Mikrosocjologia - egzamin, socjologia, mikrostruktury


Mikrosocjologia - opracowanie tematów do egzaminu.

  1. Miejsce małych grup społecznych w strukturze społecznego świata

* ojciec duchowy mikrosocjologii - Georg Simmel (1858-1918)

a). struktura społecznego świata wg Parsonsa;

0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Każdy z poziomów ma autonomiczny charakter, każdy poziom ma swoje jednorodne tj. specyficzne własności (własności jednego poziomu są inne jak własności drugiego poziomu).

MAŁE GRUPY stanowią jądro życia społecznego (siła małych grup społecznych decyduje o wizerunku innych poziomów społecznych).

3 kluczowe pojęcia w socjologii:

JEDNOSTKA

GRUPA

SPOŁECZEŃSTWO

JEDNOSTKA

+ interakcje, stosunki, działania, wzajemności;

+ kontrola, przymus, konformizm, systemy normatywne, facylitacja społeczna (tzn. że grupa społeczna ułatwia swoim członkom wykonanie zadania)

-

GRUPA

+ władza, przywództwo, altruizm grupowy, patologiczny wpływ, obserwacja uczestnicząca, dewiacyjne postępowanie jednostki

+ współpraca, wymiana, rywalizacja, konflikt (np. gangi - antagonizm)

+ np. industrializacja, urbanizacja, migracja;

SPOŁECZEŃSTWO

-

+ to np. sytuacja gdy istnieją grupy funkcjonalne/dysfunkcjonalne

-

* grupa odniesienia = to taka grupa, do której człowiek NIE należy, jakkolwiek identyfikuje się z nią;

* altruizm grupowy -------------przeciwieństwo------------------------- egoizm grupowy

powiązanie grup małych z innymi dyscyplinami:

  1. Przedmiot mikrosocjologii; główne teorie, metody;

a). METODY

b). TECHNIKI

c). TEORIE

Jest to teoria na której powstało bardzo dużo innych koncepcji. Teoria pola to zespół ogólnych konstatacji filozoficznych. Większość prac Lewina była poświęcona zagadnieniom sensu stricte psychologicznym , jednakże istotny fragment jego twórczości dotyczył socjologii, a w szczególności mikrosocjologii

Główna teza filozofii Lewina - holizm ontologiczny, czyli uznawanie wszystkich aspektów życia społecznego w kontekście całościowym/globalnym; przekonanie o uznaniu za byty realne tylko jednostek, a nie grup społecznych, Lewin zakwestionował, dlatego też przyjmuje się, że istotą koncepcji Lewina jest szeroko rozumiany holizm metodologiczny, którego zastosowanie do pojęcia grupy społecznej przyniosło następujący rezultat: „istota grupy - pisał Lewin - nie polega na podobieństwie lub braku podobieństwa jej członków, lecz raczej na ich wzajemnej zależności; dlatego też grupa może być scharakteryzowana jako dynamiczna całość - oznacza to, że zmiana jakiegokolwiek elementu wywołuje zmiany wszystkich pozostałych części”. Stopień wzajemnego powiązania członków grupy decyduje o tym, czy mamy do czynienia z „luźną” masą czy ze zwartą całością. Definicja ta ujawnia nieomal wszystkie elementy koncepcji Lewina . Podstawowym z nich jest TEORIA POLA (1) zapożyczona z fizyki, a służąca jako najogólniejsza podstawa pozostałych elementów tego podejścia: KONCEPCJA CAŁOŚCI (2) jako układu dynamicznego, ANTYREDUKCJONIZMU (3) oraz ANTYARYSTOTELIZMU (4) jako zasady budowania twierdzeń;

0x08 graphic

Istotne znaczenie dla nauk społecznych (socjologii) miały na przełomie XIX/XX w. wyniki badań zaczerpnięte z fizyki, takie jak:

Teoria pola w postaci zastosowanej w naukach społecznych czy biologicznych nie odwołuje się jednak do teorii zjawisk fizycznych, jest raczej, jak twierdził Lewin - METODĄ ANALIZY ZWIĄZKÓW PRZYCZYNOWYCH oraz METODĄ BUDOWANIA KONSTRUKCJI NAUKOWYCH - tzn. w ten sposób przedstawiała się teoria pola

Główna teza teorii pola mówi o tym, że właściwości każdego zdarzenia się, zdeterminowane przez relacje wiążące to zdarzenie z systemem zdarzeń, którego jest ono elementem, a zmiany zachodzące teraz i tutaj są uzależnione od zmian w bezpośredniej przeszłości - tak więc Lewin nie wykorzystał w pełni odkryć z fizyki dotyczących pola elektromagnetycznego.

Lewin powiadał, że specyficzna całość, której przykładem może być np. mała grupa, ma cechy żywego organizmu, a także cechy systemowe, czego przejawem jest skłonność do utrzymywania dynamicznej równowagi w relacjach ze środowiskiem - dynamiczna równowaga całości polega na tym, że dzięki wewnętrznej organizacji całość trwa i zachowuje swą tożsamość pomimo zmian zachodzących w środowisku otaczającym tę całość, oczywiście całość też ulega zmianom, jednakże w wyniku tych zmian, jak się rzekło, nie ulega zatarciu jej tożsamość

Jednostka była rozumiana przez Lewina jako system dążący do wewnętrznej równowagi; podobnie wg Lewina zachowuje się mała grupa społeczna.

Antyredukcjonizm - Lewin wyraźnie twierdził, że zjawiska psychologiczne winny być wyjaśniane w kategoriach psychologicznych, zupełnie tak samo, jak zjawiska fizyczne należy wyjaśniać w kategoriach właściwych fizyce. Stanowisko metodologiczne Lewina należy określić jako antyredukcjonistyczne, co jest z resztą naturalną konsekwencją fundamentalnej cechy jego teorii pola - tj. holizmu ontologicznego oraz jego koncepcji całości jako układu dynamicznego.

Antyarystotelizm - arystotelowski sposób myślenia polegał na traktowaniu wszelkich procesów i zdarzeń psychologicznych jako zdeterminowanych przez różnorodne właściwości jednostki - instynkty, dziedziczność, inteligencję, potrzeby.. których oddziaływanie było stosunkowo niezależne od sytuacji - to właśnie Lewin w zasadniczy sposób zmienił ten typ myślenia, wprowadzając pojęcie pola psychologicznego. Jak pisał, zdarzenia psychiczne, procesy psychiczne są FUNKCJĄ pola psychologicznego, na które składają się jednostka oraz wzajemnie powiązane i zdeterminowane czynniki środowiska zewnętrznego - tak więc zasługą Lewina dla psychologii i socjologii było uznanie za NIEMOŻLIWE twierdzeń, w których eksplanansie odwoływano by się jedynie do czynników odnoszących się do jednostki

Style przywództwa wg TEORII POLA Lewina, tzw. „klimaty przywództwa” w małych grupach:

a). autorytaryzm - czyli tylko przywódca decyduje o prowadzonej przez grupę polityce;

b). demokracja - polityka grupy jest przedmiotem dyskusji członków grupy;

c). liberalizm - w grupie panuje całkowita wolność w podejmowanych grupowych lub indywidualnych decyzji;

wniosek: pole sił wywołuje zmiany w przestrzeni życiowej jednostki (np. styl przywództwa), przejawiające się tym, że to grupa i atmosfera w niej panująca (pole sił indukowanych) wpływają w istotny sposób na pole sił własnych (przestrzeń życiowa) jednostki; np. zachowania jednostki w grupie autokratycznej często są wrogie i agresywne, ta sama jednostka będąca w grupie demokratycznej, dąży do ustalenia szerokich stosunków kooperacji z innymi i w znacznie mniejszym stopniu przejawia skłonności do egocentryzmu (czyli świat kręci się wokół Mnie), reasumując - Lewin potraktował przestrzeń życiową (life space) jako POLE, w ścisłym rozumieniu jego koncepcji teorii pola; jednakże są grupy, w których wprowadzenie autokratycznego stylu przywództwa jest niemożliwe, w których przywódca o skłonnościach autokratycznych nie ma szans na ich ujawnienie - tego aspektu Lewin nie uwzględnił, gdyż nie potraktował w swojej koncepcji POLA, grupy jako pola.. gdyż traktował on tylko jednostkę jako „pole” (ze wszystkimi konsekwencjami stąd wynikającymi).

