14.(kartka z 18 pyt) Rozwój społeczny upośledzonych umysłowo. Wrażliwość moralna. Bariery w społecznej adaptacji. Współczesne poglądy na problem zaburzeń społecznego funkcjonowania. Problem wzmożonej agresywności osób upośledzonych umysłowo. Przestępczość osób UU.

Rozwój społeczny UU.

Rozwój społeczny można traktować jako proces stawania się człowiekiem społeczeństwa, czyli nabywania tych wszystkich wiadomości i umiejętności, które są potrzebne do udziału w życiu społecznym. Praktycznie wszystkie wiadomości i umiejętności, które człowiek w ciągu życia przyswaja są wytworem kultury, a cała działalność i rozwój człowieka przebiega w warunkach społecznych.

   Przetacznikowa określa uspołecznienie jako przystosowanie zachowania do wymogów środowiska. Zaborowski uważa, iż socjalizacja jest określoną specyfikacją i kanalizacją potrzeb, to znaczy wdrożeniem się do zaspokajania ich za pomocą celów uznawanych w określonych grupach społecznych. Zaspokojenie potrzeb jest kontrolowane przez określone wzorce społeczne, intrnalizowane przez jednostkę występując w postaci poczuć moralnych i wzorów osobowych

Bariery w społecznej adaptacji.

Utrudnienie stanowią bariery społeczne wynikające z niewłaściwego stosunku społeczeństwa do problemów osób upośledzonych umysłowo. Chociaż w ostatnich latach w mediach pojawia się coraz więcej audycji poświeconych problematyce niepełnosprawnych umysłowo i podejmuje się akcje typu Dzień Godności Osób z Upośledzeniem Umysłowym to w praktyce okazuje się, że świadomość społeczna w tym temacie jest niewystarczająca. Nasze społeczeństwo nie zawsze i nie w pełni jest w stanie zrozumieć odczucia i potrzeby tych ludzi. W wirze codziennego życia, jesteśmy zapatrzeni tylko we własne problemy, często nie zauważamy , a może nie chcemy zauważyć, ze obok nas żyją ludzie potrzebujący pomocy. Boimy się „odmienności” niepełnosprawnych. Taki lęk prowadzi do powstawania uprzedzeń i dyskryminacji. Znajomość problemów, ograniczeń i możliwości życiowych osób niepełnosprawnych, w tym dzieci z upośledzeniem umysłowym jest w świadomości społecznej dość powierzchowna. Tworzą się bariery mentalne spowodowane niewiedzą i brakiem doświadczeń w kontaktach społecznych. Taka sytuacja sprzyja powstawaniu niekorzystnych opinii, przesądów. Potoczne wyobrażenia o dzieciach niepełnosprawnych umysłowo koncentrują się głownie na ich ograniczeniach i słabościach. Pomijane są zupełnie ich możliwości. Sposób spostrzegania niepełnosprawnych dotyczy w dużej mierze wyłącznie niepowodzeń życiowych, nie dostrzega się natomiast osiąganych przez nich sukcesów.

W opinii niektórych ludzi dziecko niepełnosprawne umysłowo zasługuje głównie na współczucie i wymaga pomocy. Takie postrzeganie z góry przekreśla szanse dziecka niepełnosprawnego na aktywne uczestniczenie w życiu społecznym. Z przejawami nietolerancji społecznej spotkać się można już na ulicy, placu zabaw. Dzieci często unikają niepełnosprawnych rówieśników, przezywają ich lub znęcają się nad nimi. Wreszcie zdarza się, że dorośli dopuszczają się wobec nich dyskryminacji pośredniej i bezpośredniej, lub pozostają wobec nich obojętni. Ważne jest abyśmy nauczyli się dostrzegać innych ludzi, zauważali nie tylko ich ograniczenia, ale także możliwości, nauczyli się akceptować ich takimi, jacy są, bez wartościowania.

Wrażliwość moralna.

Wg T. Witkowskiego „wrażliwość moralna jest to zdolność do reagowania na przejawy dobra i zła w sytuacjach podlegających ocenie moralnej: przejawia się to przede wszystkich w zdolności spostrzegania dobra i zła. Wrażliwość w sensie ogólnym jest to zdolność jakiegoś podmiotu do przyjęcia określonych podniet, które wywołują w nim jakieś określone wrażenia( Pieter 1963).

