowaną wtedy częścią ośmioboczną z dwoma zegarami i dwuskrzydłowy pałac pokryty gontem. Całość otoczona była podwójnymi murami. Podzamcze otoczone wałami i fosami mieściło pomieszczenia gospodarcze, takie jak: stajnie kuźnie, dom bednarza, browar i łaźnie, oraz w południowej części, w okrągłej wierzy, więzienie. Podczas wojny trzydziestoletniej Książ został splądrowany i zniszczony przez wojska cesarskie i austriackie. Po zakończeniu działań wojennych przeprowadzono w latach 1648-1655 przebudowę pomieszczeń zamkowych i gospodarczych. W miejscu rozebranych murów obronnych założono ogrody. W 1671 roku rozpoczęto barokizację, przy której zatrudniono m.in. Antonio Domenico Rossiego z Włoch. Południowe skrzydło połączono z wieżą, nadbudowano jedną kondygnację, zmieniono dachy, wykonano sztukaterie. Znacznej przebudowie uległ Długi Dom. Prace remontowe trwały do 1688 roku. W 1705 roku właścicielem zamku został Konrad Maksymilian von Hohberg, który w latach 1718 - 1734 całkowicie zmodernizował zamek. Konrad rozbudowę Książa zlecił Felixowi Antonowi Hammerschmidtowi, będącemu członkiem świdnickiego cechu budowniczych. Wzniesiono wtedy pięciokondygnacyjną bryłę od strony południowej i czterokondygnacyjną od wschodniej, pokrytą dachami mansardowymi i mocno wysuniętym ryzalitem z balkonem, wspartym na czterech masywnych filarach. W pierwszej połowie XVIII w. rozbudowano przylegający teren, na osi wjazdu postawiono budynek bramny z dwiema wieżami oraz dwie parterowe oficyny. Na dziedzińcu ograniczonym od południa i północy kamiennymi balustradami, na których umieszczano kamienne latarnie i rzeźby dłuta Augusta Gottfrieda Hoffmanna, ustawiono mitologiczne figury, wykonane przez rzeźbiarzy ze Świdnicy. Rzeźby przedstawiają Neptuna, Prozerpinę, Herkulesa, Alkioneusa, Boreasza, Orytheję oraz Dionizosa i Ariadnę.
W latach 90-tych XVIII wieku architekt Christian Wilhelm Tischbein, na zlecenie Jana Henryka VI von Hochberga, odbudował położony w pobliżu zamek Stary Książ. Ostatnia przebudowa zamku miała miejsce w latach 1908-1923, z inicjatywy Hansa Heinricha XV, sprowadził on z Wiednia architekta Humberta Walchera von Moltheina, któremu powierzył wykonanie projektów. Pracami budowlanymi kierował książęcy budowniczy Scheinert z Pszczyny. W pracach zaangażowanych było wielu obcokrajowców m.in. z Włoch, Rusi i Polski. Dobudowano wówczas potężne skrzydło od strony północnej i zachodniej, flankując tę część dwiema cylindrycznymi wieżami, z których lewa nazywana jest wieżą Białą, a prawa wieżą Jerzego. Fasadę, wyłożoną czerwonym piaskowcem śląskim, wieńczy kartusz herbowy, trzymany przez dwa kamienne lwy. Podczas tej przebudowy poszerzono tarasy, przebudowano wnętrza zamkowe, oraz zmieniono wygląd górnej części wieży, zdejmując cztery kamienne figury, zdobiące galerię wieży, nakrywając ją neorenesansowym hełmem. W 1940 roku Książ w zamian za umorzenie 7,8 miliona marek długów Hansowi Heinrichowi XVII, przechodzi na własność prowincji śląskiej. Rok 1941 jest najtragiczniejszym okres w dziejach zamku, który został skonfiskowany przez hitlerowców. Wywieziono wtedy wszystkie wartościowsze dzieła sztuki, meble oraz zawartość zamkowej biblioteki. Jednocześnie zniszczono wiele sal