XVI. Koszty działalności przedsiębiorstwa.

1. Pojęcie kosztów produkcji. Koszty w ujęciu księgowym i ekonomicznym.

Koszty to wydatki poniesione na wytworzenie dóbr i usług w danym okresie (por. Begg s. 175).Rozróżniamy koszty stałe i koszty zmienne.

KOSZTY STAŁE są ponoszone przez przedsiębiorstwo niezależnie od wielkości produkcji (nie zmieniają się wraz ze zmianą wielkości produkcji). KOSZTY ZMIENNE to koszty, które zmieniają się wraz ze zmianą wolumenu produkcji.

Podział na koszty stałe i zmienne ma sens w krótkim okresie. W okresie długim koszty stałe są również "w zasadzie zmienne" (por. definicję okresu krótkiego i długiego).

Rachunek wyników w ujęciu księgowym (finansowym) zakłada odjęcie od przychodów kosztów ich uzyskania, w wyniku czego otrzymujemy zysk księgowy.

W ujęciu ekonomicznym wygląda to inaczej: + wpływy - koszty księgowe - koszty alternatywne = zysk ekonomiczny (nadzwyczajny).

2. Analiza kosztów produkcji w krótkim okresie czasu.

1. koszty stałe i zmienne

Nazwa	Definicja	Wzór	Wykres
Koszty stałe	Nie ulegają zmianie wraz ze zmianą wielkości produkcji	KS=const
Koszty zmienne	Ulegają zmianie wraz ze zmianą wielkości produkcji	KZ=f(Q)

2. koszty całkowite, przeciętne

Nazwa	Definicja	Wzór	Wykres
Koszty całkowite	Suma kosztów stałych i zmiennych	KC=KZ+KS
Koszty przeciętne	Koszty przeciętne to inaczej koszty jednostkowe - powstają w wyniku podzielenia odpowiednich kosztów przez wielkość produkcji (liczbę jednostek). Wyróżniamy: przeciętny koszt całkowity, przeciętny koszt stały i przeciętny koszt zmienny).	KP=
przeciętny koszt całkowity		PKC=
przeciętny koszt stały		PKS=
przeciętny koszt zmienny		PKZ=

3. koszty marginalne

Nazwa	Definicja	Wzór	Wykres
Koszty marginalne (krańcowe)	Koszt krańcowy to koszt wyprodukowania kolejnej (dodatkowej) jednostki. Jest to więc wzrost kosztów całkowitych, wywołany wzrostem produkcji o jednostkę. (por. Begg, s. 188).	KM=

4. podstawy decyzji produkcyjnych przedsiębiorstwa w krótkim okresie czasu

Koszt produkcji w krótkim okresie czasu:

zmienne (płace pracowników, koszty surowców, materiałów, półproduktów, energii, wody)

stałe (koszty użytkowania ziemi, lokalu, koszty kredytów, koszty zużywania się maszyn, budynków etc.)

Koszty stałe całkowite (KSC)

ponoszone przez przedsiębiorstwa niezależnie od wielkości produkcji

występują nawet wówczas gdy produkcja wynosi zero

Krótkookresowe przeciętne koszty stałe (SAFC) są równe krótkookresowym kosztom stałym (SFC) podzielonym przez wielkość produkcji.

Krótkookresowe koszty zmienne (SAVC) są równe krótkookresowym kosztom zmiennym (SVC) podzielonym przez wielkość produkcji.

Krótkookresowe koszty całkowite (SATC) są równe krótkookresowym kosztom całkowitym (STC) podzielonym przez wielkość produkcji.

SATC = SAFC + SAVC

Zależność ta wynika z podzielenia każdego wyrażenia z równania przez wielkość produkcji.



Decyzje produkcyjne przedsiębiorstwa

Decyzje produkcyjne przedsiębiorstwa

W krótkim okresie przedsiębiorstwo wybiera rozmiary produkcji Q1 - to znaczy wielkość przy której MR=SMC, pod warunkiem, że przy tych rozmiarach produkcji cena nie jest niższa od kosztów SAVC1. Jeżeli cena jest niższa od SACV1, to przedsiębiorstwo zaprzestaje produkcji.

Decyzje krótkookresowe:

Wybierz poziom produkcji przy którym MR=SMC. Produkuj na tym poziomie, jeśli cena nie jest niższa od SAVC. Jeśli jest niższa zaprzestań produkcji.

Decyzje produkcyjne przedsiębiorstwa w warunkach doskonałej płynności

Szczególną cechą konkurencji doskonałej jest stosunek między utargiem krańcowym a ceną, gdyż w warunkach wolnej konkurencji, gdy przedsiębiorstwo sprzeda więcej jednostek swego produktu nie spowoduje spadku ceny. Dlatego też możemy zapisać, że:

MR(utarg krańcowy)=P(cena)

Krzywa krótkookresowej podaży przedsiębiorstwa




Krzywa ilustrująca wielkość produkcji którą przedsiębiorstwo chce wytwarzać przy różnych cenach, jest krzywą podaży przedsiębiorstwa.

