Podstawowe zasady postępowania karnego

1. Proces kamy - definicja

PROCES KARNY jest to prawnie uregulowana działalność zmierzająca do wykrycia i ustalenia czynu przestępnego i jego sprawcy, do osądzenia go za ten czyn i ewentualnie „wykonania kary i innych środków reakcji karnej. Przedmiotem procesu karnego jest kwestia odpow. karnej, a czasem i cywilnej oskarżonego za zarzucany mu czyn zabroniony.

CEL PROCESU KARNEGO - realizacja norm prawa karnego materialnego. Dwa cele procesu

1. osiągnięcie stanu sprawiedliwości materialnej (doprowadzenie do słusznego zastosowania normy prawa karnego materialnego a niekiedy i prawa cywilnego materialnego)

2. osiągnięcie stanu sprawiedliwości proceduralnej (przekonanie osoby, przeciwko której lub na rzecz, której proces się toczy, że organy proc zrobiły wszystko by prawu stało się zadość, postępując w stosunku do niej sumiennie zgodnie z prawem i w najlepszej woli).

PROCES KARNY SKLADA SIĘ Z NASTĘPUJĄCYCH STADIÓW:
postępowanie przygotowawcze,
postępowanie jurysdykcyjne, w tym: główne i odwoławcze (apelacyjne),
postępowanie wykonawcze.

2. Prawo karne procesowe

Prawo karne procesowe - zespól przepisów prawnych regulujących proces karny

3. Funkcje prawa karnego procesowego

OCHRONNA - chroni podstawowe wartości: bezpieczeństwo, życie, pokój, obronność, wolność i godność osobista itd. Ochrona systemu stosunków społecznych polega na stworzeniu takiego stanu rzeczy, w którym przestępczość jako zjawisko społeczne i jednostkowe ulegałoby systematycznemu ograniczaniu.

GWARANCYJNA — dotyczy każdego obywatela, zapewnia, że nikt nie może być oskarżony o coś, co poczynił, a w chwili zrobienia to nie było przestępstwem. Konieczność ścisłego określenia przestępstw i kar. Czyn niezabroniony prawem jest dozwolony. Nikt nie może być ukarany inną karą, niż przewidywana w ustawie.

PREWENCYJNO—WYCHOWAWCZA — w PK wymierzając kary bierze się pod uwagę sprawy wychowawcze i prewencyjne (przygotowuje do życia w społeczeństwie). Ma prowadzić do ukształtowania odpowiednich postaw i poglądów, zmiany preferencji wyznawanych wartości, korekty struktury osobowości — prewencja indywidualna. Prewencja generalna takie ukształtowanie świadomości, aby podstawą przestrzegania prawa była akceptacja.

KOMPENSACYJNA — wyrównanie szkody spowodowanej przestępstwem

PRAKSEOLOGICZNA — określa najprostszą i najskuteczniejszą drogę stosowania PKM

REGULACYJNA —nie może być chaosu, prawo procesowe wprowadza porządek, sekwencje, określa przebieg procesu

MATERIALNO—PRAWNA — wpływ prawa procesowego na uregulowania w prawie materialnym

PORZĄDKUJĄCA - zachowanie lub wprowadzenie określonego porządku w danej dziedzinie stosunków społecznych. Potrzeba koordynacji czynności i zdarzeń.

INSTRUMENTALNA (CELOWOŚCIOWA) - określenie za pomocą jakich czynności w ramach tego procesu jego uczestnik może osiągnąć interesujące go cele. Konieczność kształtowania procesu z punktu widzenia jego celów.

4. Źródła prawa karnego

Źródła prawa karnego procesowego— akty organów państwowych zawierające normy prawne odnoszące się do procesu karnego ( ujęcie formalne):
1. Konstytucja RP wymienia m.in. zasadę równości wobec prawa, nietykalność osobistą, prawo do obrony, prawo do posiadania obrońcy, domniemanie niewinności.
2. Ratyfikowane umowy międzynarodowe:

Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Pakt z 19.12.1966 roku

Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 4.11.1950 roku.
3. Ustawy w znaczeniu ścisłym
• Ust z 6.06.1997- Kodeks postępowania karnego
• Przepisy wprowadzające kpk - regulują uprawnienia i obowiązki oskarżonego
• Ust z 6.06.1997 Kodeks Karny - określają, w jakim trybie ściga się dane przestępstwo
• Ust z 6.06.1997 Kodeks Karny wykonawczy - reguluje prawa i obowiązki skazanego
• Ust z 23.11.20020 o Sądzie Najwyższym
• Ust z 27.07.2001 Prawo ustroju sądów powszechnych
• Ust z 21.08 1997 Prawo ustroju sądów wojskowych
• Ust o Prokuraturze
• Ust o Policji
• Kodeks karny skarbowy
• Ust o adwokaturze
• Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia
• Ust o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu

Źródłami prawa karnego procesowego nie są: orzecznictwo sądów i wykładnia sądowa, zwyczaj w praktyce sądowej i prokuratorskiej, nauka prawa karnego (doktryna), okólniki, wytyczne, zalecenia.

5. Obowiązywanie prawa karnego procesowego

OBOWIĄZYWANIE MIEJSCOWE - postępowanie karne w sprawach należących do właściwości polskich sądów powszechnych i wojskowych toczy się wg przepisów obowiązującego kpk, przy czym polskie prawo karne procesowe stosuje się na całym terytorium RP (reguła terytorialności) - art. 5 kk.
Wyjątki:

art. 588 * 4 kpk - do czynności procesowych, dokonywanych na wniosek sądu lub prokuratora państwa obcego, stosuje się ustawy polskie. Należy jednak uczynić zadość życzeniu tych organów, aby przy dokonaniu czynności zastosowano szczególny tryb postępowania lub szczególną formę, jeżeli nie jest to sprzeczne z zasadami porządku prawnego RP

art. 587 kpk- sporządzone na wniosek polskiego sądu lub prokuratora protokoły oględzin, przesłuchań osób w charakterze oskarżonych, świadków, biegłych lub protokoły innych czynności dowodowych dokonanych przez sądy lub prokuratorów państw obcych albo organy działające pod ich nadzorem mogą być odczytywane na rozprawie na zasadach określonych w kpk., jeżeli sposób przeprowadzenia tych czynności nie jest sprzeczny z zasadami porządku prawnego w RP.

OBOWIĄZYWANIE CZASOWE (TEMPORALNE ) - w przypadku konfliktu między przepisami starymi i nowymi w toku procesu możliwe są trzy rozwiązania:
1. kontynuowanie procesu wg ustawy starej aż do uprawomocnienia się końcowego orzeczenia - zasada ustawy dawnej
2. powtórzenie procesu wg ustawy nowej - zasada ustawy nowej
3. dokończenie prowadzonego stadium postępowania wg ustawy starej oraz rozpoczęcie kolejnego stadium wg ustawy nowej.

6. Uczestnicy procesu i ich kategorie

Uczestnikiem postępowania karnego jest podmiot biorący udział w procesie karnym w roli określonej przez prawo karne procesowe. Może to być osoba fizyczna, prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej.

W oparciu o przepisy prawa karnego wyróżniamy następujące grupy:
1. Organy procesowe -organy państwowe uprawnione do wydawania decyzji procesowych w ramach toczącego się postępowania karnego.
2. Strony procesowe i quasi strony
3. Rzecznicy interesów (społecznych i indywidualnych)
4. Przedstawiciele procesowi
5. Pomocnicy organów procesowych ( strażnicy, konwojenci, protokolanci, tłumacze)
6. Osobowe źródła dowodowe

UCZESTNICY PROCESU KARNEGO — kategoria zbiorcza; każda osoba, która spełnia funkcję wyznaczoną jej w procesie.

Ad.1 ORGANY PROCESOWE

Są to organy państwowe uprawnione do wydawania decyzji procesowych w określonych etapach procesu, niezależnie od innych uprawnień. Ze względu na różne etapy procesu wyróżnia się:

ORGANY PROCESOWE POSTĘPOWANIA PRZYGOTOWAWCZEGO:

w przypadku ŚLEDZTWA są nimi:
— prokurator - kierujący lub jako nadzorujący i wykonujący czynności dla niego zastrzeżone,
— sąd - stosuje tymczasowe aresztowanie i wykonuje czynności dla niego zastrzeżone,
— policja - o ile prokurator przekaże jej prowadzenie śledztwa (może w całości lub części) albo dokonanie poszczególnych czynności śledztwa,

w przypadku DOCHODZENIA są nimi:
— policja,
— prokurator - o ile przejmie sprawę do osobistego prowadzenia,
- Straż Graniczna,
— organy UOP w sprawach bezpieczeństwa i ochrony porządku konstytucyjnego,
— sąd - stosujący tymczasowe aresztowanie i wykonuje czynności dla niego zastrzeżone,
— organy, które są uprawnione do prowadzenia dochodzenia uproszczonego, tj. urzędy skarbowe, inspektor kontroli skarbowej itp.

ORGANY PROCESOWE POSTĘPOWANIA GŁÓWNEGO, ODWOŁAWCZEGO I KASACYJNEGO:

- SĄD, zazwyczaj jest to sąd kolegialny, który ma formę:
składu mieszanego: w sądzie okręg w sprawach o przestępstwa zagrożone karą 25 lat lub dożywotniego pozbawienia wolności - 2 sędziów i 3 ławników, a w pozostałych przypadkach - 1 sędzia i 2 ławnikników.
składu zawodowego: w sądzie II instancji, w SN w sprawach o kasację oraz w sądzie I instancji o ile sąd tak postanowi - w składzie 3 sędziów w sądzie apelacyjnym i pozostałych w składzie pięciu sędziów,
Sądem może być też jeden sędzia - w sądzie rejonowym orzekającym na posiedzeniu, w SN w postępowaniu kasacyjnym - jeśli ustawa nie wymaga wydania wyroku.
przewodniczący składu orzekającego (rozprawy) lub sędzia prowadzący posiedzenie pojednawcze w sprawie z oskarż. pry prezes sądu (przewodniczący wydziału) - działa jako organ administracyjny w sądzie, wykonuje też czynności procesowych.

ORGANY PROCESOWE W POSTĘPOWANIU WYKONAWCZYM - są nimi:

— sąd I instancji wydający orzeczenie podlegające wykonaniu,
— sąd penitencjarny - sąd, w którym jest sąd okręgowy, udziela on przerwy w wykonaniu kary pozbawienia wolności, orzeka o warunkowym przedterminowym zwolnieniu, itp.,
— sędzia penitencjarny - sprawuje nadzór nad legalności i prawidłowością postępowania,
— dyrektor kierujący określonym zakładem przewidzianym w przepisach prawa karnego wykonawczego,
— komisja penitencjarna w zakładzie karnym,
— sądowy kurator zawodowy, komornik, urząd skarbowy,
— odpowiedni terenowy organ administracji rządowej lub samorządu terytorialnego lub inny organ uprawniony przez ustawę.

Ad.2 STRONY PROCESOWE

STRONY PROCESOWE dzielą się one na czynne i bierne.

STRONY PROCESOWE CZYNNE - występują one z żądaniem rozstrzygnięcia kwestii odpowiedzialności zgodnie z ich interesem prawnym. Do stron tych zalicza się;
— OSKARŻYCIELA PUBLICZNEGO - zasadniczo jest nim prokurator, wyjątkowo organy w postępowaniu uproszczonym uprawnione do prowadzenia dochodzenia uproszczonego,
— OSKARŻYCIELA PRYWATNEGO - pokrzywdzony, który wnosi i popiera przed sądem akt oskarżenia w sprawie o przestępstwo ścigane z oskarżenia prywatnego.
— POKRZYWDZONY — (tylko w postępowaniu przygotowawczym i przejściowym) jest to osoba fizyczna, prawna albo instytucja państwowa, samorządowa lub społeczna, choćby nie miała osobowości prawnej, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone, lub zagrożone przez przestępstwo.
- OSKARŻYCIELA POSIŁKOWEGO - wyróżnia się tu;
- oskarżyciela posiłkowego ubocznego - pokrzywdzony, który po wniesieniu aktu oskarżenia lub po objęciu przez niego ścigania w sprawie oskarżenia prywatnego albo w postępowaniu sądowym w sprawie o wykroczenie, składa oświadczenie, iż chce popierać oskarżenie obok oskarżyciela publicznego i następnie popiera to oskarżenie przed sądem.
- oskarżyciela posiłkowego subsydiarnego - jest nim pokrzywdzony wnoszący oskarżenie zamiast oskarżyciela publicznego odmawiającego wniesienia aktu oskarżenia w sprawie z oskarżenia publicznego i następnie popierający je przed sądem.

- POWODA CYWILNEGO.

STRONY PROCESOWE BIERNE - są to strony, przeciwko którym żądanie rozstrzygnięcia kwestii odpowiedzialności zgodnie z interesem prawnym jest skierowane. Do stron tych zalicza się oskarżonego i skazanego, z tymże oskarżony występuje w trzech znaczeniach:
- oskarżony w znaczeniu ścisłym - osoba, przeciwko której wniesiono akt oskarżenia lub złożono wniosek do sądu o warunkowe umorzenie postępowania,
— oskarżony w znaczeniu szerszym - uznany jest nie tylko jako oskarżony ale i podejrzany - jest tu uznawany jako osoba, która otrzymała postanowienie o przedstawienie zarzutów, bądź której postawiono zarzut w związku z przystąpieniem do przesłuchania w charakterze podejrzanego,
— oskarżony w znaczeniu najszerszym - to osoba którą uważa się nie tylko za oskarżonego ale i za osobę podejrzana, czyli osobę traktowaną (nie uznana) jak podejrzany, np. zatrzymanie takiej osoby.
Skazanym jest natomiast osoba, w stosunku, do której wydano już wyrok skazujący.

Ad. 3 -4 REPREZENTANCI STRON PROCESOWYCH
Są to osoby działające za stronę w jej imieniu na mocy odpowiedniego tytułu prawnego, tj. pełnomocnictwa,
zarządzenia, przepisu ustawy. Reprezentantami stron procesowych są:
OBROŃCY - działający w interesie oskarżonych i skazanych,
PEŁNOMOCMCY - działający w interesie pokrzywdzonych, w postępowaniu przygotowawczym i przejściowym,
PRZEDSTAWICIELE USTAWOWI - reprezentują oni z mocy ustawy pokrzywdzonych małoletnich (tj. do ukończenia 18 roku życia) lub też ubezwłasnowolnionych całkowicie lub częściowo.
RZECZNICY INTERESU SPOŁECZNEGO
Są oni niezależni od stron procesowych. Zalicza się do nich (klasycznie):
PRZEDSTAWICIELI SPOŁECZNYCH - przedstawiciel organizacji społecznej dopuszczony w postępowaniu sądowym.

RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH - może on wnosić kasacje na korzyść obywatela lub żądać wszczęcia postępowania przygotowawczego w sprawie o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego,

MINISTER SPRAWIEDLIWOSCI - PROKURATOR GENERALNY - może wnosić kasacje wyroku,

PROKURATOR W POSTĘPOWANIU ADHEZYJNYM (postępowaniu toczącym się w ramach procesu karnego na podstawie powództwa cywilnego wniesionego przez pokrzywdzonego lub inna osobę uprawnioną) - który wytacza powództwo cywilne na rzecz pokrzywdzonego, o ile wymaga tego interes społeczny.

Ad.5 POMOCNICY PROCESOWI
Należą do nich: specjaliści (tj. osoby, które wykonują czynności techniczne w czasie oględzin, ekspertyz, eksperymentów) protokolanci, tłumacze, stenografowie, konwojenci policji itp.

Ad.6 OSOBOWE ŹRÓDŁA DOWODOWE - należą do nich:
OSKARŻONY - dostarcza on środek dowodowy w postaci wyjaśnień,
ŚWIADEK - dostarcza zeznań,
BIEGŁY - dostarcza opinii,
OSOBA PODDANA OGLĘDZINOM LUB BADANIOM CIAŁA - dostarcza cech charakterystycznych ciała lub organizmu z punktu widzenia kwestii odpowiedzialności karnej oskarżonego,
ZAWODOWY KURATOR SĄDOWY - dostarcza on wyniki wywiadu środowiskowego.

7. Organy postępowania przygotowawczego

PROKURATOR
Zgodnie z Ustawą o prokuraturze PROKURATURĘ stanowią: Prokurator Generalny oraz podlegli mu prokuratorzy powszechnych i wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury oraz prokuratorzy Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.

PROKURATOR GENERALNY jest naczelnym organem prokuratury. Funkcję Prokuratora Generalnego sprawuje Minister Sprawiedliwości

ZADANIEM PROKURATURY jest strzeżenie praworządności oraz czuwanie nad ściganiem przestępstw. Zadania te Prokurator Generalny i podlegli mu prokuratorzy wykonują przez:

1. Prowadzenie lub nadzorowanie postępowania przygotowawczego w sprawach karnych oraz sprawowanie funkcji oskarżyciela publicznego przed sądami;

2. Wytyczanie powództw w sprawach karnych i cywilnych oraz składanie wniosków i udział w postępowaniu sądowym w sprawach cywilnych, ze stosunku pracy i ubezpieczeń społecznych, jeżeli tego wymaga ochrona praworządności, interesu społecznego, własności lub praw obywateli.

3. Podejmowanie środków przewidzianych prawem, zmierzających do prawidłowego i jednolitego stosowania prawa w postępowaniu sądowym, administracyjnym, w sprawach o wykroczenia oraz w innych postępowaniach.

4. Sprawowanie nadzoru nad wykonaniem postanowień o tymczasowym aresztowaniu oraz innych decyzji o pozbawieniu wolności.

5. Koordynowanie działań w zakresie ścigania przestępstw, prowadzonych przez inne organy państwowe.

6. Prowadzenie badań w zakresie problematyki przestępczości oraz jej zwalczania i zapobiegania

7. Zaskarżanie do sądu niezgodnych z prawem decyzji administracyjnych oraz udział w postępowaniu sądowym w sprawach zgodności z prawem takich decyzji.

8. Współdziałanie z organami państwowymi, państwowymi jednostkami organizacyjnymi i organizacjami
   społecznymi w zapobieganiu przestępczości i innym naruszeniom prawa

Prokurator prowadzi śledztwo, jeżeli nie prowadzi go Policja i zawsze w wypadkach określonych w art. 309 *2 i 3 2 oraz 148 KK.

Prokurator sprawuje nadzór nad postępowanie przygotowawczym, w zakresie, jakiego sam nie prowadzi. Prokurator jest oskarżycielem publicznym przed wszystkimi sadami.

ZASADY ORGANIZACYJNO- USTROJOWE PROKURATURY:
- Zasada niezależności (nie mylić z niezawisłością) - niezależność przy wykonywaniu czynności określonych w ustawach. Gwarancją tej niezależności jest nieusuwalność ze stanowiska, chyba że popełniono przewinienie służbowe mimo dwukrotnego ukarania przez sąd dyscyplinarny lub karą dyscyplinarna ( w tym wymienić trzeba osobistą obrazę przepisów prawa, uchybienie urzędu prokuratora). Prokurator korzysta z immunitetów prokuratorskich (art. 66 ust.2, Ust o Prokuraturze).
- Zasada hierarchii podporządkowania - prokurator obowiązany jest do wykonania zarządzeń, wytycznych i poleceń przełożonego.

- Zasada substytucji - przełożony prokuratora ma prawo zlecić czynności prokuratorowi podwładnemu. Wyjątki: art. 328* 1,521,567.
- Zasada dewolucji - prokurator przełożony może przejąć do wykonania czynność prokuratora podwładnego.
- Zasada jednolitości i niepodzielności prokuratury - prokurator stanowi jednolitą władzę, a czynności
poszczególnych jej organów są uważane za czynność całej prokuratury.

POLICJA

Zgodnie z art. I Ustawy o Policji: Policja to uzbrojona i umundurowana formacja służąca społeczeństwu i przeznaczona do ochrony bezpieczeństwa ludzi oraz do utrzymywania bezpieczeństwa i porządku publicznego.

Do podstawowych zadań Policji należą:
• ochrona życia i zdrowia ludzi oraz mienia przed bezprawnymi zamachami naruszającymi te dobra,
• ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego, w tym zapewnienie spokoju w miejscach publicznych oraz w
środkach publicznego transportu i komunikacji publicznej, w ruchu drogowym i na wodach przeznaczonych do
powszechnego korzystania,
• inicjowanie i organizowanie działań mających na celu zapobieganie popełnianiu przestępstw i wykroczeń oraz
zjawiskom kryminogennym i współdziałanie w tym zakresie z organami państwowymi, samorządowymi oraz
organizacjami społecznymi,
• wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz ściganie ich sprawców,
• nadzór nad strażami gminnymi (miejskimi) oraz nad specjalistycznymi formacjami ochronnymi,
• kontrola przestrzegania przepisów porządkowych i administracyjnych związanych z działalnością publiczną
lub obowiązujących w miejscach publicznych,
• gromadzenie, przetwarzanie i przekazywanie informacji kryminalnych.

Zakres uprawnień Policji:
Policja w celu rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstw i wykroczeń wykonuje czynności:

• operacyjno- rozpoznawcze,

• dochodzeniowo- śledcze

• administracyjno- porządkowe.

Policja wykonuje również czynności na polecenie sądu, prokuratora, organów administracji państwowej i samorządu terytorialnego. Policjanci w toku wykonywania czynności służbowych mają obowiązek respektowania godności ludzkiej oraz przestrzegania i ochrony praw człowieka.

Policjanci mają prawo:

• legitymowania osób w celu ustalenia ich tożsamości;

• zatrzymywania osób w trybie i przypadkach określonych w przepisach kpk i innych ustawach;

• zatrzymywania osób pozbawionych wolności, którzy na podstawie właściwego zezwolenia opuściły areszt śledczy albo zakład karny i w wyznaczonym terminie nie powróciły do niego;

• zatrzymywania osób stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla życia i zdrowia
  ludzkiego a także dla mienia;

• przeszukiwania osób i pomieszczeń w trybie i przypadkach określonym w kpk i innych ustawach;

• dokonywania kontroli osobistej a także przeglądania zawartości bagaży i sprawdzania ładunku w portach i na dworcach oraz w środkach transportu lądowego, powietrznego i wodnego, w razie istnienia uzasadnionego podejrzenia popełnienia czynu zabronionego pod groźbą kary;

• zwracania się o niezbędną pomoc do innych jednostek gospodarczych i organizacji społecznych

• żądania niezbędnej pomocy od instytucji państwowych, organów administracji rządowej, samorządu
  terytorialnego, jednostek gospodarczych prowadzących działalność w zakresie użyteczności publicznej;

• obserwowania i rejestrowania, przy użyciu środków technicznych, obrazu zdarzeń w miejscach publicznych, a w przypadku czynności operacyjno- rozpoznawczych i administracyjno - porządkowych także i dźwięku towarzyszącemu tym zdarzeniom.

AGENCJA BEZPIECZEŃSTWA WEWNĘTRZNEGO
Ust o ABW i Agencji Wywiadu: organ właściwy w sprawach ochrony bezpieczeństwa wewnętrznego państwa i jego porządku konstytucyjnego. Rozpoznawanie, zapobieganie, wykrywanie, ściganie sprawców w przypadku szpiegostwa, terroryzmu, naruszenia tajemnicy państwowej, korupcji osób pełniących funkcje publiczne, przestępstw w zakresie produkcji towarami, technologiami, usługami o znaczeniu strategicznym dla bezpieczeństwa państwa, nielegalnego wytwarzania, posiadania i obrotu bronią i amunicją.

STRAŻ GRANICZNA
Jest to uzbrojona i umundurowana formacja powołana do ochrony granicy państwa na lądzie i morzu oraz kontroli ruchu. Zajmuje się między innymi wykrywaniem przestępstw dotyczących zgodności przekraczania granicy państwowej z przepisami.

POZOSTAŁE ORGANY POSTĘPOWANIA PRZYGOTOWAWCZEGO:

• organy kontroli skarbowej - przestępstwa i wykroczenia skarbowe, podstaw prawna- kodeks karny skarbowy,

• Inspekcja Handlowa,

• Państwowa Inspekcja Sanitarna,

• urzędy skarbowe,

• Prezes Urzędu Telekomunikacji i Poczty,

• strażnicy Państwowej Straży Łowieckiej,

• dyrektorzy Parków Narodowych,

• leśniczy „nadleśniczy, ich zastępcy.

8. Organy postępowania jurysdykcyjnego - przed sądem

SĄD - zespół osób lub osoba wyposażona w atrybut niezawisłości, powołana do sprawowania wymiaru sprawiedliwości w imieniu RP w szczególnej formie procesowej.

Zgodnie z art. 175 Konstytucji RP wymiar sprawiedliwości w RP sprawują sądy powszechne, sądy administracyjne, sądy wojskowe.

