0002

Ekstrawertyczność

Ekstrawertyczność jest wymiarem osobowości określającym jakość i liczbę interakcji społecznych oraz poziom aktywności, energii i zdolność do odczuwania pozytywnych emocji. Każdego człowieka można umiejscowić na kontinuum rozciągającym się od ekstrawersji do in-trowersji, ale najwięcej jest ambiwcrtyków, czyli osób posiadających zarówno cechy typowego ekstrawertyka, jak i introwertyka.

Łatwo rozpoznać typowego ekstrawertyka. Lubi spotkania towarzyskie i ma wielu przyjaciół. Jest serdeczny i rozmowny. Można wręcz powiedzieć, że dominuje w kontaktach społecznych. Poszukuje stymulacji. Lubi rozrywki i żarty, jest wesoły, często się śmieje. Jest optymistą i ma zwykle dobry nastrój. Nie przejmuje się niepowodzeniami, choć łatwo go zdenerwować. Jest aktywny — żyje pełnią żyda. Jest dągle w ruchu. Lubi zmiany.

Z kolei introwertyk wykazuje rezerwę w kontaktach społecznych

—    jest wręcz nieśmiały. Jest bardzo wymagający w doborze przyjadół, więc nie ma ich zbyt wielu. Jest poważny, spokojny i opanowany. Należy raczej do pesymistów.

Opis typowego ekstrawertyka i introwertyka dostarcza cennych wskazówek odnośnie wyboru metod i form nauczania. Ekstrawertycy lepiej funkcjonują w grupie, a więc warto angażować ich do pracy zespołowej. Lubią działać, często występują z inicjatywami. Preferują działalność praktyczną, zwłaszcza prace ręczne. Nie przepadają za uczeniem się i czytaniem w samotności. Natomiast introwertycy lepiej sprawdzają się w pracy samodzielnej. Lubią rozmyślać w samotności i czytać książki. Należy zachęcać ich do działania - sami raczej nie wyjdą z inicjatywą.

Prawdopodobnie u podłoża różnic indywidualnydi w zakresie cks-trawertycznośd leżą różnice w poziomic pobudzenia. Introwertycy są

—    w porównaniu z ekstrawertykami — bardziej pobudzeni, a ponadto pobudzenie pojawia się u nich szybciej i jest silniejsze niż u ekstrawertyków. Oznacza to, że ten sam poziom stymulacji bardziej pobudza introwertyków niż ekstrawertyków, którzy potrzebują silniejszych bodźców. Nowsze badania wskazują jednak, że poziom pobudzenia u ekstrawertyków i introwertyków jest odmienny w zależności od pory dnia. Introwertycy są bardziej pobudzeni rano, podczas gdy ekstrawertycy — wieczorem. Dlatego introwertycy efektywniej uczą się rano, a ekstrawertycy wieczorem.

Różnice w zakresie pobudzenia istotnie wpływają na funkcjonowanie ekstrawertyków i introwertyków w procesie uczenia się.

do zastosowania

Po pierwsze, introwertycy są bardziej czujni — łatwiej dostrzegają i reagują na niewielkie lub sporadyczne zmiany bodźców. Dlatego są dokładniejsi, a hałas bardziej przeszkadza im w nauce niż ekstrawertykom. Po drugie, do osiągnięcia optymalnego poziomu pobudzenia ekstrawertycy potrzebują więcej stymulacji niż introwertycy. Dlatego ekstrawertycy funkcjonują sprawniej w warunkach silnej symulacji (np. ograniczonego czasu), a introwertycy są efektywniejsi w sytuacji słabej stymulacji. Innymi słowy, pobudzenie pomaga ekstrawertykom, a przeszkadza introwertykom. Ponadto introwertycy są ostrożniejsi w działaniu, powolniejsi i szybciej się męczą niż ekstrawertycy. Po trzecie, słabe bodźce wywołują pozytywne emocje u introwertyków, a negatywne u ekstrawertyków. I odwrotnie—silne bodźce wzbudzają negatywne odczucia u introwertyków, a pozytywne u ekstrawertyków. Stąd ekstrawertycy poszukują stymulacji, a introwertycy jej unikają. Dlatego na przykład ekstrawertycy chętniej sięgają po, papierosy, alkohol i narkotyki. Po czwarte, introwertycy są bardziej podatni na warunkowanie — łatwiej i szybciej wytwarzają odruchy warunkowe. Prawdopodobnie dlatego mają wyższe wyniki w nauce, zwłaszcza w trudniejszych przedmiotach. Obecnie uważa się, że introwertycy są bardziej podatni na warunkowanie wtedy, gdy bodziec bezwarunkowy jest negatywny. Natomiast ekstrawertycy potrzebują bodźców pozytywnych. Innymi słowy, na introwertyków lepiej działają kary, a na ekstrawertyków—nagrody.

Neurotyczność

Wymiar neurotyczności to kontinuum rozciągające się między dwoma skrajnymi biegunami. Wysokie natężenie tej cechy zwane jest właśnie neurotycznością, a niskie — stabilnością emocjonalną.

Typowy neurotyk jest lękliwy, reaguje napięciem, stale się czymś martwi, łatwo ulega nastrojom i często jest przygnębiony. Skarży się na ciągłe kłopoty. Swoje myślenie koncentruje na sprawach, które mogą się nic powieść, co z kolei wzbudza w nim silny lęk. Niepokojem reaguje na nowe sytuacje i zmiany. Charakteryzuje go nadmierna emocjo-nalność — silnie reaguje emocjonalnie i z trudem wraca do równowagi, w związku z tym często zachowuje się w sposób irracjonalny i sztywny. Cechuje go niskie poczucie własnej wartości i nieśmiałość — jest zwykle zmieszany w obecności innych osób. Ma niską samokontrolę

PSYCI lOLOG>A W SZKOlt Nl> J/200G

43