003

Lex - Orzeczenie I KZP 41/02 z uzasadnieniem

http://lex.bg.us.edu.pI/cgi-bin/genhtml?id=z4ac492c92cc&comm or.

Interpretacja ta, oparta na regułach wykładni systemowej, uznaje, że zamieszczenie analizowanej normy bezpośrednio po przepisach odnoszących się do zabójstw typu podstawowego i kwalifikowanego, a przed przepisami dotyczącymi zabójstw uprzywilejowanych, stanowi istotną wskazówkę, pozwalającą na przyjęcie, iż zakresem art. 148 § 3 k.k. objęte są jedynie zabójstwa stypizowane w art. 148 § 1 i 2 k.k.

Z tym kierunkiem wykładni omawianego zagadnienia prawnego w pełni należy się zgodzić.

Truizmem jest twierdzenie, że wykładnia językowa ma pierwszeństwo przed innymi rodzajami wykładni. Powyższa reguła pozwala przyjąć, że przy ustalaniu znaczenia poszczególnych słów lub wyrażeń tekstu prawnego odwołać należy się do języka, w którym zostały one sformułowane, a co za tym idzie w pierwszej kolejności ustalić, czy wymagający wykładni zwrot nie występuje w tekście prawnym jako definicja legalna, a jeśli nie, to znaczenie interpretowanego zwrotu określić na podstawie jego sensu słownikowego. Jeżeli natomiast rezultaty wykładni językowej nie pozwalają na uzyskanie jednoznaczności interpretowanego zwrotu, budząc wątpliwości interpretatora, możliwe staje się uruchomienie procedury interpretacyjnej opartej na dyrektywach pozajęzykowych, przy czym w tej sytuacji uwzględnić trzeba prymat wykładni systemowej przed funkcjonalną.

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 30 września 1998 r., I KZP 11/98 (por. OSNKW 1998, z. 9-10, poz. 44) stwierdził, że metoda językowa, mimo jej podstawowego znaczenia przy wykładni tekstu prawnego, nie jest metodą jedyną, podnosząc - z powołaniem się na piśmiennictwo - że gdyby wyinterpretowana metodą językową norma była w sposób jaskrawy społecznie niedorzeczna, czy też wskazywałaby na zbyt wąski lub zbyt szeroki zakres stosowania, to wykładnię taką należy odrzucić.

Zwrócić należy uwagę, że kodeks karny wprawdzie posługuje się w art. 148 § 3 in fine k.k. pojęciem zabójstwa, ale nie zawiera jego legalnej definicji, co nakazuje doszukiwać się znaczenia tego określenia w języku potocznym.

Tak więc zabójstwo w języku polskim określane jest różnorodnie, w różnych słownikach języka polskiego, jako: pozbawienie kogoś życia, zabicie kogoś; niezgodne z prawem zabicie kogoś; jawne, skryte, rozmyślne zabójstwo; przestępstwo polegające na umyślnym pozbawieniu życia człowieka, morderstwo; mężobójstwo, mord, zamach uczyniony na życie człowieka. Za zabicie natomiast uznaje się pozbawienie życia istoty żywej, uśmiercenie, zadanie komuś śmierci, zamordowanie; stanie się przyczyną czyjejś śmierci, spowodowanie śmierci, zatłuczenie, ubicie, utłuczenie, uśmiercenie biciem (por. Mały Słownik Języka Polskiego, pod red. E. Sobol, Warszawa 1999, s. 1095, 1096; Inny Słownik Języka Polskiego, pod red. E. Bańko, Warszawa 2000, s. 1191; Słownik Poprawnej Polszczyzny, pod red. W. Doroszewskiego, Warszawa 1994, s. 948; Ilustrowany Słownik Języka Polskiego, pod red. E. Sobol, Warszawa 1999, s. 1078; Słownik Języka Polskiego, pod red. M. Szymczaka, t. III, Warszawa 1999, s. 826, 828; Słownik Języka Polskiego J. Karłowicza, A. Kryńskiego i W. Niedźwieckiego, t. VIII, Warszawa 1953, s. 19, 26; M.S.B. Linde: Słownik Języka Polskiego, Warszawa 1951, s. 705, 710).