3 podstawowe pojęcia socjologiczne wg Homansa:

Wg Homansa grupa społeczna to pewna ograniczona całość, grupę traktował on jako system społeczny (podejście funkcjonalne), z czego wynika, że wszystko, co nie jest elementem tego systemu, musi być traktowane jako środowisko zewnętrzne tego systemu. Zarówno system wewnętrzny jak i zewnętrzny są pewnymi stanami trzech podstawowych elementów grupy, są określone przez ich wzajemne stosunki, relacje i zależności;

system zewnętrzny (to np. zachowanie grupy umożliwiające jej przetrwanie w otaczającym je środowisku) = jest to specyficzny układ wzajemnych zależności i powiązań między czynnościami, interakcjami i uczuciami oraz taki specyficzny ich stan, dzięki któremu grupa osiąga w mniejszym lub w większym stopniu zdolność przetrwania w środowisk zewnętrznym; jeśli zatem uczucia, działania i interakcje oraz ich wzajemne powiązania i zależności zorientowane są na problemy adaptacyjne grupy, mówimy wówczas, że tworzą one jej system zewnętrzny;

system wewnętrzny (to np. zachowanie grupy polegające na wzajemnym okazywaniu uczuć przez członków tejże grupy) = jest to układ wzajemnie powiązanych uczuć, interakcji i działań, jest to wytworzenie zachowania grupowego, które równocześnie wyłania się z systemu zewnętrznego i jest nań reakcją, system ten zawiera elementy, które nie występują w systemie zewnętrznym;

0x08 graphic

Homans sformułował 36 hipotez teoretycznych na temat czym jest grupa społeczna, jak funkcjonuje w społeczeństwie.. i itp. Małe grupy społeczne NIE były faktycznym przedmiotem badań Homansa, są tylko miejscem (dla Homansa) gdzie się dokonuje badań, przedmiotem badań wg Homansa są ELEMENTARNE zachowania ludzkie, jednostki działające w grupach społecznych wg Homansa to MINIATURY SPOŁECZEŃSTWA, grupy są jedynie tylko obszarem, gdzie dokonuje się badań;

Układ zamknięty wg Homansa tworzy tylko grupę społeczną, czyli A kontaktuje się z B, które z kolei kontaktuje się z C, a C jest jeszcze w kontakcie z A, grupy społecznej nie tworzy jednak układ otwarty, czyli A kontaktuje się z B, które z kolei kontaktuje się z C, które NIE kontaktuje się z A - mimo wszystko w obu sytuacjach występują elementarne zachowania ludzi.

przykładowe twierdzenia Homansa:

    1. osoby, które często wchodzą w interakcje ze sobą, mają skłonność do wzajemnej sympatii;

    2. im częściej osoby wchodzą ze sobą w interakcje, tym bardziej podobne stają się ich działania i uczucia;

    3. im wyższa pozycja osoby w grupie, tym bardziej konformistyczne są jej zachowania wobec norm grupy;

    4. im wyższa pozycja jednostki, tym szerszy będzie zakres jej interakcji;

    5. spadek częstotliwości interakcji spowoduje spadek siły uczuć interpersonalnych;

    6. gdy zmniejsza się zakres interakcji jednostki, gdy wchodzi ona rzadziej w interakcje z przywódcami grup oraz gdy zmniejsza się pole sprawowania władzy tej jednostki, wówczas spada także jej pozycja społeczna;

    7. wzrastająca specjalizacja działań przyniesie zmniejszenie zakresu interakcji osoby zaangażowanej w te działania i ograniczy pole inicjowanych przez nią interakcji;

    8. wzrost wielkości grupy i specjalizacji działań będzie prowadzić do wzrostu liczby pozycji w łańcuchu interakcji między przywódcą a zwykłym członkiem;

interakcja między jednostkami jest:

  1. Prekursorzy myśli socjologicznej; współczesne nurty badawcze;

a). G. Tarde (1843 - 1904)

b). Goddings rozróżnił:

c). G. Le Bon (1841 - 1931)

Tłum wg Le Bona nie posiada zdolności rozumowania, lecz tylko zdolność do działania, moc tłumu jest niszcząca, Le Bon wyróżnił następujące cechy tłumu:

Moralność tłumu - tłum jest NIEmoralny i zarazem nazbyt moralny (ta druga cecha, ze względu na poświęcenie, bezinteresowność i ofiarność członków tłumu), tłum jest zdolny do okrucieństwa, z drugiej jednak strony często odwołuje się do uczuć patriotycznych czy honoru, moralność tłumu jest nieświadoma

Idee tłumu:

a). przypadkowe i przejściowe - pojawiają się pod wpływem chwili;

b). zadaniowe;

Każda idea musi być podana tłumowi w formie obrazowej i prostej.

Rozumowanie tłumu - opiera się na kojarzeniu pojęć, idee które tłum kojarzy/wyobraża sobie, łączą się pozornie na podstawie analogii i następstwa, rozumowanie zgodne z zasadami logiki jest OBCE dla tłumu, niezdolność tłumu do poprawnego rozumowania łączy się z brakiem wszelkiego krytycyzmu;

Wyobraźnia tłumu - tłum ma wrażliwą wyobraźnię, do działania można go „porwać” tylko dzięki obrazowemu przedstawieniu faktów, niewiedza przemawia do wyobraźni tłumu, wielcy przywódcy uważali wyobraźnię mas za podwaliny swej władzy, kto umie działać na wyobraźnię tłumu - umie nim prowadzić..

Religijne formy przekonań tłumu - tłum potrafi oddać życie za ideały, których jednak sam nie wytworzył, ale zostały mu podsunięte, uczucia religijne tłumu to: uwielbienie dla najwyższej istoty, obawa przed jej potęgą, posłuszeństwo nakazom religijnym, uznanie za wroga tego, kto nie uznaje tych prawd; tłum potrzebuje religii, bowiem kwestie polityczne, czy społeczne tylko wtedy mogą zostać przyjęte przez tłum, kiedy przybiorą postać religii i dzięki temu nie będą mogły podlegać dyskusji;