3. Koszty przedsiębiorstwa w długim okresie czasu

1. korzyści i niekorzyści skali

Korzyści skali (wynikające ze skali produkcji) dzielimy na wewnętrzne i zewnętrzne.

WEWNĘTRZNE KORZYŚCI SKALI:

techniczne (lepszy podział pracy, wyższa sprawność, lepsze wykorzystanie narzędzi)

handlowe (kupno i sprzedaż na korzystniejszych warunkach, zatrudnienie fachowych sił sprzedaży, możliwość szerokiej reklamy)

finansowe (dostęp do różnych źródeł kapitału, tańszy kapitał - lepsze warunki finansowania)

ZEWNĘTRZNE KORZYŚCI SKALI

PRACA: wyspecjalizowanie rynku pracy w danym regionie (specjalizacja siły roboczej oznacza niższe koszty)

KOOPERACJA: tworzy się warunki współpracy z lokalnymi podmiotami

ROZWÓJ USŁUG: rozwój danego sektora w regionie powoduje specjalizację banków, firm ubezpieczeniowych itd.

Ponadto, wraz ze wzrostem produkcji, krzywa kosztów zmiennych zbliża się od dołu do krzywej kosztów całkowitych.

NIEKORZYŚCI SKALI

Również niekorzyści skali można podzielić na wewnętrzne i zewnętrzne.

WEWNĘTRZNE NIEKORZYŚCI SKALI:

trudności w koordynacji zarządzania

alienacja pracowników, będąca skutkiem monotoni

ryzyko występowania przerw w pracy (skutek strajków)

możliwy wzrost kosztów transportu

ZEWNĘTRZNE NIEKORZYŚCI SKALI

niedobór wykwalifikowanej siły roboczej

niedobór surowców

drogie tereny budowlane

zwiększone zapotrzebowanie na usługi transportowe

2. decyzje produkcyjne przedsiębiorstwa w długim okresie czasu.

SPECYFIKA KOSZTÓW W DŁUGIM OKRESIE

W długim okresie wykreślamy tylko krzywą kosztów całkowitych. Dzieje się tak dlatego, bo koszty stałe w długim okresie są już "w zasadzie zmienne".

Kształt krzywych kosztów w okresie krótkim jest wynikiem działania prawa malejących przychodów. Krzywa długookresowych kosztów całkowitych jest również u-kształtna, inna jest tu jednak przyczyna tego zjawiska. Kształt krzywej wynika mianowicie ze zmian skali produkcji (zjawiska korzyści i niekorzyści skali).




Ponadto, wraz ze wzrostem produkcji, krzywa kosztów zmiennych zbliża się od dołu do krzywej kosztów całkowitych.

4. Zmiany kosztów pod wpływem czynników zewnętrznych.

GRAFICZNA PREZENTACJA KOSZTÓW

Koszty przeciętne całkowite i zmienne oraz koszty marginalne przedstawione graficzne przybierają postać krzywych u-kształtnych - co wynika z prawa malejących przychodów.

Jedynie krzywa kosztów przeciętnych stałych ma charakter opadający.

Krzywa kosztów marginalnych (MC) przecina u-kształtne krzywe przeciętnych kosztów zmiennych (AVC) i przeciętnych kosztów całkowitych (ATC) w ich minimach.

Ponadto, wraz ze wzrostem produkcji, krzywa kosztów zmiennych zbliża się od dołu do krzywej kosztów całkowitych.




XVII. Optimum przedsiębiorstwa w warunkach konkurencji doskonałej.

l. Założenia modelu konkurencji doskonałej.

UTARG W WARUNKACH DOSKONAŁEJ KONKURENCJI

W warunkach doskonałej konkurencji utarg przeciętny jest równy cenie i utargowi marginalnemu. Dzieje się tak dlatego, bo cena jest STAŁA.




KRZYWA PODAŻY w DOSKONAŁEJ KONKURENCJI

Na rynku doskonale konkurencyjnym krzywa podaży pokrywa się z krzywą MC (kosztów krańcowych) powyżej jej przecięcia z krzywą AVC (przeciętnych kosztów zmiennych).

XVIII. Podstawy zachowania producenta w warunkach monopolu pełnego.

1. Założenia modelu monopolu pełnego.

POPYT, PODAŻ i UTARG W WARUNKACH MONOPOLU

W doskonałej konkurencji krzywa utargu krańcowego MR pokrywała się z krzywą AR i była równa cenie. W przypadku monopolu występują dwie krzywe: utargu krańcowego MR i popytu D. Nie występuje natomiast krzywa podaży. Ponieważ monopolista sam ustala cenę / wielkość produkcji, występuje tu jedynie PUNKT PODAŻY.