przebudowując je, zmieniono ich pierwotny wygląd zrywając boazerie, niszcząc plafony, sztukaterie i inne ozdobne elementy wystroju. Od 1943 roku rozpoczęto drążenie w skale na której stoi zamek tuneli, które do końca wojny osiągnęły łączną długość 900 metrów. Znajdowały się one 55 metrów poniżej dziedzińca. Przy głównym wejściu do zamku, 5 metrów od fasady wydrążono szyb o głębokości ponad 40 i średnicy 5 do 8 metrów. Dodatkowo wydrążono jeszcze trzy szyby prowadzące w głąb podziemnych chodników. Wydrążono również kilka krzyżujących się w podziemiach pod kątem prostym sal. Ze znajdującego się 15 metrów pod poziomem ziemi głównego szybu transportowego, poprowadzono betonowe korytarze do zamkowych piwnic. Korytarze te połączono z barokową częścią zamku poprzez windy. Przy tych pracach wykorzystywano więźniów z utworzonego w pobliskiej Głuszycy filii Obozu Koncentracyjnego Gross-Rosen. Dzieła dewastacji dokonały, choć już w znacznie mniejszym stopniu, wojska radzieckie, stacjonujące w Książu przez pierwsze powojenne miesiące. Po opuszczeniu zamku przez wojsko, stał on niezabezpieczony aż do roku 1956. Intensywną renowację rozpoczęto w roku 1968, co doprowadziło do przywrócenia kilku sal do ich dawnej świetności, m.in. Sala Maksymiliana, Sala Krzywa, Salony: Włoski, Różowy, Zielony, Złoty. Zamek Książ należy do największych w Polsce. Posiada ponad 400 pomieszczeń a z zabudowaniami gospodarczymi ok. 600, łączna kubatura pomieszczeń wynosi ok. 150000 m3. Charakterystycznym elementem zamku są tarasy i dziedzińce, z których najpiękniejszym, a jednocześnie najmniejszym jest Czarny Dziedziniec. Jego elewacje w części pokryte są geometrycznymi pseudosgraffitami, a w części pozostawiony został surowy kamień. Podczas XX-wiecznej przebudowy jedna ze ścian wyłożona została czerwonym piaskowcem, na której umieszczono herby właścicieli Książa. W części górnej, pod oknami trzeciej kondygnacji, umieszczono herby Luksemburgów, Piastów i Habsburgów. Niżej, pomiędzy oknami pierwszego i drugiego piętra, znajdują się herby króla Jerzego z Podiebradów, następnie Macieja Korwina, Hochbergów. Władysława Jagiellończyka i Habsburgów. Tarasy zajmują obszar ponad 2 ha na różnych poziomach. Największym książańskim tarasem jest Taras Zachodni, przylegający do neorenesansowej fasady zamku, znajdują się na nim trzy fontanny, w tym włoska, zajmująca centralne miejsce. Taras Kasztanowcowy, wzdłuż którego rośnie kilka kasztanowców, ograniczony z dwóch stron kamiennymi balustradami, posiada interesującą kopię norymberskiej kamienicy Pellera, którą wbudowano w neorenesansową część zamku, oraz część fontanny Donatella, jedna z najpiękniejszych w okresie przedwojennym. Poniżej Tarasu Kasztanowcowego, znajduje się Taras Różany z sześciostopniową kaskadową fontanną, wkomponowaną w skałę. Po jej obu stronach stoją cztery kamienne rzeźby dłuta A. G. Hoffmanna, przedstawiające personifikacje: wspaniałomyślności i pokoju po lewej stronie oraz stałości i stateczności po stronie prawej. Najwyżej położonym tarasem jest Taras Bolka, prowadzący wzdłuż skrzydła Macieja, na trzech kamiennych łukach, natomiast najniżej usytuowano Taras Wodny, flankowany dwiema kamiennymi basztami, na którym umieszczono 27 fontann.