Czynniki mające pośredni wpływa na wierzenia tłumu - to m.in. takie, które czynią tłum zdolnym do przyjmowania pewnych przekonań, to np. RASA - historyczna, TRADYCJA (związana z RASĄ) = tradycja to dusza narodu, bez której nie byłoby cywilizacji, jeżeli jednak pewne zwyczaje panują w niezmienionej formie przez kilka pokoleń, naród może stać się niezdolnym do postępu (najczęstszymi zwolennikami tradycji są np. kasty), CZAS - który dla tłumu ma siłę twórczą i niszczącą, pod jego wpływem kształtują się poglądy i wierzenia tłumu.. żaden ustrój nie powstał w ciągu jednego dnia!, INSTYTUCJE POLITYCZNE i SPOŁECZNE - są wytworem idei, uczuć i obyczajów, instytucje i rządy to wytwory rasy, rodzaj rządu zależy od charakteru pokoleń, instytucje same w sobie nie są ani złe, ani dobre; OŚWIATA i WYCHOWANIE - dobra oświata jest potęgą narodu, doświadczenie życiowe jest największym nauczycielem narodów, ponieważ pokazuje skutki złej oświaty;

Czynniki mające bezpośredni wpływ na poglądy tłumu - są uzupełnieniem czynników pośrednich, czynniki bezpośrednie wprowadzają w czyn przekonania tłumu, tzn. nadają IDEOM formy realne, to np. OBRAZY, SŁOWA czy HASŁA (słowa i hasła pobudzają „duszę tłumu” do działania i też potrafią ją uspokoić), najsilniej oddziaływują na tłum słowa o nieokreślonym znaczeniu, np. demokracja, równość..

Przywódcy tłumu i ich metody przekonywania - przywódca odgrywa wielką rolę, wokół niego kształtują się upodobania i poglądy innych, przywódca początkowo bywa cząstką w pewnym sensie niewolnikiem tłumu, tzn. jest zahipnotyzowany pewną jego ideą; przywódcami TŁUMÓW są najczęściej ludzie czynów, jednostki tworzące tłum zatracają poczucie własnej woli i bez ale ulegają temu, kto potrafi swoją wolę narzucić innym, przywódcą tłumu tak wpływa na członków owej zbiorowości, że Ci stają się niewolnikami własnych przekonań, a ściślej rzecz ujmując.. przekonań TŁUMU!, przywódca tłumu spełnia również funkcję władzy państwowej, gdy ta pod wpływem np. rewolty tłumu traci na znaczeniu; gdy przywódca zostanie usunięty, a nie pojawi się nowy, to tłum zamienia się w chaotyczne zbiorowisko; Le Bon rozróżnił 2 rodzaje przywódców tłumu:

a). ludzie energiczni o silnej, lecz zmiennej woli,

b). ludzie o silnej, utrwalonej, stałej woli - to np. założyciele religii,

Metody działania przywódców - to głównie różnego rodzaju.. twierdzenia, czy powtarzania oraz zaraźliwość; im bardziej myśl jest zwięzła, tym większe poparcie czy autorytet uzyska w społeczności tłumu, natomiast w wyniku powtarzania, pewien pogląd utrwala tłum w swoich irracjonalnych przekonaniach czy sile; w tłumie wszystkie uczucia stają się bardzo szybko zaraźliwe, zaraźliwość działa również na odległość, wtedy kiedy ludzie pod wrażeniem jakiegoś wydarzenia zaczynają zwracać swoje umysły w jednym kierunku, mimo braku jedności miejsca, zbiorowość utrwala się jako TŁUM!, zaraźliwość narusza nie tylko poglądy, ale również uczucia, każda idea żyjąca w duszy tłumu po pewnym czasie narzuca wyższym warstwom społecznym swoje przekonania (urojenia!).

Prestiż - jest swoistego rodzaju FASCYNACJĄ, jaką wywiera na Nasz umysł istota, dzieło lub idea, to zafascynowanie zabija w człowieku zdolność do krytycyzmu, prestiż to najsilniejsza podpora każdej władzy, Le Bon rozróżnił 2 rodzaje prestiżu:

a). nabyty - sztuczny, ma np. swoje źródło w sławie czy majątku;

b). osobisty - jest czymś indywidualnym;

Prestiż powodują niektóre poglądy, czy utwory literackie (nikt nie odważy się powiedzieć, że dzieła Homera są nudne), wielkie/charyzmatyczne jednostki zanim uzyskały władzę musiały najpierw roztoczyć swój urok, wskaźnikiem prestiżu może być również wiek, prestiż jest podstawowym elementem przekonywania tłumu, jednym z elementów, które składają się na prestiż jest powodzenie, bowiem człowiek, który osiągnął sukces, nie podlega w oczach tłumu krytyce; jeżeli człowieka opuści powodzenie, w oczach tłumu gaśnie jego urok, a im większy posiadał prestiż, tym bardziej zostanie poniżony, ten kto chce, aby tłum go uwielbiał, musi go z dala trzymać od siebie.

Granice zmienności wierzeń i poglądów tłumu:

a). wierzenia stałe - dzielą się na 2 główne:

b). zmienne opinie tłumu - tłumy często i chętnie zmieniają swe przekonania społeczne czy religijne; przyczynami takich zmian, są najczęściej takie sprawy jak: dotychczasowe wierzenia tracą moc, rosnąca potęga mas ludzi, rozwój mediów

reasumując:

d). Edward Ross (1866 - 1955) = twórca socjologii w USA,

e). Emile Durkheim (1858 - 1917)

Teoretyczne i filozoficzne podstawy socjologii Durkheima - fakty społeczne powinny traktowane być jak rzeczy, fakty SPOŁECZNE są przeciwstawne faktom PSYCHICZNYM, rzeczywistość społeczna jest sui generis - redukcja jest niemożliwa względem co do faktów jednostkowych czy tylko całościowych, rzeczywistość społeczna wg Durkheima jest dla jednostki zawsze rzeczywistością zastaną (gdyż np. człowiek nie tworzy języku, którym mówi..), fakty SPOŁECZNE różnią się od INDYWIDUALNYCH/PSYCHICZNYCH zewnętrznym przymusowym charakterem, społeczeństwo wg Durkheima jest zewnętrzne wobec człowieka rozumianego jako abstrakcyjna jednostka biologiczna, w miarę jednak jak postępuje proces uspołeczniania jednostki, społeczeństwo staje się wobec niej coraz silniej obecne w jednostce (tzw. realizm racjonalistyczny Durkheima);

Mikrosocjologiczne implikacje studium o samobójstwie - samobójstwo wg Durkheima jest aktem społecznym; podstawowy mechanizm rodzący samobójstwo w jego wymiarze społecznym, nie zaś jednostkowym, jest związany z wewnętrzną integracją czy też spoistością grupy (tzw. uzależnienie jednostki od grupy) - samobójstwo zmienia się w stosunku odwrotnym do stopnia integracji grup społecznych, do których należy jednostka, wg Durkheima samobójstwa są rzadkością u dzieci i u starców, wyróżnił 3 główne rodzaje samobójstw tj. egoistyczne (biorą się z powodu małej spójności grupy, tj. jej rozpadu), altruistyczne (biorą się ze zbyt dużej spójności grupy), anomiczne (występują w sytuacji pozornej wolności jednostki.. w grupie), wg Durkheima samotna kobieta ma mniejszą skłonność do popełnienia samobójstwa aniżeli samotny mężczyzna, gdyż życie zbiorowe społeczeństwa w mniejszym stopniu przenika kobiety; człowiek jeśli uwolni się od hamulców społecznych prowadzi to do sytuacji zwiększenia prawdopodobieństwa zajścia samobójstwa; wolność jednostka NIE osiąga poprzez zniesienie wszelkich ograniczeń strukturalnych - człowiek nie jest wolny, dlatego że nie podlega żadnemu przymusowi, przeciwnie.. może być wolny w warunkach istnienia takiego przymusu; nie stan ludzkiej osobowości popycha jednostki do samobójstw, lecz stan grupy społecznej, w której uczestniczą; wolność jednostki wyznacza i ogranicza tylko i wyłącznie jej grupa społeczna!