W sprawach karnych orzekają w ramach swoich właściwości:

- sądy powszechne (apelacyjne, okręgowe, rejonowe),

- sądy wojskowe (woj. sądy okręgowe, garnizonowe),

- Sąd Najwyższy.

Ich relacje, zakresy uprawnień regulują przepisy o właściwości - zespół dyrektyw określających, w jakiej sprawie dany sąd jest właściwy, tj upoważniony i zobowiązany do dokonania określonych czynności procesowych.

A. Właściwość przedmiotowa:
-rzeczowa - kompetencja sądu do całościowego rozpoznania sprawy w pierwszej instancji:
Sąd rejonowy orzeka w I instancji we wszystkich sprawach, z wyjątkiem spraw przekazanych ustawą do właściwości innego sądu.
Sąd okręgowy orzeka w I instancji w sprawach o wszystkie zbrodnie określone w k.k. oraz ustawach szczególnych, w sprawach o niektóre występki (rozdz. XI i XII k.k.).
Sąd apelacyjny rozpoznaje środki odwoławcze od orzeczeń i zarządzeń wydanych w pierwszej instancji w sądzie okręgowym oraz inne sprawy przekazane mu przez ustawę.
Sąd Najwyższy rozpoznaje kasacje oraz środki odwoławcze i inne sprawy w wypadkach określonych w ustawie.
-funkcjonalna - kompetencja sądu do niecałościowego rozpoznania, np. jaki sąd jest właściwy do zastosowania danego środka odwoławczego.

B. Właściwość miejscowa:

Kompetencja sądu do dokonywania czynności ze względu na miejsce zdarzenia, jako podstawy dokonania określonych czynności
art. 31 * 1 kpk - miejscowo właściwy do rozpoznania sprawy jest sąd, w którego okręgu popełniono przestępstwo.

art. 31 * 2 - jeżeli przestępstwo popełniono na polskim statku wodnym lub powietrznym, a * 1 nie może mieć zastosowania, właściwy jest sąd macierzystego portu statku.
art. 31 * 3 - jeżeli przestępstwo popełniono w okręgu kilku sądów, właściwy jest ten sąd, w którego okręgu najpierw wszczęto postępowanie przygotowawcze.
art. 32 *1 - jeżeli nie można ustalić miejsca popełnienia przestępstwa, właściwy jest sąd, w którego okręgu:
1. ujawniono przestępstwo,
2. ujęto oskarżonego,
3. oskarżony przed popełnieniem przestępstwa stale mieszkał lub czasowo przebywał - zależnie od tego, gdzie
najpierw wszczęto postępowanie przygotowawcze.
art. 32 * 2 - przepis *1 stosuje się odpowiednio, jeżeli przestępstwo popełniono za granicą.
art. 32 * 3 - jeżeli nie można ustalić właściwości miejscowej sądu według przepisów poprzedzających, sprawę rozpoznaje sąd właściwy dla dzielnicy Śródmieście gminy Warszawa - Centrum.

Skład sądu
Zespół składający się z sędziów i ławników, wyznaczony do orzekania w konkretnej sprawie. Określony skład sądu podejmuje decyzje procesowe, bądź na rozprawie, bądź na posiedzeniu, w zależności od regulacji karnoprocesowej.

Podstawowe składy: - posiedzenie, R- rozprawa
I sędzia: sąd rejonowy, okręgowy, apelacyjny ( P. R.), Sąd Najwyższy (P.).
I sędzia + 2 ławników - sąd rejonowy - postępowanie zwyczajne, uproszczone, prywatne (R.).
2 sędziów + 3 ławników - sąd okręgowy w sprawach o przestępstwa, za które ustawa przewiduje karę 25 lat
pozbawienia wolności. Albo dożywotniego pozbawienia wolności (R.).
3 sędziów zawodowych - sąd rejonowy i okręgowy (R. P.) - w przypadku szczególnej zawiłości sprawy,
Na rozprawie apelacyjnej lub kasacyjnej sąd orzeka w składzie 3 sędziów jeżeli ustawa nie stanowi inaczej.
5 sędziów - Sąd Najwyższy- apelacja lub kasacja od wyroku orzekającego karę 25 lat pozbawienia wolności albo
dożywotniego pozbawienia wolności (R).
7 sędziów- art. 532 * 2

9. Organy postępowania wykonawczego

ORGANY POSTĘPOWANIA WYKONAWCZEGO - Ust z 6.10 97r- Kodeks kamy wykonawczy.
Art. 2.

Organami wykonującymi orzeczenia są:
1. sąd pierwszej instancji.
2. sąd penitencjarny,
3. prezes sądu lub upoważniony sędzia,
4. sędzia penitencjarny
5. dyrektor zakładu karnego, aresztu śledczego, a także dyrektor okręgowy i Dyrektor Generalny Służby Więziennej albo osoba kierująca innym zakładem przewidzianym w przepisach prawa karnego wykonawczego oraz komisja penitencjarna,
6. sądowy kurator zawodowy,
7. sądowy lub administracyjny organ egzekucyjny,
8. urząd skarbowy,
9. odpowiedni terenowy organ administracji rządowej lub samorządu terytorialnego,
10. inny organ uprawniony przez ustawę do wykonywania orzeczeń.

10. Wyłączenie sędziego
Jest wyrazem zasady obiektywizmu w polskiej procedurze karnej, która zna dwie podstawy do włączenia sędziego:

I. OBLIGATORYJNA, z mocy prawa (art. 4O *1 kpk), powoduje, że sędzia staje się w ogóle niezdatny do orzekania (index inhabilis):
1. sprawa dotyczy tego sędziego bezpośrednio,
2. jest małżonkiem (lub pozostaje we wspólnym pożyciu) strony, pokrzywdzonego, ich obrońcy, pełnomocnika, przedstawiciela ustawowego,
3. jest krewnym lub powinowatym w linii prostej, a w linii bocznej aż do stopnia między dziećmi rodzeństwa osób wymienionych w pkt. 2 albo jest związany z jedną z tych osób węzłem przysposobienia, opieką lub kuratelą,
4. był świadkiem czynu, o który sprawa się toczy, albo w tej samej sprawie był przesłuchiwany w charakterze świadka (op.biegł),
5. brał udział w sprawie jako prokurator, obrońca, pełnomocnik, przedst. ustawowy strony albo prowadził postępępowanie przygotowawcze,
6. brał udział w niższej instancji w wydawaniu zaskarżonego orzeczenia (zarządzenia),
7. brał udział w wydawaniu orzeczenia, które zostało uchylone lub stwierdzono jego nieważność,
8. brał udział w wydawaniu postanowienia o warunkowym umorzeniu postępowania,
9. brał udział w wydawaniu orzeczenia, co do którego wniesiono sprzeciw,
10. jeżeli zaś brał udział w wydawaniu orzeczenia objętego wnioskiem o wznowienie lub zaskarżonego w trybie kasacji nie może orzekać co do tego wniosku lub kasacji (art. 40 3).

II. FAKULTATYWNA, na wniosek, (art. 41 *1) sędzia ulega wyłączeniu jeżeli istnieje okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do jego bezstronności (mdcx suspectus) w danej sprawie.
Art. 41*2 - Wniosek można skutecznie zgłosić w części wstępnej rozprawy do rozpoczęcia przewodu sądowego; zgłoszony w czasie przewodu sądowego, pozostawia się bez rozpatrzenia, chyba, że przyczyna wyłączenia sędziego powstała / stała się stronie wiadoma dopiero po rozpoczęciu przewodu.

Tryb wyłączenia (art. 42 kpk)
a) na żądanie sędziego, który składa oświadczenie do akt i „wyłącza się ze sprawy”
b) z urzędu - gdy sędzia oświadczenia nie składa, sąd, przed którym toczy się postępowanie orzeka o wyłączeniu,

c) na wniosek strony - sędzia składa oświadczenie do akt i powstrzymuje się od sprawy (poza działaniami
niezbędnymi), a sąd przed którym toczy się postępowanie orzeka o wyłączeniu,
Konsekwencje:
1) orzekanie przez sędziego, który powinien być wyłączony z mocy prawa, stanowi uchybienie bezwzględne - orzeczenie takie zostaje uchylone, a sprawa przekazana do ponownego rozpatrzenia,
2) jeżeli orzekał sędzia tak zwany iudex suspectus stanowi to uchybienie względne i może być podstawą zaskarżenia orzeczenia jako obraza przepisu postępowania. Wysuwając ten zarzut trzeba udowodnić, że mogło mieć wpływ na zaskarżone rozstrzygnięcie.

11. Czynności procesowe - podział

CZYNNOŚĆ PROCESOWA - ogólny warunek jej ważności - zachowanie się uczestnika procesu (forma działania), wywołujące skutki przewidziane przez prawo procesowe; zaniechanie nie jest w procesie żadną czynnością, chyba, że chodzi o świadome zaniechanie, np. milczenie, mające na celu wywołanie skutku procesowego; musi pozostawać w zgodzie z pewnymi wymaganiami, aby mogła być uznana za prawnie skuteczną.

Do wymagań takich należy zaliczyć:
— zgodność z przepisami prawa procesowego - jest ona dopuszczalna i zachowane zostały warunki jej przeprowadzenia (np. forma, termin, miejsce, udział wymaganych uczestników);
— istnienie woli uczestników czynności - niedopuszczalny jest, zatem przymus fizyczny;
— brak wad woli uczestników czynności procesowej - niedopuszczalny jest, zatem błąd, co do treści czynności i przymus psychiczny
— brak warunku w odniesieniu do oświadczeń procesowych np. nie można w Polsce uzależnić wyroku skazującego na niską karę, w chwili skazywania, od tego, że oskarżony w ciągu 1 m-ca naprawi szkodę:
dopuszczalne są tylko te warunki, jakie prawo karne materialne wyraźnie przewiduje (warunkowe umorzenie postęp, warunkowe zawieszenie kary, warunkowe przedterminowe zwolnienie).

CZYNNOSCI PROCESOWE DZIELIMY NA:
— czynności realne (zwane także faktycznymi), czyli zmieniające rzeczywistość, np. przeszukanie, zatrzymanie; oświadczenia procesowe, czyli wyrażenia woli lub wiedzy uczestnika procesu;
— spostrzeżenia procesowe, czyli percepcje zjawisk świata zewnętrznego przez uczestnika procesu.

Czynności REALNE - najważniejszą grupę stanowią decyzje organów procesowych (oświadczenia woli o charakterze władczym); dzieli się na:
- ORZECZENIA;
— ZARZĄDZENIA, czyli decyzje w kwestiach mniejszej wagi, mające charakter porządkowy, incydentalny.

ORZECZENIA dzielą się na:
— Wyroki - orzeczenia sądu, wydane w imieniu RP, rozstrzygające o kwestii odpowiedzialności prawnej oskarżonego. Zasadą jest, że wyroki uzasadnia się tylko na żądanie strony procesowej (art. 423 * 1 k.p.k.). Z urzędu natomiast uzasadnia się wyroki:

• wszystkie sądów drugiej instancji i wydane na skutek kasacji (art. 457 * li art. 518 k.p.k.);

• gdy zostało zgłoszone zdanie odrębne, tak zwane votum separatum (art. 114 I k.p.k.);

• wydawane przez sądy rejonowe, skutkiem odwołań od orzeczeń kolegium (art. 512 * 1 k.p.k.).

— Nakazy karne - uzasadnia się zawsze (art. 504 pkt 6)

— Postanowienia - uzasadnia się zawsze - z tym, że nie wymaga uzasadnienia: dopuszczenie dowodu,
uwzględnienie wniosku, któremu inna strona nie sprzeciwiała się, chyba że orzeczenie podlega zaskarżeniu.

— Zarządzenia - wymagają pisemnego uzasadnienia jedynie wówczas, gdy podlegają zaskarżeniu (art. 99 2 k.p.k.).

CZYNNOŚCI PROCESOWE
Czynności procesowe - określone zachowanie się (tym różni się od zdarzeń procesowych) w procesie uczestnika tego procesu, mające na celu wywołanie określonego skutku procesowego. Obok czynności procesowych występują zdarzenia procesowe - fakty istniejące w rzeczywistości, niezależnie od woli uczestnika procesu (np. śmierć, upływ czasu, choroba oskarżonego, pożar sąd niszczący akta sądowe).

Podział czynności procesowych:
1) Ze względu na przedmiot dokonywania tych czynności- wyróżniamy czynności prawne organów procesowych, stron oraz innych uczestników procesu.
2)Ze względu na charakter:
a) spostrzeżenia procesowe, np. oględziny, odczytanie, przesłuchanie
b) czynności faktyczne, np. przeszukanie, ujęcie na gorącym uczynku.
c) oświadczenia procesowe: oświadczenia wiedzy - przekazywanie wiadomości przez uczestników procesu, np. zeznanie, opinia biegłego,

d) oświadczenia woli - przekazywanie dążeń uczestnika procesu:

e) oświadczenia postulujące- wnioski, podania, prośby
f) oświadczenia władcze (imperatywne)
g) polecenia,
h) decyzje procesowe
- orzeczenia - postanowienia, wyroki (zwyczajne, nakazowe),
- zarządzenia.

WYROK - orzeczenie sądu, wydawane w imieniu RP, rozstrzygające kwestię odpowiedzialności prawnej oskarżonego za zarzucany mu czyn.
Art. 93 .* I kpk. in principio- wyrok stanowi formę prawną decyzji procesowej tylko wtedy, gdy wynika to wyraźnie z przepisu ustawy, np. w przypadku skazania, uniewinnienia, umorzenia postępowania przed rozpoczęciem przewodu sądowego, warunkowego umorzenia postępowania, uchylenia wyroku prze sąd 2 instancji lub S. N.
Wyrok nie zawsze podlega pisemnemu uzasadnieniu, tylko wtedy gdy zostanie złożony wniosek o uzasadnienie. z art. 423 * 1 kpk uzasadnienie wyroku powinno być sporządzone w ciągu 7 dni od daty złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia, a w wypadku sporządzenia uzasadnienia z urzędu - od daty ogłoszenia wyroku, w sprawie zawiłej, w razie niemożności sporządzenia uzasadnienia w terminie, prezes sądu może przedłużyć ten termin na czas oznaczony.

POSTANOWIENIE - wydawane jest zawsze wtedy, gdy ustawa nie przewiduje, że dana decyzja procesowa powinna mieć formę wyroku, a nie pozwala też na wydanie zarządzenia w tej kwestii.
Art. 94 I kpk. Postanowienie powinno zawierać:
1) oznaczenie organu oraz osoby lub osób, wydających postanowienie
2) datę wydania postanowienia.
3) wskazanie sprawy oraz kwestii, której postanowienie dotyczy
4) rozstrzygnięcie z podaniem podstawy prawnej,
5) uzasadnienie, chyba że ustawa zwalnia od tego wymagania.

Przepis art. 91 I ten stosuje się odpowiednio do zarządzeń

ZARZĄDZENIA - decyzje w kwestiach mniej ważnych. Zarządzenie powinno zawierać:

1) oznaczenie organu oraz osoby lub osób, wydających postanowienie
2) datę wydania postanowienia.
3) wskazanie sprawy oraz kwestii, której postanowienie dotyczy
4) rozstrzygnięcie z podaniem podstawy prawnej,
5) uzasadnienie, chyba że ustawa zwalnia od tego wymagania.

Zarządzenie wymaga pisemnego uzasadnienia tylko wówczas, gdy podlega zaskarżeniu (art. 99 * 2 kpk).
Ważną czynnością dla prawnego bytu orzeczeń lub zarządzeń zapadających wtoku rozprawy jest promulgacja, tj. uzewnętrznienie i oznajmienie go innym osobom (art. 100 kpk).

14. Proces kamy - podział
A. Zasadniczy
W zależności od rodzaju odpowiedzialności prawnej będącej przedmiotem procesu karnego rozróżnia się:
1) proces zasadniczy, w którym rozpatruje się główną kwestię odpowiedzialności, czyli odpowiedzialność karną,
2) akcję cywilną w procesie karnym, czyli postępowanie zmierzające do załatwienia kwestii odpowiedzialności cywilnej oskarżonego.

Najbardziej trywialna różnica sprowadza się do powiedzenia; że w procesie zasadniczym chodzi o
ukaranie oskarżonego, a akcja cywilna - wtoku tego procesu zasadniczego - ma doprowadzić do tego, że oskarżony naprawi szkodę wyrządzoną przestępstwem, np. zapłaci odszkodowanie. Sens akcji cywilnej polega na tym, że pokrzywdzony zyskuje możliwość wcześniejszego uzyskania odszkodowania. Nie musi czekać z pozwem przeciwko oskarżonemu do uprawomocnienia się wyroku skazującego. Zamiast w dwóch procesach, konflikt rozstrzyga się tylko w jednym.

W obrębie procesu zasadniczego trzeba rozróżniać tzw. tryby postępowania, czyli zróżnicowane jego przebiegi. Odróżnia się:
a) tryb zwyczajny - i postępowanie zwyczajne, będące przebiegiem procesu zmierzającego do rozstrzygnięcia kwestii odpowiedzialności karnej oskarżonego, uznany za typowy w danym systemie procesu,
b) tryby szczególne, czyli postępowania szczególne, będące przebiegami procesu zmierzającymi także do rozstrzygnięcia kwestii odpowiedzialności oskarżonego, ale różniącymi się istotnie od postępowania zwyczajnego, w sposób z góry przewidziany przez ustawodawcę.
- postępowania ekwiwalentne: są one tak samo sformalizowane jak zwyczajne, ale w miejsce jednych form wchodzą inne bądź niektóre formy są zmodyfikowane, np. w postęp. w stosunku do nieletnich, tzw. poprawczym, nie ma aktu oskarżenia, ale występuje postanowienie o rozpoznaniu sprawy, które nie odbiega daleko od aktu oskarżenia; do tej grupy należą postęp. karne skarbowe zwyczajne i postęp. poprawcze w sprawach nieletnich;
- postępowania wzbogacone: formalizm ich jest większy niż formalizm postęp. zwycz.; obecnie w Polsce nie ma postęp. wzbogaconego; takim trybem w Polsce przed 1938 r. było postęp. przed sądami przysięgłych, prowadzone w sprawach o najpoważniejsze zbrodnie; odznaczało się dodatkowym formalizmem spowodowanym powoływaniem i funkcjonowaniem ławy przysięgłych;
- postępowania zredukowane: formalizm tych trybów jest mniejszy niż postęp. zwyczajnego; do grupy tej należą: postęp. uproszczone, postęp. z oskarżenia prywatnego, postęp. sądowe w sprawach o wykroczenia, postęp. nakazowe i postęp. doraźne

AKCJA CYWILNA W PROCESIE KARNYM polega na rozstrzyganiu w toku procesu karnego roszczeń cywilnych wynikających bezpośrednio z postęp. lub nakładaniu z tego powodu odpowiednich świadczeń. W polskim procesie karnym znane są następujące formy akcji cywilnej:
1) postęp. adhezyjne - postęp. toczące się w ramach procesu karnego na podstawie powództwa cywilnego wniesionego przez pokrzywdzonego lub inną uprawnioną osobę. Pokrzywdzony może w ten sposób dochodzić roszczeń majątkowych wynikających bezpośrednio z popełnienia przestępstwa. Ułatwieniem dla pokrzywdzonego jest tymczasowe zwolnienie go z obowiązku opłacenia powództwa cywilnego. Utrudnieniem natomiast jest możliwość pozostawienia przez sąd powództwa bez rozpoznania, gdy materiał dowodowy nie wystarcza do rozstrzygnięcia powództwa, a uzupełnieniem tego materiału spowodowałoby znaczną przewlekłość postęp.

2) orzeczenie obowiązku naprawienia wyrządzonej szkody, które sąd orzeka w następujących sytuacjach:
a) bezwzględnie obligatoryjnie - gdy warunkowo umarza postęp.
b) względnie obligatoryjnie - gdy pokrzywdzony złoży wniosek, w jakiejkolwiek formie, w sprawie o przestępstwo spowodowania śmierci, ciężkiego uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia, przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji lub przestępstwo przeciwko środowisku, mieniu lub obrotowi gospodarczemu; skazując oskarżonego sąd musi wówczas orzec obowiązek naprawienia wyrządzonej szkody w całości lub części (art. 46 I k.k.), chyba że nie da się ustalić wysokości szkody; wówczas sąd musi wymierzyć stosowną nawiązkę
c) fakultatywnie - w razie zawieszenia wykonania kary (art. 72 2 k.k.);

3) orzeczenie odszkodowania z urzędu w razie skazania lub warunkowego umorzenia postęp. (art. 415 5 k.p.k.); może ono nastąpić w każdej sprawie, chyba że jest niedopuszczalne z mocy ustawy, np. w postęp. sądowym w sprawach o wykroczenia

4) orzeczenie nawiązki: Kodeks karny przewiduje orzekanie nawiązki w pięciu wypadkach fakultatywnie (art. 46 * 2, art. 47 1, art. 47 * 2, art. 212 * i art. 216 * 2 k.k.), np. w razie skazania za przestępstwo przeciwko życiu i zdrowiu, przeciwko środowisku, za pomówienie lub zniewagę oraz w jednym wypadku obligatoryjnie (art. 290 * 2 k.k.), gdy skazuje za wyrąb drzewa albo kradzież drewna z lasu;

5) orzeczenie świadczenia pieniężnego, gdy sąd odstępuje od wymierzenia kary lub warunkowo umarza postęp. albo stosuje nadzwyczajne złagodzenie kary (art. 49 k.k.);

6) orzeczenie zwrotu korzyści majątkowej (art. 52 k.k.) Skarbowi Państwa przez podmiot, w którego imieniu
działał sprawca skazany za przestępstwo przynoszące korzyść majątkową takiemu podmiotowi (np. spółce, która oszukała Skarb Państwa).

15. Typy postępowania w procesie zasadniczym

- zwyczajne
- szczególne

DZIAŁ X
POSTĘPOWANIE SZCZEGÓLNE
Rozdział 51
Postępowanie uproszczone

Art. 468. W postępowaniu uproszczonym stosuje się przepisy o postępowaniu zwyczajnym, jeżeli przepisy niniejszego rozdziału nie stanowią inaczej.
Art. 469. (113) Sąd rozpoznaje w trybie uproszczonym sprawy, w których było prowadzone dochodzenie. Dokończenie postępowania przygotowawczego w formie śledztwa z przyczyn określonych w art. 325i I nie stanowi przeszkody w rozpoznaniu sprawy w trybie uproszczonym.
Art. 279 * 1. Wniosek oskarżonego, o którym mowa w art. 387 * 1, złożony przed rozprawą sąd może rozpoznać na posiedzeniu.
Art. 279 * 2 O terminie posiedzenia zawiadamia się strony, przesyłając im odpis wniosku.
Art. 279 * 3 Nieusprawiedliwione niestawiennictwo pokrzywdzonego lub oskarżyciela publicznego nie stoi na przeszkodzie uwzględnieniu wniosku, jeżeli spełnione są pozostałe warunki określone wart. 387.
Art. 279 * 4. W razie rozpoznania wniosku na rozprawie przepis * 3 stosuje się odpowiednio.
Art. 475. Jeżeli akt oskarżenia odpowiada warunkom formalnym, a sprawę skierowano na rozprawę główną odpis aktu oskarżenia można doręczyć oskarżonemu łącznie z wezwaniem na rozprawę.
Art. 476. * (280) Sąd rozpoznaje sprawę jednoosobowo. Prezes sądu rejonowego może zarządzić rozpoznanie sprawy w składzie jednego sędziego i dwóch ławników, jeżeli jest to uzasadnione jej okolicznościami. Prezes sądu okręgowego może zarz1zić rozpoznanie sprawy jednoosobowo, jeżeli była rozpoznana w pierwszej instancji w takim składzie.
* 2. Jeżeli sąd rozpoznaje sprawę jednoosobowo, sędzia ma prawa i obowiązki przewodniczącego.
Art. 477. Niestawiennictwo oskarżyciela nie tamuje toku rozprawy ani posiedzenia.
Art. 478. Jeżeli w sprawie z oskarżenia publicznego nie bierze udziału w rozprawie oskarżyciel, akt oskarżenia odczytuje protokolant.
Art. 479. 1. Jeżeli oskarżony, któremu doręczono wezwanie, nie stawi się na rozprawę główna0 sąd może prowadzić postępowanie bez jego udziału, a jeżeli nie stawił się również obrońca - wydać wyrok zaoczny.
2. Jeżeli oskarżony nie stawił się na rozprawę, odczytuje się uprzednio złożone jego wyjaśnienia Przepis art. 396 2-4 stosuje się odpowiednio.
Art. 480. Rozprawy głównej nie można przeprowadzić w czasie nieobecności oskarżonego, jeżeli usprawiedliwiwszy swe niestawiennictwo wnosił o odroczenie rozprawy.
Art 481. Wyrokiem zaocznym można orzec tytułem środka zabezpieczającego jedynie przepadek przedmiotów.
Art. 482. I. Wyrok zaoczny doręcza się oskarżonemu. W terminie 7 dni od doręczenia odpisu wyroku zaocznego oskarżony może wnieść sprzeciw, w którym powinien usprawiedliwić swoją nieobecność na rozprawie. Może on połączyć ze sprzeciwem wniosek o uzasadnienie wyroku na wypadek nie przyjęcia lub nieuwzględnienia sprzeciwu.
* 2. Sąd nie uwzględni sprzeciwu, jeżeli urna nieobecność oskarżonego na rozprawie za nie usprawiedliwioną Na postanowienie to służy zażalenie.
3. Uwzględnienie sprzeciwu powoduje ponowne rozpoznanie sprawy. Wyrok zaoczny traci moc, gdy oskarżony tub jego obrońca stawi się na rozprawę.
Art. 483. Jeżeli po rozpoczęciu przewodu sądowego okaże się, że sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym, sąd za zgodą oskarżonego rozpoznaje sprawę w dalszym ciągu w postępowaniu zwyczajnym w tym samym składzie.
Art 484. * I. Każdorazowa przerwa w rozprawie może trwać nie dłużej niż 21 dni.
* 2. Jeżeli sprawy nie można rozpoznać w terminie wskazanym w 1, sąd rozpoznaje sprawę w dalszym ciągu w postępowaniu zwyczajnym w tym samym składzie.
Rozdział 52
Postępowanie w sprawach z oskarżenia prywatnego
Art. 485. W sprawach z oskarżenia prywatnego stosuje się przepisy o postępowaniu uproszczonym, z zachowaniem przepisów niniejszego rozdziału. Przepisu art. 470 nie stosuje się.
Art. 486. 1. Sprawy z oskarżenia prywatnego sąd rejonowy rozpoznaje jednoosobowo. Prezes sądu może zarządzić rozpoznanie sprawy w składzie jednego sędziego i dwóch ławników, jeżeli ze względu na okoliczności urna to za stosowne.
2. Sprawy o przestępstwa określone w art 212 Kodeksu karnego sąd rozpoznaje w składzie jednego sędziego i dwóch ławników.
Art 487. Akt oskarżenia może ograniczyć się do oznaczenia osoby oskarżonego zarzucanego mu czynu oraz wskazania dowodów, na których opiera się oskarżenie.
Art. 488. *1. Policja na żądanie pokrzywdzonego przyjmuje ustną lub pisemną skargę i w razie potrzeby zabezpiecza dowody, po czym przesyła skargę do właściwego sądu.
* 2. Na polecenie sądu Policja dokonuje określonych przez sąd czynności dowodowych, po czym ich wyniki przekazuje sądowi. Przepis art. 308 stosuje się odpowiednio.