Wnętrza

Sala Krzywa znajdująca się w gotyckiej części zamku, w Skrzydle Macieja, przed II wojną światową miała wystrój gotycko - renesansowy, z bogatą polichromią, wykonaną po 1905 roku, na krzyżowych sklepieniach. Obecnie zachował się jedynie renesansowy kominek z motywami heraldycznymi. Dziś pomieszczenie spełnia funkcje sali wystawowej. W renesansowym Długim Domu znajduje się m. in. Sala Konrada, przebudowana w XVIII w., pełniąca dawniej funkcję małej sali balowej. Na jednej ze ścian, piętrze, znajdowała się na, nie istniejąca już, loża dla muzyków. Do naszych czasów przetrwał neobarokowy kominek. Zbrojownia, Sąsiadująca z Salą Konrada ma na kolebkowym sklepieniu bogate polichromie o motywach roślinnych i heraldycznych, wykonane po roku 1905. Dolne partie ścian pokryte zostały drewnianymi boazeriami. Zbrojownia pełniła również funkcje sali rycerskiej. Wschodnia, barokowa część zamku jest najbardziej reprezentacyjna, umieszczono w niej, zajmującą dwie kondygnacje, salę balową zwaną, Salą Maksymiliana, przykrytą lustrzanym sklepieniem z malowidłami Felixa Antona Schefflera z Pragi. Malowidła przedstawiają sceny mitologiczne, głównym motywem jest postać Pallas Ateny i dziewięciu muz. W narożnikach sklepienia umieszczono sceny alegoryczne. Nad głównymi wejściami do Sali Maksymiliana znajdują się trzy balkoniki dla muzyków. Następne dwa, wychodzące z prywatnych apartamentów książęcych, umieszczono po obu stronach sali nad lustrami i marmurowymi kominkami. Ściany zdobi 12 kanelurowanych pilastrów, zwieńczonych złoconymi, korynckimi głowicami. W Salonie Barokowym, znajduję się ciekawy XVIII-wieczny plafon na drewnie, którego centralną część wypełnia przedstawienie Flory. Rokokowe zdobienia odnaleźć można w Salonie Białym, dawniej zwanym Czerwonym, przedstawiające motywy różanych girland i liści akantu, jedną ze ścian zdobi marmurowy, barokowy kominek.
Najnowsza, dwudziestowieczna część zamku zawiera w sobie m. in. wielką salę cesarską i cesarski pokój. Zachował się w nim piękny, neorenesansowy strop kasetonowy, marmurowy włoski kominek i renesansowy, drewniany portal.

Biblioteka

Założycielem biblioteki zamkowej jest prawdopodobnie Conrad III von Hoberg, której istnienie wymienił w swoim testamencie z 2 grudnia 1609 r. Wówczas jego księgozbiór liczył około 300 tomów. Do 1883 roku biblioteka znajdowała się w się w kilku salach parteru zamku, następnie przenoszono ją kilkakrotnie, a od 1897 roku znalazła się w budynku bramnym, flankowanym dwiema wieżami, połączonymi z dawnymi murami obronnymi dolnego zamku. Wcześniej w budynku tym, zwanym "barakiem", mieściły się pomieszczenia dworskiej warty, a później, do pożaru w 1889 roku, siedziba zarządu dóbr. W okresie międzywojennym biblioteka majoracka w Książu była       drugą co do wielkości, po księgozbiorze cieplickim rodziny hr. von Schaffgotsch, prywatną biblioteką na Śląsku. Znajdowało się w niej ponad 40 tyś. książek, w tym inkunabuły i wiele starodruków.

Park

Park o powierzchni 125 ha, położony w głębokim wąwozie rzeki Pełcznicy, liczy ok. 2450 drzew i krzewów, w tym 124 drzew uznanych za zabytkowe. Część z nich to okazy egzotyczne. Charakterystyczne są skupiska azalii pontyjskiej i rododendronów, z których wiele zasadzono z inicjatywy księżnej Daisy. W 1725 roku utworzona została piękna aleja lipowa łącząca Książ z Lubiechowem. Na niewielkim wzgórzu odnaleźć można interesujący barokowy pawilon ogrodowy, zbudowany w 1734 roku, na planie wieloboku, pokryty dachem mansardowym. Wewnątrz znajduje się marmurowy kominek, iluzjonistyczne malarstwo, a w okiennych wnękach obejrzeć można widoki dawnego Książa. W 1883 roku pawilon przekształcony został na rodzinny grobowiec. Przy zamkowy park w okresie międzywojennym tonął w kwiatach, zdobiło go około 20 tyś. kwiatów, pochodzących z książęcych ogrodów pobliskiego Lubiechowa.

Plan Zamku

            
- Część średniowieczna
            
- Skrzydło płn.-zach. z XVII w.
            
- Część barokowa
            
- Część wybudowana w latach 1908-15
            1 - Sala Krzywa
            2 - Salon Barokowy
            3 - Salon Muzyczny
            4 - Salon Chiński
            5 - Salon Biały
            6 - Sala Maksymiliana
            7 - Salon Zielony
            8 - Sala Wystawowa
            9 - Wieża

ZAMEK GRODNO

      Zamek położony jest na szczycie gnejsowej góry Choina, na wysokości 450 m n.p.m., w Górach Sowich.