Wskazane różne określenia znaczenia pojęcia zabójstwa lub "zabicia" nie pozwalają na gruncie wykładni językowej ustalić jednoznacznego znaczenia tych pojęć. Można w nich od strony prawnej dopatrzeć się umyślnego pozbawienia życia (art. 148 § 1 k.k.); zabójstwa kwalifikowanego (art. 148 § 2 i 3); uszkodzenia ciała z następstwem w postaci śmierci człowieka (art. 156 § 3 k.k.), jak również nieumyślnego spowodowania śmierci (art. 155 k.k.).

Ponadto trzeba zważyć, że w języku prawniczym, dla występków określonych w art. 149 k.k. i art. 150 § 1 k.k., powszechnie używa się pojęć "dzieciobójstwo", lub "eutanazja", a nie zabójstwo tego typu. W języku potocznym natomiast o nieumyślnym spowodowaniu śmierci człowieka, lub też śmierci człowieka w wyniku wypadku komunikacyjnego mówi się jako o nieumyślnym zabójstwie. Tak więc wątpliwości budzić może jednoznaczne określenie, przez wykładnię językową, zwrotu "zabójstwo", którym ustawodawca posłużył się w art. 148 § 3 in fine k.k.

Powyższe mogłoby prowadzić do różnego określenia pola kryminalizacji, w zależności od tego, jakie znaczenie nadano by pojęciu "zabójstwo" na gruncie jego analizy językowej.

Uwagi te uzasadniają tezę, że dla poprawnej interpretacji zwrotu "był wcześniej prawomocnie skazany za zabójstwo" niezbędne staje się oparcie rozważań na dyrektywach pozajęzykowych, w tym w pierwszej kolejności na dyrektywie systemowej. Podzielić należy w tym zakresie poglądy prezentowane w doktrynie (por. M. Zieliński: Wykładnia prawa: Zasady, reguły, wskazówki, Warszawa 2002, s. 317-318; L. Morawski: Wykładnia w orzecznictwie sądów. Komentarz, Toruń 2002, s. 81).

Nie może być bowiem dziełem przypadku, a uznane być musi za wyraz racjonalizmu prawodawcy, zamieszczenie art. 148 § 3 k.k. w grupie przepisów dotyczących zabójstw, bezpośrednio po zabójstwach określających typ podstawowy i kwalifikowany, a przed zabójstwami określającymi typ uprzywilejowany, co logicznie pozwala przyjąć, że wolą ustawodawcy, uprzednie, prawomocne skazanie za to ostatnie, nie może stanowić podstawy znacznie surowszej odpowiedzialności karnej. Rezultaty wykładni systemowej nie prowadzą w tym wypadku do niedopuszczalnego w prawie karnym rozszerzenia odpowiedzialności na niekorzyść oskarżonego, wbrew zasadzie wynikającej z art. 1 k.k.

Takie rozumienie znaczenia i zakresu pojęcia "zabójstwa", wyrażonego w omawianym przepisie, wspomagają też rezultaty interpretacji oparte na wykładni funkcjonalnej, do której należy sięgnąć dodatkowo.

Nie budzi wątpliwości, że zabójstwa pod względem oceny stopnia ich społecznej szkodliwości są zróżnicowane i z tego punktu widzenia zasługują na odmienne potępienie. W literaturze wyrażono pogląd, że są rodzaje zabójstw wywołujące grozę, wstrząs i mimo woli budzące w społeczeństwie drzemiące pragnienie odwetu. Są też zabójstwa, przy których różne okoliczności usprawiedliwiają mniej lub więcej zachowanie sprawcy i jakkolwiek ten nie przestaje być zabójcą, to jednak zachowanie jego spotyka się z mniejszym

3 z 4

2009-10-25 17:0