Art. 489. * 1. Rozprawę główną poprzedza posiedzenie pojednawcze, które prowadzi sędzia.
* 2. 3) Na wniosek lub za zgodą stron sąd może zamiast posiedzenia pojednawczego wyznaczyć odpowiedni termin dla przeprowadzenia postępowania mediacyjnego. Przepis art. 23a stosuje się odpowiednio.
Art. 490. * 1. Posiedzenie pojednawcze rozpoczyna się wezwaniem stron do pojednania.
2. W protokole posiedzenia pojednawczego należy w szczególności zaznaczyć stanowisko stron wobec wezwania do pojednania oraz wyniki przeprowadzonego posiedzenia pojednawczego; jeżeli doszło do pojednania, protokół podpisują także strony. Art. 491. I. Niestawiennictwo oskarżyciela prywatnego i jego pełnomocnika na posiedzenie pojednawcze bez usprawiedliwionej przyczyny uważa się za odstąpienie od oskarżenia, w takim wypadku prowadzący posiedzenie postępowanie umarza.
* 2. W razie nieusprawiedliwionego niestawiennictwa oskarżonego prowadzący posiedzenie pojednawcze kieruje sprawę na rozprawę główną a w miarę możności wyznacza od razu jej termin.
Art. 492. 1. W razie pojednania stron postępowanie umarza się.
2. Jeżeli do pojednania doszło w wyniku mediacji, przepis art. 490 2 stosuje się odpowiednio.
Art. 493. W toku posiedzenia pojednawczego lub w wyniku mediacji dopuszczalne jest pojednanie się obejmujące również inne sprawy z oskarżenia prywatnego, toczące się pomiędzy tymi samymi stronami.
Art. 494. * I. Równocześnie z pojednaniem strony mogą zawrzeć ugodę, której przedmiotem mogą być również roszczenia pozostające w związku z oskarżeniem.
*2. Ugoda zawarta na posiedzeniu pojednawczym jest tytułem egzekucji sądowej po nadaniu przez sąd klauzuli wykonalności.

Art. 495. *1. W razie nie dojścia do pojednania kieruje się sprawę na rozprawę główną a w miarę możności wyznacza od razu jej termin, chyba że zachodzi potrzeba skierowania sprawy na posiedzenie w celu innego rozstrzygnięcia.
2. Strony obecne na posiedzeniu powinny zgłosić wnioski dowodowe.
3. Sąd może postanowić, że ze względu na okoliczności sprawy będzie ona rozpoznana z udziałem ławników.
Art. 496. 1. Postępowanie w sprawach z oskarżenia prywatnego umarza się za zgodą oskarżonego, jeżeli oskarżyciel prywatny odstąpi od oskarżenia przed prawomocnym zakończeniem postępowania.
* 2. Zgoda oskarżonego nie jest wymagana, jeżeli oskarżyciel prywatny odstąpi od oskarżenia przed rozpoczęciem przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej.
* 3. Niestawiennictwo oskarżyciela prywatnego i jego pełnomocnika na rozprawie głównej bez usprawiedliwionych powodów uważa się za odstąpienie od oskarżenia
Art. 497. * 1. Oskarżony może aż do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej wnieść przeciwko oskarżycielowi prywatnemu będącemu pokrzywdzonym wzajemny akt oskarżenia o ścigany z oskarżenia prywatnego czyn, pozostający w związku z czynem mu zarzucanym. Sąd rozpoznaje wówczas łącznie obie sprawy.
2. Wstąpienie jednego z oskarżycieli prywatnych od oskarżenia powoduje umorzenie postępowania tylko w części dotyczącej wniesionego przezeń oskarżenia.
3. Obaj oskarżyciele prywatni korzystają z uprawnień oskarżonego. Pierwszeństwo zadawania pytań i przemówień przysługuje temu oskarżycielowi prywatnemu, który pierwszy wniósł akt oskarżenia. Sąd w wyroku zaznaczą, że postępowanie toczyło się z powodu oskarżeń wzajemnych.
Art. 498. * 1. Oskarżenie wzajemne jest niedopuszczalne, jeżeli prokurator wcześniej wszczął postępowanie albo przyłączył się do postępowania.
* 2. Jeżeli po wniesieniu oskarżenia wzajemnego prokurator przyłączy się do jednego z oskarżeń wzajemnych, sąd wyłącza oskarżenie przeciwne do osobnego postępowania. Przepis art. 60 * 2 stosuje się.
* 3. W razie objęcia przez prokuratora obu oskarżeń wzajemnych postępowanie toczy się z urzędu, zaś oskarżeni korzystają w odpowiednim zakresie również z uprawnień oskarżycieli posiłkowych.
Art. 499. Przepisy art. 492.494 stosuje się odpowiednio również na rozprawie.

Rozdział 53

Postępowanie nakazowe

Art.. 500. *1.(284) W sprawach o przestępstwa podlegające rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym, uznając na podstawie zebranego w postępowaniu przygotowawczym materiału, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne, sąd może w wypadkach pozwalających na orzeczenie kary ograniczenia wolności lub grzywny wydać wyrok nakazowy.
* 2. W postępowaniu nakazowym stosuje się odpowiednio przepisy o postępowaniu uproszczonym, jeżeli przepisy niniejszego rozdziału nie stanowią inaczej.
* 3(285) Sąd może wydać wyrok nakazowy, jeżeli na podstawie zebranych dowodów okoliczności czynu i wina oskarżonego nie budzą wątpliwości.
* 4(286) Sąd wydaje wyrok nakazowy jednoosobowo na posiedzeniu bez udziału stron.
Art. 501. (287) Wydanie wyroku nakazowego jest niedopuszczalne;
1) w stosunku do osoby pozbawionej wolności w tej lub innej sprawie,
2) w sprawie z oskarżenia prywatnego,
3) jeżeli zachodzą okoliczności, o których mowa w art. 79 * I.
Art. 502. (288) * 1. Wyrokiem nakazowym można orzec karę ograniczenia wolności lub grzywnę w wysokości do 100 stawek dziennych albo do 200.000 złotych.
* 2. Obok kary określonej w* 1 można, w wypadkach przewidzianych w ustawie, orzec środek kamy.
* 3. Sąd może poprzestać na orzeczeniu środka karnego, jeżeli zachodzą warunki orzeczenia tylko tego środka.
Art. 503. * ł. (289) Wydaj wyrok nakazowy sąd zasądza w całości roszczenie zgłoszone w powództwie cywilnym lub
odszkodowanie pieniężne na podstawie art. 415 * 5.
*2. Jeżeli materiał dowodowy zebrany w postępowaniu przygotowawczym nie wystarcza do rozstrzygnięcia powództwa cywilnego, sąd pozostawia powództwo cywilne bez rozpoznania.
Art. 504. * I. Wyrok nakazowy powinien zawierać:
1) oznaczenie sądu i sędziego, który go wydał,
2) datę wydania wyroku,
3) imię i nazwisko oraz inne dane określa je tożsamość oskarżonego,
4) dokładne określenie czynu przypisanego przez sąd oskarżonemu, ze wskazaniem zastosowanych przepisów ustawy karnej,
5) wymiar kary i inne niezbędne rozstrzygnięcia.

*2. Wyrok nakazowy może nie zawierać uzasadnienia.
Art. 505. (291) Odpis wyroku nakazowego doręcza się oskarżycielowi, a oskarżonemu i jego obrońcy - wraz z odpisem aktu oskarżenia. W każdym wypadku odpis tego wyroku doręcza się prokuratorowi. Wraz z odpisem wyroku doręczyć należy pouczenie przytaczające przepisy o prawie, terminie i sposobie wniesienia sprzeciwu oraz skutkach jego nie wniesienia.
Art. 506. *1. Oskarżonemu i oskarżycielowi przysługuje prawo wniesienia sprzeciwu do sądu, który wydał wyrok nakazowy, w terminie zawitym 7 dni od doręczenia tego wyroku.
2. Prezes sądu odmawia przyjęcia sprzeciwu, jeżeli został wniesiony po terminie lub przez osobę nieuprawnioną
* 3.(293) W razie wniesienia sprzeciwu wyrok nakazowy traci moc; sprawa podlega rozpoznaniu na zasadach ogólnych.
*4. (294) Jeżeli w sprzeciwie podniesiono wyłącznie zarzuty przeciwko rozstrzygnięciu o roszczeniu cywilnym, wyrok nakazowy
traci moc tylko w tej części, a sąd na posiedzeniu pozostawia powództwo cywilne bez rozpoznania.
* 5. Sprzeciw może być cofnięty do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej.
* 6. (295) Sąd rozpoznający sprawę po wniesieniu sprzeciwu nie jest związany treścią wyroku nakazowego, który utracił moc.
Art. 507. (296) Wyrok nakazowy, od którego nie wniesiono sprzeciwu lub sprzeciw cofnięto, staje się prawomocny.

16. Terminy procesowe

Termin (3 znaczenia)
1. pewien okres liczony w jednostkach miary (dzień, miesiąc, rok), w ciągu którego może być dokonana czynność procesowa.
2. upływ czasu i warunek konieczny do wywoływania określonych skutków proces, takich jak uznanie pisma za doręczone itp.
3. określa jedynie czas, w ciągu którego może trwać stan wywołany przez wydanie odpowiedniej decyzji procesowej, gdzie termin nie zakreśla czasu na dokonanie danej czynności.
Cztery funkcje terminów, tj. funkcję dynamizującą postęp., funkcję porządkującą, funkcję gwarancyjną i stabilizując która sprowadza się do tego, że bezskuteczny upływ terminów do wnoszenia środków odwoławczych powoduje uprawomocnienie się orzeczeń i trwałość obrotu prawnego.

Istotne znaczenie ma podział na terminy

1. maksymalne - takie, w których należy wykonać czynność do chwili upływu określonego czasu

2. minimalne - takie, które muszą upłynąć aby czynność mogła być dokonana.

3. zawite - termin do wnoszenia środków zaskarżania, a także i te, które ustawa za takie uznaje; bezskuteczność czynności dokonanej po upływie takiego terminu; mnożność ich przywrócenia, gdy jego niedotrzymanie nastąpiło z przyczyn niezawinionych przez stronę lub innego uczestnika; dokonanie czynności, która w świetle przepisów ustawy jest bezskuteczna, uniemożliwia jej merytoryczne rozpoznanie przez organ procesowy; w razie niezachowania przez uczestnika procesu terminów zawitych, przeznaczonych do wnoszenia środków zaskarżenia, następuje prawomocność formalna stosownej decyzji

4. prekluzyjne (materialno - procesowe) - jego naruszenie powoduje niemożliwość przywrócenia; upływ terminu prekluzyjnego ogranicza możność realizacji prawa materialnego na drodze karnoprocesowej.

5. instrukcyjne (porządkowe) - nakazują dokonanie czynności w określonym czasie, ale ich przekroczenie nie powoduje bezskuteczności tych czynności.

TERMINY PREKLUZYJNE A TERMINY ZAWITE

Terminy prekluzyjne (materialnoprocesowne):

a) czynności dokonane po ich przekroczeniu są bezskuteczne,

b) nie można ich przywracać,

c) są zazwyczaj terminami długimi;

d) wiążą też organy procesowe.

Terminy zawite

a) po ich upływie dokonanie czynności jest bezskuteczne;

b) nie odnoszą się do org. proc.

c) mogą być przywrócone przez sąd lub prok., przed którym należało dokonać czynności; powodem przywrócenia może być tytko przyczyna niezależna od strony;

d) w ter. zawitym 7 dni od daty ustania przeszkody można zgłosić wniosek (z załącznikiem) o przywrócenie terminu zawitego

Terminami zawitymi są tylko terminy:

a) do wnoszenia środków zaskarżenia;

b) które ustawa za takie uznaje.

17. Wymagania pism procesowych

PISMA PROCESOWE

Mogą to być wnioski, oświadczenia w formie pisemnej bądź ustnej do protokołu ( ustnie podczas rozprawy).

Art. 119* 1. Pismo procesowe powinno zawierać:
1) oznaczenie organu, do którego jest skierowane oraz sprawy, której dotyczy,
2) oznaczenie oraz adres wnoszącego pismo,
3) treść wniosku lub oświadczenia, w miarę potrzeby z uzasadnieniem,
4) datę i podpis składającego pismo
Art. 119* 2. Za osobę, która nie może się podpisać, pismo podpisuje osoba przez nią upoważniona, ze wskazaniem przyczyny złożenia swego podpisu..

18. Dokumentacja czynności procesowych

Formy dokumentowania czynności procesowych

W procesie karnym, jak w każdym innym postęp. prawnym przed organami państwowymi, dokonywane czynności wymagają utrwalenia w postaci dokumentów. Nie wymagają go jedynie czynności, które od początku wykonane są w formie pisemnej. Dokumentami procesowymi są czynności utrwalające fakty o znaczeniu procesowym; z reguły powstają wtoku procesu, wyjątkowo wykonywane są poza jego ramami (np. poprzedzają jego wszczęcie - protokół zawiadomienia o przestępstwie lub przyjęcia wniosku o ściganie);

Sporządzane (rejestrowane) mogą być przez:
— organ procesowy, przeprowadzający dokumentowaną czynność,
— pomocnika tego organu (np. protokolant),
— inne osoby (np. strony procesowe lub ich obrońcy, pełnomocnicy itd.)

DOKUMENTY PROCESOWE:
PROTOKÓL - podstawowa forma utrwalania czynności procesowych; sporządzenie jest: obligatoryjne w stosunku do następujących czynności
— przyjęcia ustnego zawiadomienia o przestępstwie i wniosku o ściganie;
— przesłuchania oskarżonego, świadka i biegłego;
— przeszukania pomieszczeń i osób;
— dokonania oględzin,
— przeprowadzenia eksperymentu, konfrontacji oraz okazania;

- otwarcia korespondencji i przesyłki;
— zaznajomienia podejrzanego z materiałami zebranymi w postęp. przygotowawczym;
- złożenia poręczenia,
— przebiegu rozprawy.
poza tym fakultatywnie

Protokół powinien zawierać:
— oznaczenie czynności, jej czasu i miejsca oraz osób w niej uczestniczących;
— przebieg czynności oraz oświadczenia, wśród nich wnioski jej uczestników;
— wydane w toku czynności postanowienia i zarządzenia, a jeśli postanowienie lub zarządzenie sporządzono osobno, wzmiankę o jego wydaniu;
— w miarę potrzeby stwierdzenie innych okoliczności dotyczących przebiegu czynności;
— podpisy (z rozprawy oraz posiedzenia - przewodniczący i protokolant, inne - wszystkie osoby biorące udział w czynności)

Sprostowanie protokołu - dodatkowa gwarancja dokładności protokołu - strony oraz osoby mające w tym interes prawny mogą złożyć wniosek o sprostowanie protokołu rozprawy i posiedzenia, wskazując nieścisłości i opuszczenia.

STENOGRAM - dokładnie utrwala fakty procesowe, jest stenogram czynności; sporządzany niezależnie od spisania protokołu, nie może go zastąpić; korzystanie w procesie ze stenogramu podlega tym samym rygorom, co korzystanie z protokołu; dopuszczalna jest kumulacja ról stenografa i protokolanta. np. na podstawie sporządzonego stenogramu stenograf protokolant spisze protokół.

NOTATKA URZĘDOWA - żaden przepis k.p.k. i innych ustaw nie określa ani formy, ani elementów treści takiej notatki; z natury rzeczy powinna ona być tak sporządzona, by wynikało z niej, jaki organ ją sporządził, jakiej sprawy i z jakiego faktu procesowego; wystarczający jest podpis sporządzającego notatkę, ale może swój podpis dołączyć również osoba, która dokonała czynności przed organem procesowym lub, której czynność dotyczy i brała ona w niej udzielał lub była przy niej obecna; nie można posługiwać się notatką celem zastąpienia protokołu.

OGLĘDZINY - czynność dowodowa w procesie cywilnym i karnym, polega na zapoznaniu się przez organ procesowy z miejscem, ciałem osoby lub rzeczą; celem ujawnienia ich cech charakterystycznych, istotnych dla rozstrzygnięcia o przedmiocie postęp. lub ujawnienia źródła dowodu.

19. Dowody - definicja

Art. 167 kpk - Dowody przeprowadza się na wniosek stron albo z urzędu.

Art. 168 - FAKTY POWSZECHNIE ZNANE NIE WYMAGAJĄ DOWODU. To samo dotyczy faktów znanych z urzędu, należy jednak zwrócić na nie uwagę stron.

CIĘŻAR DOWODU - powinność udowodnienia ze względu na własny interes prawny. Strony w procesie we własnym interesie powinny dochodzić prawdy swych stwierdzeń.
Obowiązek dowodzenia - powinność udowodnienia ze względu na cudzy interes prawny (np. obowiązek adwokata - dowodzenie na korzyść oskarżonego).
Ocena dowodów - dyrektywa, względem, której organy procesowe w ocenie dowodów kierują się swoim przekonaniem nieskrępowanym ustawowymi regułami oceny, ukształtowanym pod wpływem wskazań wiedzy, doświadczeń i zasad logicznego rozumowania.

POJĘCIE DOWODU jest przedmiotem licznych kontrowersji. Konkurują tu ze sobą dwa rozumienia dowodu w znaczeniu:
- źródła dowodu - osoba lub rzecz; od której pochodzi dowód (środek dowodowy). Rzecz należy tu rozumieć w sensie najszerszym, a więc i nieruchomość, a nawet zwłoki.

- środka dowodowego - nośnik informacji o fakcie podlegającym udowodnieniu, np. wyjaśnienie oskarżonego, zeznanie świadka, a także cechy charakterystyczne dowodu. Dowodem nie jest więc broń znaleziona u podejrzanego, ale wszystkie te jej cechy, które wskazują na czyn i jego sprawcę.

źródła dowodowe:
a) OSOBOWE ŹRÓDŁA DOWODOWE - należą do nich:

OSKARZONY - dostarcza on środek dowodowy w postaci wyjaśnień,
ŚWIADEK - dostarcza zeznań,
BIEGŁY - dostarcza opinii,
OSOBA PODDANA OGLĘDZINOM LUB BADANIOM CIAŁA - dostarcza cech charakterystycznych ciała lub organizmu z punktu widzenia kwestii odpowiedzialności karnej oskarżonego.

ZAWODOWY KURATOR SĄDOWY - dostarcza on wyniki wywiadu środowiskowego.

Wyjaśnienia oskarżonego:
Art. 175* 1 Oskarżony ma prawo składać wyjaśnienia; może jednak bez podania powodów odmówić odpowiedzi na poszczególne pytania lub odmówić składania wyjaśnień. O prawie tym należy go pouczyć.
Art. 175* 2 Obecny przy czynnościach dowodowych oskarżony ma prawo składać wyjaśnienia, co do każdego dowodu.

Świadkowie:
Art. 177* 1 Każda osoba wezwana w charakterze świadka ma obowiązek stawić się i złożyć zeznania

Art. 177* 2 Świadka, który nie może się stawić na wezwanie z powodu choroby, kalectwa lub innej niedającej się pokonać przeszkody, można przesłuchać w miejscu jego pobytu.

Art. 178 Nie wolno przesłuchiwać jako świadków:
1) obrońcy, co do faktów, o których dowiedział się udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę
2) duchownego, co do faktów, o których dowiedział się przy spowiedzi

Art. 179 *1 Osoby obowiązane do zachowania tajemnicy państwowej mogą być przesłuchane, co do okoliczności, na które rozciąga się ten obowiązek, tylko po zwolnieniu tych osób od obowiązku zachowania tajemnicy przez uprawniony organ przełożony.
Art. 179 *2Zwolnienia można odmówić tylko wtedy, gdyby złożenie zeznania wyrządzić mogło poważną szkodę państwu.

Art. 182 *1 Osoba najbliższa dla oskarżonego może odmówić zeznań
Art. 182 *2Prawo odmowy zeznań trwa mimo ustania małżeństwa lub przysposobienia

Art. 183* 1 Świadek może uchylić się od odpowiedzi na pytanie, jeżeli udzielenie odpowiedzi mogłoby narazić jego lub osobę dla niego najbliższą na odpowiedzialność za przestępstwo lub wykroczenie
Art. 183* 2 Świadek może żądać, aby przesłuchano go na rozprawie z wyłączeniem jawności, jeżeli treść zeznań mogłaby narazić na hańbę jego lub osobę dla niego najbliższą.

Art. 184 *1 Jeżeli zachodzi uzasadniona obawa niebezpieczeństwa dla życia, zdrowia, wolności albo mienia w znacznych rozmiarach świadka lub osoby dla niego najbliższej, sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, może wydać postanowienie o zachowaniu tajemnicy w danych osobowych świadka.

Świadek koronny - stosunkowo nowa instytucja w polskim prawie, wykorzystywana przede wszystkim w sprawach dotyczących przestępczości zorganizowanej. Mogą z niej korzystać ci przestępcy, którzy zdecydują się zeznawać przeciwko swoim kolegom, a przekazane przez nich informacje w znaczący sposób przyczynią się do ich ujęcia i skazania. W zamian będzie mógł uniknąć kary. W niektórych przypadkach może mu przysługiwać specjalna ochrona, ze zmianą tożsamości, pracy i miejsca zamieszkania (w tym przesiedlenie za granicę), a nawet operacja plastyczna. W wypadku zagrożenia życia lub zdrowia świadek koronny będzie mógł skorzystać z osobistej ochrony policjanta (stałej lub okresowej).

Świadek incognito - instytucja polegająca na zapewnieniu szczególnej ochrony w przypadku, gdy zachodzi uzasadniona obawa niebezpieczeństwa dla życia, zdrowia, wolności lub mienia świadka lub osoby dla niego najbliższej. Polega na zachowaniu w tajemnicy danych umożliwiających ujawnienie tożsamości świadka, na podstawie postanowienia sądu lub prokuratora w post przygotowawczym. Dane dotyczące świadka incognito pozostają wyłącznie do dyspozycji jego i prokuratora, a jeżeli to konieczne funkcjonariusza Policji. Świadka incognito przesłuchuje prokurator lub sąd w miejscu zapewniającym zachowanie danych dotyczących świadka w tajemnicy. Protokoły zeznań ś można udostępniać oskarżonemu lub obrońcy w sposób uniemożliwiający ujawnienie tożsamości świadka.