      Wzniesiony został przez księcia Bolesława I wysokiego w 1198 roku. Pierwszej rozbudowy warowni pod koniec XIII w. dokonał książę świdnicko - jaworski, Bolko I Surowy, wykorzystując ją jako rezydencję myśliwską.
Najstarsza historyczna wzmianka o zamku pochodzi z 1315 roku i wymienia ona jako zarządzającego zamkiem burgrabiego Kyliana von Hugwitza.  W połowie XIV w. książę Bolko II Mały rozbudował zamek, założony na planie wydłużonego wieloboku, uwzględniającego warunki terenowe. Zbudowany był z miejscowego kamienia łamanego. Czterokondygnacyjny budynek mieszkalny znajdował się w południowo-wschodniej części. Wraz z wieżą czworoboczną i murami zamykał on niewielki dziedziniec z cysterną na wodę. Wjazd na zamek prowadził przez wieżę bramną, umieszczoną w zachodnich murach. Po śmierci księżnej Agnieszki w 1392 roku, wdowy po Bolku II Małym, zamek w Zagórzu Śląskim przeszedł pod panowanie Korony Czeskiej. W latach 1443 - 1450 właścicielem twierdzy był rycerz - rozbójnik, Jerzy Puczek. Od 1450 roku zamek stał się własnością rodziny von Czettritz. W 1535 roku Herman von Czettritz oddał zamek, wraz z okolicznymi dobrami jako zastaw Krzysztofowi I von Hochberg, a wdowa po nim, Eufemia von Hochberg, odsprzedała go w 1545 roku staroście świdnicko - jaworskiemu, Maciejowi von Logau. W tym samym roku przystąpił on do rozbudowy i przebudowy zamku, którą ukończyli w 1587 roku jego synowie, Jerzy i Kasper ówczesny biskup wrocławski i śląski starosta generalny. Dobudowano wtedy renesansowy zamek dolny, składający się z przedbramia, międzymurza, dwóch dziedzińców i dwukondygnacyjnego budynku bramnego, założonego na planie prostokąta, ozdobionego ciekawą elewacją zewnętrzną pokrytą sgraffitami. Powiększono budynki mieszkalne, oraz wieżę w części gotyckiej zamku, zwieńczając je attykami. W 1598 roku zamkowe dobra stały się własnością cesarza Rudolfa II, który ofiarował go, za wspieranie Habsburgów podczas wojny z Turcją, hospodarowi mołdawskiemu Michałowi Walecznemu. W latach 1602 - 1679 właścicielami byli kolejno Bernard baron von Fünfkirchen, Jerzy von Kuhl, Johann Jerzy hrabia von Hohenzollern - Sigmaringen, wraz z żoną Leonorą von Schaffgotsch i Maurycy August baron von Rchow. Podczas wojny trzydziestoletniej zamek został opanowany i częściowo zniszczony przez Szwedów. W 1679 roku nowy właścicielem został Jerzy von Eben, za panowania którego doszło w 1680 roku do zbrojnego buntu chłopów, na tle nadmiernych powinności dworskich. Bunt został krwawo stłumiony przy pomocy wojsk sprowadzonych ze Świdnicy. Kolejnymi właścicielami Grodna w 1753 roku została rodzina von Lieres z Wilkowa koło Świdnicy, która ostatecznie opuściła zamek w 1774 roku.
      Od tego okresu zamek zaczął popadać w ruinę. w 1789 zawaliła się ściana południowa i zachodnie skrzydło mieszkalne, a w 1869 roku od uderzenia pioruna spłonęła wieża. Od całkowitej ruiny uratował zamek wrocławski profesor Johann Gustaw Büsching, nabywając ruiny w 1823 roku. W sierpniu 1824 roku rozpoczął on pierwsze prace konserwatorskie. Odnowiono wówczas wieżę i mury, a w odnowionych ruinach rozpoczęła działalność restauracja. W 1840 roku spadkobiercy profesora sprzedali zamkowe ruiny Friedrichowi von Burghaus, który w 1856 roku sprzedał je baronowej Emilii von Zedlitz und Neukirch. Rodzina von Zedlitz w latach 1868-69 przeprowadziła prace konserwacyjne, a w 1904 roku zrekonstruowała sgraffita na budynku bramnym. W okresie międzywojennym na zamku istniało muzeum, rozgrabione w 1945 roku. W posiadaniu rodziny von Zedlitz zamek pozostawał do końca II wojny światowej, a ostatnim jego właścicielem był Hans Dittrich Zedlitz und Neukirch. Po wojnie na zamku kilkakrotnie przeprowadzane były prace konserwatorskie i zabezpieczające. Od 1965 roku istnieje na zamku Muzeum Regionalne PTTK.
Plan Zamku

            I - Dziedziniec górny
            II - Dziedziniec środkowy
            III - Dziedziniec dolny
            A - Budynek bramny
            B - Przedbramie
            C - Skrzydło zach. zamku górnego
            D - Skrzydło wsch. zamku górnego
            E - Dawna piekarnia
            F - Budynek mieszkalny
            1 - Basteje

---