0000017

Rozwój niemowląt i jego zaburzenia a rehabilitacja metodą Vojty

Wyraźny jest od początku odruch chwytny ręki, co oznacza zamknięcie się paluszków na wszystkim, co znajdzie się w kontakcie z wnętrzem dłoni. Odruch chwytny uniemożliwia dowolne chwytanie. Dziecko nie umie sięgać do zabawki. Jeśli machając rękami trafi na jakiś przedmiot, wtedy zamyka rękę na nim, ale po chwili rozluźnia uścisk. Utrzymująca się i o znacznym nasileniu reakcja ruchowa z wyrzutem kończyn górnych w bok i objawami niepokoju -tzw. odruch Moro - jest charakterystyczna dla noworodka i utrzymuje się dość wyraźnie przez dwa pierwsze miesiące (Ryc. 2). Reakcja ta widoczna jest przy zmianie położenia ciała dziecka, jest odpowiedzią na bodźce słuchowe i dotykowe. Niemowlę, które wyrzuca ręce do boku, reaguje przestrachem, często przy tym płacze i sprawia wrażenie, że ma trudności z kontrolą własnego ciała. Podczas stopniowego osiągania stabilizacji w leżeniu na plecach i coraz lepszego panowania nad ruchami kończyn górnych i dolnych reakcja ta powinna stopniowo wygasać - zwykle do końca czwartego miesiąca życia. Niedobrze jest, jeśli w trzecim miesiącu utrzymuje się nadal w „noworodkowym” nasileniu.

Proces wyprostu i złagodzenia krzywizn kręgosłupa następuje stopniowo -od głowy ku kości ogonowej. Rozpoczyna się po szóstym tygodniu życia i trwa w warunkach prawidłowych do końca pierwszego kwartału. Aby postępował

Ryc. 2. Odruch Moro u noworodka.

2. Prawidłowy rozwój niemowlęcia i pierwsze sygnały jego zaburzeń

wyprost kręgosłupa musi pojawić się coraz lepsze napinanie mięśni brzucha i głębokich mięśni szyi, pociągających brodę do klatki piersiowej. Po uzyskaniu wydłużenia odcinka szyjnego i górnego piersiowego kręgosłupa możliwe jest osiągnięcie symetrii ułożenia głowy i podparcie jej na potylicy. Stopniowo obniżają się barki i obserwujący nabywa przeświadczenia o coraz lepszej stabilności na podłożu ciała niemowlęcia dzięki obciążeniu na łopatkach. Coraz lepiej napinające się skośne łańcuchy mięśni brzucha, przy udziale mięśni zębatych przednich, pociągają łopatki w dół i nieco do boku. Z drugiej strony działają mięśnie równoległoboczne prowadzące od łopatek do kręgosłupa. Dolne kąty łopatek przyciągane są więc jednocześnie skośnie w dół, właśnie w kierunku kręgosłupa piersiowego. Stopniowo dochodzi do wyprostu tułowia. Niemowlę ma coraz szerszą bazę podparcia na talerzach łopatek i odczuwa coraz większe poczucie bezpieczeństwa w leżeniu na plecach.

Uzyskanie powierzchni podparcia na łopatkach sprawia, że dwumiesięczne niemowlę próbuje oderwać od podłoża obie rączki jednocześnie i zbliżyć je w linii środkowej ciała dłońmi do siebie, na wysokości wzroku Jest to kamień milowy rozwoju - koordynacja ręka-ręka, jakby pierwsze spotkanie prawej i lewej strony ciała, prawej i lewej półkuli mózgu. Od tego momentu w świadomości dziecka zaczyna kształtować się poczucie schematu własnego ciała. Pojawia się odczucie linii środkowej, prawej i lewej połowy. Z czasem niemowlę odkrywa swoje kończyny górne i dolne.

Dziecko zdobywa te doświadczenia przez cały okres dalszego rozwoju. W tym wczesnym wieku poznawanie własnego ciała nie jest z pewnością uświadomione, ale stanowi informację dla struktur mózgowych, wypływającą z coraz bardziej skomplikowanych ruchów, jakie z każdym dniem uczy się wykonywać mały człowiek.

Pod koniec trzeciego miesiąca życia następuje wyprost lędźwiowego odcinka kręgosłupa, co umożliwia osiągnięcie stabilnego podparcia na miednicy. Zmienia ona swoje położenie od prymitywnego przodopochylenia do tak zwanego wyprostu. Postępuje to poprzez coraz aktywniejsze włączanie się do pracy mięśni prostych brzucha, łączących spojenie łonowe i mostek. Mostek stanowi punkt stały, do którego zbliża się coraz bardziej kość łonowa. Następuje wyprost odcinka lędźwiowego kręgosłupa i oparcie talerzy miednicy mocno na podłożu.