0000019

40 Leki neuroleptyczne

więcej danych wskazuje, że działanie neuroleptyków w psychozach jest niespecyficzne, ma charakter objawowy i nie wiąże się z wpływem na czynniki etiologiczne (które wciąż nie są bliżej poznane).

Mechanizm działania leczniczego neuroleptyków jest wiązany głównie z osłabianiem przekaźnictwa dopaminer-gicznego (blokowanie receptorów D, i D₂) w układzie mezo-limbicznym. Działanie większości z nich (wszystkich tzw. typowych) cechuje mała selektywność: ich wpływ przeciw-dopaminowy nie ogranicza się do wspomnianego układu, ale dotyczy również innych struktur ośrodkowego układu nerwowego, m.in. układu nigrostriatalnego (układ pozapiramido-wy), regulacji tej części układów hormonalnych, które są zależne od przekaźnictwa dopaminergicznego. Następstwa takiego rozległego działania są niekorzystne, ich przejawem są m.in. zaburzenia pozapiramidowe występujące w toku kuracji, hiperprolaktynemia i inne. Większość neuroleptyków wywiera również wpływ na inne układy neuroprzekaźnikowe, działa adrenolitycznie, przeciwhistaminowo, przeciwserotoni-nowo, niektóre — cholinolitycznie. Znaczenie tych działań dla skutku terapeutycznego nie jest jasne, nie ulega jednocześnie wątpliwości, że jest przyczyną licznych objawów niepożądanych.

Poszukiwania nowych neuroleptyków zmierzają do uzyskania leków o bardziej selektywnym działaniu na o.u.n. Dążenia te zostały uwieńczone częściowym sukcesem: w ostatnich latach wprowadzono do praktyki klinicznej kilka leków wolnych od wpływu na układ pozapiramidowy, podobnie jak stary neuroleptyk, klozapina. Ta nowa grupa leków określana jest nazwą „neuroleptyki atypowe”.

Pod względem budowy chemicznej neuroleptyki są grupą nader niejednolitą. Można je podzielić na dwie duże grupy: o budowie trójpierścieniowej oraz o strukturze innej niż trójpierścieniowa (zob. tab. 3.2).

Liczba neuroleptyków zarejestrowanych na świecie sięga 80. W Polsce zarejestrowane są 24 leki neuroleptyczne (łącznie 43 różne preparaty). Należy podkreślić, że jedynie części z nich przypada podstawowe znaczenie w terapii zaburzeń psychotycznych, liczne stanowią cenne uzupełnienie leków podstawowych. Dwa najstarsze neuroleptyki: chlorpromazyna i haloperydol, należą wciąż do najczęściej stosowanych leków neuroleptycznych i zostały zaliczone przez ekspertów Światowej Organizacji Zdrowia do wąskiej grupy leków niezbędnych dla lecznictwa psychiatrycznego.

Tabela 3.1. Wskazania do stosowania neuroleptyków w zaburzeniach psychicznych

•    Ostre i przewlekłe psychozy schizofreniczne

•    Psychozy schizoafektywne ® Zespoły maniakalne

•    Psychozy urojeniowe inne niż wymienione wyżej, reakcje paranoiczne

•    Depresje psychotyczne (zwykle w połączeniu z lekami przeciwdepresyjnymi, por. tab. 3.17)

•    Stany podniecenia, lękowe, dysforyczne

•    Reakcje egzogenne