Należy przy tym pamiętać, że monopolista ma dwie możliwości:

ustalanie cen (konsumenci decydują wówczas o ilości)

ustalanie wielkości produkcji (konsumenci decydują wówczas o cenie).

Siła rynkowa monopolisty zależy od elastyczności cenowej popytu. Jeśli elastyczność cenowa popytu jest niska, monopolista jest skłonny ustalać wysoką cenę. Jeśli zaś popyt jest wrażliwy na zmianę ceny (wysoka elastyczność), monopolista jest skłonny ustalać niższe ceny, a jego siła rynkowa jest mniejsza.

2. Równowaga przedsiębiorstwa w monopolu.

XIX. Oligopol - konkurencja i współpraca. .

1. Założenia modelu oligopolu.

DEFINICJA OLIGOPOLU

W przypadku oligopolu mamy do czynienia z kilkoma przedsiębiorstwami, które zdominowały rynek. Każdy producent musi zgadywać, jak na daną decyzję zareagują konkurenci (choć możliwe są też zmowy - w przypadku porozumień formalnych mówimy tu o kartelach).

Jeśli jednak zmowy nie ma, przedsiębiorstwa muszą czynić pewne założenia. Są przekonane, że:

obniżenie ceny spowoduje taką samą reakcję dostosowawczą ze strony konkurentów;

podniesienie ceny nie spowoduje reakcji, a jedynie spadek popytu na dobra producenta, w konsekwencji nawet możliwość wyrugowania z rynku.

2. Model Sweezy ego - złamana krzywa popytu i sztywne ceny.

ZŁAMANA KRZYWA POPYTU W OLIGOPOLU

Jeśli obowiązującą ceną na rynku jest P1, wówczas oligopolista produkuje Q1 dóbr, znajdując się w pozycji A. Jeśli podniesie cenę, konkurenci najprawdopodobniej nie zrobią tego samego, a oligopolista doprowadzi do znacznego spadku popytu na swoje wyroby - powyżej punktu A krzywa popytu jest względnie elastyczna (wrażliwa na zmianę ceny).

Jeśli natomiast oligopolista zmniejszy cenę, postąpią tak samo jego konkurenci - udziały w rynku nie zostaną zmienione, a cała gałąź przesunie się po krzywej popytu w dół. Na tym odcinku krzywa popytu jest już nieelastyczna. Obniżka ceny zwiększa ilość, ale dzięki większej sprzedaży całej gałęzi.

W punkcie Q1 utarg krańcowy jest nieciągły - przedsiębiorstwo napotyka nieelastyczną część złamanej krzywej popytu - utarg krańcowy drastycznie spada.




Koszt produkcji w krótkim okresie czasu:

zmienne (płace pracowników, koszty surowców, materiałów, półproduktów, energii, wody)

stałe (koszty użytkowania ziemi, lokalu, koszty kredytów, koszty zużywania się maszyn, budynków etc.)

Koszty stałe całkowite (KSC)

ponoszone przez przedsiębiorstwa niezależnie od wielkości produkcji

występują nawet wówczas gdy produkcja wynosi zero

"s

Koszt stały przeciętny (KSP)

KSP = KSC/Q nie osiąga zera

"s

Koszt zmienny całkowity (KZC)

rośnie w miarę zwiększania rozmiarów produkcji, tempo "s

wzrostu - nierównomierne

Koszt zmienny przeciętny (KZP)

KZP = KZC/Q

"s

Koszt całkowity produkcji (KC)

KC = KSC + KZC

"s

Koszt całkowity przeciętny (KCP)

KCP = KC/Q

"s

Koszt marginalny (KM)

KM = rKC/rQ

"s

Zależności między różnymi rodzajami kosztów

KZC = w x L, KZP = KZC/Q Þ KZP = w x L/Q = w (L/Q) Þ KZP = w (1/PPL)

Produkt przeciętny czynnika zmiennego (pracy) początkowo rośnie a póĄniej spada. Dlatego właśnie koszt zmienny przeciętny najpierw spada a następnie wzrasta.

KM = w (1/PML)

Powyższa zależność oznacza, że przy danej cenie czynnika pracy (w) rosnącemu produktowi marginalnemu odpowiada spadający koszt marginalny. W momencie kiedy PM zaczyna spadać, KM zaczyna rosnąć. Momentem tym jest punkt przegięcia na krzywej produktu całkowitego.

KM a KP

KM=KZP i KCP Þ KZP i KCP osiąga minimum

KM<KZP i KCP Þ KZP i KCP są malejace

KM>KZP i KCP Þ KZP i KCP są rosnące

KM i KSP nie są ze sobą powiązane

K

Q

KC

Q

KS

Q

KZ

Q

ΔKC

ΔQ

10

SATC

SAVC

SAFC

Produkcja

Koszty

0

10

20

30

40

50

60

0

5

---