Wrażliwość moralna jest zaś szczególnym rodzajem wrażliwości, leży bowiem u podstaw moralności jednostki, jest jednym z ważniejszych wskaźników ogólnego poziomu moralnego.

Na rozwój moralny człowieka wpływa wiele czynników:

• Funkcja procesów poznawczych

• Czynniki emocjonalne i środowiskowe

• Doświadczenie osobiste, gdyż bez poznania pewnych norm, wymagających sprawności intelektualnej, nie można mówić o rozwoju moralnym czy przejawiać wrażliwość moralną.

T. Witkowski w swoich badaniach nad wrażliwością moralną osób UU przeprowadzonych w 1965 roku stwierdza, że UU przejawiające się w każdej dziedzinie życia kładzie też swoje piętno na wrażliwość moralną dziecka. Wiele przejawów dobra i zła moralnego w konkretnych sytuacjach stanowiących problem dla dzieci zdrowych nie zwraca uwagi dzieci UU. Wynika z przeprowadzonych badań iż większą rolę w wychowaniu moralnym należy przypisywać oddziaływaniom na sferę uczuć i motywacji.

Bibliografia: Dorota Skowrońska W:„ Roczniki pedagogiki specjalnej: tom 6

Problem wzmożonej agresywności osób UU.

Na początek kilka podstawowych definicji wprowadzających nas w zagadnienie agresji:

• „Agresją nazywamy każde zamierzone działanie- w formie otwartej lub symbolicznej- mające na celu wyrządzenie komuś lub czemuś szkody, straty lub bólu” (Ranschmung-1993)

• „Zachowanie agresywne polega na bezpośrednim lub pośrednim wyrządzaniu szkody” (Obuchowska-1997)

• „ Agresją będziemy nazywać zachowanie człowieka mające na celu wyrządzenie szkody innej osobie lub instytucji, a wyrażone w formie ataku fizycznego lub słownego, bezpośredniego lub pośredniego, oraz w formie reakcji negatywistycznej” (Wójcik-1977)

• „ Agresja stanowi styl ich zachowania się, cechą osobowości manifestującą się w różnych czynnościach, siłę napędową sprawiającą, że aktywnie poszukują sytuacji i możliwości szkodzenia i przynoszenia cierpienia innym” (Giryński- 1994)

Cechy charakteryzujące agresywność jednostki:

- wysoka częstotliwość i duża liczba zachowań agresywnych

- duża intensywność reakcji agresywnych i brak adekwatności w stosunku do bodźca

- nieumiejętność kontrolowania swoich reakcji- brak kontroli lub kontrola nadmierna

- wrogość w stosunku do innych.

Rodzaje agresji:

• Agresja fizyczne- to atak skierowany przeciwko innemu obiektowi (innej osobie) przy pomocy własnych organów lub różnych przedmiotów. Jego celem jest krzywda i ból fizyczny ofiary lub usunięcie przeszkody albo wyeliminowanie źródła szkodliwych bodźców. ( Borecka- Biernat-1998) Przejawem agresji fizycznej są: wszczynanie bójki, zamierzone niszczenie przedmiotów, znęcanie się nad zwierzętami czy łamanie roślin.

• Agresja słowna- to kierowanie pod adresem osoby atakowanej słownych bodźców, wywołujące u niej poczucie krzywdy, odrzucenie, poniżanie lub strachu. ( Heitzman-2002) Przejawem tego rodzaju agresji są m. In.: wyśmiewanie, wyzywanie, grożenie, inicjowanie kłótni, rozpowszechnianie złośliwych plotek.

• Agresja pośrednia- skierowana jest na obiekty pośrednie tzw. Obiekty zastępcze, czyli osoby lub przedmioty niebędące właściwym celem zachowań agresywnych.