f). C.H. Cooley (1864-1929) = twórca koncepcji grup pierwotnych;

Status teoretyczny pojęcia grupy pierwotnej - w def. Cooleya słowo pierwotny odnosi się przede wszystkim do fundamentalnego efektu, jaki takie grupy mogą wywoływać w procesie tworzenia się indywidualnych osobowości członków grupy; oczywiście dana mała grupa społeczna, aby stać się grupą pierwotną, musi spełniać kilka warunków wstępnych - nie każda z małych grup może być określona mianem pierwotnej , mała grupa aby spełniać kryterium pierwotności musi spełniać 5 następujących waruanków:

a). związki pomiędzy członkami grupy muszą być bezpośrednie, muszą być to tzw. związki typu twarzą w twarz, oznacza to, że w grupie takiej WSZYSCY członkowie winni znać się osobiście oraz struktura grupy musi być tak skonstruowana aby nie tworzyła barier w tym bezpośrednim komunikowaniu;

b). związki między członkami grupy nie mogą mieć charakteru wyspecjalizowanego, tzn. celowego, gdyż powiązania pomiędzy członkami grupy, które są zdeterminowane przez cel grupy lub jej zadanie dyskwalifikują grupę jako pierwotną, w przypadku zaś grup pierwotnych struktura wzajemnych powiązań pomiędzy członkami jest elastyczna, umożliwiając łatwe zmienianie funkcji pełnionych przez członków, ponadto nie wyznacza ona w sposób jednoznaczny i sztywny charakteru związków między członkami grupy;

c). małe grupy społeczne, by mogły stać się grupami pierwotnymi, muszą się cechować względną trwałością, grupami pierwotnymi mogą być tylko takie małe grupy społeczne, których struktura nie cechuje się tymczasowością (czyli przeciwieństwo quasi-grup = grupa pierwotna);

d). grupy pierwotne nie mogą być zbyt liczne - gdyż wielkość liczbowa danej małej grupy społecznej ma istotne znaczenie właśnie ze względu na jej kształt strukturalny i funkcje, jakie pełni wobec swych członków;

e). w grupie społecznej, która może stać się grupą pierwotną musi pojawić się pewien rodzaj intymności w stosunkach między członkami i, co więcej, stosunki o charakterze intymnym muszą w takiej grupie dominować, jak wynika np. z ustaleń Simmla, intymność między członkami diady jest daleko głębsza niż ta, która może pojawić się w bardziej liczebnych grupach - dlatego też tak istotne znaczenie ma warunek poprzedni: wzrost liczebny grupy, albowiem pociąga za sobą jej zmiany strukturalne, które po przekroczeniu pewnego progu mogłyby całkowicie uniemożliwić pojawienie się intymnych związków między członkami grupy;

Podstawowa teza koncepcji Cooleya - mała grupa społeczna odpowiadająca powyższej pięciopunktowej charakterystyce może (ale nie musi) pełnić w stosunku do swych członków funkcję grupy pierwotnej, to jest być ich grupą pierwotną; pierwotność takiej grupy polega na tym, że jest ona, po pierwsze z reguły najwcześniejszym typem zbiorowości społecznej, z jakim styka się dorastająca jednostka i po drugie, przekazuje tej jednostce najbardziej podstawowe, pierwotne, właściwości społeczne, dzięki czemu jednostka ta jest w ogóle zdolna do uczestniczenia w życiu społecznym;

0x08 graphic

Wpływ jaki wywierają grupy pierwotne na osobowość swych członków, jest wynikiem internalizacji (czyli wdrażania) przez członków psychologicznej wizji grupy - prowadzi to do daleko idącej identyfikacji członków z grupą, co objawia się między innymi bardzo silnym zaangażowaniem emocjonalnym członków w sprawy grupy (przykład: choroba sieroca dziecka - która jest wywoływana brakiem w indywidualnej biografii np. dziecka odpowiedniej roli jego matki).

Zdaniem Cooleya 3 rodzaje grup najbardziej odpowiadają jego teorii grupy pierwotnej, tj.:

Reasumując: NIE istnieje w świcie społecznym taki przedmiot jak grupa pierwotna, natomiast pewne typy małych grup społecznych, spełniające określone warunki, mogą być szczególnie predystynowane do wypełnienia funkcji grupy pierwotnej, aczkolwiek nie istnieje żaden automatyzm, który powodowałby, że grupa spełniająca te warunki musi stać się grupą pierwotną (np. rodzina).

g). Ferdinand Tönnies - napisał książkę:Wspólnota i stowarzyszenie

Więź społeczna - jest przeciwieństwem WOLNOŚCI, oznacza ona przymus, powinność, brak pozwolenia, sytuacja (WOLNOŚCI JEDNOSTKI) taka nie może jednak zaistnieć w jakimkolwiek ze światów społecznych - zgodnie z tego typu konwencją - skoro warunkiem wstępnym zaistnienia jakichkolwiek zjawisk społecznych są więzi pomiędzy jednostkami, a to wyklucza wolność - w świecie społecznym nie ma WOLNOŚĆI JEDNOSTKI - jest tylko ZNIEWOLENIE!

Wg Tönniesa wolność w świecie społecznym nigdy nie może mieć charakteru absolutnego;

Dominacja jestestw społecznych nad jednostkami - jestestwa społeczne, są to rzeczy zrodzone z życia społecznego, a więc wytwory ludzkiego myślenia, które tylko poprzez nie istnieją; jestestwa społeczne dominują, przytłaczają jednostkę, odbierając jej możność i zdolność wywierania na nie wpływu czyli zdolność bycia jednoosobowym podmiotem zmiany społecznej, tzn. że jestestwa społeczne NIE podlegają dowolnym zmianom zgodnie z wolą jednostki;

Wola czynnikiem konstytucyjnym jestestw społecznych - wszystkie stosunki społeczne są tworami ludzkiej woli, Tönnies wyróżnił 2 rodzaje woli:

a). wola płynąca z niedostępnej dla refleksji głębi jaźni ludzkiej, czyli myśl niesamodzielna, związana z uczuciami człowieka,

b). wola będąca wynikiem namysłu i wyrachowania, czyli myśl samodzielna;

Dlatego wg Tönniesa ludzie skupiają się/skupiali się na dwóch diametralnie różnych zasadach, tj.: wspólnoty (to np. społeczeństwo tradycyjne oparte o obyczaj i prawo) - czyli dobrowolnego zrzeszania się i tu więź organiczna, spontaniczna, czyli myśl związana z uczuciami człowieka ją tworzy i stowarzyszenia (to np. społeczeństwo nowoczesne/industrialne oparte na prawie stanowionym/spisanym) - czyli społeczeństwo, taki typ tworzy wieź racjonalna, czyli myśl samodzielna;

Status ontologiczny wspólnoty i stowarzyszenia - wspólnota i stowarzyszenie w sensie ontologicznym są czymś odmiennym; zbiorowość społeczna jest oparta na wspólnocie wówczas gdy jej uczestnicy traktują jako daną przez naturę lub stworzoną przez wolę ponadnaturalną; wspólnota czy stowarzyszenie NIE są jestestwami społecznymi, gdyż te są tylko rzeczami; zbiorowość społeczna wg Tönniesa NIE MOŻE BYĆ wspólnotą czy stowarzyszeniem/społeczeństwem, gdyż MOŻE BYĆ tylko oparta na wspólnocie lub społeczeństwie - co jest czymś zupełnie innym; IDEA wspólnoty społecznej może się w swoisty sposób zmaterializować w obrębie więzi społecznych lub w obrębie stosunków społecznych, zbiorowości czy zrzeszeń, a więc w sferze JESTESTW SPOŁECZNYCH, same jednak do jestestw społecznych - wspólnoty czy stowarzyszenia się NIE zaliczają;