Biegli, tłumacze, specjaliści:

Art. 193 * 1 Jeżeli stwierdzenie okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy wymaga wiadomości specjalnych, zasięga się opinii biegłego lub biegłych.
Art. 193 * 2 W celu wydania opinii można też zwrócić się do instytucji naukowej lub specjalistycznej

Art 204 * 1 Należy wezwać tłumacza, jeśli zachodzi potrzeba przesłuchania:
1) głuchego lub niemego, a nie wystarcza porozumienie się z nim za pomocą pisma
2) osoby niewładającej językiem polskim

Art 205* 1 Jeżeli dokonanie oględzin, eksperymentu, ekspertyzy, zatrzymania rzeczy wymaga czynności
technicznych, w szczególności takich jak wykonanie pomiarów, obliczeń, zdjęć, utrwalenie śladów, można do udziału w nich wezwać specjalistów.

Oględziny. Otwarcie zwłok. Eksperyment procesowy

Art. 207 *1 W razie potrzeby dokonuje się oględzin miejsca, osoby lub rzeczy.

Art. 209*1 Jeżeli zachodzi podejrzenie przestępnego spowodowania śmierci, przeprowadza się oględziny i otwarcie zwłok.
Art. 209*2 Oględzin zwłok dokonuje prokurator, a w postępowaniu sądowym sąd, z udziałem biegłego lekarza, W miarę możliwości z zakresu medycyny sądowej. W wypadkach niecierpiących zwłoki oględzin dokonuje Policja, z obowiązkiem niezwłocznego powiadomienia prokuratora.
Art. 209*3 Oględzin zwłok dokonuje się na miejscu ich znalezienia.

Art. 211 W celu sprawdzenia okoliczności mających istotne znaczenie dla sprawy można przeprowadzić, w drodze eksperymentu procesowego, doświadczenie lub odtworzenie przebiegu stanowiących przedmiot rozpoznania zdarzeń lub fragmentów.

Wywiad środowiskowy i badanie osoby oskarżonego

Art. 213 *1 W postępowaniu należy ustalić tożsamość oskarżonego, jego wiek, stosunki rodzinne i majątkowe, wykształcenie, zawód i źródła dochodu.

Art. 214* 1 W razie potrzeby sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator lub policja, zarządza w stosunku do oskarżonego przeprowadzenie wywiadu środowiskowego przez zawodowego kuratora sądowego. Art. 214* 2 Przeprowadzenie wywiadu środowiskowego jest obowiązkowe:

1) w stosunku do oskarżonego o zbrodnię, który w chwili czynu nie ukończył 21 roku życia
2) gdy istnieje uzasadniona wątpliwość, co do poczytalności oskarżonego
3) w sprawie o umyślne przestępstwo przeciwko życiu

Art. 215 W razie potrzeby sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, może zarządzić badanie oskarżonego przez biegłych psychologów lub lekarzy z zachowaniem zasad okr. w art. 74.

Zatrzymanie rzeczy. Przeszukanie

Art. 217*1 Rzeczy mogące stanowić dowód w sprawie lub podlegające zajęciu w celu zabezpieczenia kar
majątkowych, środków karnych o charakterze majątkowym albo roszczeń o naprawienie szkody należy wydać na żądanie sądu lub prokuratora, a wypadkach niecierpiących zwłoki- także na żądanie Policji lub innego uprawnionego organu.

Art 219* 1 W celu wykrycia lub zatrzymania albo przymusowego doprowadzenia osoby podejrzanej, a także w celu znalezienia rzeczy mogących stanowić dowód w sprawie lub podlegających zajęciu w postępowaniu karnym, można dokonać przeszukania pomieszczeń i innych miejsc, jeżeli istnieją uzasadnione podstawy do przypuszczenia, że osoba podejrzana lub wymienione rzeczy tam się znajdują.

Art 219* 2 W tym samym celu można też dokonać przeszukania osoby, jej odzieży i podręcznych przedmiotów.

Art. 220* 1 Przeszukania może dokonać prokurator albo na polecenie sądu lub prokuratora Policja, a w wyp. wskazanych w ustawie także inny organ.

Kontrola i utrwalanie rozmów

Art. 237* 1 Po wszczęciu postępowania sąd na wniosek prokuratora może zarządzić kontrolę i utrwalanie treści rozmów telefonicznych w celu wykrycia i uzyskania dowodów dla toczącego się postępowania lub zapobieżenia popełnieniu nowego przestępstwa.
Wyżej wymieniona metoda może być prowadzona przez okres 3 m-cy, z możliwością przedłużenia w szczególnie uzasadniona w przypadku na następne 3 m-ce.
Kontrola i utrwalanie treści rozmów telefonicznych są dopuszczalne gdy postępowanie dotyczy m.in.:

• zabójstwa,

• handlu ludźmi,

• uprowadzenia osoby,

• narażenia na niebezpieczeństwo powszechne lub sprowadzenia katastrofy,

• wymuszania okupu.

• rozboju,

• zamachu na niepodległość państwa,

• szpiegostwa lub ujawnienia tajemnicy państwowej,

• gromadzenia broni, materiałów wybuchowych lub radioaktywnych,

• fałszowania pieniędzy,

• handlu narkotykami,

• zorganizowanej grupy przestępczej.

Kontrola i utrwalanie treści rozmów telefonicznych są dopuszczalne w stos do osoby podejrzanej, oskarżonego oraz w stosunku do pokrzywdzonego lub innej osoby, z którą może się kontaktować oskarżony, albo, która może mieć związek ze sprawcą albo z grożącym przestępstwem.

Podział dowodów/kategorie dowodów
Podstawowe kategorie dowodów:
1) ze względu na liczbę źródeł dowodu oddalających fakt udowodnienia od źródła dowodu:

• dowody pierwotne - pochodzą od źródła dowodu, które zetknęło się bezpośrednio z faktem udowadnianym, tzw. z pierwszej ręki (świadek naoczny, oryginał dokumentu).

• dowody pochodne - pochodzą od źródła dowodu pośredniczącego między źródłem pierwotnym a faktem udowadnianym (np. kopia dokumentu lub świadek ze słyszenia)

2) ze względu na charakter źródła dowodu:

• d. osobowe - pochodzą od osoby (człowieka żyjącego)

• d. rzeczowe- wszystkie pozostałe pochodzące od rzeczy w najszerszym tego słowa znaczeniu

3) ze względu na styczność z faktem głównym

Fakt główny - fakt, którego stwierdzenie jest głównym celem postępowania dowodowego. Jest nim przestępstwo.

Fakty dowodowe (poszlaki) - fakty, z których istnienia lub nieistnienia można wyciągnąć wniosek o istnieniu faktu głównego.

• d. bezpośrednie - dotyczą wprost faktu głównego, np. zeznania świadka, któremu podejrzany zwierzał się, że
zabił człowieka w celu rabunkowym.
• d. pośrednie (poszlakowe) - dotyczą faktu dowodowego (poszlaki)

4) ze względu na zawartość treści intelektualnej:
• d. pojęciowe - posiadające treść intelektualną, np. wyjaśnienia oskarżonego, opinia biegłego
• d. zmysłowe - poznawane za pomocą zmysłów, np. właściwości ciał i rzeczy

5) ze względu na genezę źródła dowodu:
• d. przypadkowe (naturalne)
• d. z przeznaczenia - ich źródła tworzono na potrzeby procesu, np. treść protokołu

6) ze względu na formalizm dowodu:

• d. ścisłe - przeprowadzone w formie określonej przepisami prawa dowodowego; bezwzględnie wymagane;

• d. swobodne (nieformalne), np. notatka służbowa funkcjonariusza z postępowania przygotowawczego.

W nioski dowodowe i przyczyny ich oddalenia

Przyczyny oddalenia i pozostawienia bez rozpoznania wniosków dowodowych.

Wniosek dowodowy jako postulujące oświadczenie strony.

We wniosku dowodowym należy podać:

• oznaczenie dowodu, jaki ma być przedstawiony, a więc wskazać, o jakie źródło chodzi;

• okoliczności, które mają być udowodnione, czyli tezę dowodową, jaką za pomocą tego dowodu wnioskodawca chce wykazać.

Wniosek może również poza tym określać także sposób przeprowadzenia dowodu (art. 169 *1 zd.2).

Wniosek dowodowy nie zawsze musi być wnioskiem o przeprowadzenie dowodu, może on także zmierzać do wykrycia lub do oceny właściwego dowodu, (art. 169). Wniosek może być złożony na piśmie albo ustnie do protokołu. W razie przybrania formy pisemnej, spełniać on musi także wymogi pisma procesowego.

Wyróżniamy kilka rodzajów wniosków dowodowych

• wniosek sensu stricte - czyli żądanie przeprowadzenia określonego dowodu, skierowanie do organu procesowego.

• wniosek o wyszukanie ( uzyskanie) dowodu - zwłaszcza aktualny w postęp. przygotowawczym;

• wniosek pomocniczy tj. żądanie przeprowadzenia określonego dowodu w celu ustalenia, gdzie znajduje się inny dowód.

• wniosek z zakresu kontroli lub oceny dowodów

• wniosek co do sposobu przeprowadzenia dowodu np. o konfrontację czy o przesłuchanie świadka pod nieobecność oskarżonego.

Oddalenie wniosku dowodowego może nastąpić tylko w wypadkach wskazanych w ustawie. Taksatywnie określone podstawy oddalenia wniosku podaje art. 170*1. Ich rozszerzenie jest, zatem niedopuszczalne. Oddalenie wniosku następuje w formie postanowienia ( art. 170* 3 Kpk) Oddalając wniosek dowodowy nie można przy tym ograniczyć się jedynie do przytoczenia ustawowego powodu oddalenia, lecz należy uzasadnić swoje stanowisko jak tego wymaga art. 98 1Kpk.

Wniosek dowodowy może być oddalony jedynie, jeżeli:

• przeprowadzenie dowodu jest niedopuszczalne ( art. 170* 1 pkt. 1 Kpk)- chodzi tu przede wszystkim o zakazy dowodowe.

• okoliczność, która ma być udowodniona nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia (art. 170*1 pkt 2 in principio) Chodzi tu jedynie o sytuacje niewątpliwe, gdy strona chce dowodzić okoliczności, które nie mają i nie będą miały znaczenia przy rozstrzyganiu danej sprawy, ani dla ustalenia sprawstwa i winy jak i dla stosowania kary lub innych środków karnych. okoliczność, która ma być udowodniona jest jeż udowodniona zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy ( art. 170* l pkt 2 in fine), przy czym nie można oddalić wniosku dowodowego na tej podstawie, ze dotychczasowe dowody wykazały przeciwieństwo tego, co wnioskodawca zamierza udowodnić ( art. 170*2)
  dowód jest nieprzydatny do stwierdzenia danej okoliczności ( art. 170* 1 pkt. 3) W tym wypadku chodzi o wnioski, co do dowodów wprawdzie możliwych i dopuszczalnych, ale nieprzydatnych
  dowodu nie da się przeprowadzić (art.. 17O*l pkt 4). Tym razem chodzi o faktyczną niemożność przeprowadzenia bądź w ogóle bądź w przewidywalnym naturalnie terminie. Wniosek może być oddalony od razu po złożeniu, jeżeli niemożność przeprowadzenia dowodu jest już organowi znana lub po dokonaniu stosownych ustaleń, z których wyniknie iż dowodu nie da się przeprowadzić
  Ustawa przewiduje zakaz antycypacji dowodu. Nie można bowiem oddalić wniosku dowodowego tylko na tej podstawie, że dotychczasowe dowody wykazały przeciwieństwo tego, co wnioskodawca zamierza udowodnić (art.170*2 Kpk).
  

20. Zakazy dowodowe

ZAKAZY DOWODOWE - to normy zabraniające przeprowadzenia dowodu w określonych warunkach lub stwarzające ograniczenia w pozyskiwaniu dowodów.
W procesie karnym zakazy dowodowe zapobiegają powstawaniu kolizji pomiędzy interesem wymiaru sprawiedliwości, który wymaga ustalenia prawdy, a naruszeniem określonych dóbr i interesów. Zakazy stanowią, więc swoisty kompromis, ponieważ wprawdzie ograniczają podstawę dowodową procesu, ale jednocześnie chronią pewne istotne dobra. Zakazy dowodowe przewidziane są w normach wyłączających dowodzenie określonej tezy dowodowej w danym procesie oraz ograniczających wprowadzenie i przeprowadzenie dowodów, a także wynikają z reguł ustanawiających warunki przeprowadzenia dowodów w procesie. Rodzaj dobra chronionego decyduje o charakterze i zakresie zakazu dowodowego. Zakazy te chronią m.in.: godność człowieka, nienaruszalność jego ciała (art 74, 171 * 6 kpk), interes państwowy (art.179 kpk), tajemnicę służbową lub zawodową, (art.180 kpk), oraz określoną tajemnicę do zachowania, której, zobowiązany jest duchowny, co do okoliczności, o których dowiedział się przy udzieleniu pomocy prawnej (178), a także stosunki rodzinne i bliskie stosunki osobiste (art. 182)
W doktrynie dokonuje się różnorodnej klasyfikacje zakazów dowodowych stosując różne kryteria podziałów.

Zakazy dowodowe w procesie karnym dotyczą 3 podstawowych grup ograniczeń:
1. niedopuszczalność dowodzenia określonych tematów
2. wyłączenie możliwości korzystania z danego środka dowodowego
3. niedopuszczalność sposobów przeprowadzenia dowodów
Zakazy dowodowe mogą dotyczyć bądź to udowodnieniu określonych faktów, bądź jedynie korzystania z określonych dowodów.

WYRÓŻNIAMY ZAKAZY:
I. Zupełne - zakazy zabraniające przeprowadzenia jakiegokolwiek dowodu na daną okoliczność
A) zakaz dowodzenia prawa lub stosunku prawnego wbrew ustaleniom konstytutywnego ( kształtującego) rozstrzygnięciu innego sądu, które wiąże sąd karny (art. 8 *2kpk)
B) zakaz dowodzenia przebiegu narady i głosowania nad orzeczeniem objęte są tajemnicą nie podlegają uchyleniu (art. 108 *1)
C) zakaz dowodzenia zasadności lub bezzasadności uprzedniego prawomocnego skazania jako okoliczności decydującej o powrocie do przestępstw; recydywę ustala się bowiem w oparciu o wiążące sąd poprzednie prawomocne skazanie
D) zakaz wykorzystania i odtwarzania uprzednio złożonych zeznań osoby, która następnie skorzystała z prawa do odmowy zeznań lub została zwolniona od zeznawania (art. 186 I kpk) Zakaz ten odnosi się do wyjaśnień osoby odpowiedzialnej posiłkowo w postęp. kar. skarb. Przedmiotowym zakazem objęta jest treść zeznań, a tymczasem niedopuszczalne jest jakiekolwiek odtwarz.
E) zakaz przeprowadzenia jakiejkolwiek czynności dowodowej zmierzającej do ujawnienia okoliczności objęcia świadka koronn. i osoby mu najbliższe ochroną osobistą lub pomocą w postaci zmiany miejsca pobytu, zatrudnienia lub wydania nowych dok.

II. Niezupełne zabraniają jedynie przeprowadzenia dowodu w pewnych warunkach, korzystania z określonego źródła lub środka dowodowego, albo uzyskaniu środka dowodowego w określony sposób, czyli zakaz dowodzenia za pomocą pewnych dowodów lub z zastosowaniem określonych metod
A) Bezwzględne (bezwarunkowe) - czyli takie, które nigdy nie mogą być uchylone
1. Zakazy przesłuchiwania w charakterze świadka:
a) obrońcy, co do faktu, o których dowiedział się udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę (art.178 pkt. 1); odnosi się do obrońcy, a nie adwokata zatem obejmuje także obrońcę nie będącego adwokatem, co jest dopuszczalne w postęp. o wykroczenia Dopełnieniem tego zakazu jest zakaz zajmowania pism i innych dok. związanych z wykonywaniem obrony
b) duchownego co do faktów o których dowiedział się przy spowiedzi (art. 178 *2kpk)
c) osób zobowiązanych do zachowania tajemnicy w zakresie ochrony zdrowia psychicznego na okoliczność przyznania się (wobec nich) osoby z zaburzeniami psychicznymi do popełnienia czynu zabronionego
2. Zakazy korzystania z niektórych innych niż świadek źródeł i środków dowodowych
a) zakaz powoływania w charakterze biegłego:
• obrońców i duchownych
• osób będących najbliższymi dla oskarżonego lub pozostających z nim w szczególnie bliskim stosunku osobistym
• osób będących świadkami czynu, choćby nie byli powołani na świadka
• osób powołanych w charakterze świadków
• osób, do których odnoszą się odpowiednio przyczyny wyłączenia sędziego (art. 40 * l pkt 1-315) tzn. takich, których:
- sprawa dotyczy bezpośrednio
- są krewnymi
- konkubentami
- powinowatymi strony lub jej przedstawiciela

- występowali w sprawie jako prokurator, osoba prowadząca postęp. przygot. lub przedst. procesowy strony (1961kpk)
b) zakaz wykorzystywania opinii złożonej przez biegłego, wobec którego po powołaniu ujawniły się powody uzasadniające nie powoływanie go w tym charakterze. Opinia taka w ogóle nie stanowi dowodu (art. 196 *2kpk)
c) zakaz przesłuchiwania w charakterze biegłego lekarza z zakresu ochrony zdrowia psychicznego na okoliczność przyznanie się osoby z zaburzeniami psychicznymi do popełnienia czynu zabronionego
d) zakaz korzystania z oświadczeń oskarżonego dotyczących zamierzonego złożenia zeznania wobec jakiegokolwiek biegłego lub wobec lekarza udzielającego mu jakiejkolwiek pomocy medycznej (art.199)
e) zakaz wykorzystania przy przesłuchaniu oskarżonego oświadczeń tej osoby złożonych uprzednio w charakterze świadka. Zakaz ten wiąże się z możliwą zmianą ról procesowych w postęp.ch powiązanych ze sobą.

3. Zakazy związane z uzyskaniem oświadczenia dowodowego przy zastosowaniu niedopuszczalnych metod przesłuchania
a) zakaz korzystania z wyjaśnień, zeznań i innych oświadczeń uzyskanych poprzez użycie wobec przesłuchanego przymusu lub groźby bezprawnej; oświadczenia takie nie mogą, bowiem w ogóle stanowić dowodu
b) zakaz stosowania hipnozy, środków chemicznych (tzw. narkoanalizy) oraz środków technicznych (np. wariograf, poligraf), wpływających na procesy psychiczne przesłuchiwanego.
c) zakaz zastępowania wyjaśnień i zeznań treścią pism, zapisków lub notatek urzędowych. Kodeks wymaga, aby wyjaśnienia oskarżonego oraz zeznania świadka były odbierane bezpośrednio przez organ procesowy i utrwalane w postaci protokołu.

B) Względne (warunkowe) - które przy zachowaniu określonych wymogów mogą być usunięte.
1. zakaz przesłuchiwania w charakterze świadka osoby, która skorzystała z prawa do odmowy zeznań
2. zakaz przesłuchiwania świadka, który uzyskał zwolnienie od zeznawania z uwagi na szczególnie bliski stosunek z oskarżonym
3. zakaz przesłuchiwania osób korzystających z immunitetu dypl. i konsul. (w zakresie okoliczności, na które się on rozciąga)
4. zakaz przesłuchiwania osób zobowiązanych do zachowania tajemnicy państwowej
5. zakaz przesłuchiwania osób zob. do zachowania tajemnicy służbowej lub związanej z wykonywaniem zawodu lub funkcji. (adwokat, lekarz, dziennikarz)

21. Typowe czynności dowodowe
Typowe czynności dowodowe
1. przesłuchanie oskarżonego lub podejrzanego
2. przesłuchanie świadka
3. ekspertyza biegłego
4. oględziny
5. otwarcie zwłok
6. eksperyment procesowy
7. wywiad środowiskowy
8. przesłuchanie
9. kontrola korespondencji i przesyłek
10. kontrola i utrwalenie rozmów

22. Środki zapobiegawcze
— tymczasowe aresztowanie,
— poręczenie,
— dozór policji,
- zakazy i nakazy zachowania,
— zakaz opuszczania kraju,
— list żelazny

REGUŁY STOSOWANIA ŚRODKÓW ZAPOBIEGAWCZYCH:
Obowiązują cztery podstawowe reguły stosowania środków zapobiegawczych:
— Reguła wyłącznej kompetencji sądu i prokuratora - tylko te organy mogą stosować środki zapobiegawcze. Uprawnienia prokuratora są ograniczone (może stosować tylko podczas postępowania przygotować, czego, tylko sąd może stosować tymczasowe aresztowanie).
— Reguła wysokiego prawdopodobieństwa winy oskarżonego - zebrane dowody wskazują, że oskarżony popełnił przestępstwo.
— Reguła minimalizacji środków zapobiegawczych - nie należy stosować środka ostrzejszego, jeżeli wystarcza środek łagodniejszy.
— Reguła adaptacji środka zapobiegawczego do sytuacji procesowej - środek zapobiegawczy należy bezzwłocznie uchylić lub zmienić, jeżeli ustaną przyczyny, wskutek których został on zastosowany.

23. Środki przymusu
- Zatrzymanie
Art 243*1 Każdy ma prawo ująć osobę na gorącym uczynku przestępstwa lub w pościgu podjętym bezpośrednio po popełnieniu przestępstwa, jeżeli zachodzi obawa ukrycia się tej osoby lub nie można ustalić jej tożsamości.
Art. 243*2 Osobę ujętą należy niezwłocznie oddać w ręce Policji

Art. 244 *1 Policja ma prawo zatrzymać osobę podejrzana, jeżeli istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełniła ona przestępstwo, a zachodzi obawa ucieczki lub ukrycia się tej osoby, albo zatarcia śladów przestępstwa bądź też nie można ustalić jej tożsamości
Art. 244 *2 Zatrzymanego należy natychmiast poinformować o przyczynach zatrzymania i przysługujących mu prawach oraz wysłuchać go.
Zatrzymanemu należy na jego żądanie umożliwić kontakt z adwokatem Przysługuje mu także zażalenie do sądu.

Art 248* 1 Zatrzymanego należy natychmiast zwolnić, gdy ustanie przyczyna zatrzymania, a także, jeżeli w ciągu 48 godzin od chwili zatrzymania przez uprawniony organ nie zostanie on przekazany do dyspozycji sądu wraz z wnioskiem o zastosowanie tymczasowego aresztowania; należy go także zwolnić na polecenie sądu lub prokuratora

Art 248* 2 Zatrzymanego należy zwolnić, jeżeli w ciągu 24 godzin od przekazania go do dyspozycji sądu nie doręczono mu postanowienia o zastosowanie wobec niego tymczasowego aresztowania
Art 248* 3 Ponowne zatrzymanie osoby podejrzanej na podstawie tych samych faktów i dowodów jest niedopuszczalne.

- Poszukiwanie oskarżonego i list gończy.
Art. 278 Jeżeli miejsce pobytu oskarżonego nie jest znane, zarządza się jego poszukiwanie.

Art. 279 Jeżeli oskarżony, w stosunku, do którego wydano postanowienie o tymczasowym aresztowaniu, ukrywa się, sąd lub prokurator może wydać postanowienie o poszukiwaniu go listem gończym
W liście gończym podaje się:
1) Sąd lub prokuratora, który wydał postanowienie o poszukiwaniu listem gończym,
2) Dane o osobie, które mogą ułatwić jej poszukiwanie, a przede wszystkim personalia, rysopis, znaki
szczególne, miejsce zamieszkania i pracy, z dołączeniem w miarę możliwości fotografii poszukiwanego.
3) Informacje o treści zarzutu postawionego oskarżonemu oraz o postanowieniu o jego tymczasowym
aresztowaniu albo o zapadłym wyroku.
4) Wezwanie każdego, kto zna miejsce pobytu poszukiwanego do zawiadomienia o tym najbliższej jednostki Policji, prokuratora lub sądu
5) Ostrzeżenie o odpowiedzialności karnej za ukrywanie poszukiwanego lub dopomaganie mu w ucieczce.

W liście gończym można wyznaczyć nagrodę za ujęcie lub przyczynienie się do ujęcia poszukiwanego, a także udzielić zapewnienia o utrzymaniu tajemnicy, co do osoby informującej.

List gończy rozpowszechnia się, zależnie od potrzeby, przez przesłanie, rozplakatowanie lub opublikowanie, w szczególności za pomocą prasy, radia i telewizji.

