002

Lex - Orzeczenie I KZP 41/02 z uzasadnieniem

http://lex.bg.us.edu.pl/cgi-bin/genhtml?id=z4ae492c92cc&comm or.

wolności.

Na kanwie wskazanego zarzutu Sąd Apelacyjny w K. - rozpoznający środki odwoławcze - powziął wątpliwość co do interpretacji przewidzianego w art. 148 § 3 in fine k.k. znamienia "był wcześniej prawomocnie skazany za zabójstwo" i na podstawie art. 441 § 1 k.p.k. przedstawił Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia, przytoczone na wstępie uchwały, zagadnienie prawne, wymagające zasadniczej wykładni ustawy.

W uzasadnieniu swego postanowienia Sąd Apelacyjny podkreślił, że wspomniane zagadnienie prawne nie było dotychczas przedmiotem judykatury Sądu Najwyższego, a ponadto jest ono rozbieżnie interpretowane w doktrynie, w związku z wysoce kontrowersyjnym sformułowaniem przepisu art. 148 § 3 k.k. Sąd ten podniósł, że w zależności od zastosowanej metody wykładni (językowej lub systemowej), różne są jej rezultaty, co kardynalnie rzutuje na treść rozstrzygnięcia w omawianej sprawie. Z uzasadnienia postanowienia można też wyprowadzić wniosek, że dla sądu występującego z zagadnieniem prawnym, bliższe jest stanowisko, iż obostrzonej odpowiedzialności karnej, wynikającej z art. 148 § 3 in fine k.k., podlegają sprawcy będący uprzednio prawomocnie skazani jedynie za zabójstwo typu podstawowego lub kwalifikowanego, który to pogląd opierał na wykładni pozajęzykowej (systemowej i funkcjonalnej).

Ustosunkowując się do przedstawionego zagadnienia prawnego, prokurator Prokuratury Krajowej wniósł o podjęcie uchwały stwierdzającej, że wcześniejsze, prawomocne skazanie za zabójstwo, stanowiące podstawę obostrzenia odpowiedzialności karnej z art. 148 § 3 in fine k.k., obejmuje także uprzednie, prawomocne skazanie za zabójstwo typu uprzywilejowanego.

Uzasadnienie prawne

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Jedną z istotnych zmian wprowadzonych do kodeksu karnego z 1997 r. jest - odmienne w stosunku do uprzedniego ustawodawstwa w tym zakresie - nowe ujęcie przestępstwa zabójstwa, przez wprowadzenie, oprócz zabójstwa typu podstawowego i uprzywilejowanego, zabójstwa kwalifikowanego (ciężkiego), określanego potocznie, jak i przez część doktryny, morderstwem.

Taką formą zabójstwa kwalifikowanego jest m.in. stypizowane w przepisie art. 148 § 3 in fine k.k. zabójstwo popełnione przez sprawcę uprzednio prawomocnie już skazanego za zabójstwo.

Powszechnie przyjmuje się w piśmiennictwie, że takie ujęcie wskazanej przesłanki, powodujące znaczne obostrzenie dolnego progu ustawowego zagrożenia za to przestępstwo, jest nieprecyzyjne i budzi wiele kontrowersji, tym bardziej, że uzasadnienie kodeksu karnego nie daje w tym zakresie wyraźnej wskazówki interpretacyjnej.

Faktem jest również i to, że w zależności od przyjętej metody wykładni, norma zawarta w przepisie art. 148 § 3 k.k. - końcowa część zdania, odmiennie określać będzie obszar kryminalizacji objętej tym przepisem.

Biorąc pod uwagę, iż w doktrynie przedmiotu w tym fragmencie wyrażone zostały różne stanowiska, a brak jest też co do tego jakiejkolwiek judykatury Sądu Najwyższego, słusznie w tzw. pytaniu prawnym zwrócono uwagę na to, że przedstawione zagadnienie prawne, mające dla praktyki wymiaru sprawiedliwości istotne znaczenie, wymaga zasadniczej wykładni ustawy.

Niewątpliwie ratio legis przepisu art. 148 § 3 in fine k.k. jest znacznie surowsze potraktowanie sprawcy szczególnie niebezpiecznego, który, mimo uprzedniego prawomocnego skazania za zabójstwo, dopuszcza się ponownie takiego samego czynu.

W tej kwestii zwolennicy wykładni językowej wspomnianego przepisu, do których zaliczyć należy: K. Daszkiewicz (por. Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu. Rozdział XIX Kodeksu karnego. Komentarz. Warszawa 2000, s. 84-86), B. Michalskiego (por. Nowa Kodyfikacja Karna - Krótkie komentarze Ministerstwa Sprawiedliwości, z. 28, Warszawa 2000, s. 116-117), R. Kokota (por. Zabójstwo kwalifikowane, Wrocław 2001, s. 229-232), zdają się problem ten traktować jako drugorzędny. Te poglądy oparte są na stwierdzeniu, że pojęcie zabójstwa, użyte verba legis przez ustawodawcę w omawianym przepisie, z językowego punktu widzenia oznacza każde umyślne pozbawienie życia człowieka.

Tym samym zabójstwami są czyny stypizowane w przepisach art. 148 § 1-4 k.k., art. 149 § 1 k.k. i art. 150 § 1 k.k., skoro w swych opisach przepisy te posługują się czasownikowym znamieniem "zabija". Ci autorzy wychodzą z założenia, iż skoro ustawodawca, przyjmując, jako okoliczność obostrzającą wymiar kary, powtórne popełnienie przez sprawcę zabójstwa, nie dopełnił tego pojęcia stwierdzeniem, iż wcześniejsze prawomocne skazanie odnosi się do zbrodni zabójstwa bądź też od strony negatywnej me wyłączył z zakresu dotychczasowych skazań występków zabójstwa, nie pozostawia przy wykładni przepisu art. 148 § 3 in fine k.k. możliwości nieobejmowania tym pojęciem uprzedniego skazania za zabójstwo typu uprzywilejowanego. Dając prymat wykładni językowej przed innymi regułami wykładni, dostrzegają om jedynie potrzebę zmiany wspomnianego przepisu de lege ferenda.

W doktrynie prezentowana jest też odmienna grupa poglądów, oparta na wykładni pozajęzykowej przepisu art. 148 § 3 k.k. - końcowa część zdania, do której zaliczyć należy zapatrywania L.K. Paprzyckiego (por. Granice ochrony życia i zdrowia, Rzeczpospolita z dnia 20 lutego 1998 r., s. 18); A. Zolla (por. G. Bogdan, K. Buchała, Z. Ćwiąkalski, M. Dąbrowska-Kardas, P. Kardas, J. Majewski, M. Rodzynkiewicz, M. Szewczyk, W. Wróbel, A. Zoll: Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz do art. 117-277 kodeksu karnego, Kraków 1999, s. 232), która zakłada, że z zakresu działania omawianego przepisu wyłączeni są uprzedni sprawcy zabójstw uprzywilejowanych, a ma on zastosowanie jedynie w odniesieniu do wypadków wcześniejszego, prawomocnego skazania za zabójstwo typu podstawowego lub kwalifikowanego.

2 z 4

2009-10-25 17:0