Treść idei wspólnoty - wspólnota wśród jestestw społecznych występuje wszędzie tam, gdzie mamy do czynienia na przykład ze stycznościami ludzkimi opartymi na wzajemnej zależności wynikającej z najgłębszych, najogólniejszych, najbardziej koniecznych potrzeb człowieka - wszystko, co intymne, prywatne i polegające wyłącznie na współżyciu razem, jest rozumiane jako życie we WSPÓLNOCIE! = braterstwo + koleżeńskość + przyjaźń; o WSPÓLNOCIE stanowi również miłość i łatwość wzajemnego przystosowania się (polegająca na podobieństwie mowy i myśli; czynnikiem kontroli we wspólnocie jest(była) TRADYCJA;

h). Georg Simmel (1858 - 1918)

Formy uspołecznienia elementarnych układów strukturalnych - jednostki ludzkie są jedynie podłożem, substratem zjawisk i procesów społecznych, ale nie stanowią ich istoty, nie są tym, co rozstrzyga o charakterze zjawisk; to nie treść życia, lecz jego forma jest tym co winno stanowić przedmiot zainteresowania socjologii, albowiem warunki praktyczne i potrzeby skłaniają ludzi do tego, by poszczególnym elementom tego tworzywa życia społecznego nadawać określone formy i dopiero wówczas posługiwać się nimi jako elementami życia, formą życia społecznego jest zatem dla Simmla coś, co wznosi się ponad te wszystkie konkretne, partykularne treści, jest to coś bardziej abstrakcyjnego, ogólnego i trwałego, a więc w mniejszym stopniu jednostkowego, konkretnego, czyli zmiennego i przemijającego;

Uspołecznienie ma różne formy, np. gra, zabawa; forma jest autonomiczna wobec treści, podstawowe treści znajdują swe odpowiedzi w formie; gra - czyli zabawowa forma uspołecznienia jest kluczem do zrozumienia funkcjonowania małej grupy społecznej

Zabawowa forma uspołecznienia - towarzyskość - polega na abstrakcji form wzajemnych oddziaływań , którym w innych sytuacjach nadaje znaczenie ich treść, formy te, są odbiciem zjawisk zachodzących w życiu społecznym; istotne wg Simmla są progi towarzyskości, jeśli są one zbyt niskie i jeśli bywają przekraczane wówczas rozerwaniu ulega rozróżnienie pomiędzy rzeczywistością i grą; DYSKRECJA wg Simmla w stosunku do otoczenia jest pierwszym warunkiem stosunków towarzyskich, równie ważna jest wszakże dyskrecja w stosunku do własnego „JA” - nadużycie dyskrecji w obydwu przypadkach powoduje, iż sztuka życia towarzyskiego przeradza się w naturalizm - można zatem mówić o górnym i dolnym socjologicznym progu towarzyskości;

Hipotezy dotyczące efektu progów towarzyskości - pierwsza hipoteza zrekonstruowana przez Millsa brzmi następująco: poziom, na jakim ustalony jest próg towarzyskości, jest funkcją zdolności grupy do zadowalającego spełnienia zewnętrznych i wewnętrznych wymogów;

4 mechanizmy wyróżnione przez Millsa (na podstawie analizy koncepcji Simmla):

0x08 graphic

Różnice strukturalne między diadami a triadami - wraz ze zmianą złożoności struktury zmieniają się reguły działania struktury, Simmel skoncentrował się na aspektach strukturalnych grup społecznych i na cechach strukturalnych złożonych z grup, aspekt ilościowy ma wg Simmla dwa znaczenia:

a). negatywny - pewne formy rozwoju, konieczne czy możliwe w danych warunkach wewnętrznych lub innych, mogą nie urzeczywistniać wyłącznie poniżej bądź powyżej pewnej granicy liczebności;

b). pozytywny - tzn. pojawienie się nowych norm rozwoju jest bezpośrednim wynikiem określonych czysto ilościowych modyfikacji;

diada

triada

0x08 graphic
A B

  • zagrożenie stosunków wewnętrznych przez śmierć;

  • intymność - jest główną cechą tej struktury;

  • odpowiedzialność jest nieobecna;

  • pojawienie się „kozła ofiarnegodezintegruje grupę;

  • diada zawsze będzie wykazywać tendencję do ponownego uporządkowania struktury na niższym poziomie integracji niż triada.. w przypadku wzrastającej presji ze strony wymogów zewnętrznych;

  • diada w przypadku zagrożenia integracyjności angażuje wszystkie swoje możliwości;

0x08 graphic
0x08 graphic
A

0x08 graphic
B C

  • jest bardziej trwała od diady;

  • stanowi dla członków grupy pewien rodzaj zwartej całości;

  • intymność między członkami zostaje podporządkowana kontroli;

  • w tym schemacie jest możliwe pojawienie się „kozła ofiarnego”, który jak w przypadku diady nie zdezintegruje grupy, a wręcz przeciwnie.. wzmocni pewne istniejące w niej relacje;

  • pojawienie się trzeciego elementu zwiększa trwałość struktury triady;

  • w triadzie jest bardziej sprawiedliwy podział pracy, aniżeli w diadzie;

  • w triadzie występuję racjonalizacja zasobami w przypadku np. zagrożenia integracyjności;

* TRIADA jest doskonalszą formą od DIADY;

Dynamika mały i dużych systemów społecznych:

* uzupełnienie teorii Simmla przez Balesa;

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic

diady

triady

0x08 graphic

wymogi zewnętrzne

Simmel jest autorem koncepcji DYSTANSÓW POZNAWCZYCH - celem socjologii jest analizowanie i abstrahowanie , socjologia jest nauką nomotetyczną (tzn. patrzy na rzeczywistość społeczną z pewnej perspektywy, tak aby widzieć całość); abstrahowanie i syntetyzowanie to strategie myślenia, które w przypadku socjologii mają służyć do nadawania pojęć;

Simmel jest również autorem koncepcji FORMY i TREŚCI -

forma to działanie prowadzące do skutku, jest węższa od treści, forma to normy, zasady, reguły które kierują treścią, to np. małżeństwo, w badaniach socjolog. Ważniejsza jest badanie formy, a nie treści; podstawową formą do dzisiaj jest PRAWO;

treść jest podstawowa, to substancja życia społecznego (instynkty, wzajemne oddziaływania, miłość;

Simmel aby „przyjrzeć” się treści i formie zbadał towarzyskość, tzn. grupę towarzyską, która wg niego jest podstawową, najmniejszą grupą, w której ludzie się spotykają (górny próg towarzyskości = forma, dolny próg towarzyskości = treść);

Inne informacje o Simmlu:

  1. Pojęcie grupy społecznej; kontinuum grupowości;

a). kontinuum grupowości; (to inaczej formy zbiorowości, tzn. jak się tworzą..)