- List żelazny
Art. 281 Jeżeli oskarżony przebywający za granicą złoży oświadczenie, że stawi się do sądu lub do prokuratora w oznaczonym terminie pod warunkiem odpowiadania z wolnej stopy, właściwy miejscowy sąd wojewódzki może wydać oskarżonemu list żelazny.
Zapewnia on oskarżonemu pozostawanie na wolności aż do prawomocnego zakończenia postępowania, jeżeli oskarżony:
1) Będzie się stawiał w oznaczonym terminie na wezwanie sądu, a w postępowaniu przygotowawczym- także na wezwanie prokuratora,
2) Nie będzie się oddalał bez pozwolenia sądu z obranego miejsca pobytu w kraju,
3) Nie będzie nakłaniał do fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo w inny bezprawny sposób starał się utrudniać postępowanie karne.
W razie nieusprawiedliwionego niestawienia się oskarżonego na wezwanie lub naruszenia innych w.w warunków właściwy miejscowo sąd orzeka o odwołaniu listu żelaznego.

- Kary porządkowe

Na świadka, biegłego, tłumacza lub specjalistę, który bez usprawiedliwienia nie stawił się na wezwanie organu prowadzącego postępowanie albo bez zezwolenia tego organu oddalił się z miejsca czynności przed jej zakończeniem, można nałożyć karę pieniężną w wysokości nieprzekraczającej najniższego miesięcznego wynagrodzenia. W w.w przypadkach można zarządzić przymusowe doprowadzenie świadka. Przymusowe doprowadzenie biegłego, tłumacza i specjalisty stosuje się tylko wyjątkowo.

Karę pieniężną należy uchylić, jeśli ukarany dostatecznie usprawiedliwi lub samowolne oddalenie się. Usprawiedliwienie może nastąpić w ciągu tygodnia od daty doręczenia postanowienia wymierzającego karę pieniężną. WW przepisy stosuje się odpowiednio do osoby, która bezpodstawnie uchyla się od złożenia zeznania, wykonania czynności biegłego, tłumacza lub specjalisty, złożenia przyrzeczenia, wydania przedmiotu, dopełnienia obowiązków poręczyciela albo spełnienia innego ciążącego na niej obowiązku w toku postępowania.

Osobę, która przez niewykonanie ww obowiązków spowodowała dodatkowe koszty postępowania, można obciążyć tymi kosztami, dopuszczalne jest obciążenie tymi kosztami kilka osób solidarnie.

W razie uporczywego uchylania się od złożenia zeznania, wykonania czynności biegłego, tłumacza lub specjalisty oraz wydania przedmiotu można zastosować niezależnie od kary pieniężnej aresztowanie na czas nieprzekraczający 30 dni. Postanowienia dotyczące kar porządkowych wydaje sąd a w postępowaniu przygotowawczym także prokurator.

- Zabezpieczenie majątkowe.

Art. 291 W razie popełnienia przestępstwa, za które można orzec grzywnę, przepadek przedmiotów lub nałożyć obowiązek naprawienia szkody albo orzec nawiązkę, może z urzędu nastąpić zabezpieczenia wykonania orzeczenia na mieniu oskarżonego.
W razie popełnienia przestępstwa przeciwko mieniu lub wyrządzenia przestępstwem szkody w mieniu może z urzędu nastąpić zabezpieczenie roszczeń o naprawienie szkody.
Zabezpieczenie następuje w sposób wskazany w kpc. Zabezpieczenie grożącego przepadku przedmiotów następuje przez zajęcie ruchomości, wierzytelności i innych praw majątkowych oraz przez ustanowienie zakazu zbywania i obciążania nieruchomości. Postanowienie o zabezpieczeniu wydaje sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator. W postanowieniu określa się zakres i sposób zabezpieczenia.

24. Tymczasowe aresztowanie
Art. 250 Tymczasowe aresztowanie może nastąpić tylko na mocy postanowienia sądu. Tymczasowe aresztowanie stosuje w postępowaniu przygotowawczym na wniosek prokuratora sąd rejonowy, w którego okręgu prowadzi się postępowanie.

Art. 253 Areszt tymczasowy należy niezwłocznie uchylić lub zmienić, jeżeli ustaną przyczyny w skutek których został on zastosowany lub powstaną przyczyny uzasadniające jego uchylenie lub zmianę.

Art. 258 Tymczasowe aresztowanie może nastąpić, jeżeli:
1) zachodzi uzasadniona obawa ucieczki lub ukrywania się oskarżonego, zwłaszcza wtedy, gdy nie można
ustalić jego tożsamości albo nie ma on w kraju stałego miejsca pobytu;
2) zachodzi uzasadniona obawa, że oskarżony będzie nakłaniał do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo w inny bezprawny sposób utrudniał postępowanie karne;
3) Wyjątkowo może nastąpić, gdy zachodzi uzasadniona obawa, że oskarżony, któremu zarzucono popełnienie zbrodni lub umyślnego występku, popełni przestępstwo przeciwko życiu, zdrowiu lub bezpieczeństwu powszechnemu, a zwłaszcza, gdy popełnieniem takiego przestępstwa groził.

Art. 259 Od tymczasowego aresztowania należy odstąpić, gdy:
1) Spowodowałoby poważne niebezpieczeństwo dla zdrowia i życia oskarżonego;
2) Pociągałoby wyjątkowo ciężkie skutki dla oskarżonego lub jego najbliższej rodziny.

Tymczasowe aresztowanie nie może być stosowane, jeżeli przestępstwo jest zagrożone karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą roku.

25. Postępowanie przygotowawcze - zadania

POSTĘPOWANIE PRZYGOTOWAWCZE
Jest to stadium procesu karnego, którego celem jest wstępne przygotowanie sprawy do rozpoznania sądowego. Kodeks postępowania karnego w art. 297 wymienia następujące zadania postępowania karnego:
— ustalenie, czy został popełniony czyn zabroniony i czy stanowi on przestępstwo,
— wykrycie i w razie potrzeby ujęcie sprawcy,
— zebranie danych o osobie oskarżonego oraz innych danych w drodze wywiadu środowiskowego,
— wyjaśnienie okoliczności sprawy, w tym ustalenie rozmiarów szkody,
— zebranie, zabezpieczenie i w niezbędnym zakresie utrwalenie dowodów.

Poza tym w postępowaniu przygotowawczym należy dążyć do wyjaśnienia okoliczności, które sprzyjały popełnieniu czynu.

Postępowanie przygotowawcze składa się z trzech faz procesowych:

• postępowania wstępnego,

• śledztwa lub dochodzenia właściwego,

• przygotowania aktu oskarżenia.

Postępowanie kończą następujące akty:
— akt oskarżenia - sporządza go prokurator, chyba, że toczy się dochodzenie uproszczone (wówczas sporządzenie należy do Policji lub innego organu dochodzenia). Prokurator zatwierdza i wnosi do sądu tylko policyjny akt oskarżenia
— postanowienie o umorzeniu śledztwa lub dochodzenia,
— wniosek prokuratora do sądu o warunkowe umorzenie,
— wniosek prokuratora do sądu o umorzenie postępowania i zastosowanie środków zabezpieczających, np. umieszczenie sprawcy przestępstwa w zamkniętym zakładzie psychiatrycznym,
— postanowienie o zawieszenie postępowania - nie jest to jednak ostateczne załatwienie sprawy, Lecz tylko na czas trwania przeszkody uniemożliwiającej proces (np. choroba psychiczna).

26. Śledztwo a dochodzenie

Postępowanie przygotowawcze może być prowadzone w formie śledztwa lub dochodzenia.

ŚLEDZTWO
PROWADZI SIĘ OBLIGATORYJNIE W SPRAWACH (ART. 309 1 K.P.K.) O:
- zbrodnie,
- występki enumeratywnie wymienione w art. 309 ł pkt 2 k.p.k.,
- występki należące do właściwości sądu okręgowego,
- gdy podejrzanym jest funkcjonariusz Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Straży Granicznej lub finansowych organów dochodzenia.

Prokurator może postanowić ze względu na wagę lub zawiłość sprawy o prowadzeniu śledztwa w sprawach o inne niż w/w występki (śledztwo fakultatywne).

Śledztwo zasadniczo prowadzi prokurator. Może on jednak powierzyć Policji:
a) przeprowadzenie śledztwa w całości albo w określonym zakresie,
b) dokonanie poszczególnych czynności śledztwa.

Nie jest jednak dopuszczalne powierzenie przeprowadzenia śledztwa lub dokonania jego poszczególnych czynności w sprawach, w których podejrzanym jest funkcjonariusz Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Straży Granicznej lub finansowych organów dochodzenia. Ponadto powierzenie nie może obejmować czynności wymagających postanowienia oraz wszelkich czynności związanych z przedstawieniem zarzutów, zmianą postanowienia o przedstawieniu zarzutów lub zamknięciem śledztwa (art. 311 * 1, 3, 4 k.p.k.).
Śledztwo powinno być ukończone w terminie 3 miesięcy. Jednak w uzasadnionych wypadkach okres śledztwa może być przedłużony przez prokuratora nadrzędnego na dalszy czas oznaczony nie dłuższy jednak niż rok. Jedynie w szczególnie uzasadnionych wypadkach Prokurator Generalny może przedłużyć okres śledztwa na dalszy czas oznaczony

DOCHODZENIE
Prowadzi się w tych sprawach, w których nie jest obowiązkowe prowadzenie śledztwa. Podstawowym organem dochodzenia jest Policja. Uprawnienia do prowadzenia dochodzeń w niektórych sprawach mają także organy Straży Granicznej, Urzędu Ochrony Państwa kontroli finansowej. (art. 312 k.p.k.).
Dochodzenie winno być ukończone w ciągu miesiąca. Termin ten może zostać przedłużony przez prokuratora nadzorującego dochodzenie do 3 miesięcy. W razie nieukończenia dochodzenia w tym terminie akty sprawy przekazuje się prokuratorowi nadzorującemu dochodzenie, który wówczas może: przedłużyć je na czas oznaczony nie dłuższy jednak niż dalsze trzy miesiące, lub przejąć je do śledztwa. (art. 310 2i3 k.p.k.)

27. Przebieg postępowania przygotowawczego

POSTĘPOWANIE PRZYGOTOWAWCZE
Zadania postępowania przygotowawczego:
PP to stadium wstępnego przygotowania sprawy do rozpoznania sądowego. Podstawowym zadaniem tego stadium jest wyjaśnienie kwestii istnienia podstaw do wniesienia aktu oskarżenia jako najważniejszej w procesie karnym skargi.

Aby rozstrzygnąć tę kwestię organy postępowania karnego zobowiązane są w myśl art. 297 do:
1) ustalenia, czy został popełniony czyn zabroniony i czy stanowi on przestępstwo,
2) wykrycia i w razie potrzeby ujęcia sprawcy,
3) zebrania danych stosownie do art. 213 i 214,
4) wyjaśnienia okoliczności sprawy, w tym ustalenia rozmiarów szkody,
5) zebrania, zabezpieczenia i w niezbędnym zakresie utrwalenia dowodów.

W postępowaniu przygotowawczym należy dążyć także do wyjaśnienia okoliczności, które sprzyjały popełnieniu czynu.
Postępowanie przygotowawcze powadzi prokurator, a w zakresie przewidzianym w ustawie Policja. W wypadkach przewidzianych w ustawie uprawnienia Policji przysługują innym organom.
W postępowaniu przygotowawczym pokrzywdzony i podejrzany są stronami.

PRZEBIEG POSTĘPOWANIA PRZYGOTOWAWCZEGO:
1) URUCHOMIENIE POSTĘPOWANIA KARNEGO

A) Tryby ścigania

Ściganie z oskarżenia publicznego

Ściganie z oskarżenia prywatnego

tryb bezwarunkowy- organy procesowe prowadzą postępowanie i czynności z urzędu tryb warunkowy- organy procesowe prowadzą postępowanie i dokonują czynności w zależności od tego czy: został złożony wniosek przez określony podmiot Wyróżniamy tu dwa rodzaje ścigania: na wniosek pokrzywdzonego -tzw. przestępstwo wnioskowe(bezwzględne- art. 197 w zw z art. 205 kk , 190 * 2, 266*3, względne na szkodę osób najbliższych - art. 177* 3 kk, 279*2, 284*4, 286* 4, Na wniosek dowódcy jednostki wojskowej właściwa władza wydała zezwolenie na prowadzenie postępowania karnego. Tryb dotyczy osób korzystających z tzw. formalnego immunitetu procesowego ( poseł, senator, sędzia sądu powszechnego, SN, NSA, TS, TK, prokurator, RPO, prezes NIK, prezes IPN, czy pokrzywdzony działając jako oskarżyciel subsydialny wniósł akt oskarżenia w sprawie o czyn ścigany z urzędu w razie powtórnej odmowy wszczęcia lub powtórnego umorzenia postępowania przygotowawczego przez prokuratora.

W wyniku złożenia przez pokrzywdzonego do sądu aktu oskarżenia o przestępstwo ścigane w trybie prywatnoskargowym art. 157, 212,216,217 kk.

Uwagi dodatkowe:

Brak wymaganego zezwolenia na ściganie lub wniosku o ściganie pochodzącego od osoby uprawnionej skutkuje odmową wszczęcia lub umorzenia już wszczętego postępowania.

B) Zawiadomienie o przestępstwie

Zasada legalizmu - każde uprawdopodobnione zawiadomienie o przestępstwie zobowiązuje organy do wszczęcia postępowania.

Bezpośrednim impulsem do uruchomienia postępowania karnego jest uprawdopodobniony fakt popełnienia przestępstwa. Do typowych źródeł informacji zaliczamy:
1) Pokrzywdzonego, świadków w znaczeniu faktycznym, którzy decydują się na złożenie zawiadomienia o czynie, którego byli świadkami lub, o którym maja pewne informacje, samych sprawców przestępstw w ramach samooskarżenia.
2) Informacje własne organów ścigania nabyte w drodze własnych czynności urzędowych, własnych obserwacji, spostrzeżeń, poprzez środki masowego przekazu on, tzw. czynności operacyjno- rozpoznawczych.

Obowiązek denuncjacji w świetle prawa karnego procesowego ma dwie postacie:
1) Społeczny obowiązek denuncjacji- art. 304 *1kpk- Każdy dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub Policję.
2) Powszechny prawny obowiązek denuncjacji- każdy, kto ma wiarygodne wiadomości o popełnieniu przestępstwa, o którym mowa wart. 118- zabójstwo na tle etnicznym, 127- działalność zmierzająca do naruszenia niepodległości RP, 128- działalność zmierzająca do usunięcia przemocą organu RP,130-działalność w obcym wywiadzie przeciwko RP, 134- zamach na życie Prezydenta RP, 140-zamach na jednostkę sił zbrojnych RP, 148- zabójstwo, 163-działanie zagrażające życiu wielu osób lub mieniu w wielkich rozmiarach, w tym pożar, zalanie, eksplozja materiałów wybuchowych, 166- bezprawne przejęcie kontroli nad statkiem wodnym lub powietrznym, 252 kk- przetrzymywanie zakładnika celem wywołania określonego zachowania się organu państwowego, instytucji, osoby fizycznej lub prawnej, bądź też grupy osób ma obowiązek powiadomienia o tym pod groźbę kary do 3 lat pozbawienia wolności.

Ponadto instytucje państwowe lub samorządowe, które w związku ze swą działalnością dowiedziały się o popełnieniu przestępstwa, obowiązane są niezwłocznie zawiadomić prokuratora lub Policję oraz przedsięwziąć niezbędne czynności do czasu przybycia organu powołanego do ścigania przestępstw lub do czasu wydania przez ten organ stosownego zarządzenia, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów przestępstwa (art. 304 * 2).

C) Po powzięciu informacji o popełnieniu przestępstwa uprawniony organ postępowania przygotowawczego obowiązany jest niezwłocznie wydać postanowienie o wszczęciu lub odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego. Decyzję o wszczęciu post. przygotowawczego wydaje się, gdy w ocenie organu procesowego spełniona jest przesłanka uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa. Organ procesowy może:
1) wydać decyzję o wszczęciu postępowania.
2) wydać postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania - w przypadku braku przesłanek uzasadnionego popełnienia przestępstwa.
3) zarządzić przeprowadzenie czynności sprawdzających - czynności sprawdzające wszczyna się w ciągu 30 dni od zawiadomienia. Jest to badanie okoliczności przytoczonych w zawiadomieniu o przestępstwie. W ramach Cz. Sprawdzających nie można przeprowadzić dowodu z opinii biegłego ani czynności wymagających spisania protokołu, z wyjątkiem przyjęcia ustnego zawiadomienia o przestępstwie lub wniosku o ściganie.
4) zarządzić przeprowadzenie dochodzenia niezwłocznego. Policja prowadzi je w wypadkach niecierpiących zwłoki, w granicach potrzebnych do zabezpieczenia śladów i dowodów przestępstwa przed ich utrata, zniekształceniem, bądź zniszczeniem. W toku tych czynności mogą być przeprowadzane oględziny, w razie potrzeby z udziałem biegłych, przeszukanie oraz czynności określa art. 7* 2 pkt 1 w stosunku do osoby podejrzanej. Policja może także przedsięwziąć wobec niej inne niezbędne czynności, nie wyłączając pobrania próby krwi i wydzielin organizmu. Policja ma 5 dni na ich przeprowadzenie, potem musi wydać postanowienie.

D) Po sporządzeniu postanowienia o wszczęciu postępowania przygotowawczego do czasu wydania postanowienia o przedstawieniu zarzutu toczy się faza IN REM. Gdy istniejące lub zebrane w postępowaniu dane uzasadniają podejrzenie, że czyn popełniła określona osoba, to:
1) sporządza się postanowienie o przedstawieniu zarzutów
2) ogłasza się je niezwłocznie podejrzanemu
3) przesłuchuje się go, chyba, że jest to niemożliwe, (bo np. podejrzany ukrywa się, nie ma go w kraju). Postanowienie to zawiera: wskazanie podejrzanego, dokładne określenie zarzucanego mu czynu i jego kwalifikacji prawnej.

E) Od tej chwili postępowanie przygotowawcze toczy się przeciwko konkretnej osobie i rozpoczyna się faza IN
PERSONAM..
5 możliwych sposobów zakończenia post. przygotowawczego:

1. wniesienie aktu oskarżenia do sądu

2. umorzenie śledztwa lub dochodzenia. Następuje, gdy nie wykryto sprawców lub nie udowodniono osobom podejrzanym, że popełniły przestępstwo.

3. umorzenie dochodzenia i wpisanie sprawy do rejestru przestępstw Ma miejsce gdy dane uzyskane w toku czynności sprawdzających lub prowadzonego co najmniej 5 dni dochodzenia nie stwarzają dostatecznych podstaw do wykrycia sprawcy w dalszych czynnościach procesowych. Potem Policja prowadzi czynności w celu wykrycia sprawcy i uzyskania dowodów na podstawie odrębnych przepisów. Istnieje w dalszym ciągu możliwość powrotu do sprawy.

4. złożenie wniosku do sądu o warunkowe umorzenie postępowania. Prokurator może o to wnioskować, samą decyzję podejmuje jednak sąd. Gdy osoba podejrzana się na to nie zgadza sprawa wraca do prokuratury i wniosek o warunkowe umorzenie postępowania przekształca się w akt oskarżenia. Lepiej się, więc na to zgodzić.

5. złożenie wniosku do sądu o umorzenie postępowania i zastosowanie środków zabezpieczających. Następuje to w sytuacjach z osobami niepoczytalnymi.

F) Jeżeli są podstawy do zamknięcia śledztwa lub dochodzenia, prowadzący postępowanie powiadamia podejrzanego i obrońcę o terminie końcowego zaznajomienia z materiałami postępowania, z pouczeniem ich o prawie uprzedniego przejrzenia akt w odpowiednim, określonym przez organ procesowy terminie. Termin zaznajomienia podejrzanego z materiałami postępowania powinien być tak wyznaczony, aby od doręczenia zawiadomienia o nim podejrzanemu i jego obrońcy upłynęło, co najmniej 7 dni. W terminie 3 dni od daty zaznajomienia podejrzanego z materiałami postępowania stron mogą składać wnioski o uzupełnienie śledztwa lub dochodzenia. Jeżeli nie zachodzi potrzeba uzupełnienia śledztwa lub dochodzenia wydaje się postanowienie o jego zamknięciu i ogłasza się je lub o jego treści zawiadamia się strony oraz ich pełnomocników i obrońców.

Nadzór prokuratora nad postępowaniem przygotowawczym.

Prokurator prowadzi nadzór nad post. przygotowawczym w zakresie jakim go sam nie prowadzi, a także nad postępowaniem sprawdzającym.

P. jest obowiązany czuwać nad prawidłowym i sprawnym przebiegiem całego nadzorowanego przez siebie postępowania. Może on np. żądać przedstawienia sobie materiałów zebranych w toku postępowania, uczestniczyć w czynnościach dokonywanych przez prowadzących postępowanie, zaznajamiać się z ich zamierzeniami.
Formy powrotu do prawomocnie umorzonego postępowania przygotowawczego

Są sytuacje, które uzasadniają potrzebę wzruszenia prawomocnego postanowienia o umorzeniu postępowania. Istnieją trzy możliwości:
1) podjęcie na nowo umorzonego śledztwa lub dochodzenia- w przypadku, gdy znaleziono sprawcę po okresie nie dłuższym niż przedawnienie. Podjęte na nowo postępowanie nie może się toczyć przeciwko osobie, która w poprzednim postępowaniu występowała w charakterze podejrzanego. Podjęcie post następuje na mocy postanowienia prokuratora.
2) Wznowienie postępowania przygotowawczego przeciwko osobie, która występowała w charakterze podejrzanego, na mocy postanowienia prokuratora nadrzędnego nad tym, który wydał lub zatwierdził postanowienie o umorzeniu. Jest to możliwe tylko wtedy, gdy ujawnią się nowe istotne fakty lub dowody nieznane w poprzednim postępowaniu.
3) Wznowienie prawomocnie umorzonego śledztwa lub dochodzenia przez Prokuratora Generalnego w stosunku do osoby, która występowała w charakterze podejrzanego, jeżeli stwierdzi, że umorzenie post było niezasadne. Po upływie 6 m-cy od daty uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu PG może uchylić lub zmienić postanowienie albo jego uzasadnienie jedynie na korzyść podejrzanego.

F) Akt oskarżenia.

W ciągu 14 dni od daty zamknięcia śledztwa lub dochodzenia albo od otrzymania aktu oskarżenia sporządzonego w post. uproszczonym prokurator wnosi do sądu akt oskarżenia albo wydaje postanowienie o umorzeniu, o zawieszeniu post. przygotowawczego albo o uzupełnienie śledztwa lub dochodzenia. Gdy podejrzany jest tymczasowo aresztowany termin ten wynosi 7 dni.

Zg z art. 332 kpk akt oskarżenia powinien zawierać:
1) Imię i nazwisko oskarżonego, inne dane O jego osobie oraz dane o zastosowaniu środka zapobiegawczego,
2) Dokładne określenie zarzucanego mu czynu ze wskazaniem czasu, miejsca, sposobu i okoliczności jego
popełnienia oraz skutków, a zwłaszcza wysokości powstałej szkody,
3) Wskazanie, że czyn został popełniony w ramach wymienionych w art. 64 kk,
4) Wskazanie przepisów ustawy karnej, pod które zarzucany czyn podpada,
5) Wskazanie sądu właściwego do rozpoznania sprawy i trybu postępowania,
6) Uzasadnienie oskarżenia- fakty i dowody, na których oskarżenie się opiera.

Akt oskarżenia powinien także zawierać listę osób, których wezwania oskarżyciel żąda, wykaz innych dowodów, których przeprowadzenia na rozprawie głównej domaga się oskarżyciel.

28. Naczelne zasady procesu
- legalizmu / oportunizmu
- kontradyktoryjności / inkwizycyjności
- bezpośredniości
NACZELNE ZASADY PROCESU KARNEGO są to społecznie ważne ogólne dyrektywy (wskazówki) istotnych kwestii z zakresu procesu karnego. Wskazują one pewien kierunek postępowania, zalecają takie lub inne zachowanie się uczestników procesu.
Wyróżnia się podział tych zasad na:
I podział: a) zasady abstrakcyjne — ogólne idee rozstrzygnięcia kwestii prawnej w procesie; nie są związana z konkretnym ustawodawstwem i nie ma od nich wyjątków.
b) zasady konkretne — są to zasady abstrakcyjne wtłoczone w ramy obowiązującego prawa w celu dostosowania ich do konkretnych warunków w określonym miejscu i czasie, od zasad tych są wyjątki.
II podział a) zasady konstytucyjne — zawarte w Konstytucji (np. zasada obiektywizmu) — o ile zostały wyrażone w sposób umożliwiający ich stosowanie to wówczas regulują wprost określoną kwestię w procesie,
b) zasady poza konstytucyjne — dyrektywy nie uregulowane w Konstytucji
III podział a) prawnie zdefiniowane — wymienione i określone w kodeksie postępowania karnego, b) prawnie niezdefiniowane — ich obowiązywanie wynika z kilku przepisów razem wziętych.

ZASADA PRAWDY MATERIALNEJ - nie jest to zasada konstytucyjna, lecz jest ona wskazana w art. 2 *2 kpk i oznacza, że organy proc. są zobowiązane do czynienia wszystkiego, aby dotrzeć do prawdy materialnej i wyciągnąć odpowiednie wnioski.
Organy procesowe dążą do ustaleń faktycznych, które mogą mieć formę:
procesową— stwierdzenie faktów, do których dochodzi organ w wyniku czynności procesowych,
poza procesową— stwierdzenie faktów następuje w czasie postępowania sprawdzającego lub czynności operacyjno — rozpoznawczych. nie maja one na ogół bezpośredniego wpływu na decyzje procesowe.
Poznanie faktów w procesie ma cechy:
probabilistyczne — ustala się prawdopodobieństwo a nie obiektywną pewność,
materialne — o tym czy dochodzi do poznania decyduje udowodnienie, spełnione, gdy zachodzą warunki:
warunek obiektywny— dowody muszą mieć siłę przekonania, bez wątpliwości,
warunek subiektywny — dowody wg osoby decydującej muszą dać pewność, że nie ma innej ewentualności.
ma sens, gdy jest prawnie relewantne — do prawdy dochodzi się w granicach i dokładności wyznacz. przez podmiot tego proce.
Fundamentalne gwarancje:
obowiązek inicjatywy dowodowej spoczywający na organach, bez względu na zachowanie stron
kontradyktoryjność rozprawy
koncentracja czasowa i miejscowa procesu
sądowa kontrola postępowania przygotowawczego
kolegialność sądu i uczestnictwo społeczeństwa (ławnicy)
celowość prakseologiczna — wynik doświadczenia i postępu nauki
system środków zaskarżania
Ograniczenia (ze względu na konieczność uwzględnienia następujący. interesów zasługujących na ochronę) prawomocności orzeczenia — niedopuszczone jest ponowne prowadzenie postępowania w sprawie prawomocnie zakończonej.
humanitaryzm procesu — nie dochodzi się prawdy za cenę podstawowych praw osobistych jednostki. zakazy dowodowe — np. ochrona tajemnicy państwowej, zawodowej itp.
immunitety procesowe — pozbawiające organy procesowe możliwości wyjaśnienia wszystkich okoliczności sprawy, zakaz reformationis in peius — post. odwoławcze ma gwarantować prawdę, ale aby je wyzwolić trzeba dać zapewnienie, że oskarżony nic na tym nie straci; oznacza zakaz pogarszania sytuacji oskarżonego w procesie, gdy orzeczenie zostało zaskarżone; zakaz dotyczy post. odwoławczego oraz ponownego rozpoznania sprawy w razie uchylenia wyroku przez sad odwoławczy; przy rozpoznaniu apelacji, zażaleń, kasacji i wznowienia postępowania; nie obowiązuje przy rozp. pozostałych środków zaskarżenia.
ograniczenia faktyczne — dotyczące zbierającego dowody (staranność, czas zebrania dowodów, wyposażenie techniczne).

ZASADA OBIEKTYWIZMU - organ procesowy powinien mieć bezstronny stosunek do stron i uczestników procesu oraz nie powinien nastawiać się kierunkowo do danej sprawy.
Jest tu konieczne spełnienie trzech warunków:
niezawisłość — niezależność organu proces. uzyskiwana poprzez instytucję wył. sędziego i wówczas:
jest w ogóle niezdatny do orzekania — index inhabilis — zgodnie z art. 40 I k.p.k. sędzia jest wyłączony z mocy prawa, gdy:
1) sprawa dotyczy tego sędziego bezpośrednio,
2) jest małżonkiem strony lub pokrzywdzonego albo ich obrońcy, pełnomocnika lub przedstawiciela ustawowego albo pozostaje we wspólnym pożyciu z jedną z tych osób,
3) jest krewnym lub powinowatym w linii prostej, a w linii bocznej aż do stopnia pomiędzy dziećmi rodzeństwa osób wymienionych w pkt 2 albo jest związany z jedną z tych osób węzłem przysposobienia, opieki lub kurateli, 4) był świadkiem czynu, o który sprawa się toczy, albo w tej samej sprawie był przesłuchany w char. świadka lub wyst. jako biegły,
5) brał udział w sprawie jako prokurator, obrońca, pełnomocnik, przedst. ustawowy strony, albo prowadził post. przygotowawcze,
6) brał udział w niższej instancji w wydaniu zaskarżonego orzeczenia lub wydał zaskarżone zarządzenie,
7) brał udział w wydaniu orzeczenia, które zostało uchylone lub stwierdzono jego nieważność,
8) brał udział w wydaniu postanowienia o warunkowym umorzeniu postępowania,
9) brał udział w wydaniu orzeczenia, co, do którego wniesiono sprzeciw.
>Nie trzeba wykazać, że udział sędziego w sprawie mógł wywrzeć jakiś wpływ na wynik procesu.<
sędzia staje się osobą podejrzana o stronniczość — index suspectus — na mocy art. 41*1 kpk; gdy istnieje uzasadniona obawa co do bezstronności w okreś. sprawie, Następuje to na podstawie wniosku. Brak wyłączenia może być przyczyną uchylenia orzeczenia w post. odwoławczym, jeśli okaże się, że mógł on mieć na jego treść.
przestrzeganie reguły audiatur et altera pars - przed wyd. orzeczenia, sąd bierze pod uwagę cały materiał dow. (dwie str. pro).
minimalne działanie czynników irracjonalnych wpływających na podejmowanie decyzji (uprzedzeni, gniew, niechęć)

ZASADA WSPÓŁDZIAŁANIA ZE SPOŁECZEŃSTWEM I INSTYTUCJAMI W SCIGANIU PRZESTĘPSTW
- dyrektywa, w myśl której organy powinny angażować do współdziałania w proc. kani obywateli i instytucje pańs. i społ., poprzez nast. działania:
nałożenie prawnego obowiązku donoszenia o niektórych przestępstwach,
zachęcanie argumentami o udziale społeczeństwa w ochronie przed przestępczością
zapewnienie ochrony tym, którzy pomagają
Formy: ławnik, świadek incognito itp.

ZASADA DOMMEMANIA MEWINNOSCI I ZASADA IN DUBIO PRO REO
ZASADA DOMNIEMANIA NIEWINNOŚCI - zgodnie z tą zasadą osobę oskarżoną traktuje się jako niewinna, dopóki nie zostanie jej udowodniona wina w sposób przewidziany przez prawo karne procesowe. Jest to zasada konstytucyjna wynikająca z art. 43 ust. 3.
Zgodnie z tą zasadą obowiązują dwa nakazy:
traktowanie oskarżonego jako niewinnego — odnoszenie się do niego w taki sposób, jak nie byłby on uznany winnym, krytyczne nastawienie do wysuniętego przeciw niemu zarzutu.
Obaleniem tej zasady jest tylko „udowodnienie winy” i stwierdzenie tego prawomocnym orzeczeniem sądu, czyli albo prawomocny wyrok skazujący oskarżonego lub prawomocne orzeczenie o warunkowym umorzeniu.

ZASADA IN DUBIO PRO REO — „w przypadku wątpliwości należy orzec na korzyść oskarżonego” —jest to dopuszczalne, gdy wyczerpano wszystkie możliwości ich usunięcia w postępowaniu dowodowym; dot zarówno wątpliwości faktycznych, jaki prawnych.
CIĘŻAR DOWODU — to powinność udowodnienia ze względu na własny interes prawny — oskarżyciel prywatny, posiłkowy lub powód cywilny o ile nie będą zainteresowani dowodzeniem zasadności swoich twierdzeń, własnych żądań to wówczas proces skończy się dla nich niepomyślnie. Z ciężaru dowodzenia może uwolnić każdy przejmując na siebie ten ciężar —nawet sąd.
OBOWIĄZEK DOWODZEMA — to powinność udowadniania ze względu na cudzy interes prawny. Spoczywa on na adwokacie, oskarżycielu publ., przed. ustawowym. Nie dopełnienie tego obowiązku powoduje pociągnięcie do odpowiedzialności dyscyplinarnej.

ZASADA SWOBODNEJ OCENY DOWODÓW - organy procesowe mogą kierować się swoim przekonaniem, ukształtowanym pod wpływem wiedzy, doświadczenia życiowego i zasad logicznego rozum. przy ocenie dowodów (wyłącznie oceny tzw. „mocy dowodowej”). Jednakże musza się oni liczyć z:
wszystkimi przeprowadzonymi dowodami — nie wolno wyłączać dowodów istotnych dla sprawy, zasadami prawidłowego rozumowania, wskazaniami wiedzy w danej dziedzinie,
wskazaniami z doświadczenia życiowego osoby oceniającej dowody.
Nie jest to zasada konstytucyjna, lecz wynika z art. 7 k.p.k.. Jest ona zasadą kontrolowanej oceny dowodów, tzn. iż organ procesowy musi się wytłumaczyć dlaczego oparł się na tych a nie innych dowodach i dlaczego nie uznał dowodów przeciwnych a nadto organ rozpoznaje środek odwoławczy kontrolujący swobodna ocenę dowodów dokonanych przez organ w I instancji.

ZASADA BEZPOŚREDNIOŚCI - oznacza ona, że: 1) organ procesowy powinien zetknąć się ze źródłem i środ dowodowym osobiście, a 2) środkiem dowodowym, na którym oprze swe ustalenie winien być dowód pierwotny — środek dowodowy pierwotny. Zasada ta jest niezdefiniowana a jej obowiązywanie wynika głównie z przepisów kpk. Wyjątki: dopuszcza się ustalenie faktu za pomocą dowodu pochodnego, —jeżeli:
dowód pierwotny nie istnieje lub jest niedostępny,
zachodzi potrzeba dokonania kontroli dowodu pierwotnego,
niektóre dowody ze swej istoty są zawsze dowodami pochodnymi (opinia biegłego, protokół),
zastosowania dowodów pochodnych wymaga szybkość i ekonomii procesu

ZASADA SKARGOWOŚCI - dyrektywa zgodnie, z którą kierowniczy organ procesowy prowadzi postęp. tytko na żądanie, wniosek innego uprawnionego podmiotu; dominuje w post jurysdykcyjnym nad Z. Ś. z U.
Wyjątki na korzyść zasady ścigania z urzędu:
w post w sprawach nieletnich czynności odpowiadające zakresowi stadium przygotowawczego dokonywane są przez sędziego rodzinnego, który po ich zakończeniu decyduje o dalszych osach sprawy. Wśród możliwych decyzji przewidziane jest wydanie postanowienia o rozpoznanie sprawy przez sad rodzinny w post opiekuńczo-wykonawczym lub w post poprawczym (brak aktu oskarżenia — postanowienie nie spełnia funkcji aktu oskarżenia wypływających z zasady skargowości)
w sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego prokurator wszczyna post albo wstępuje do postępowania już wszczętego, jeżeli wymaga tego interes społeczny.
dochodzenie w post karnym roszczeń majątkowych z przestępstwa wymaga wniesienia i popierania przez powoda cywilnego pozwu, który jest jedną z zasadniczych skarg. Wówczas jest respektowana w pełni zasada skargowości. Art. 415*5 dopuszcza jednak, że w razie skazania lub warunkowego umorzenia postępowania sąd może zasądzić odszkodowanie na rzecz pokrzywdzonego także z urzędu.
o zabezpieczenia wykonania orzeczenia na mieniu oskarżonego oraz roszczeń o naprawienie szkody o wydanie osób ściganych przebywających za granicą
o odtworzenie akt
o ułaskawienie może wszcząć prokurator generalny
ZASADA ŚCIGANIA Z URZĘDU — przeciwna do Z. Skar., dyrektywa w myśl, której post może być prowadzone z własnej inicjatywy organu kierowniczego, niezależnie od czyjegokolwiek żądania lub stanowiska;
> ZASADA KONTRADYKORYJNOSCI I 1NKWIZYCYJNOŚCI <
ZASADA KONTRADYKORYJNOŚCI - wynika ona z przepisów kpk. — zgodnie z nią strony maja prawo do watki O korzystne dla siebie rozstrzygniecie. Zachodzi ona wówczas, gdy spełnione są warunki:
możliwie dokładne oznaczenie przedmiotu procesu sporu, podanie do wiadomości stronom istoty odpowiedzialności karnej, cywilnej za popełniony czyn,
istnienie przeciwstawnych sobie stron toczących spór oraz organu rozstrzygającego ten spór — tzn. w proc. musi istnieć przynajmniej trójstronny stosunek procesowy; oskarżyciel — oskarżony— organ procesowy.
Równouprawnienie stron wiodących spór — zasadą jest przyznawanie tego samego prawa do udziału w posiedz. i w rozprawie oskarżonego i pokrzywdzonego a w razie tymczasowego aresztowania podejrzanego —jego obrońca niezbędne minimum dyspozycyjności stron—w procesie należy zapewnić stronom swobodę i możliwość udziału w procesie, składanie wniosków, zaskarżanie decyzji procesowych. Przejawem tej zasady jest np. prawo stron do zadawania w pierwszej kolejności (przed sądem) pytań osobom przesłuchiwanym
ZASADA INKWIZYCYJNOSCI - rządzi dochodzeniem i śledztwem — zgodnie z tą zasadą w procesie nie ma miejsca dla stron procesowych i badanie sprawy należy przede wszystkim do organu procesowego. Jest to zasada przeciwna zasadzie kontradyktoryjności. Zasada ta ułatwia szybsze przeprowadzenie postępowania przygotowawcz. Jednakże zezwala ona na pewne cechy zasady kontradyktoryjności, np. na obowiązkowe przesłuchanie podejrzanego z udziałem ustanowionego obrońcy (art. 301 k.p.k.) prawie do składania wniosków o czynnościach śledztwa lub dochodzenia (art. 315 k.p.k.) udziale stron w przesłuchaniu biegłego (art. 318 k.p.k.)
> ZASADA LEGALIZMU I OPORTUNIZMU ORAZ KONSENSUALIZMU PROCEDURY KARNEJ<
ZASADA LEGALIZMU- zgodnie z tą zasadą organ procesowy powołany do ścigania przestępstw zobowiązany jest do wszczęcia i przeprowadzenia post. karnego od chwili gdy powziął on uprawdopodobnioną wiadomość o przestępstwie, które ścigane jest z oskarżenia publicznego. Zasada ta wynika z art. 17 1 pkt 3 k.p.k., która zabrania wszczęcia postępowania i nakazuje umorzenia już wszczętego, jeżeli społeczna szkodliwość czynu jest znikoma.
ZASADA OPORTUNIZMU —jest zasadą przeciwną legalizmu; wskazuje, że organ procesowy może odstąpić od wszczęcia postępowania, jeśli wzgląd na interes społeczny uczyni post. karne wdanej sprawie niecelowym. Zasada legalizmu dopuszcza 3 wyjątki na rzecz zasady oportunizmu, dotyczy to:

umorzenia „absorpcyjnego” postępowania w sprawie o występek zagrożony karą pozbawienia wolności do lat 5, jeżeli orzeczenie kary wobec oskarżonego byłoby niecelowe ze względu na rodzaj i wysokość kary prawomocnie orzeczonej za inne przestępstwa a interes pokrzywdzonego temu się nie sprzeciwia,
świadka koronnego — umarza się postępowanie przeciwko sprawcy przestępstw, jeżeli złożył przed sądem wyczerpujące zeznania dot. osób uczestniczących w przestępstwie, które mogły przyczynić się do ujawnienia okoliczności przestępstwa, wykrycia pozostałych sprawców, ujawnienia dalszych przestępstw lub im zapobież. umorzenie postępowania przeciwko nieletnim — o ile orzeczenie środków wychowawczych lub poprawczych jest niecelowe ze względu na orzeczone środki w innej sprawie.
W pewnym sensie odstępstwem od zasady legalizmu jest zawarcie POROZUMIENIA, które pozwala skrócić proces, urealnić wykonanie wyroku, zaoszczędzić wydatki na wymiar sprawiedliwości, ale które jednocześnie rażąco redukuje odpowiedzialność karną oskarżonego i kłóci się z poczuciem sprawiedliwości.
Można wyróżnić następujące porozumienia (klasyczne):
skazanie bez rozprawy — sąd może skazać oskarżonego za występek zagrożony karą do 5 lat pozbawienia wolności stosując nadzwyczajne złagodzenie kary, lub odstąpić od jej wymierzenia— art. 335, 343 k.p.k.
skrócona rozprawa — bez przeprowadzenia postępowania dowodowego na wniosek oskarżonego w rozprawie głównej, o ile zarzucono mu występek zagrożony karą do 8 lat pozbawienia wolności — oskarżony może zostać skazany i wymierzona mu określona kara lub środek karny (art. 387 k.p.k.)
porozumienie oskarżonego z pokrzywdzonym co do naprawienia szkody lub zadośćuczynienia uzasadnia warunkowe umorzenie — art. 341 * 3 k.p.k

.
ZASADA PRAWA DO OBRONY - jest to zasada konstytucyjna — art. 42 ust. 2, zgodnie, z którą oskarżony ma prawo bronić się w procesie i korzystać z pomocy obrońcy.
Z zasady tej wynikają dwa pojęcia obrony:
materialna — polegającą na podejmowaniu przez jakąkolwiek osobę wszelkich czynności procesowych w celu obrony interesów oskarżonego w procesie (składanie wniosków, przytaczanie argumentów i kontrargumentów). Zgodnie z art. 74 1 k.p.k. oskarżony nie ma obowiązku dowodzenia swojej niewinności, ani obowiązku dostarczenia dowodów na swoja niekorzyść. Ma on też prawo do pouczenia go o prawie do obrony. Należy zauważyć też, iż kłamstwo oskarżonego jest bezkarne, niema on prawa do nakłaniania innych osób do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień. Nie może również składać fałszywego pomówienia kogoś o przestępstwo nie pozostające w związku z postawionym mu zarzutem.
formalna — polega na korzystaniu z pomocy obrońcy. Obrońcą w polskim prawie w procesie karnym może być jedynie adwokat (wyjątkowo aplikant adwokacki).
Korzystanie z obrońcy może być obligatoryjne lub fakultatywne:
obligatoryjnie, — gdy oskarżony jest nieletni, niewidomy, niemy, głuchy, zachodzi wątpliwość, co do jego poczytalności, nie włada językiem polskim, sąd unia to za niezbędne itd.
Wyróżnia się też obronę:
z wyboru, jeśli sam oskarżony powołuje obrońcę,
z urzędu— powołuje prezes sądu w dwóch przypadkach:
gdy obrona jest obligatoryjna a oskarżony nie ma obrońcy z wyboru
na wniosek oskarżonego— gdy nie jest w stanie ponieść kosztów obrony z wyboru bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny.
OBRONCA W PROCESIE — nie ma prawa podejmowania żadnych czynności niekorzystnych dla oskarżonego (art. 86 * 1 k.p.k.). Ma stanowisko samodzielne. Jego udział nie wyklucza osobistego udziału w post. samego oskarżonego. Może on bronić kilku oskarżonych, o ile ich interesy nie pozostają w sprzeczności.
Oskarżony nie może zaś mieć jednocześnie więcej niż 3 obrońców — art. 77 i 85 k.p.k.

ZASADA PUBLICZNOSCI - zasada konstytucyjna — art. 45 ust. 1 — wiadomości o procesie karnym powinny być dostępne społeczeństwu. Rozprawa sądowa jest jawna — art. 355 k.p.k. z pewnymi wyjątkami, np.;
- obligatoryjne, powodujące tajność całej sprawy
- na wniosek prokuratora o umorzenie sprawy z powodu niepoczytalności sprawcy i zastosowanie środka zapobiegawczego
- na wniosek pokrzywdzonego, w sprawie o pomówienie lub znieważenie
- rozprawa toczy się wyłącznie przeciw nieletniemu
- obligatoryjne, powodujące tajność całej lub części sprawy, jeśli jawność mogłaby:
- wywołać zakłócenie spokoju publicznego, obrażać dobre obyczaje
- naruszyć ważny interes prywatny
- odczytuje się zeznania świadka incognito
- gdy zażądała tego osoba, która złożyła wniosek o ściganie
- ujawnienia prawnie strzeżoną tajemnicę
fakultatywne:
- jeśli choć jeden z oskarżonych jest nieletni
- jeśli świadek koronny złożył wniosek o wyłączenie jawności rozprawy na czas jego przesłuchania Do wyłączenia jawności rozprawy upoważniony jest tylko cały skład sądzący.

Przebieg narady i głosowanie nad orzeczeniem oraz postępowanie przygotowawcze i wykonawcze są natomiast niejawne, można jednak zezwolić (prowadzący śledztwo lub dochodzenie) dziennikarzowi na publikacje wiadomości z postępowania przygotować.

ZASADA UCZCIWEGO PROCESU - zgodnie z tą zasadą organy procesowe powinny prowadzić postępowanie rzetelnie z poszanowaniem godności człowieka i bez uzasadnionej zwłoki.
Zasadę tę wyrażają wytyczne skierowane do organu procesowego:
traktowanie uczestników lojalnie — bezwzględnie dotrzymywanie obietnic, nie wprowadzanie w błąd, co do zamierzonych czynności, nie dotyczy to stosowanych taktyk kryminalistycznych,
respektowanie poczucia godności uczestników czynności procesowych — nie wolno obrażać, wykpiwać, poniżać kogokolwiek bez względu na to, z kim ma się do czynienia,
informowanie uczestników o ich uprawnieniach — tam gdzie jest to bezwzględnie nakazane, prowadzenie postępowania szybko, dążąc do tego, aby rozstrzygniecie sprawy nastąpiło w rozsądnym term wybieranie takiego zachowania (w razie kolizji zasad procesowych i braku jasnego uregulowania), które jest najbardziej przyzwoite we własnym sumieniu niż w oczach osób postronnych.

ZASADA UCZCIWEGO PROCESU — zgodnie z tą dyrektyw wszystkie decyzje proc. i inne czynności proc. podlegają kontroli
kontrola judykacyjna —jest to kontrola:
1) skargowa (zazwyczaj inicjuje osoba zainteresowana zmianą decyzji)
2) osądzająca przez organ wyższego kontrolujący
kontrola społeczna
kontrola administracyjna — nadzór służbowy
Zasadę tę wyrażają następujące dyrektywy:
organ procesowy powinien prowadzić postępowanie traktując uczestników lojalnie, a w szczególności bezwzględnie dotrzymywać poczynionych obietnic i nie wprowadzać w błąd co do zamierzonych czynności; dyrektywa tanie sprzeciwia się posługiwaniu się np. zasadzką w czasie ścigania prowadzonego przez Policję, korzystaniu z usług konfidentów, stosowaniu zgodnego z prawem podsłuchu. Punkt ciężkości tej dyrektywy spoczywa bowiem na dbałości o uczciwość czynności procesowych, a nie taktyki kryminalistycznej;
2) organ procesowy powinien respektować poczucie godności uczestników czynności procesowych; nie wolno obrażać, „tykać”, wykpiwać, poniżać kogokolwiek, bez względu na to, z kim się ma do czynienia;
3) organ procesowy powinien informować uczestników o ich uprawnieniach; w niektórych wypadkach kodeks nakazuje bezwzględnie dokonać takiego pouczenia; jego brak może spowodować skuteczne zaskarżenie czynności procesowej, co wyraźnie wynika z art. 16 I k.p.k.; winnych wypadkach powinność i taka istnieje „w miarę potrzeby” (art. 16 * 2 k.p.kj; )
S 4) organ procesowy powinien prowadzić postępowanie szybko, dążąc do i tego, aby rozstrzygnięcie sprawy nastąpiło „w rozsądnym terminie” (tak art. 2 * I \ pkt 4 k.p.k. i art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka); 5) organ procesowy powinien, last but not least, w razie kolizji zasad procesowych i braku jasnego uregulowania, zawsze wybierać takie zachowanie, które jest bardziej przyzwoite we własnym sumieniu niż w oczach osób postronnych.

29. Postępowanie przed sądem I instancji
POSTĘPOWANIE JURYSDYKCYJNE
Jest tym stadium procesu karnego, w którym sąd rozstrzyga w przedmiocie procesu karnego.
Składa się ono z dwu zasadniczych części:
- postępowania głównego,
- postępowania odwoławczego.

