0000015

praca mięśni < . < ........ .    15—20%

swoiste dynamiczne działanie pokarmów (strata

na przeróbkę pokarmów).........0—5%

straty w nie wyzyskanych wydzielinach.....5%

Zapotrzebowanie energetyczne (w kaloriach) w wieku dziecięcym i u dorosłego obliczone na 1 kg wagi

Wiek    Ilość kalorii na 1 kg wagi

3 mieś........... 100—120    kal.

1 rok ...    ...... 80—100 kal.

7 lat ............65    kal.

14 lat .............50    kal.

dorosły ............40    kal.

To wzmożenie przemiany materii u dziecka nie znajduje wytłumaczenia w samym tylko związku ze zjawiskiem wzrostu, jednocześnie bowiem dziecko znacznie mniej energii traci na pracę. Wprawdzie poza 1 r. życia (kiedy dziecko mało się jeszcze porusza, chyba ze jest bardzo krzykliwe — krzyk bowńem jest dużym wysiłkiem fizycznym u dziecka), dziecko chodzące i biegające znajduje się w ciągłym ruchu jednak strata energetyczna związana z poruszaniem się dziecka jest stosunkowo mała, co tłumaczymy sobie w sposób prosty: praca, według praw fizycznych, jest ilorazem drogi przez masę. Otóż masa ciała dziecka (ciężar ciała) jest parokrotnie mniejsza niż u dorosłego, a i „droga” wykonywana przez dziecko przy pochylaniu się, skakaniu, bieganiu w związku z wzrostem i niższym punktem ciężkości — mniejsza.

Im więc mniejsze i lżejsze jest dziecko, tym mniejszą wykonywa pracę. Wytłumaczenia więc dużego zapotrzebowania kalorycznego u dziecka szukać należy przede wszystkim w wysokiej przemianie spoczynkowej. Z badań fizjologów okazało się, że wysokość przemiany spoczynkowej jest zależna w dużym stopniu od wielkości powierzchni ciała, a to w związku z większą utratą ciepła przez skórę. Otóż powierzchnia ciała u dziecka jest proporcjonalnie tym większa, im dziecko jest mniejsze: u noworodka przemiana spoczynkowa jest prawie (proporcjonalnie do masy ciała) 3-krotnie większa niż u dorosłego, a w 7 r. życia jeszcze 1% razy wyższa.

Nici tylko jednak różnica powierzchniowa działa na zwiększenie przemiany materii. Drugim czynnikiem jest większa u dziecka młodość i żywotność komórek, stąd większe natężenie procesów utleniania.

Podsumowując powyższe dane: dziecko musi zużywać więcej tlenu i więcej pokarmów, ponieważ

1)    dziecko rośnie;

2)    tkanki jego posiadają większą energię życiową;

3)    powierzchnia ciała jest proporcjonalnie znacznie większa niż u dorosłego, a stąd i utrata ciepła przez skórę jest większa.

Jaskrawo unaocznia to chociażby jeszcze takie zestawienie: roczne niemowlę wagi 10 kg potrzebuje na dobę około 1000 kal., człowiek dorosły średnio pracujący, wagi 70 kg tylko 3000 kal.

NARZĄDY WYDALNICZE

Pokarmy pobierane przez dziecko ulegają pod wpływem soków trawiennych stałej chemicznej przeróbce na całej drodze trawiennej — zaczynając od jamy ustnej, kończąc na jelitach.

Pokarmy przesuwane w żołądku i jelitach ruchem robaczkowym, rozbijane po drodze przez zaczyny (fermenty) na łatwo wchłaniane przez krew składniki, dostają się wreszcie do tkanek, zapewniając im zdolność do życia, wzrostu i pracy. Część jednak nie zużytych składników pokarmowych zostaje usunięta w wydalinach. Drogami wyprowadzającymi są płuca, nerki, jelita i skóra. Ponieważ jak to już wyżej było wspomniane, organizm dziecięcy zużywa znacznie więcej pokarmów niż dorosły, stąd i procesy wydalnicze ulegają wzmożeniu. Widać to wyraźnie chociażby przy pracy nerek. Dziecko w 1 r. życia oddaje około 90 cm³ moczu na 1 kg wmgi, gdy dorosły około 50 cm³ (pomijając fakt, że dziecko przez skórę znacznie więcej wyparowuje płynu niż dorosły). Mała pojemność pęcherza u dziecka (u noworodka 50 cm³ — u dorosłego około 1500 cm³) zmusza do częstego oddawania moczu (niemowlę oddaje mocz około 20 razy na dobę, dziecko 3-letnie około 10 razy, dziecko w wieku szkolnym 6—7 razy). Stężenie moczu u małego dziecka jest niskie. (Ciężar gatunkowy moczu wynosi u niemowlęcia około 1002—1004 g, gdy u dorosłego około 1020 g).

29