0x08 graphic

0x08 graphic

Cecha definicyjna

podstawy integracji

Wielość jednostek

Podobieństwo cechy

Podobieństwo cechy społecznie istotnej

Świadomość wspólnoty i odrębności

Kontakty i interakcje z podobnymi do siebie

Stosunki społeczne

Pojęcie socjologiczne

POPULACJA

+

0x08 graphic
0x08 graphic
ZBIÓR STATYSTYCZNY

+

+

KATEGORIA SOCJOLOGICZNA

+

+

+

KATEGORIA SPOŁECZNA

+

+

+

+

GRUPA SPOŁECZNA

+

+

+

+

+

ORGANIZACJA SPOŁECZNA

+

+

+

+

+

+

Pojęcia:

Proces tworzenia się grupy jest procesem ciągłym i dynamicznym, grupa nieformalna jest potężniejsza od instytucji czy organizacji;

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

3 sposoby definiowania grupy społecznej:

a). definicje liberalne grupy ≠ definicje restrykcyjne

b). definicje pośrednie = mieszane ----są najważniejsze

c). definicje restrykcyjne grupy

0x08 graphic

Elementy składowe grupy społecznej:

  1. Modele grup społecznych; własności grupy społecznej;

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Modele grup wg Charlse'a Wrighte'a Millsa (1916-1932):

a). MODEL QUASI - MECHANICZNY = grupa jest maszyną - maszyną interakcyjną;

W odpowiedzi na jednostkowe uniwersalne potrzeby, warunki komunikacji i standardowe wymagania procesu rozwiązywania problemu, grupa wytwarza serie działań, z których każde może być klasyfikowane według jego głównej funkcji. Jedno działanie i jego funkcja pobudza inne działanie i jego funkcje, które z kolei pobudza następne. Ponieważ działania klasyfikowane są jako funkcje są one elementem niezmiennym w swej istocie. Zgodnie z tym modelem interakcje grupowe następują według uniwersalnych i niezmiennych praw. Prawa te i klasyfikacje interakcji stworzył Bales. Działania i członkowie mogą zostać zastąpieni, ale nie prowadzi to do fundamentalnych zmian systemu! Celem socjologa stosującego ten model jest odkrycie niezmiennej i uniwersalnej systematyki grup.

+ i - tego modelu

b). MODEL ORGANISTYCZNY = grupa jest organizmem - organizmem biologicznym;

Tworzy się ona, rozwija i osiąga stan dojrzałości. Jej początkiem jest zbiór elementów składowych - jednostek, które w trakcie rozwoju tworzą normy i wzory zachowań. Części staję się zróżnicowane i każda wykonuje określoną funkcje, ale jednocześnie integrują się ze sobą. Gdy grupa dojrzeje jest: złożona, zróżnicowana, wzajemnie wewnątrz powiązana i zintegrowana.

Tak jak w organizmie wewnętrzny cel grupowy jest samospełnialny, cel zewnętrzny natomiast polega na zapewnieniu sobie przetrwania. Grupa jest naturalna w tym sensie, że posiada naturalny kierunek rozwoju zdeterminowany przez zbiór elementów składowych.

+ i - tego modelu:

c). MODEL KONFLIKTOWY = grupa jest areną, na której można dostrzec niekończące się serie konfliktów;

Konflikt to odpowiedź na brak w grupie wolności ( grupa ogranicza wolność jednostek), pozycji (nie wszyscy dostaję takie, jakie chcą) i środków ( nie wszyscy dostają fajne nagrody). I chociaż jeden konflikt może być zredukowany to jego rozwiązanie łączy się z powstawaniem nowych napięć.

+ i - tego modelu:

d). MODEL RÓWNOWAGI = grupa jest systemem w stanie równowagi;

Każde zakłócenie integracyjności grupowej lub jej działania, czy struktur.. z zewnątrz czy wewnątrz - jest neutralizowane przez siły przeciwne tak, że system wraca do równowagi.

e). MODEL STRUKTURALNO - FUNKCJONALNY

Model ten zakłada, że członkowie grupy będą zadowoleni, gdy grupa będzie zmierzać do osiągnięcia celu i że niektórzy członkowie będą spełniać funkcje przedstawicieli, którzy będą dbać o przetrwanie grupy.

Funkcje tych przedstawicieli to:

  1. obserwowanie tego, co się dzieje w grupie;

  2. ocenianie skutków zdarzeń ze względu na osiągnięcie celu i przetrwanie;

  3. zgodne z tą oceną podejmowanie działań, które mają zabezpieczyć grupie przetrwanie i osiągnięcie celu;

W zależności od zdolności swych przedstawicieli grupa zmierza do stanu równowagi bądź względnego porządku między wymogami adaptacji, osiągania celu, integracji i utrzymywania wzorów.

+ i - tego modelu:

f). MODEL CYBERNETYCZNO-ROZWOJOWY = ludzkie grupy są systemami, systemami, w których dokonuje się przetwarzanie informacji, systemami potencjalnie dolnymi do powiększania swoich umiejętności ( Deutsch);

Podobnie jak model poprzedni (tzn. m. strukturalno - funkcjonalny) zakłada istnienie przedstawicieli pełniących wymienione wyżej funkcje. Grupa na skutek różnych działań rozpada się bądź trwa dalej i się rozwija.

Autodeterminacja i rozwój grupy zależą od 3 rodzajów sprzężeń zwrotnych ułożonych wg ich wzrastającej ważności i złożoności:

  1. sprzężenia związane z poszukiwaniem celu tzw. torpeda naprowadzana na cel. Przedstawiciele obserwują czy obecne działania zbliżają grupę do celu, jeśli nie to je korygują, poprzez obserwacje, interwencje i ocenę skutków interwencji przedstawiciele uczą się jak oddziaływać skutecznie na otoczenie, aby grupa mogła osiągnąć cel;

  2. drugi rodzaj sprzężenia jest bardziej skomplikowany, gdyż wymaga przebudowania lub uporządkowania grupy, by zwiększyć jej stabilność czy „spokój” w podejmowanych decyzjach przez jej członków; to sprzężenie opiera się na sprzecznościach świadomościowych - czyli przekonania, zwyczaje;

  3. sprzężenie pojmowane jako samoświadomość systemu, osiągane poprze dodanie do działania funkcji systemu - obserwowania i rozumienia działającego systemu;

+ i - tego modelu:

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Własności grupy społecznej:

      1. więź społeczna

  1. grupa odniesienia (tzw. reference groups)

0x08 graphic

  1. absolutna wielkość grupy

  1. względna wielkość grupy względność = znaczenie

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic

  1. kompletność grupy

  1. charakter grupy

  1. stopień zróżnicowania pozycji w grupie

  1. wielkość stratyfikacji

  1. spójności grupy (od czasów Durkheima)

  1. zdolność grupy do jedności lub rozpadu

  1. zakres interakcji w grupie

  1. charakter stosunków w grupie typologia T. Parsonsa - tzw. „sposób biegunowy

  1. konformizm vs dewiacja

0x08 graphic
aspekt postaw

aspekt działań

Akceptacja reguły

Brak akceptacji reguły

treści

źródła

treści

źródła

niezgodność działania z regułą

dewiacja pospolita

nonkonformizm

kontraformizm (negatywizm)

zgodność działania z regułą

konformizm

legalizm

oportunizm - czyli postrzeganie reguły, mimo jej nieuznawania i przekonania o jej niesłuszności;

* działanie a reguły społeczne

  1. struktura ekologiczna grupy

  1. autonomia grupy, czyli NIEZALEŻNOŚĆ CZŁONKÓW GRUPY

  1. stopień stabilności grupy = przeciwstawienie się opozycji zewnętrznej

  1. względna władza grupy względność = znaczenie

  1. względna pozycja grupy (?)