POSTĘPOWANIE GŁÓWNE rozpoczyna się z momentem wniesienia do sądu aktu oskarżenia lub wniosku o warunkowe umorzenie postępowania.

Dzieli się ono na trzy fazy:
- przygotowanie do rozprawy głównej, zwane też postępowaniem przejściowym
- rozprawa główna,
- czynności końcowe.

PRZYGOTOWANIE DO ROZPRAWY GLOWNEJ - POSTĘPOWANIE PRZEJŚCIOWE OBEJMUJE NAST. CZYNNOŚCI:
- wstępną kontrolę oskarżenia - ma ona charakter formalny i merytoryczny. Kontrola warunków formalnych aktu oskarżenia, należy do prezesa sądu, (jeśli akt oskarżenia nie spełnia wymogów to prezes sądu zwraca go oskarżycielowi). Merytoryczną kontrolę wykonuje sąd, ale z inicjatywy prezesa sądu. Ta kontrola ma na celu zapobieżenie przeprowadzeniu rozprawy głównej, gdy zachodzi negatywna przesłanka procesu. Ma ona chronić przez bezzasadnym procesem. Pozytywny wynik jednak o niczym nie przesądza. Jeśli zajdzie jedna z oznaczonych w polskim prawie karnym okoliczności prezes sądu kieruje sprawę na posiedzenie sądu.
- orzeczenie środka zabezpieczającego na wniosek prokuratora,
- warunkowe umorzenie postępowania - na wniosek prokuratora,
- skazanie oskarżonego na posiedzeniu.

ROZPRAWA GŁÓWNA
Jest najważniejszą fazą postępowania głównego, w której odbywa się rozpoznanie sprawy oraz zapada rozstrzygnięcie odnośnie przedmiotu procesu karnego.
Rozprawa odbywa się jawnie (za wyjątkami wskazanymi w ustawie tj. wart. 359-360 k.p.k.) oraz ustnie (art. 365 k.p.k.). Kieruje nią przewodniczący, czuwając nad jej prawidłowym przebiegiem i bacząc aby zostały wyjaśnione wszystkie istotne okoliczności sprawy, a w miarę możliwości także okoliczności sprzyjające popełnieniu przestępstwa. Powinien on także dążyć do tego, aby rozstrzygnięcie sprawy nastąpiło na pierwszej rozprawie głównej. W ramach tego uprawniony jest do podejmowania różnych decyzji procesowych i innych czynności(por. hasło przewodniczący składu orzekającego)

ROZPRAWA GŁÓWNA SKŁADA SIĘ Z NASTĘPUJĄCYCH PODFAZ:
- ROZPOCZĘCIA ROZPRAWY GLÓWNEJ, PRZEWODU SĄDOWEGO,
- PRZEMÓWIEŃ STRON,
- WYROKOWANIA.

ROZPOCZĘCIE ROZPRAWY GŁÓWNEJ
Rozpoczyna się z chwilą wywołania sprawy. W tym etapie dokonywane są m.in. następujące czynności: zaczyna się wywołaniem sprawy (ogłoszenie, jaka sprawa będzie rozpatrywana). Przewodniczący sprawdza obecność wezwanych osób oraz bada czy nie ma przeszkód do rozpoznania sprawy. Następnie zarządza opuszczenie sali przez świadków. Pokrzywdzony zawsze jednak pozostaje na sali, na tym etapie załatwia się dodatkowe wnioski stron, które mogą dotyczyć: jawności rozprawy, wyłączenia sędziego z powodu stronniczości, zgłoszenie powództwa cywilnego, zgłoszenie się oskarżyciela posiłkowego.
Poza tym w tej pod fazie podejmuje się też np. decyzje odnośnie zezwolenia przedstawicielom radia, telewizji, filmu, prasy na dokonywanie za pomocą aparatury utrwaleń obrazu i dźwięku z przebiegu rozprawy (art. 357 I k.p.k.), w kwestii wyłączenia jawności rozprawy rozpoznaje wnioski stron np. dopuszczenie wcześniej niezgłoszonych dowodów lub inne wnioski formalne, załatwia kwestie natury porządkowej jak np. o usunięciu z sali rozpraw osób znajdujących się w stanie nielicującym z powagą sądu.

PRZEWÓD SĄDOWY
Rozpoczyna się odczytaniem przez oskarżyciela aktu oskarżenia. W tym etapie postępowania przeprowadza się właściwe post. dow., na które składa się szereg czynności dowodowych w - tym przesłuchanie oskarżonego, świadków, biegłych przeprowadzenie, dow. rzeczowych.
Przesłuchanie jest ustnym sposobem przeprowadzania dowodu z oświadczeń wiedzy osobowych źródeł dowodowych. Reguły i tryb przeprowadzania przesłuchania określa art. 171 k.p.k., który stanowi, że osobie przesłuchiwanej należy umożliwić swobodne „wypowiedzenie się w granicach określonych celem danej czynności, a dopiero następnie można zadawać pytania zmierzające do uzupełnienia, wyjaśnienia lub kontroli wypowiedzi”.
Prawo zadawania pytań mają oprócz organu przesłuchującego obrońcy, pełnomocnicy oraz biegli. Pytania zadaje się osobie przesłuchiwanej bezpośrednio, chyba, że organ przesłuchujący zarządzi inaczej, przy czym nie wolno zadawać pytań sugerujących osobie przesłuchiwanej treść odpowiedzi.

Niedopuszczalne jest także:
- wpływanie na wypowiedzi osoby przesłuchiwanej za pomocą przymusu lub groźby bezprawnej stosowanie hipnozy albo środków chemicznych i technicznych wpływających na procesy psychiczne osoby
przesłuchiwanej albo mających na celu kontrolę nieświadomych reakcji jej organizmu w związku z
przesłuchaniem.
Niekiedy może wszakże dojść do ograniczenia postępowania dowodowego. Dzieje się tak w sytuacji, kiedy sąd za zgodą obecnych stron przeprowadza postępowania dowodowe tylko częściowo, gdy wyjaśnienia oskarżonego przyznającego się do winy nie budzą wątpliwości.(art. 388 k.p.k.)
Także w przypadku przychylenia się sądu do wniosku oskarżonego o wydanie wyroku skazującego w trybie art. 387 k.p.k. dochodzi do redukcji postępowania dowodowego poprzez uznanie za ujawnione dowodów wymienione w akcie oskarżenia lub dokumentów przedłożonych przez stronę.
Ustawa dopuszcza też do wyraźnego odstępstwa od zasady bezpośredniości, pozwalając w niektórych sytuacjach na odczytywanie podczas przewodu sądowego protokołów wyjaśnień, zeznań i innych protokółów oraz dokumentów lub nawet na ich ujawnienie bez odczytania (art. 389, 391 394 k.p.k.). Odstępstwem od tej zasady jest też dokonywanie niektórych czynności dowodowych w drodze tzw. pomocy prawnej.
Po przeprowadzeniu wszystkich dopuszczonych dowodów przewodniczący zapytuje strony czy nie wnoszą o uzupełnienie przewodu sądowego. Jeśli strony nie zgłaszają nowych wniosków dowodowych oraz przewodniczący uznaje, że sprawa jest dostatecznie wyjaśniona - zarządzeniem zamyka przewód sądowy.

PRZEMÓWIENIA STRON
Przewodniczący składu orzekającego udziela głosu najpierw stronom, dalej ich przedstawicielom oraz w miarę potrzeby przedstawicielowi społecznemu, który przemawia przed obrońcą i oskarżonym.
Głos zabierają kolejno: oskarżyciel publiczny, oskarżyciel posiłkowy lub oskarżyciel prywatny, (jeśli postępowanie toczy się w trybie prywatnoskargowym) następnie powód cywilny, obrońca oskarżonego i oskarżony. Przedstaw. procesowi zabierają głos przed strona.

Jeżeli natomiast głos zabiera ponownie oskarżyciel lub powód cywilny, należy również udzielić go obrońcy i oskarżonemu. Jak widać z powyższego oskarżony zawsze zabiera głos jako ostatni.

WYROKOWANIE
Jest ostatnią z podfaz rozprawy głównej. Składają się na nią następujące czynności:
- narada nad wyrokiem,
- głosowanie,
- sporządzenie wyroku na piśmie,
- ogłoszenie wyroku.
Do narady nad wyrokiem sąd przystępuje niezwłocznie po wysłuchania głosów stron (art. 408 k.p.k.)
Przebieg narady i głosowania nad wyrokiem jest tajny i nie jest dopuszczalne zwolnienie od zachowania tajemnicy w tym względzie. Podczas narady i głosowania oprócz członków składu orzekającego może być obecny jedynie protokolant, chyba, że przewodniczący uzna jego obecność za zbędną. Narada odbywa się osobno, co do winy, kwalifikacji prawnej czynu, kary, środków karnych oraz pozostałych kwestii. Po naradzie przewodniczący zbierają głos poczynając od najmłodszego, przy czyn najpierw od ławników według ich wieku a następnie od sędziów według ich starszeństwa służbowego a sam głosuje jako ostatni.
Głosowanie podobnie jak narada odbywa się osobno, co do winy, kwalifikacji prawnej czynu, kary, środków karnych oraz pozostałych kwestii. Orzeczenie zapada większością głosów. Jeżeli natomiast zdania głosujących tak się podzielą, że żadne z nich nie uzyskuje większości wówczas głos najmniej korzystny dla oskarżonego przyłącza się do głosu najbardziej do niego zbliżonego aż do uzyskania większości.(art. 111 k.p.k.). Sędzia (także ławnik), który głosował przeciwko uznaniu oskarżonego za winnego może powstrzymać się od głosowania nad dalszymi kwestiami. W tej sytuacji jego głos przyłącza się do zdania najkorzystniejszego dla oskarżonego (art.112)
Przegłosowany członek składu orzekającego może przy podpisywaniu orzeczenia zgłosić swoje zdanie odrębne (votum separatum). Zdanie odrębne zaznacza się na orzeczeniu podając, w jakiej części i w jakim kierunku kwestionuje się orzeczenie. Zdanie odrębne może dotyczyć tak samego wyroku jak i jego uzasadnienia. W tym ostatnim wypadku zaznacza się je przy podpisywaniu uzasadnienia. Zgłoszenie zdania odrębnego skutkuje obowiązkiem sporządzenia uzasadnienia wyroku z urzędu a ponadto sędzia, (ale tylko zawodowy), który zgłosił zdanie odrębne musi sporządzić jego uzasadnienie. (art. 114 k.p.k.). Przy ogłoszeniu wyroku podaje się do wiadomości zgłoszenie zdania odrębnego oraz, o ile zgłaszający je wyrazi na to zgodę także jego nazwisko (art. 418 2 k.p.k.).
Wyrok sporządza się na piśmie niezwłocznie po ukończeniu głosowania Podpisują go wszyscy członkowie składu orzekającego nie wyłączając sędziego (także oczywiście ławnika) przegłosowanego. Po podpisaniu wyroku przewodniczący ogłasza go publicznie, podając ustnie najważniejsze powody wyroku. Następnie poucza strony o przysługującym im prawie, terminie i sposobie wniesienia środka zaskarżenia (apelacji). Niestawiennictwo stron, ich obrońców i pełnomocników nie stoi na przeszkodzie ogłoszeniu wyroku.(art. 418 *1 i 3)
Ustawa w art. 411 k.p.k. dopuszcza możliwość odroczenia wydania wyroku. Może to nastąpić w sprawie zawiłej albo z innych ważnych powodów na czas nie przekraczający 7 dni. Sąd odracza wydanie wyroku postanowieniem wskazując w nim czas i miejsce ogłoszenia wyrok

CZYNNOSCI KONCOWE POSTĘPOWANIA GŁÓWNEGO

Ostatnią fazą postępowania głównego są czynności końcowe, które obejmują czynności jak:
- sporządzenie uzasadnienie wyroku na piśmie, po złożeniu przez stronę w terminie zawitym 7 dni od daty ogłoszenia wyroku, wniosku o jego sporządzenie,
- doręczenie wyroku z uzasadnieniem stronie, która złożyła wniosek o jego uzasadnienie(art. 423 k.p.k.),

- uzupełnienie wyroku postanowieniem, co do kwestii wskazanych w art. 420 k.p.k. (zaliczenie tymczasowego aresztowania, zatrzymania, środków zapobiegawczych wymienionych w art. 276 k.p.k. albo dowodów rzeczowych),

-skierowanie prawomocnego wyroku do wykonania.

30. Postępowanie odwoławcze

POSTĘPOWANIE ODWOŁAWCZE
Zgodnie z art. 176 * 1 Konstytucji postępowanie sądowe jest, co najmniej dwuinstancyjne. Tym dwuinstancyjnym postępowaniem jest właśnie postępowanie odwoławcze.
Ma ono dwie postaci:
- postępowania apelacyjnego,
- postępowania zażaleniowego.

Postępowania te są uruchamiane w wyniku skargi odwoławczej (na podstawie apelacji lub zażalenia). Przysługują one tylko stronom od orzeczeń wydanych w I instancji. Środek odwoławczy wnosi się w terminie zawitym - jego przekr. powoduje, że staje się bezskuteczny.

W odwołaniu podaje się, czego strona się domaga, zaś, gdy pochodzi od oskarżyciela publicznego, obrońcy, pełnomocnika, kwalifikowanych prawników musi dodatkowo zawierać wskazanie zarzutów stawianych rozstrzygnięciu oraz uzasadnienie.

Sąd uchyla lub zmienia zaskarżone orzeczenie jedynie, gdy stwierdzi uchybienie stanowiące tzw. przyczynę procesową. Sąd odwoławczy może orzeczenia zmienić merytorycznie, może je uchylić, przekazać sprawę do rozpoznania sądowi I instancji lub postępowanie umorzyć.

W postępowaniu odwoławczym obowiązuje zasada REFORMATIOMS IN PEIUS - tj. zakaz pogorszenia sytuacji odwołującego się oskarżonego, jeśli tylko na jego korzyść został wniesiony środek odwoławczy.

W procesie karnym nie ma możliwości wydania decyzji na niekorzyść odwołującego się - jak jest to w postępowaniu administracyjnym.

Dopuszczalność odwołania decyzji procesowej przez organ
Odwoływalność ma dwojaki aspekt - wewnętrzny i zewnętrzny.
1) Wewnętrzna (in foro interno) - możliwość nawet całkowitej zmiany decyzji procesowej, przed udostępnieniem jej os. postronnym. Muszą być jednak spełnione dwa warunki: zgodzi się na to wymagana większość składu orzekającego, jeśli taki skład wydaje decyzję; jej treść nie zna jeszcze nikt poza osobami biorącymi w jej wydawaniu i ewentualnie osobą, która ją przepisywała na maszynie.
Można odwołać decyzję pisemną rzadko zaś ustną, która to z reguły zapada w obecności stron lub innych osób
2) Zewnętrzna (in foro externo) to jest możliwość nawet całkowitej zmiany decyzji procesowej znanej już stronom. Zasadą jest, że odwoływalność orzeczeń nawet nie prawomocnych, nie jest dopuszczalna, chyba, że wyraźny przepis na to zezwala. Ist wyjątki

31. Problem analogii w prawie karnym procesowym
Analogia w procesie kanym procesowym jest dozwolona w przeciwieństwie do prawa karnego materialnego, ale tylko na korzyść oskarżonego. Analogia ta jest dopuszczalna, ale tylko pod warunkiem, że nie będzie powodować ograniczenia lub zniesienia praw obywatelskich. Ten zakaz ma dwa zakresy:
a) przedmiotowy - niedopuszczalne jest stosowanie W drodze analogii środków przymusu procesowego np. kar procesowych
b) podmiotowy - stosowania analogii na niekorzyść oskarżonego i innych stron procesowych.

32. Struktura rozprawy głównej

Rozprawa główna jest najważniejszym etapem postępowania przed sądem I instancji. Rozprawa główna dzieli się na następujące etapy:

A. ROZPOCZĘCIE ROZPRAWY - zaczyna się wywołaniem sprawy. Przewodniczący sprawdza obecność wezwanych osób oraz bada czy nie ma przeszkód do rozpoznania sprawy. Następnie zarządza opuszczenie sali przez świadków. Na tym etapie załatwiane są też dodatkowe wnioski stron, które mogą dotyczyć tak zasadniczych kwestii jak np. jawność rozprawy lub wyłączenie sędziego z powodu stronniczości, zgłoszenie powództwa cywilnego, zgłoszenie się oskarżyciela posiłkowego

B. PRZEWÓD SĄDOWY - to jawne i ustne zapoznanie się sądu z meritum sprawy. Rozpoczyna się odczytaniem aktu oskarżenia. Później oskarżony składa wyjaśnienia i odbywa się dalsze postępowanie dowodowe (przesłuchuje się świadków, biegli składają opinie, sąd zapoznaje się z dowodami rzeczowymi, odczytuje się dokumenty lip.).

C. GŁOSY STRON - po zamknięciu przewodu sądowego, gdy strony już nie składają żadnych wniosków o dalsze dowody. przewodniczący udziela głosu stronom i ich reprezentantom (w ustalonej przez prawo kolejności).

D. WYROKOWANIE -jest tajne do tego Stopnia, że przewodniczący może uznać obecność protokolanta za zbędne. Na sali narad podczas wyrokowania przebywają tylko członkowie składu orzekającego. W wyrokowaniu widoczne są kolejne etapy:
- narada nad wyrokiem
- głosowanie
- sporządzenie wyroku
- ogłoszenie wyroku (przytoczenie najważniejszych motywów wyroku oraz pouczenie stron o możliwości zaskarżenia wyroku).

33. Typy oskarżycieli - wyróżniamy:

— OSKARŻYCIELA PUBLICZNEGO - zasadniczo jest nim prokurator, wyjątkowo organy w postępowaniu uproszczonym uprawnione do prowadzenia dochodzenia uproszczonego,

— OSKARŻYCIELA PRYWATNEGO - pokrzywdzony, który wnosi i popiera przed sądem akt oskarżenia w sprawie o przestępstwo ścigane z oskarżenia prywatnego.

- OSKARŻYCIELA POSIŁKOWEGO - wyróżnia się tu:
— oskarżyciela posiłkowego ubocznego - pokrzywdzony, który po wniesieniu aktu oskarżenia lub po objęciu przez niego ścigania w sprawie oskarżenia prywatnego albo w postępowaniu sądowym w sprawie o wykroczenie, składa oświadczenie, iż chce popierać oskarżenie obok oskarżyciela publicznego i następnie popiera to oskarżenie przed sądem.
— oskarżyciela posiłkowego subsydiarnego - jest nim pokrzywdzony wnoszący oskarżenie zamiast oskarżyciela publicznego odmawiającego wniesienia aktu oskarżenia w sprawie z oskarżenia publicznego i następnie popierający je przed sądem.

34. Postępowanie apelacyjne
APELACJA I ZAŻALENIE

APELACJA
Jest to środek odwoławczy skierowany przeciw nieprawomocnemu wyrokowi sądu I instancji.

Apelacja dokonuje kontroli wyroku pod katem uchybień prawu, uchybień ustaleń faktycznych oraz wymiaru kary. Musi być wniesiona w terminie 14 dni od daty doręczenia wyroku wraz z uzasadnieniem.

Apelację rozpatrują:
sądy okręgowe - od wyroków sądów rejonowych,
sądy apelacyjne - od wyroków sądów okręgowych.

Może dotyczyć ona całości wyroku, czyli winy, albo też jedynie kary.

Cechy postępowania apelacyjnego:
- sąd odwoławczy nie może przeprowadzić postępowania dowodowego, co do istoty sprawy (wyjątkowo na rozprawie, gdy przyczyni się to do przyspieszenia postępowania).
- sąd odwoławczy może dokonać zmiany merytorycznej wyroku sądu I instancji, ale na podstawie ustaleń dokonanych przez ten sąd. Nie wolno jednak skazać oskarżonego, którego uniewinniono w I instancji lub, co, do którego umorzono lub warunkowo umorzono postępowanie. Nie można też orzec kary surowszej pozbawienia wolności, zmieniając ustalenia faktyczne sądu I instancji. Nie może też wymierzyć kary 25 lat pozbawienia wolności oraz kary dożywotniego pozbawienia wolności.
W takich przypadkach musi on wyrok uchylić i przekazać sprawę do sądu I instancji, który to może skazać lub zaostrzyć karę w wymienionym zakresie.
Apelacja powoduje zawsze podniesienie sprawy do sądu wyższej instancji - tzw. dewolutywność bezwzględna. Apelacja wstrzymuje wykonanie zaskarżonego wyroku.

ZAŻALENIE

Jest to środek odwoławczy skierowany przeciw postanowieniom, zarządzeniom i na czynności. Zażalenie przysługuje na postanowienia:
- zamykające drogę do wykonania wyroku,
- co do środka zabezpieczającego,
- innych przewidzianych przepisami ustawy (postanowienie o tymczasowym zatrzymaniu).

Zarządzenia i czynności podlegają zaskarżeniu przez zażalenie tylko, gdy przewiduje to ustawa, m.in.

- zarządzenie prezesa sądu odwoławczego odmawiające przyjęcia środka odwoławczego,

- zatrzymanie osoby podejrzanej (czynność).

Zażalenie jest rozpatrywane przez sąd, na którego postanowienie złożono to zażalenie - w tym samym składzie, w którym wydał zaskarżone postanowienie - tzw. dewolutywność względna. Zażalenie nie wstrzymuje wykonania zaskarżonego postanowienia, (ale może tego dokonać). Nie prowadzi się też dodatkowo postępowania dowodowego.

37. Przesłanki procesowe

Warunki dopuszczalności postęp. karnego - przesłanki procesowe - określone stany (sytuacje), z którymi prawo karne procesowe łączy dopuszczalność albo niedopuszczalność postęp. karnego.