• Agresja bezpośrednia- polega na otwartym ataku skierowanym na osobę lub jakąś wartość będącą w bezpośrednim związku z osobą atakowaną, bez ukrywania siebie i swoich zamiarów, w związku z czym ofiara agresji jest w stanie zidentyfikować jej źródło.( Heitzman-2002)

• Agresja aktywna- obejmuje te działania szkodzące innym, które od agresora wymagają przejawiania reakcji instrumentalnych, przyjmujących najczęściej postać działania bezpośredniego.( Bartkowicz- 1983, Siek- 1980)

• Agresja bierna- występuje przy braku aktywności agresora, zazwyczaj jest udaremnieniem czyjejś skierowanej na celu aktywności na skutek jego fizycznej obecności lub powstrzymaniem się od określonego działania. ( Bartkowicz- 1983, Siek- 1980)

Zachowania	Aktywne		Pasywne
		bezpośrednie	pośrednie	bezpośrednie	pośrednie
Fizyczne	bicie	pułapki	Siadanie w przejściu	Niewykonanie polecenia
Słowne	znieważanie	Złośliwe plotkowanie	Odmowa mówienia	Odmowa zgody

Agresja wywołana jest wieloma czynnikami m. in.

Bibliografia: „ Agresja młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną” Adam Mikrut

Przestępczość osób UU.

W przeszłości wiązanie osób UU z przestępczością było codziennością. Jednak ten pogląd z biegiem czasu kształtował się w coraz to bardziej cywilizowanym kierunku. Jednakże już badania za czasów Itarda dowiodły, że w społeczeństwie UU jest wyższy odsetek przestępczości niż u ludzi pełnosprawnych.

M. Kościelska wyróżnia trzy podstawowe nurty, które wpływają na przestępczość osób UU (1984):

1. specjalne cechy defektu osób upośledzonych, sprzyjających zachowaniu przestępczemu. Najczęściej wymienia się tu takie cechy jak: podatność na wpływy, przewaga działań popędowych, niezdolność do opanowywania impulsów, niezdolność do przewidywania następstw zachowań i niepełne rozeznanie w kryteriach ocen moralnych.

2. kryminogenne warunki socjalne, w których najczęściej żyją ci ludzie. Duży wpływ mają tu: sytuacja życiowa, warunki ekonomiczno- bytowe i kulturalne jednostki z obniżoną sprawnością umysłową są statycznie znacznie gorsze od przeciętnych. Spowodowany niskim wykształceniem i wzorcami zaciągniętymi od rodziców (alkoholizm, prostytucja, wykolejenie społeczne).

3. niedostosowanie społeczne wiąże się z innymi czynnikami społeczno-osobowościowymi. Wskazuje się tu bowiem mianowicie na to, że UU skazuje jednostki dotknięte tym kalectwem na sytuacje wyjątkowo trudne, łączące Se z niemożnością sprostania wymaganiom społecznym (w tym również szkolnym) oraz z doznawaniem odrzucenia emocjonalnego i społecznego, bardzo często już w najwcześniejszym okresie życia, ze strony rodziców. Te traumatyczne sytuacje, zgodnie z ogólnie znanymi prawami psychologicznymi, rodzą poczucie zagrożenia, lęk i wrogość, czyli stany uczuciowe predysponujące do zachowań destrukcyjnych, agresywnych, antyspołecznych, a więc w konsekwencji do przestępczości.

Charakterystyczne jest, że przestępstwa osób UU nie posiadają prawie nigdy cech przemyślanego procesu aktywnego. Są one raczej wynikiem braku właściwej orientacji w środowisku, wynikiem niedorozwoju procesów hamowania, rozbudzonych popędów i instynktów oraz wynikają z naśladownictwa lub namowy złych ludzi.

Dodatkowe cechy jakie występują przy UU sprzyjają wpływaniu na przestępczość to:

brak zdolności wnioskowania, porównywania, abstrahowania, klasyfikowania i uogólniania, podatność na sugestię, skłonności do impulsywnego reagowania, trudności w rozumieniu nowych, złożonych sytuacji, niedokładne spostrzeganie powodujące nieadekwatność wyobrażeń, brak wytrwałości krytycyzmu oraz trudności przyswajaniu norm moralnych. (Dziuba- 1992)

Często zachowania agresywne i przestępstwa mają swoje odzwierciedlenie u źródła społeczeństwa, które jest odwetem osób UU w stronę atakującego ich społeczeństwa przysparzającego wiele upokorzeń, frustracji i żalu do otoczenia. (M. Kościelska-1998)

---