reasumując:

Podstawowe własności grupy społecznej:

1.

więź społeczna

2.

grupa odniesienia

3.

absolutna wielkość grupy

4.

względna wielkość grupy

5.

kompletność grupy

6.

charakter grupy

7.

stopień zróżnicowania pozycji w grupie

8.

wielkość stratyfikacji

9.

spójności grupy (od czasów Durkheima)

10.

zdolność grupy do jedności lub rozpadu

11.

zakres interakcji w grupie

12.

charakter stosunków w grupie

13.

konformizm vs dewiacja

14.

struktura ekologiczna grupy

15.

autonomia grupy

16.

stopień stabilności grupy

17.

względna władza grupy

18.

względna pozycja grupy

TYPOLOGIE GRUP SPOŁECZNYCH

  1. formalne / nieformalne

  2. małe (interakcje bezpośrednie typu „face to face”) / duże (stosunki bezosobowe)

  3. wtórne / pierwotne

  4. inkluzywne (otwarte) / ekskluzywne (zamknięte)

  5. homogeniczne (jednorodne) / heterogeniczne (niejednorodne)

  6. autoteliczne (cel sam w sobie, np. grupa religijna) / instrumentalne (zadaniowe.. w myśl przysłowia „cel uświęca środki”)

  7. trwałe / nietrwałe (krótkotrwałe)

  8. zewnętrzne (oni) / wewnętrzne (my)

  9. terytorialne / pokrewieństwa / stowarzyszenia

  10. przymusowe (wojsko, rodzina) / dobrowolne

  11. grupy oparte na podobieństwie zachowań: tłum / publiczność / zbiegowisko

  12. wertykalne / horyzontalne (poziom klasyfikacji)

  13. elitarne (zamknięte dla elit) / egalitarne (grupy przyjaciół)

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

uzupełnienie do typologii grup:

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

  1. Podstawowe elementy struktury grupy;

struktura społeczna = układ wzajemnych relacji pomiędzy elementami, z których składa się społeczeństwo;

W strukturze społecznej współczesnego społeczeństwa wyróżnia się:

a). mikrostrukturę - czyli układ POZYCJI i RÓL społecznych członków danej grupy, oraz członków małych grup wchodzących w skład członków większej zbiorowości opartych na więzach osobistych (np. wspólnoty rodzinne, społeczności lokalne, kręgi rówieśnicze, kręgi towarzyskie);

b). makrostrukturę - czyli układ KLAS i WARSTW społecznych, grup społeczno - zawodowych społeczności terytorialnych;

Pojęcie struktura społeczna w naukach społecznych jest podstawową kategorią służącą wyjaśnieniu funkcjonowania społeczeństw i zachowań jednostek.

a). pozycja społeczna - to umiejscowienie jednostki w strukturze społecznej danej grupy, określające jej prawa, obowiązki, przywileje, zadania; wiąże się z pełnieniem określonych RÓL SPOŁECZNYCH, wyznacza dostęp do dóbr, zakres posiadanej władzy; pojęcie pozycja społeczna używa się też do umiejscowienia grupy społecznej w strukturze społeczeństwa globalnego;

b). statusy społeczne -

c)*. stanowisko -

d). rola społeczna - rozumie się ją na 2 sposoby:

  1. rola społeczna to system oczekiwań wobec jednostki, która zajmuje określoną pozycję w grupie - rola społeczna wyznacza w tym przypadku zespół reguł, norm i wzorów postępowania;

  2. rola społeczna to system stałych zachowań osobnika, zgodnych z systemem oczekiwań i wzorów społecznych, w różnych grupach istnieje wiele rozmaitych ról (np. w rodzinie rola ojca, matki, brata i itp.) - pełnienie roli jest ważnym czynnikiem kształtującym zachowanie jednostki oraz jej postawy;

Wpływ SPOŁECZEŃSTWA na jednostkę widać na podstawie jak jednostka wykonuje swoje role; jednostka zanim zacznie odgrywać swoją rolę musi być co do tej kwestii poinstruowana przez społeczeństwo (grupę społeczną, której dotyczy dana rola). Jednostka (człowiek) rzecz jasna NIE wszystkie role przyjmuje, z resztą na początku to człowiek musi się nauczyć roli, którą ma odgrywać, a dopiero potem następuje ODEGRANIE roli przez człowieka.

Z jedną pozycją wiąże się wiele ról społecznych, jakie człowiek wykonuje (K. R. Merton - tzw. „zespół ról” = zaprzeczenie teorii Lintona, że jednemu statusowi/pozycji odpowiada tylko jedna rola). Wszystkie role jakie człowiek odgrywa w swoim życiu tworzą tzw. ROLĘ GLOBALNĄ, która zakłada pewne następstwa, role zmieniają się w czasie oraz w jednym czasie człowiek/jednostka może odgrywać wiele ról społecznych.

W socjologii wyróżnia się 3 sposoby definiowania ROLI SPOŁECZNEJ:

1). poprzez definicje normatywne - tzn. odgrywanie roli NIE jest dowolne;

2). poprzez definicje psychologiczne - rola społeczna to kreacja EGO - tzn. że grupa społeczna nie narzuca mi jak mam odegrać rolę;

3). poprzez definicje behawioralne - to jaką rolę człowiek odgrywa, poznaje się po jego zachowaniu

Wg Ralpha Darendorfa ROLA to zbiór oczekiwań kierowanych pod adresem osoby zajmującej określoną pozycję społeczną, Darendorf rozróżnił 3 rodzaje oczekiwań: MUSZĘ, POWINIENEM, MOGĘ

e). osobowość społeczna - zespół trwałych cech jednostki, wpływających na jej postępowanie, a wyrastających na podbudowie cech biologicznych i psychicznych pochodzących z wpływu kultury i struktury zbiorowości ludzkich, w których jednostka została wychowana i w których uczestniczy; największe znaczenie w kształtowaniu osobowości społecznej jednostki ma proces SOCJALIZACJI, jako proces przekształcenia biologicznego organizmu noworodka w aktywnego uczestnika życia społecznego i kulturalnego; w tym procesie grupy wychowujące (rodzina, szkoła, grupy rówieśników) przekazują człowiekowi wiele wartości i systemów wartości; innym składnikiem socjogennym są ROLE SPOŁECZNE wykonywane w różnych zbiorowościach oraz wyobrażenia o sobie samym wytworzone pod wpływem oddziaływania innych (jaźń subiektywna), a także zespół wyobrażeń o sobie samym odtworzonych z wyobrażeń innych ludzi o nas (jaźń odzwierciedlona);

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

schemat blokowy struktury grupy społecznej - tzw. ogólny model pojęciowy

0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Koncepcja Levinsona - tzw. HOLISTYCZNA TEORIA ROLI

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
I segment II segment

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

strukturalna definicja ROLI osobowościowa definicja ROLI

0x08 graphic

ułatwienia roli - precyzyjne nakazy, np. kodeks zasad,

0x08 graphic
dylematy roli - to nakazy strukturalne, które NIE są sformalizowane,