W art. 17 KPK wymieniono katalog przesłanek procesowych „ 1. Nie wszczyna się postęp., a wszczęte umarzą gdy; czynu nie popełniono albo brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego albo ustawa stanowi, że sprawca nie popełnia postęp.
społeczna szkodliwość czynu jest znikoma ustawa stanowi, że sprawca nie podlega karze
oskarżony zmarł nastąpiło przedawnienie karalności postęp. karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocnie zakończone albo wcześniej wszczęte toczy się sprawca nie podlega orzecznictwu polskich sądów karnych brak skargi uprawnionego oskarżyciela brak wymaganego zezwolenia na ściganie lub wniosku o ściganie pochodzącego od osoby upraw, chyba że ustawa stanowi inaczej zachodzi inna okoliczność wyłączająca ściganie.
*2. Do chwili otrzymania wniosku lub zezwolenia władzy, od których ustawa uzależnia ściganie, organy procesowe dokonują tylko czynności niecierpiących zwłoki w celu zabezpieczenia śladów i dowodów, a także czynności zmierzających do wyjaśnienia, czy wniosek będzie złożony lub zezwolenie będzie wydane.
* 3 Niemożność przypisania winy sprawcy czynu nie wyłącza postęp. dotyczącego zastosowania środków zabezpieczających.” Podział przesłanek procesowych:
ze względu na dopuszczalność procesu:
przesłanki pozytywne (dodatnie)
przesłanki negatywne (ujemne, tzw. przeszkody procesowe)

Aby konkretne postęp. było dopuszczalne, konieczne jest istnienie wszystkich przesłanek procesowych pozytywnych, wymaganych dla danego rodzaju sprawy i dla danego etapu postęp. Jednocześnie nie może występować żadna przesłanka o charakt. negatywnym.
Jeżeli występowanie określonego stanu powoduje, że postęp. jest dopuszczalne, to mamy do czynienia z przesłanką pozytywną.
Jeżeli zaś występowanie określonego stanu powoduje, że postęp. jest niedopuszczalne, to mamy do czynienia z przesłanką negatywną
ze względu na rodzaj postęp.:
przesłanki ogólne - stany warunkujące dopuszczalność postęp. zwyczajnego
przesłanki szczególne - stany warunkujące dopuszczalność postęp. szczególnego; wyst zazwyczaj obok przesłanek ogólnych, niejako dodatkowo - dla dopuszczalności postęp. szczególnego niezbędne jest istnienie wszystkich wymaganych przesłanek warunkujących dopuszczalność postęp zwyczajnym, a ponadto przesłanki szczególne, przewidziane dla danego trybu szczeg.
Niekiedy ustawodawstwo zastępuje jakąś przesłankę ogólna specyficzną dla pewnego trybu, przesłanką szczególną, albo w ogóle rezygnuje z określonej przesłanki ogólnej.
ze względu na warunkowanie dopuszczalności stadiów szeroko rozumianego postęp. karnego bądź tylko niektórych:
przesłanki odnoszące się do postęp. przygotowawczego, jurysdykcyjnego i wykonawczego
przesłanki odnoszące się tylko do postęp. przygotowawczego i jurysdykcyjnego
przesłanki odnoszące się tylko do postęp. jurysdykcyjnego
przesłanki odnoszące się tylko do postęp. wykonawczego
-Nie ma przesłanek odnoszących się wyłącznie do postęp. przygotowawczego.
ze względu na warunkowanie dopuszczalności dla poszczególnych układów procesowych:
przesłanki bezwzględne (absolutne) - warunkują dopuszczalność postęp. o określony czyn, przeciwko określonej osobie
— w każdym układzie procesowym. Występowanie tego rodzaju przesłanki negatywnej lub brak przesłanki pozytywnej powoduje, że wyłączona jest w ogóle możliwość prowadzenia postęp. przy tych samych podstawowych elementach. przesłanki względne (relatywne) - warunkują dopuszczalność postęp. o określony czyn, przeciwko określonej osobie — tylko w danym układzie procesowym.
E) ze względu na charakter, wynikający z różnego stosunku do prawa karnego materialnego:
przesłanki o charakterze materialnym
przesłanki o charakterze mieszanym
przesłanki o charakterze czysto formalnym (ściśle procesowym)
- Niekiedy przesłanki dzieli się tylko na formalne i materialne, a wówczas mieszane zalicza się do grupy materialnych.
Poszczególne przesłanki procesowe
Przesłanki o charakterze materialnym są przede wszystkim ustanowionymi przez prawo karne materialne warunkami odpowiedzialności karnej. Równocześnie prawo karne procesowe czyni je warunkami dopuszczalności postęp. karnego. Przesłanki te stanowią przykład tzw. podwójnego wartościowania prawnego.
przesłanki o charakterze materialnym:
- brak dostatecznych podstaw faktycznych do ścigania karnego —
w fazie przedjurysdykcyjnej — duże znaczenie jako przyczyna odmowy wszczęcia postęp. karnego i umorzenia postęp. przez organ powołany do prowadzenia postęp. przygotowawczego (forma postanowienia); wszczęcie postęp jest prawnie dopuszczalne gdy istnieje co najmniej taki zespół danych, który obiektywnie uprawdopodabnia fakt popełnienia przestępstwa, subiektywnie zaś wywołuje co do tego faktu u organu ścigania wysoki stopień podejrzenia. po wszczęciu postęp. przygotowawczego - postęp. przygotowawcze umarza się
w fazie jurysdykcyjnej — sąd umarza postanowieniem postęp, ale tylko z powodu oczywistego braku faktycznych podstaw oskarżenia Zmiana rodzaju decyzji sądu występuje dopiero na rozprawie w fazie przewodu sądowego, a więc po odczytaniu aktu oskarż.
nieprzestępność czynu — z powodu braku ustawowych znamion czynu zabr lub gdy ustawa stanowi że sprawca nie popełnia przestęp w razie stwierdzenia takiej przeszkody procesowej:
w fazie przedjurysdykcyjnej — postanowienie o odmowie wszczęcia postęp. lub umarzeniu postęp.
w fazie jurysdykcyjnej — nakazuje się wydać wyrok uniewinniający.
znikomość społecznej szkodliwości czynu - powoduje zawsze umorzenie postęp., nawet gdy zostanie stwierdzona po otwarciu przewodu sądowego, mimo że oznacza nieprzestępność czynu; uzasadnione jest tylko wówczas, gdy w konkretnej sprawie jest niewątpliwe, że oskarżony popełnił czyn zabroniony i że czyn ten jest rzeczywiście znikomo społecznie szkodliwy. Nie jest ono, zatem dopuszczalne w wypadku, gdy zebrane dowody nie mającej jeddnoznacznej wymowy, gdy więc dokonanie trafaych ustaleń faktycznych co do istotnych okoliczności czynu, wymaga gruntownego zbadania, wielostronnej analizy oraz wnikliwej i krytycznej oceny materiały dowodowego.
niekaralność czynu (nie spowodowaną przedawnieniem) — w razie stwierdzenia takiej przeszkody procesowej:
w fazie przedjurysdykcyjnej — postanowienie o odmowie wszczęcia postęp. lub umorzeniu postęp.
w fazie jurysdykcyjnej — nakazuje się wydać wyrok uniewinniający.
przesłanki o charakterze formalnym - wywodzą się z prawa karnego procesowego i warunkują sam proces karny, wyczerpują się na gruncie postęp. karnego; w razie stwierdzenia takiej przeszkody procesowej
w fazie przedjurysdykcyjnej — postanowienie o odmowie wszczęcia postęp. lub umorzeniu postep. po wszczęciu postęp. przygotowawczego - postęp. przygotowawcze umarza się
w fazie jurysdykcyjnej — postęp. przygotowawcze umarza się
przesłanki o charakterze mieszanym - wywodzą się z prawa karnego materialnego, pod względem swego działania są podobne do przesłanek procesowych; w razie stwierdzenia takiej przeszkody procesowej
w fazie przedjurysdykcyjnej — postanowienie o odmowie wszczęcia postęp. lub umorzeniu postęp.
po wszczęciu postęp. przygotowawczego - postęp. przygotowawcze umarza się
w fazie jurysdykcyjnej —postęp. przygotowawcze umarza się.

Śmierć oskarżonego
Jeżeli nastąpiła przed wszczęciem postęp. — odmawia się wszczęcia postęp.. Jeżeli zmarł wtoku wszczętego postęp. podlega ono natychmiastowemu umorzeniu.
Od tej zasady dopuszczalne są odstępstwa. Wolno przeprowadzić postęp. kasacyjne na korzyść oskarżonego, mimo jego śmierci, można takie wznowić postęp. na korzyść nieżyjącego oskarżonego. Są to postęp. o aspektach rehabilitacyjnych.

Przedawnienie karalności
Nie wszczyna się postęp. karnego, a wszczęte umarza, gdy nastąpiło przedawnienie karalności. Uchyla ono karalność czynu przestępnego, nie odbierając jednak czynowi charakteru postęp.
Karność postęp. ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynęło lat: 30 — gdy czyn stanowi zbrodnię zabójstwa, 20 — gdy czyn stanowi inną zbrodnię, 10 —gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata, 5 — gdy czyn jest karą pozbawienia wolności nie przekraczającą 3 lat, 3 — gdy czyn jest zagrożony karą ograniczenia wolności lub grzywną.
Karalność postęp. ściganego z oskarżenia prywatnego ustaje z upływem roku od czasu, gdy pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawcy postęp., nie później jednak niż z upływem 3 lat od czasu jego popełnienia.
Postęp. karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocnie zakończone albo wcześniej wszczęte toczy się
Zakaz prowadzenia nowego postęp., jeżeli wcześniejsze postęp. co do tego samego czynu tej samej osoby już zostało prawomocnie zakończone albo nadal toczy się. Jeżeli postęp. zostało prawomocnie zakończone, nie wolno go również kontynuować — chyba, że ustawa na to wyraźnie pozwala.
Prawomocność ma aspekt formalny i materialny. Aspekt formalny prawomocności polega na tym, że decyzja nie podlega już zaskarżeniu za pomocą zwykłych środków zaskarżenia. Kończy ona formalnie proces, tworząc stan rzeczy osądzonej. Rodzi on domniemanie prawdziwości ustaleń dokonanych w decyzji oraz jej zgodności z przepisami prawa. Jednakże, pod pewnymi warunkami, możliwe jest wzruszenie tej decyzji, mimo jej prawomocności i obalenie takiego domniemania. Prawomocność formalna decyzji występuje w szczególności, gdy:
zaskarżenie decyzji wydanej w I instancji jest niedopuszczalne
nie zaskarżono decyzji wydanej przez organ I instancji lub wniesiony środek cofnięto
wyczerpany został tok instancji
Prawomocność materialna wyraża się w sytuacji, w której nie jest dopuszczalne wszczęcie i prowadzenie od nowa postęp. już z punktu widzenia prawomocności formalnej zakończonego. Niedopuszczalne jest, zatem ponowne postęp. przeciwko tej samej osobie o tę samą kwestię odpowiedzialności prawnej. Przesłanki dzieli się na bezwzględne i względne (usuwalne). Umorzenie postęp. z powodu przeszkody usuwalnej nie staje na przeszkodzie ponownemu prowadzeniu postęp., gdy przeszkoda ta została usunięta.
Bez uchylenia prawomocności orzeczenia dopuszczalne są natomiast orzeczenia uzupełniające, gdy prawo je przewiduje.
Nie wszczyna się też postęp., a wszczęte umarzą gdy wcześniej wszczęte postęp. karne co do tego samego czynu tej samej osoby toczy się. Jest to tzw. zawisłość sprawy, czy zawisłość prawna sporu. Zawisłość sprawy rozpoczyna się z chwilą wszczęcia postęp. karnego i trwa do chwili uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postęp.. Zawisłości sprawy nie uchyla zawieszenie postęp., która mimo zawieszenia istnieje nadal. Orzeczenie nieważne z mocy prawa nie wywołuje skutków prawnych od chwili samego wydania go i oczywiście nie może się uprawomocnić.
Sprawca nie podlega orzecznictwu polskich sądów karnych
Nie wszczyna się postęp., a wszczęte umarza. Niezbędne jest ustalenie w sprawie podsądności określonemu rodzajowi sądów (powszechne, wojskowe). Ogólne stwierdzenie istnienia podsądności polskim sądom karnym nie wystarcza. Podsądność sądom powszechnym stanowi regułę, sądy wojskowe zaś orzekają na zasadzie wyjątku od reguły. Jeżeli sąd wojskowy przekaże sprawę sądowi powszechnemu lub nie przyjmie sprawy przekazanej mu przez sąd powszechny, sprawę rozpoznaje sąd powszechny. Niemożliwy jest tzw. negatywny spór sądowy.
Brak skargi upoważnionego oskarżyciela
Brak takiej skargi powoduje niedopuszczalność postęp.. Przesłanka ta nawiązuje do zasady skargowości. Najważniejszą i najczęściej występującą skargą (zasadnicza) jest akt oskarżenia. Jeżeli nie odpowiada on warunkom formalnym, prezes sądu zwraca go oskarżycielowi w celu usunięcia braków w terminie 7 dni. Skarga musi pochodzić od uprawnionego oskarżyciela. Musi on mieć tzw. legitymację procesową i posiadać zdolność do czynności procesowych. Skargą zasadniczą jest także pozew cywilny, skargami etapowymi — np. apelacja, kasacja. Brak tych skarg nie powoduje jednak umorzenia postęp. w ogóle, a jedynie: w przypadku pozwu — niedopuszczalność nurtu dochodzenia roszczeń majątkowych, w wypadku braku skutecznej skargi etapowej zaś — niedopuszczalność prowadzenia postęp. właśnie na danym etapie.

Brak wymaganego zezwolenia na ściganie lub wniosku o ściganie pochodzącego od osoby uprawnionej — chyba, że ustawa stanowi inaczej
Jeżeli mimo braku zezwolenia lub wniosku o ściganie postęp. (niedopuszczalne) zostało wszczęte i jest prowadzone, należy je w momencie stwierdzenia tej przeszkody umorzyć. Przyjmuje się jednak, że jeżeli przed umorzeniem brak ten zostanie uzupełniony, następuje konwalidacja wadliwego postęp. i może ono toczyć się dalej.
Zagadnienie zezwolenia na ściganie wiąże się z problematyką immunitetów, których zadaniem jest ochrona określonych osób przed prowadzeniem przeciwko nim postęp. karnego. Immunitety dzielą się na materialne, polegające na uchyleniu karalności postęp., oraz procesowe, czyli formalne, ograniczające się do sfery procesowej i czyniące postęp. niedopuszczalnym. Immunitety dzielą się też na bezwzględne, a więc takie, które przez żaden organ nie mogą być uchylone, oraz względne, czyli takie, które mogą być uchylone przez organ określony w ustawie i w trybie przez nią przewidzianym. Dzielą się też immunitety na nietrwałe, chroniące daną osobę tylko w okresie pełnienia przez nią funkcji, z którą immunitet jest związany, oraz immunitety trwałe, chroniące osobę także później, gdy już takiej funkcji nie pełni. Immunitety materialne są zawsze bezwzględne i trwałe, a procesowe są w różny sposób unormowane. Obok podstawowego trybu ścigania z urzędu oraz ścigania z oskarżenia prywatnego, występuje tryb ścigania z urzędu, lecz na wniosek. W jakim trybie przestępstwo jest ścigane — określa prawo karne materialne. Wniosek powinien być złożony przed wszczęciem postęp. karnego, skoro stanowi on warunek dopuszczalności wszczęcia postęp.. Istnieją odstępstwa od tej reguły. Do chwili otrzymania wniosku lub zezwolenia władzy, od których ustawa uzależnia ściganie, organy procesowe mogą dokonywać czynności nie cierpiących zwłoki w celu zabezpieczenia śladów i dowodów. Mogą także dokonywać czynności zmierzających do wyjaśnienia, czy wniosek lub zezwolenie nastąpi.
Wniosek może być cofnięty w postęp. przygotowawczym za zgodą prokuratora, a w postęp. sądowym za zgodą sądu — do rozpoczęcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej. W razie prawidłowego cofnięcia wniosku postęp. należy natychmiast umorzyć. Wyjątkowo dopuszczalne jest wszczęcie postęp. I jego prowadzenie bez wniosku.

38. Obrońca - kiedy musi go mieć oskarżony
Art. 77. Oskarżony może mieć jednocześnie nie więcej niż trzech obrońców.
Art. 78. *1. Oskarżony, który nie ma obrońcy z wyboru, może żądać, aby mu wyznaczono obrońcę z urzędu, jeżeli w sposób należyty wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny.

*2. (30) Sąd może cofnąć wyznaczenie obrońcy, jeżeli okaże się, że nie istnieją okoliczności, na podstawie, których go wyznaczono.
Art. 79.* 1. W postępowaniu karnym oskarżony musi mieć obrońcę, jeżeli:
1) jest nieletni,
2) jest głuchy, niemy lub niewidomy,
3) zachodzi uzasadniona wątpliwość, co do jego poczytalności.
4) (31) (uchylony).
*2. Oskarżony musi mieć obrońcę również wtedy, gdy sąd urna to za niezbędne ze względu na okoliczności utrudniające obronę.
*3. W wypadkach, o których mowa w * l i 2, udział obrońcy jest obowiązkowy w rozprawie oraz w tych posiedzeniach, w których obowiązkowy jest udział oskarżonego.
Jeżeli w toku postępowania biegli lekarze psychiatrzy stwierdza3 że poczytalność oskarżonego zarówno w chwili popełnienia zarzucanego mu czynu, jak i w czasie postępowania nie budzi wątpliwości, udział obrońcy w dalszym postępowaniu nie jest obowiązkowy. Prezes sądu, a na rozprawie sąd, może wówczas cofnąć wyznaczenie obrońcy.

Art. 80. (33) Oskarżony musi mieć obrońcę w postępowaniu przed sądem okręgowym jako sądem pierwszej instancji, jeżeli zarzucono mu zbrodnię lub jest pozbawiony wolności. W takim wypadku udział obrońcy w rozprawie głównej jest obowiązkowy, a w rozprawie apelacyjnej i kasacyjnej, jeżeli prezes sądu lub sąd urna to za konieczne.

39. Podział decyzji procesowych

40. Wstępna kontrola aktu oskarżenia

Sądowa kontrola oskarżenia

I. Kontrola formalna - należy do Prezesa Sądu (lub przewodniczącego wydziału, bądź upoważnionego sędziego). Bada on czy akt oskarżenia odpowiada warunkom formalnym wymienionym w art. 119, 332, 333 i czy zostały spełnione warunki wymienione w artykule 334. Akt oskarżenia będzie spełniał wymogi formalne, jeśli będzie zawierać:
oznaczenie oskarżyciela i jego adres,
oznaczenie sądu, do którego jest skierowany i sprawy, jakiej dotyczy,
dane osobowe oskarżonego,
tzw. Konkluzje, czyli dokładne określenie zarzucanego oskarżonemu czynu ze wskazaniem czasu, miejsca i sposobu
okoliczności jego popełnienia i skutków a zwłaszcza wysokości powstałej szkody,
wskazanie, że czyn został popełniony recydywą, kwalifikacja czynu,
wskazanie sądu właściwego rozpoznania sprawy i trybu postęp.,
uzasadnienie, w którym należy przytoczyć ty i dowody, na których oskarżyciel się opiera a w miarę potrzeby
wyjaśnić podstawę prawną oskarżenia i omówić okoliczności, na które powołuje się oskarżony w obronie, listę osób z adresami, których wezwania żąda oskarżyciel,
wykaz innych dowodów, których przeprowadzenia na rozprawie głównej domaga się oskarżyciel, datę i podpis sporządzającego akt oskarżenia, inne artykuły dotyczące aktu oskarżenia.

2. Kontrola merytoryczna — pozytywny czynnik formalnej kontroli aktu oskarżenia, powinien przejść do następnego etapu w ramach, którego następuje wstępne badanie sprawy. Kontrola ma na celu zapobieżenie oskarżeniu oczywiście bezzasadnemu, ochronę oskarżonego przed procesem sądowym w sytuacji, gdy z góry można spodziewać się unieważnienia lub umorzenia procesu, nie dopuszczeniu do zaangażowania innych uczestników procesu w czynności od początku bezcelowe. Znaczenie ma czynnik negatywny kontroli, zamyka on oskarżeniu drogę rozprawy sądowej, gdyż nie zostało ono w tak wysokim stopniu uprawdopodobnione, aby mogło być podstawą do jej przeprowadzenia. Według art. 339*2 Prezes Sądu kieruje sprawę na posiedzenie, jeśli akt oskarżenia wniósł oskarżyciel posiłkowy w celu zbadania, czy nie zachodzi potrzeba wydania orzeczenia o umorzenie postanowienia z powodu oczywistego braku faktycznych podstaw oskarżenia, a także potrzeba wydania postanowienia o ograniczeniu liczby oskarżycieli posiłkowych. Ponadto Prezes sądu ma obowiązek skierować sprawę na posiedzenie także wtedy, gdy zachodzi potrzeba innego rozstrzygnięcia przekraczającego jego uprawnienia a zwłaszcza:
umorzenie postęp. z powodu negatywnej porażki procesowej,
umorzenie postęp. z powodu oczywistego braku faktycznych podstaw oskarżenia,
wydanie postanowienia o niewłaściwości sądu lub o zmianie wskazanego w akcie oskarżenia trybu postęp., zwrot sprawy prokuratorowi w celu usunięcia istotnych braków postęp. przygotowawczego, wydanie postanowienia o zawieszeniu postęp.,
wydanie postanowienia w przedmiocie tymczasowe aresztowania lub innego środka przymusu, wydanie nakazu karnego, Prezes Sądu kieruje sprawę na posiedzenie, ponadto, gdy zachodzi potrzeba rozważenia możliwości przekaz. jej do postęp. mediacyjne.

41. Przyczyny wznowienia postępowania karnego

WZNOWIENIE POSTĘPOWANIA
Jest to środek zmierzający do usunięcia uchybień niezależnych od sądu.

Warunkiem wznowienia jest wniosek strony lub osoby najbliższej, sporządzony i podpisany przez adwokata, (chyba, że pochodzi od prokuratora).
Postępowanie wznawia się, gdy zachodzi, chociaż jedna z okoliczności:
- gdy w związku z postępowaniem dopuszczono się przestępstwa a istnieje podstawa do przyjęcia, że mogło to mieć istotny wpływ na treść orzeczenia. Fakt przestępstwa musi być ustalony prawomocnym wyrokiem skazującym, gdy po wydaniu orzeczenia ujawniły się nowe fakty lub dowody nieznane przedtem sądowi, a mające istotny wpływ na wydanie orzeczenia,
- jeżeli w wyniku orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego stracił moc lub uległ zmianie przepis prawny będący podstawą skazania lub warunkowego umorzenia,
- gdy konieczność wynika z rozstrzygnięcia organu międzynarodowego działającego na podstawie umowy międzynarodowej ratyfikowanej przez RP.
Tylko przestępstwo uzasadnia wznowienie postępowania na niekorzyść oskarżonego.

42. Przesłanki uniewinnienia

43. Warunki wniesienia kasacji
KASACJA

Jest to nadzwyczajny środek zaskarżenia. Polega na badaniu zgodności z prawem prawomocnego wyroku sądu odwoławczego kończącego postępowanie sądowe (art. 519 * 1 k.p.k.). Wydaje ją tylko Sąd Najwyższy. Może ją wnieść każda ze stron pod warunkiem:
- wyczerpania instancji,
- gravamen - czyli zaskarżenie dotyczy rozstrzygnięcia naruszającego prawa odwołującego się lub szkodzącego jego interesom (chyba ze wnoszący kasacje jest oskarżycielem publicznym),
- przymusu adwokackiego - kasacja musi być sporządzona i podpisana przez adwokata, chyba, że wnosi ją prokur, min. Spr., RPO
- dotrzymany zostanie termin zawity - 30 dni,
- uiszczona zostanie opłata kasacyjna (nie dotyczy to prokuratora).

Kasację można wnieść, gdy istnieje bezwzględna przyczyna odwoławcza (obraza przepisów prawa materialnego, przepisów postępowania, błąd w ustaleniach faktycznie przyjętych za podstawę orzeczenia, rażąca niewspółmierność kary, niesłuszne zastosowanie lub niezastosowanie środków zabezpieczając).
innego rażącego naruszenia prawa, jeśli mogło mieć ono wpływ na treść orzeczenia.

Jest ona niedopuszczalna w stosunku do tego samego oskarżonego od tego samego orzeczenia po raz drugi, wniesiona przez te samą stronę oraz od orzeczenia Sądu Najwyższego zapadłego w następstwie kasacji.
W postępowaniu kasacyjnym nie przeprowadza się dowodów, chyba, że konieczne jest stwierdzenie, czy zarzucane uchybienie zostało faktycznie popełnione.
Sąd Najwyższy nie ma prawa zmiany wyroku, może tylko albo oddalić kasację, albo uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia lub umorzyć postępowanie.

44. Dochodzenie w niezbędnym zakresie
45. Pokrzywdzony - definicja + role
46. Orzeczenia w wyniku rozp. apelacji
47. Pojęcie wniosku dowodowego i podstawy jego oddalenia.

Wniosek dowodowy to żądanie strony procesowej przeprowadzenia określonego dowodu celem udowodnienia prezentowanej przez tą stronę tezy dowodowej, bądź też obalenia twierdzeń strony przeciwnej. Uprawnienia do składania wniosków dowodowych przysługuje przede wszystkim stronom (art. 167 K.P.K. - który stwierdza, iż dowody
przeprowadza się na wniosek stron lub z urzędu).
W treści wniosku dowodowego strona powinna zawrzeć przede wszystkim oznaczenie dowodu oraz okoliczności, które mają być udowodnione, ewentualnie także określić sposób przeprowadzenia dowodu (art. 169 * I k.p.k.) Powody oddalenia wniosku dowodowego określa wyczerpująco art. 170 k.p.k. zaliczając do nich:
a. niedopuszczalność przeprowadzenia dowodu
b. nieistotność dla sprawy okoliczności, która ma być udowodniona.
c. Okoliczność jest już udowodniona zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy.
d. Nieprzydatność dowodu
e. Niemożność przeprowadzenia dowodu
Na oddalenie wniosku dowodowego nie przysługuje zażalenie, jednakże rezygnacja z przeprowadzenia dowodu nie ma charakteru definitywnego.
Art. 167. Dowody przeprowadza się na wniosek stron albo z urzędu.
Art. 168. Fakty powszechnie znane nie wymagają dowodu. To samo dotyczy faktów znanych z urzędu, należy jednak zwrócić na nie uwagę stron. Nie wyłącza to dowodu przeciwnego.
orzeczenia
Art. 169. *1. We wniosku dowodowym należy podać oznaczenie dowodu oraz okoliczności, które mają być udowodnione. Można także określić sposób przeprowadzenia dowodu.
*2. Wniosek dowodowy może zmierzać do wykrycia lub oceny właściwego dowodu
Art. 170. *1. Oddala się wniosek dowodowy, jeżeli:
1) przeprowadzenie dowodu jest niedopuszczalne,
2) okoliczność, która ma być udowodniona, nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy albo jest już udowodniona zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy,
3) dowód jest nieprzydatny do stwierdzenia danej okoliczności,
4) dowodu nie da się przeprowadzić.
*2. Nie można oddalić wniosku dowodowego na tej podstawie, że dotychczasowe dowody wykazały przeciwieństwo tego, co wnioskodawca zamierza udowodnić.
*3. Oddalenie wniosku dowodowego następuje w formie postanowienia.
* 4. Oddalenie wniosku dowodowego nie stoi na przeszkodzie późniejszemu dopuszczeniu dowodu, chociażby nic ujawniły się nowe okoliczności.

52

---