0x08 graphic
czyli grupa nie mówi jak mamy się zachowywać,

koncepcja roli - czyli nasze poglądy jak należy jakąś rolę wykonywać,

muszą być zgodne te poglądy z normami, nakazami strukturalnymi

które wcześniej uznaliśmy,

pełnienie roli - to aspekt behawioralny, czyli działanie, wykonywanie roli,


  1. Interakcje i stosunki społeczne w grupie;

stosunki społeczne = stosunki międzyludzkie, to wzajemne różnorodne relacje występujące między ludźmi (osobami) w ramach życia społecznego (zbiorowości, grup społecznych, warstw, klas); na kształtowanie się stosunków społecznych największy wpływ mają: struktura zbiorowości, pozycje społeczne poszczególnych jednostek, społeczne stosunki produkcji;

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

formy aktywności i relacji międzyludzkich - diagram

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

cecha definicyjna

pojęcie socjologiczne

ruch fizyczny

znaczenie

kierunek ku innym

orientacja na reakcję innych

wzajemne sporadyczne reakcje

sekwencja wzajemnych reakcji

przypadkowe epizody interakcji

rytmiczne epizody interakcji

przebieg normatywnie wyznaczony

schemat interakcji między pozycjami (rolami)

0x08 graphic
0x08 graphic
zachowanie

+

działanie

+

+

czynność społeczna

+

+

+

działanie społeczne

+

+

+

+

kontakt społeczny

+

+

+

+

+

interakcja

+

+

+

+

+

+

interakcja powtarzalna

+

+

+

+

+

+

+

interakcja regularna

+

+

+

+

+

+

+

+

interakcja regulowana

+

+

+

+

+

+

+

+

+

stosunek społeczny

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+


typy stosunków społecznych:

  1. autoteliczne stosunki społeczne („cel sam w sobie”) - to takie, których sens i cel leży w samym obcowaniu partnerów ze sobą, bez względu na jakiekolwiek inne korzyści; to np. miłość, przyjaźń, zabawa, gra..

  2. instrumentalne stosunki społeczne - to takie, które służą realizacji potrzeb, celów czy aspiracji partnerów w innej dziedzinie niż ta, której dotyczy stosunek; to np. transakcje ekonomiczne takie jak kupno - sprzedaż, najem zatrudnienie

  3. osiągane stosunki społeczne - to takie, które nawiązuje się na mocy własnej decyzji, w wyniku własnych starań;

  4. przypisane stosunki społeczne - to takie, które nawiązuje się bez własnej decyzji i bez możliwości wyboru, a więc w które wchodzi się albo przez urodzenie, albo na mocy decyzji innych;

  5. pierwotne stosunki społeczne - to nieformalne, spontaniczne, bezpośrednie, rozproszone, autoteliczne, „gorące” emocjonalne, intymne (przykład: przyjaźń);

  6. wtórne stosunki społeczne - to sformalizowane, zogniskowane, instrumentalne, „zimne” emocjonalnie, oficjalne (przykład: zatrudnienie);

  7. zogniskowane stosunki społeczne - to takie, które mają charakter wyspecjalizowany, jednotematyczny, obejmują jeden tylko rodzaj interakcji;

  8. rozproszone (pojemne) stosunki społeczne (wielotematyczne) - to takie, które obejmują wiele różnorodnych treściowo interakcji;

inne pojęcia związane z tym tematem:

  1. egalitarność stosunku społecznego - to równość lub podobieństwo miejsca partnerów w hierarchii bogactwa, władzy, prestiżu, wykształcenia;

  2. nieegalitarność stosunku społecznego - to nierówność pozycji partnerów, np. relacja między szefem a pracownikiem, oficerem a szeregowcem, lordem a lokajem..

  3. heterogamiczność stosunku społecznego - to odmienność partnerów pod względem cech istotnych dla przebiegu interakcji: wieku, płci, narodowości, rasy, itp.

  4. homogeniczność stosunku społecznego - to podobieństwo partnerów pod względem cech istotnych dla przebiegu interakcji: wieku, płci, narodowości, rasy, itp.

  5. 0x08 graphic
    0x08 graphic
    instytucjonalizacja stosunku społecznego - to proces krystalizowania/wyodrębniania i artykułowania normatywnej regulacji, dotyczącej interakcji między osobami zajmującymi typowe, wyróżnialne pozycje w społeczeństwie; (przeciwieństwem tego pojęcia jest rozpad stosunku społecznego - w tabeli bądź );

  6. interakcja powtarzalna - to wielość wzajemnych działań tych samych partnerów, które zdarzają się sporadycznie, przypadkowo, bez określonych terminów czy interwałów;

  7. interakcja regularna - to wielość wzajemnych działań tych samych partnerów, które zdarzają się w stałych terminach lub w wyraźnych odstępach czasu, mają więc określony rytm;

  8. interakcja regulowana - to taka, której cały przebieg jest wyznaczony normatywnie, wiążącymi regułami społecznymi

  9. wzajemność stosunku społecznego - to fakt, iż w każdym stosunku społecznym określone są uprawnienia i obowiązki partnerów wobec siebie: to, co jeden musi czynić wobec drugiego, jest tym, czego drugi może oczekiwać, i to, czego pierwszy może oczekiwać, jest powinnością drugiego;

  10. interakcja - to dynamiczna, zmienna sekwencja wzajemnie zorientowanych działań partnerów, którzy modyfikują swoje działania w zależności od tego, co robi (lub mówi) ten drugi;

  11. jaźń odzwierciedlona - to samoocena jednostki kształtowana przez interpretację reakcji innych ludzi w stosunku do tej osoby;

  12. kontakt społeczny - to para wzajemnie zorientowanych działań społecznych o charakterze jednorazowym, przelotnym;

  13. stosunek społeczny - to wielość interakcji między tymi samymi partnerami, które są nie tylko powtarzalne czy regularne, ale i regulowane; np. profesor - student, szef - pracownik, ojciec - dziecko, mąż - żona, trener - zawodnik, i inne tego typu.. to również abstrakcyjna reakcja między pozycjami społecznymi, realizująca się w wielości interakcji polegających na wykonywaniu wzajemnie zorientowanych, normatywnie przypisanych ról społecznych;

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

  1. Teoria krystalizacji czynników statusu = teoria poziomu oczekiwań + teoria uogólnienia czynników statusów

Ogólnie:

Procesy uogólnienia statusu;

Oczekiwania;

Władza i dominacja w układach statusów;

Aspekt dominacji;

Podstawy tworzenia się i krystalizowania układu statusów;

składa się z dwóch teorii:

a). teorii poziomu oczekiwań;

b). teorii uogólnienia czynników statusu

* wg Balesa - STATUS jest wynikiem interakcji, może zostać wytworzony na zewnątrz;

ad a). TEORIA POZIOMU OCZEKIWAŃ - jest złożoną strukturą teoretyczną, której celem jest wyjaśnienie procesu powstawania struktur społecznych i stratyfikacji oraz wyjaśnienie działania tych struktur w specyficznych warunkach braku precyzyjnie określonych granic poszczególnych grup społecznych oraz nieistnienia lub nieoddziaływania na funkcjonowanie takich struktur wielu czynników występujących w typowych sytuacjach;

ad b). TEORIA UOGÓLNIENIA CZYNNIKÓW/charakterystyk STATUSU;

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

  1. Teorie roli społecznej. Konflikt ról, konflikt w roli. Mechanizmy społeczne i psychologiczne redukujące konflikty i napięcia związane z odgrywaniem ról;

Rozróżnia się 2 podejścia w teorii - identyfikacji roli:

  1. podejście społeczne - czyli podejście społeczne determinuje zachowanie jednostki; to podejście stwierdza fakt podporządkowania zachowania jednostki określonym prawom, normom społecznym, zasadom współżycia w grupie, przykładowe koncepcje wg podejścia społecznego: